දහම් මැදුර

 භාවනාව 1

පහසු ඉරියව්ව

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"පීති මනස්ස කායෝපි පස්සම්බති චිත්තම්පි පස්සම්බතී

පස්සද්දකායෝ සුඛං වේදියතී

සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියතීතී"

පූජනීය මහා සංඝරත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍රගත කර ගනිමින්, පස්යාල බෝලන්කන්ද තපෝ අරණේ පැවැත්වෙන භාවනා උපදෙස් මාලාවේ දෙවනි අදියරේ ආරම්භයයි මේ සනිටුහන් වෙන්නේ. මෙවර වැඩසටහන පසුගිය වර වැඩසටහනට වඩා මදක් වෙනස් විදියකට කරන්නට අපි සැලසුම් කලා. පසුගිය වාරයේ දේශනාව කරලා, ඊට පස්සේ අපි කෙටි ධර්ම සාකච්ඡාවක් කරලා, කමටහන් සුද්ධ කරලා, වැඩසටහන නැවැත්තුවා. මෙවරදී අදහස තියෙන්නේ භාවනාවේ මූලිකම කොටසේ ඉඳලා භාවනාව ගැන එක් මාතෘකාවක් ඔස්සේ කෙටි දේශනාවක් පවත්වල, ඒ දේශනාව අවසානයේදී ඒ දේශනාව මූලාශ්‍රය කර ගත්ත විදිහට ප්‍රායෝගික වූ භාවනාවක් විනාඩි පහළොවක් විස්සක් විතර හැමෝම එක්ක එකතු වෙලා කරන්නටයි. ඒ කාලය තුලදී ස්වාමීන් වහන්සේ හැටියට මම උත්සාහ කරනවා මේ පැත්තේ ඉඳලා ඔය ඇත්තන්ට භාවනා ගමන තුල ඒ යන්න ඕන අවධීන් පිළිබඳව උපදෙස් දෙන්න කියලා.

ඉතින් ඒ උපදේශයන් එක්ක මම හිතනවා භාවනාව විනාඩි පහළොවකට විස්සකට වගේ කාලයකට අපට සිදු කරගන්නට පුළුවන් වෙයි වගේම, ඒ දවසේදී කරන දේශනාව ප්‍රායෝගිකව පුරුදු කරන්නට එවෙලේම අවස්ථාවක් හම්බ වේවි කියල. ඉන් අනතුරුව ඒ දවසේදී සිද්ධ කරගත්ත භාවනාව ආශ්‍රයෙන් ලබපු අත්දැකීම් මොකද්ද කියලා කර්මස්ථාන වාර්තාවක්, නැත්නම් කමටහන් විස්තරයක් අපි සාකච්ඡා කරල ඒ ඒ දිනයේදී තමන්ගේ භාවනාව තුලදී තමන්ට තිබ්බ අත්දැකීම මොකද්ද? ඒ අත්දැකීම විදහා ගන්නකොට, තේරුම් ගන්නකොට, තමන්ගේ තිබුනු මොනව හරි අඩුපාඩුකම් තිබ්බ නම් ආන් ඒ ටික සකස් කර ගන්නට අවස්ථාවක් තියනව.

ඉතින් මේ දේශනා පෙළ සමගාමීව යූ ටියුබ් නාලිකාව ඔස්සේත් ප්‍රචාරය වෙනවා. නමුත් අර zoom කියන ඒ තාක්ෂණය ඔස්සේ ඉන්න ඇත්තන්ට තමන්ගේ ගැටළු අහන්නට අවස්ථාවක් තියනවා. සමහරක් වෙලාවට ගැටළු අහන වෙලාවේදී යූ ටියුබ් තුලින් නරඹන අයට වුනත් වැදගත් වෙන ප්‍රශ්ණයක් අහල තිබ්බොත් උත්තරයක් දෙන්න අවස්ථාවකුත් තියනව.

ඉතින් ඒත් එක්කම ඉල්ලා හිටින්න අවසරයි මේ පාර වැඩසටහන කරගෙන යනකොට අපි භාවනාව ගැනම කතාබහ කරන්න බලමු. ඔය ඇත්තන් ප්‍රශ්ණ අහනකොටත් මම ආරාධනා කර සිටිනවා තමන්ට භාවනාවේ තියන ප්‍රායෝගික ගැටළු අහන්න ඕනෙයි කියලා. ස්වාමීන් වහන්සේලා මේ මේ විදියට කියල තියනවා, ඔබ වහන්සේගේ අදහස කොහොමද කියල අහන්න නරකයි. ඒක එපා කියල මම ආරාධනා කරනව බොහොම නිහතමානීව ගෞරවයෙන්. ඒ වගේම අහවල් සූත්‍රයේ නම් මෙහෙම තියනවා, මේ සූත්‍රයේ නම් මෙහෙමයි ස්වාමීන් වහන්ස, එහෙම කිවුව නම් හොඳයි කියල ඒ විදියට යෝජනා කරන්නත් එපා කියල මම බොහොම නිහතමානීව ඉල්ලා සිටිනව.

ඉතින් මේ භාවනාව ගැන විශ්වාසයක් තියාගෙන, සතිපට්ඨානය කියන මාතෘකාව ඔස්සේ විශ්වාසයක් තියාගෙන, මම ආරාධනා කරනවා ඔය ඇත්තන්ට අද දවසේදී නැත්නම් එක දවසකදී කියල දෙන භාවනාව ඒ සතිය පුරාවට පුළුවන් නම් විනාඩි පහළොව ගානෙ පුරුදු කරන්න කියල. මේ එක එක මාතෘකාවලින් කතා වුනාට මේක අස්සේ යන්නෙ, සම්පූර්ණ සතර සතිපට්ඨානය නැත්නම් මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රයයි ආවරණය කරන්නට මගේ බලාපොරොත්තුව තියෙන්නේ. අපි බලමු ඒක කොච්චරක් දුරට සාර්ථක වේවිද කියල. ඉතින් එහෙම නම් අපේ දේශනාවේ ආරම්භයයි මේ සිද්ධ වෙන්නේ. අද දවසේ මාතෘකාව තමයි 'පහසු ඉරියව්ව'.

පින්වතුනි අපි ගමනක් යනකොට වුනත්, වාහනයක යනකොට වුනත්, පුටුවක වාඩි වුනා වුනත්, අපි එක්තරා විදියකට පහසු ඉරියව්වක් සකස් කරගන්නවා. පහසු ඉරියව්වකට වෙනවා. එහෙම වුනාම අපිට හරි ලේසියි කාලයක් තිස්සේ ඒ ඉරියව්ව තුල ඉන්න. භාවනාව කියන විෂයත් එක්තරා විදියකට කියනව නම් ඉරියව්වක පැවැත්වීමක් කියල කියන්නත් පුළුවන්. අපි සකස් කර ගත්ත නිවැරිදි වූ ඉරියව්වක් හින්දා දීර්ඝ කාලයක් භාවනාවත් එක්ක ඉන්න අපිට අවස්ථාව හම්බ වෙන්න පුළුවන්.

මේ ඉරියව්වක තියන වැදගත්කම පින්වතුනි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, උන් වහන්සේ දේශනා කරන භාවනාව සම්බන්ධයෙන් තියන දේශනාවල පටන් ගන්නකොටම කියන්නෙම ඕක ගැනමයි.

"නිසීදති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය"

ඔන්න ඔය වගේ වචන ටිකක් නිතර නිතර නිතර නිතරම යෙදෙනව. තථාගතයන් වහන්සේ එතකොට අපිව යොමු කරනවා එක ඉරියව්වකට ඉන්න කියල. මහ ලොකුවට ඉතින් ඒක ගැන විස්තර කරන්නෙ නැති වුනාට.

උදාහරණයක් වශයෙන් ගත්තොත් එහෙම බුදුරජාණන් වහන්සේ බෝධි සත්ත්ව අවධියේ කුස තණ මිටි අටක් තියාගෙන භාවනාව වැඩුව කියල කියනව. උන් වහන්සේට තිබුනා ඒ වුනාට නිකම්ම නිකං පොළොවේ වාඩි වෙන්නත්. උන් වහන්සේට තිබුනා. නමුත් එහෙම කලේ නෑ. යම්කිසි වූ පහසුවක ස්වභාවයක් එතන පින්වතුනි අපිට මේ හැම කාරණාවකින්ම එළියට එන්නෙ. ඉස්මතු වෙන්නෙ. ඔප් නැංවෙන්නෙ. ඒක හින්දා අපි කරන භාවනාවට ගොඩක්ම වැදගත් වෙනවා අපි ඉන්න ඉරියව්වේ තියන සමබරතාවය.

අනික් එක තමයි ඉරියව්ව මාරු කරන එක. උදාහරණයක් වශයෙන් කියනව නම් අපි විනාඩි පහළොවක් පර්යංක භාවනාවේ හිටියා නම් විනාඩි පහක් විතර කාලයක් වත් අඩුම තරමේ සක්මන් භාවනාව කරන එක අතිශයින්ම වැදගත් වෙනව. මේක අනිවාර්ය නැහැ නමුත් නැත්තෙත් නෑ කියල කියන්න පුළුවන්. මොකද ඔය තායිලන්තෙට වැඩම කරලා එහෙදී භාවනාවටම යෙදිච්ච හාමුදුරුවරු මුණ ගැහෙන්න වුනාම උන් වහන්සේලා අපිට දුන්න උපදේශය තමයි ඔන්න ඔය කියාපු කාරණේ. මොකද්ද?

"ඔය ඇත්තො භවනාවක් කරනව නම් අනිවාර්යයෙන්ම ඉරියව්ව මාරු කරන්න"

කියල කිවුව. පර්යංකයෙ ඉන්න වෙලාව හා සමාන වෙලාවක් හෝ යම්කිසි වූ වෙලාවක්, (අඩු වෙලාවක් වුනාට කමක් නැහැ) සක්මනටත් යොදා ගන්න කියල කිවුව. එහෙම නොකරපු ස්වාමීන් වහන්සේලාට පස්සෙ කාලෙකදී සිද්ධ වෙච්ච ඇබැද්දිය තමයි, උන් වහන්සේලා ඒ කාලෙ පර්යංක භාවනාවම සිදු කරමින් ඉඳලා, සක්මන් කරන්නෙ නැතුව ඉඳලා, දැන් වෙනකොට පින්වතුනි උන්වහන්සේලාට පර්යංක භාවනාවට යන්න බැරිකමක් තියනව. අපි සාමාන්‍ය භාෂාවෙන් කියන වචනයෙන්ම කිවුවොත් එරමිණියා ගොතාගෙන වාඩි වෙන්න බැරි තත්ත්වයක් උන් වහන්සේලාට තියනවා.

ඒකට හේතුව තමා අර එකම ඉරියව්වකම ඉඳලා ශරීරයේ මේ තියන අඟපසඟ මොනව හරි දුර්වලතාවයකට පත් වෙලා තියන හින්ද. ඉතින් අපි අනාගතයක් ගැනත් හිතන්න ඕන හන්දා මගේ යෝජනාව තමයි අපි කරන භාවනාවක් අතර පින්වතුනි ඉරියව් මාරු කිරීමක් දාගන්න. එතකොට ඒක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නෙ නෑ. කාරි නැහැ, අපි කරන භාවනාව ඒකාකාරී විදියටම පැයක් එක දිගටම ඉන්නවද පර්යංකයෙම ඉන්නවද කියන එක නෙවෙයි මේකෙන් කියවෙන්නේ. සතිපට්ඨානය පුරුදු කරන කෙනා නැත්තං සතිමත්භාවය පුරුදු කරන කෙනාගේ ඒ ඉලක්කය තමයි, ඒ යන මාවත තමයි කියල දෙන්නේ, ඉන්න කාලය කොච්චර හෝ වේවා ඒක ප්‍රශ්නයක් නැහැ, ඒ ඉන්න කාලය තුල සිහියෙන් ඉන්නවද කියන එකයි වැදගත් වෙන්නෙ. සතිමත් භාවයෙන් ඉන්නවද කියන එකයි වැදගත් වෙන්නෙ.

ඉතින් ඒක හින්ද පින්වතුනි භාවනාවක් අතරතුර ඉරියව්වක් මාරු කරන එක විශේෂම කාරණාවක් හැටියට සලකන්න ඕන. අනිත් එක තමයි අපිට කරන භාවනාව දීර්ඝ හැටියට කරගෙන යන්න ලැබෙන ප්‍රධානම සාධකයන් අතරින් එකක් තියනවා ශරීරයේ තියන සැහැල්ලු බව. අපේ ශරීරය පුළුවන් තරමක් සැහැල්ලු හැටියට තියාගන්න උත්සාහ කරනවා නම්, භාවනාව ලේසියි ඇත්තටම කියනව නම්. භාවනාව තුල ඒ පර්යංක කාලයේදී හෝ ඒ ඉන්න භාවනා වාරය තුලදී රැඳෙන්න ඉන්න ලේසියි.

ඊළඟට අපි භාවනා කරන්න භාවිතා කරන හැඩය සමබර වෙන්න ඕන. උදාහරණයක් හැටියට ලංකාවේ සාමාන්‍යයෙන් කියල දෙන ක්‍රමය තමයි, අර පිරිමි ඇත්තන්ට නම් එරමිණිය ගොතාගෙන ඉන්නටත් කාන්තාවන්ට කියල දෙනව අර්ධ පර්යංකයේ ඉන්නටත් කියල. අර්ධ පර්යංකය හොඳයි නරක නැහැ, නමුත් ඉන්න ටිකක් අමාරුයි. දීර්ඝ කාලයක් දීර්ඝ වෙලාවක් ඉන්න ටිකක් අමාරුයි. ඒක හින්ද සමබර විදිහට තියන පහසු ඉරියව්වක් සකස් කරගන්න එක හොඳයි.

අපි අහල තියන මතයක් නම් තියනවා කාන්තාවන්ට එරමිණිය ගොතාගෙන ඉන්න හොඳ නැහැ හරි මොකක් හරි කියලා. නමුත් තායිලන්තෙට ගියාට පස්සේ එහේ ධර්ම දේශනා කරන වෙලාව තියෙන්නෙ පෝය දවසට රෑ නමයහමාරට විතර. ඔය දේශනාව ඉවරයක් වෙනකොට පාන්දර දෙක තුන විතර වෙනව. හැබැයි ධර්ම දේශනාව ශ්‍රවනය කරන්න එන මෑණිවරු (මේ අතදරුවො ඉන්න උපාසක අම්මල එන්නෙ) තමන්ගෙ දරුවො ටික නලවලා, දරුවො නිදිකරවල තමයි ඔන්න බණ අහන්න පටන් ගන්නෙ. හැබැයි වාඩි වෙන්නෙ පද්මාසනයෙන්. මමත් හරි පුදුම වුනා දැක්කට පස්සේ, මොකද මටත් එච්චර කාලයක් ඉන්න බැරි හින්දා. මේ පැය හතර පහ හය ඒ ඇත්තො පද්මාසනයෙම ඉන්නව  ඒ පුරුදු වෙලා ඉන්න හින්ද. ඒ ඇත්තොන්ගෙ අදහස අහනකොට කියන්නෙ ඒ විදිහේ ඉරියව්වකට පුරුදු වෙලා ඉන්න හින්ද ඒගොල්ලන්ට ඉන්න ලේසියි. දීර්ඝ කාලයක් භාවනාව වඩන්න, භාවනාව පුරුදු කරගන්න ලේසියි කියලයි ඒ ඇත්තො කියන්නෙ. ඉතින් ඒක හින්ද සමබරව තියන ඉරියව්වක් හදා ගන්න එක, සකස් කරගන්න එක වටිනව.

මට මතකයි අපේ නායක හාමදුරුවො ඉංගිරියෙ හිටපු කාලයේ කියාපු කාරණාවක් තියනව. "භාවනාවකදී පළවෙනියෙන්ම, වැඩියෙන්ම ඉගෙන ගන්න ඕනම දේ සමබර ඉරියව්ව" කියල. "ඒක ඉගෙන ගන්නකොට භාවනාවත් ඉගෙන ගන්නවමයි" කියල. ඉතින් කෙසේ හෝ වේවා භාවනාව තුල අපි සමබර ඉරියව්වක් හදාගෙන සැහැල්ලු වෙන්න ඕන. ඒකත් එක්කම පහසුවක් තියන බොහොම ලොකු නිදහසක් තියන විදිහේ හැඩහුරුකමකට ඉරියව්වකට යන්න ඕන.

ඒත් එක්කම ඔය කියන මූලික කාරණා ටික සකස් කරගත්තට පස්සේ, ඊළඟට අපි උත්සාහ කරන්න ඕන පින්වතුනි, එකපාරටම ආනාපානයට පනින්න යන්නෙ නැතුව හෝ ආශ්වාසය ප්‍රාශ්වාසය හොයන්න යන්නෙ නැතුව, මේ මොහොත තුලදී තමන්ට දැනෙන තේරෙන දේ මොකද්ද කියල පොඩ්ඩක් තේරුම් ගන්න.

ඒකෙ පළවෙනි ඉලක්කය හැටියට අපි උත්සාහ කරන්න පටන් ගන්නවා අපි ගාව තියන මේ ශරීරය, මේ ශරීරය තුල තියන ස්වභාවය ටිකක් තේරුම් බේරුම් ඇති කර ගන්නට. අත තියෙන්නෙ කොහොමද? කකුල තියෙන්නෙ කොහොමද? මුහුණ තියෙන්නෙ කොහොමද? හෝ බෙල්ල තියෙන්නෙ කොහොමද? අපිට පුළුවන්කම තියෙනව දෑස පියාගෙනම, දෑස විවර කරන්නෙ නැතුවම අපේ සිරුර දිහා ටිකක් ඔබ මොබ හැසිරෙන්න පුළුවන්කමක් තියනව. යන්න පුළුවන්කමක් තියනව.

ඒත් එක්ක අපිට හම්බ වෙන්න පුළුවනි දැන් අපි ශරීරයට අපේ හිත ගන්න උත්සාහ කරන හින්දා, ඔන්න තේරෙන්න ගන්න පුළුවන්, අපි ඇඳන් ඉන්න ඇඳුම් ආයිත්තම්වල ගොරෝසු තැන් ලේසි තැන් අන්න ඒ වගේ දේවල් හම්බ වෙන්න පුළුවන්. සමහර තැන් කිටි කිටියේ තද වෙලා හිර වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. සමහර තැන් ගොඩාක්ම ලිහිල් වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. එතකොට හොඳම දේ පින්වතුනි, ඒව හිතා මතාම ඉස්සෙල්ල පොඩ්ඩක් සකස් කර ගන්න ඕන තමන්ට ලේසි වෙන ප්‍රමාණයට. ඒව හිතා මතාම ටිකක් හදා ගන්න නිදහස් වෙන ප්‍රමාණයකට කොහොමද කියල. ඒ වගේ දෙයක් කරන්නට තත්පර දහයක් පහළොහක් මිඩංගු කරන එක ලාභයි. මොකද සමස්ථ භාවනාවකදී අපිට ලොකු වේදනාවක් එන්න පටන් ගත්ත නම් ඇඳන් ඉන්න ඇඳුමේ තද තැනක් තියන තැනකින් කොහේ හරි, ඒක ඊට කලියෙන් අපිට වෙනස් කරන්න නවත්තන්න පුළුවන්කමක් තියනවා නම්, ආ ඒ දේ කරන එක ලාභයි. ඒ දේ පළවෙනියෙන්ම කරන එක මහා ලාභයක් ඇත්තටම කියනව නම්.

ඉතින් මෙහෙම කලාට පස්සේ අපිට ශරීරයෙ අභ්‍යන්තරයට යන්න පුළුවන්කමක් හම්බ වේවි, මොකද දැන් අපි භාවනාවේදී මුලින් ශරීරයේ හැඩය බලන්න, අත කකුල් තියෙන හැටි බලන්න, ඒත් එක්කම ඇඳුම් ආයිත්තම් තියෙන හැටි, ඒවා මෘදු සැහැල්ලු කරගන්න ආදී දේවල් උගන්වල තියෙන හින්දා දැන් අපිට පුළුවන්කමක් තියෙන්න පුළුවන් ශරීරය අභ්‍යන්තරයට චුට්ටක් යන්න. එබිකම් කරල බලන්න.

නමුත් තාමත්ම අපි ආනාපානය ගැන එච්චරම අදහසක් ඇති කරගත්තෙ නැහැ. හදිස්සි වෙන්නත් නරකයි.

මේ වගේ අවස්ථාවකදී ඊළඟට ශරීරය දිහා බලන්න පුළුවන් වුනාම, අපි හොඳට බලන්න ඕන නිරීක්ෂණය කරලා දැන් තමන්ට මේ ශරීරය තුල කොහෙද තේරෙන්නෙ? පළවෙනියෙන්ම අපි හිසෙන් පටන් ගත්තොත් එහෙම, හිසේ ඉඳලම චුට්ට චුට්ට තමන්ට මේ ශරීරය තුල තේරෙන දේවල් ටික මෙනෙහි කරගෙන, මෙනෙහි කරගෙන, මෙනෙහි කරගෙන, මෙනෙහි කරගෙන යන්න පටන් ගන්නව. මෙනෙහි වෙන්නෙ නැත්නම් චුට්ටක් ඉතින් ඔය පොඩ්ඩක් හොලවලා, ඇස් දෙක ඇරල බලල හරි කමක් නෑ, ඒ දේවල් හඳුනා ගන්න උත්සාහ කරන එක හොඳයි. වැරැද්දක් නැහැ මේ සිහියක්නෙ ඇති කරගන්නෙ.

මේ විදියට ඇති කරගත්තාට පස්සේ අපිට හම්බ වෙනව පින්වතුනි අර ඇඳුම් ආයිත්තම්වල රළු තැන් සියුම් තැන් තිබ්බා වගේම, මේ ශරීරයෙත් තියනවා අපි රළු කරගෙන ඉන්න සියුම් කරගෙන ඉන්න තැන් කියල. ඕව තමයි භාවනාවෙදි ඇත්තටම කියනව නම් මූලිකවම තියන මහා කරදර. ඔව්ව විසඳන්න මොනවත්ම අපි කරන්නෙ නැති හින්ද තමයි භාවනාව දමල ගහල නතර කරන්නෙ. අරෙහෙ රිදෙනවා, මෙහෙ රිදෙනවා කියල හිතල ඊට පස්සෙ ඕව ගැන කල්පනා කරන්න පටන් ගත්තහම, භාවනාව ඇත්තටම විගහටම නතර කරන්නයි අපි කල්පනා කරන්නෙ.

නමුත් භාවනාව කියල කියන්නේ ඊට වඩා හරීම සැපදායක දෙයක්. සංතෝසදායක දෙයක්. ඉතින් ඒ සංතෝසදායී දේට යන්න අපිට හම්බ වෙනවා, ඔය සංතෝසය අයින් කරල දාන මේ රළු දේවල් මොනවද ගොරෝසු තැන් මොනවද කියලා හඳුනා ගත්තොත් මේ ශරීරය අභ්‍යන්තරය තුල තියන.

හා එතකොට අපි මොකද කරන්නේ? ඒ අභ්‍යන්තරය තුල තියන රළු ගොරෝසු තැන් ටිකත් මෘදු සැහැල්ලු කරගන්නවා බොහෝමත්ම හිමීට හිමීට. උදාහරණයක් හැටියට කියනවා නම් අපේ අත් දෙක බොහොම තදින් තියාගෙන ඉන්නව වෙන්න පුළුවන්. මේ උරහිස් එහෙම බොහොම හිර කරගෙන ඉන්නව වෙන්න පුළුවන්. එහෙම නැතුව මේව පුළුවන් තරම් බුරුල් කරගන්න. පුළුවන් තරම් සැහැල්ලු කරගන්න. මේක ආමි එකට ගිහිල්ල කරනව වගේ ව්‍යායාමයක් නොවෙන හින්දා පුළුවන් තරම් සැහැල්ලුවෙන් මේ ගමන යන එකයි වටින්නෙ සහ ලේසි වෙන්නෙ.

ඉතින් එහෙම කරනකොට අපිට සමහරක් වෙලාවට පින්වතුනි හිතාගන්න අමාරු වෙන්න පුළුවන් මෘදු සැහැල්ලුකම කියන්නෙ මොකද්ද කියල. අපි දන්නෙ නැති වෙන්නත් පුළුවන්. නමුත් ඒක හොයා ගන්නත් එක ක්‍රමයක් තියෙනවා. අපි ශරීරය පුරාම යන්න ඉගෙන ගත්තා නම්, ශරීරය තුල තියෙන සමහර කොටස් අපිට දැනෙන්නත් පුළුවන්, නැති වෙන්නත් පුළුවන්, කාරි නෑ. එතකොට ඒ දේවල්වල සමහර තැන් තියෙන්න පුළුවන් මෘදු සැහැල්ලු. සමහර තැන් තියෙන්න පුළුවන් ගොරෝසු. තද. ආන් ඒ මෘදු සැහැල්ලු තැන්වල තියනව වගේ ස්වභාවයක් තමයි අර ගොරෝසු තැන්වලටත් අපි ඇති කරගන්න ඕන හෝ වඩා වර්ධනය කරගන්න ඕන.

මෙන්න මේ කියන පුහුණුව තමයි අපි භාවනාව තුලදී පින්වතුනි පළවෙනියෙන්ම අපේ ජීවිතේට කියල දෙන්න ඕනෙ. අපේ චිත්ත සන්තානයට උගන්වන්න ඕන වෙන්නෙ භාවනාවක් පටන් ගන්න යනකොට. එහෙම නැතුව එක පාරටම ගිහිල්ලා ආනාපානයක් කරනවා කියල වැඩේ පටන් ගන්නකොටම අපේ ශරීරය තුල සමබරතාවයක් නැතිනම්, අපි ඉන්න ඉරියව්වේ පහසුවක් නැතිනම්, අපි ඉන්න ඉරියව්ව දෙපැත්තට සමබර නැත්නම්, අපි ඇඳගෙන ඉන්න ඇඳුම්වල කිසීම කිසි පහසුවක් අපිට ගෙනැල්ල දෙන්නෙ නැතිනම්, ශරීරයෙ තියන අඟපසඟවලත් පහසුවක් නැතිනම්, අපිට ශරීරයක් තියනවද කියලවත් අපිට තේරෙන්නෙත් නැතිනම්, ආනාපානයක් හොයන්නෙ කොහෙන්ද? කියල ඉතින් අහන්න වෙනව. අපි දන්නෙ නෑ ඒක කොහෙද තියෙන්නෙ කියලවත්.

අන්න ඒක හින්ද අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන පළවෙනියෙන්ම, මේ ශරීරය තුලට ඇවිල්ල, මේ ශරීරයත් එක්ක ඉඳල, මේ ශරීරය ආශ්‍රය කරගෙන තියෙන, අපිට දැනෙන කරන දේවල් එක්ක මොහොතක් නැවතිලා ඉන්නෙ කොහොමද? කියල ඉගෙන ගන්න ඕන. ඒ තියන ස්වභාවයත් එක්ක වඩා වැඩි කාලයක්, පුළුවන් තරම් උපරිම කාලයක් නැවතිලා ඉන්නේ කොහොමද? පැලපදියම් වෙලා ඉන්නෙ කොහොමද? කියල ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නව. අන්න එහෙම කරන්න වුනාම අපේ භාවනාව තුල පින්වතුනි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන හැටියට,

"පීති මනස්ස කායෝපි පස්සම්බති

චිත්තම්පි පස්සම්බතී

පස්සද්දකායෝ සුඛං වේදියතී

සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියතීතී"

අපේ මනස ප්‍රීතිමත් වෙයි. එමෙම වුනාම "කායෝපි පස්සම්බති" කය පිනා යනව. කය මෘදු සැහැල්ලු වෙනව. අපි ඒ මෘදු සැහැල්ලු වෙන තැන් ටික හොය හොයා, බලබලා ගිහින් තියෙන්නෙ. අපිට හම්බ වෙන්න පටන් අරන් තියනව චුට්ට චුට්ට. පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ. ඩිංග ඩිංග. පස්සද්දකායෝ සුඛං වේදියති" ඒ විදියට මෘදු සැහැල්ලුවක් කියන ශරීරයක් හරීම සැපතක්.

එතකොට භාවනාව කියල තියෙන්නෙ ඇත්තම කියනව නම් සංතෝසයක් අපිට ලැබෙන්න ඕන දෙයක්. බොහොම අමාරුවෙන් කරගෙන යන්න ඕන දෙයක් නෙවෙයි. අමාරු අවස්ථා තියෙන්න පුළුවන් ඒක වෙනයි, නමුත් අපිට මේ ගමන තුල මේක කරගෙන යන්න යම්කිසි විදිහක උත්තේජනයකුත් තියෙන්න ඕන. මනාපයකුත් එන්න ඕන. කැමැත්තකුත් එන්න ඕන. ඒක ඇති කරගන්නෙ කොහොමද? අර මෘදු සැහැල්ලුකම් ටික හොයාගෙන හොයාගෙන වඩා වර්ධනය කරගත්තහම තමයි.

"පස්සද්දකායෝ සුඛං වේදියතී

සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති"

ඒ විදියට මෘදු කයක් තියනව නම් ඒක හරීම හරි සැපතක්. බුදුරජාණන් වහන්සේමයි දේශනා කරන්නෙ. "සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති" ඒ විදියට සැප සහගතව තියන ශරීරයක් තියන කෙනා, සංතෝසදායී හිතක් තියන කෙනෙක් වෙනවා. එහෙම හිතක් තැන්පත් වෙන්න පටන් ගන්නවා. මෙන්න මේකයි පින්වතුනි හිත තැන්පත් කරගන්න යන්න තියන මාර්ගය. යන්න තියන ක්‍රමය.

අපි භාවනාව පටන් ගන්නකොටම අපේ මූලිකම අදහසක් තමයි හිත තැන්පත් කරගන්න එක. ඒක හරි අහිංසකයි. හැබැයි අපි දන්නෙ නැති නම් හිත තැන්පත් වෙන්නෙ කොහොමද? සහ හිත තැන්පත් වෙන්නෙ නැත්තෙ ඇයි? කියලා, එහෙම නම් අපිට මේක කරන්න අමාරුයි. ඒ කියන ඉලක්කයට අපිට යන්න ඇත්තටම මඟ ඇහිරෙන්න ඕන. පාර වැහිල යනව.

ඉතින් මේ වැඩසටහන් පෙලේදි මම කතා කරන්නෙ භාවනාව කියන මාතෘකාව ඔස්සේ, සතර සතිපට්ඨානය කියන සූත්‍රය, මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රය කේන්ද්‍රගත කර ගනිමින් කොටස් වශයෙන් ඒ දේශනා පෙලෙහි තියන දේවල් චුට්ට චුට්ට අපේ ජීවිතේට ප්‍රායෝගික කර ගන්නෙ කොහොමද? කියල. ඉතින් ඔන්න ඔය කියන කොටසේ මූලිකම අවස්ථාවයි අද දවසේ ඔය ඇත්තන්ට කියන්න කියල කල්පනා කලේ 'පහසු ඉරියව්ව' කියන මාතෘකාව යටතේදී. ඉතින් මං හිතනව යම්තාක් දුරට පහසු ඉරියව්වක තියන වැදගත්කම, වටිනාකම ඔය ඇත්තන්ට තේරෙන්න ඇතියි කියලා. ඉස්මතු වෙන්න ඇතියි කියල.

ඉතින් අපි මේකෙදි කරන කටයුතු වෙන මොනවත්ම නෙවෙයි ඉස්සෙල්ලාම වාඩි වෙලා, සංඥා හොඳට තේරුම් බේරුම් ඇති කරගෙන, අපේ ශරීරය තුල තියන දේවල් ටික තේරුම් අරගෙන, ඒ ශරීරයත් එක්ක යන්නෙ කොහොමද? ශරීරය ඇතුලෙ ඉන්නෙ කොහොමද? කියල පොඩ්ඩක් තේරුම් බේරුම් ඇති කරගෙන, රළු ගොරෝසු තැන් ටික මනාකොට අවබෝධ කරගෙන, එව්වත් එක්ක ඇලෙන්න යන්නෙත් නෑ, ගැටෙන්න යන්නෙත් නෑ එව්ව සකස් කරගන්න ඕන නම් ඔන්න පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ සකස් කරගන්න පටන් ගන්නව. සකස් කරගන්න ඕන නැති තැනක නම් ඒව පවතින්නේ, හා ඒකට එහෙම තියෙන්න දෙනව. ඉතින් මෙන්න මේ ආකාරයට තමයි භාවනාව අපි මූලිකව පුරුදු කරන්නෙ.

ඒත් එක්කම විශේෂම කාරණය තමයි පින්වතුනි කරන භාවනාවක් කරලා, ඉරියව්වත් මාරු කරලා ඊළඟට තවත් ඉරියව්වකින් තවත් පොඩි වෙලාවක් කරන එක වැදගත් වෙනව. විශේෂයෙන්ම පර්යංකයේ හිටියා නම් යම්කිසි කාලයක් ඒ හා සමාන කාලයක් හෝ අඩුම වශයෙන් ඊට කිට්ටුවෙන් යන කාලයක් හෝ සක්මන් භාවනාවත් සිදු කරන එක අනිවාර්ය අවශ්‍යතාවයක් කියල මම සඳහන් කරන්න කැමතියි.

කෙසේ හෝ වේවා භාවනාවක් කරලා, ඒ භාවනාව නවත්තල වෙනත් වැඩකට යන්න කලියෙන් මං කරන බොහොම බරපතලම ඉල්ලීම තමයි ආපස්සට මතක් කරන්න. අද දවසේදී භාවනාවේදී මම මොකද්ද කලේ? මොකක්ද වුනේ? මොන විදියටද ඒ දේවල් මම තේරුම් ගත්තේ? ඒ දේවල්වලට මොන විදිහේ ප්‍රතිචාරයක්ද මම දැක්වුවේ? කියන ආපස්සට බැලීම, පසු විපරම කරන්න අමතක කරන්න එපා.

මෙන්න මේ කියන කාරණාවල් ටික ඔය ඇත්තො ඔය ඇත්තන්ගෙ හිතේ තියාගෙන, ඔය කියල දුන්න භාවනාව මේ එන සතිය තුල ක්‍රියාත්මක කලොත් ලබන සතිය වෙද්දි ඔය ඇත්තන්ට සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්නෙ මෙහෙමයි කියන එක ගැන ලොකු කාරණාවල් ගොඩක් ඉගෙන ගන්න අවස්ථාවක් හම්බ වෙලා තියේවි කියල. එය එසේම වේවා කියල මං බලාපොරොත්තු වෙනව. එහෙම කියන ගමන්ම අද දවසට කරන භාවනා උපදේශය මං මෙතකින් සමාප්ත කරන්න බලාපොරොත්තු වෙනව. සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි ! 

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි 

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනාව 2

නිදිමත, අලසබව සහ භාවනාව

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"දූරං ගමං ඒක චරං

අසරීරං ගුහාසයං

යේ චිත්තං සඤ්ඤ මෙස්සන්ති

මොක්ඛන්ති මාර බන්ධනා තීති"

පූජනීය මහ සංඝරත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. අන්තර්ජාලය ඔස්සේ අප හා සම්බන්ධ වෙන ඒ සැදැහැවත් පිරිස වගේම බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට නිරන්තරයෙන්ම තමන්ගේ දායකත්වය දක්වන මේ පින්වත් පිරිසත් බොහොම ගෞරවයෙන් යුතුව පිළිගන්නවා.

සැදැහැවතුනි, මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍රගත කර ගනිමින් භාවනා වැඩසටහන් මාලාවක් පැවැත්වීමේ අවශ්‍යතාවය බොහෝ දෙනෙකුගේ යෝජනාවක් වෙච්ච හින්දා, කලින් වතාවේ තිබුනු වැඩසටහන ටිකක් නව්‍ය ස්වරූපයකින් පවත්වන්නට අපි උත්සාහවන්ත වුනා. කල්පනා කළා. ඒ අයුරින් අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය මාතෘකාව යටතේ මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව, කොටස් වශයෙන්, විස්තර සහිතව ප්‍රායෝගික අත්දැකීම් ආශ්‍රයෙන්ම, භාවනාවල් සිදු කර ගනිමින්ම සිදු කරන දෙවන භාවනා වැඩසටහන තමයි අද මේ යෙදිල තියෙන්නෙ. අද දවසේ මාතෘකාව නිදිමත, අලස ගතිය සහ, භාවනාව.

සාමාන්‍යයෙන් අපි බණක් අහනකොට හෝ වේවා භාවනාවක් කරනකොට හෝ වේවා පළවෙනියෙන්ම අපි ගාවට එන නීවරණය මොකක්ද? ගොඩක් වෙලාවට ඔය කියන නිදිමත තමයි අංක එකටම එන්නෙ. ඒක එක්තරා විදියකට මට එක හාමුදුරු කෙනෙක් විහිළුවටත් කිවුවා, පංච නීවරණ පහ නිකං එක ඉරකට ලිවුවොත් එහෙම කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ උඩම තියෙන්නෙ. ඊළඟට උද්ධච්ච කුක්කුච්ච විචිකිච්ඡා. ඒ විදියට ප්‍රධාන පෙළේ බලපෑමක් තියන නීවරණයක් මේක.

කෙසේ හෝ වේවා පින්වතුනි ඔය කියන නීවරණය, නැත්නම් ඔය කියන කාරණාව, භාවනාව තුල කොච්චරක්, නැත්නම් මේ ධර්ම මාර්ගය පුරුදු කිරීම තුල කොච්චරක් අපේ ජීවිතයට සම්බන්ධද කියනව නම්, බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙනම සූත්‍ර දේශනා පවා කරල තියනවා ඔය කියන මාතෘකාව සම්බන්ධයෙන්. ඒ තරමටම මේ කියන කාරණේ අපේ ජීවිතේට ගොඩක් බලපෑමක් එල්ල කරන බවකුයි එතකොට ඒ කියන දේවල්වලින් කියවෙන්නෙ.

ඉතින් ඒ අතින් බලනකොට පින්වතුනි අපි ගොඩක් වෙලාවට නිදිමතක් හැදෙනවා නම් කරන දේ තමා අපේ ඉරියව්ව මාරු කරන්න යනවා, විශේෂයෙන්ම කියනව නම් භාවනාව නතර කරල දානව. ඒක වෙන්නෙත් ඇත්තටම කියනව නම් අපිට ඔය කියන නිදිමත ආවා හෝ පැමිණියා හෝ තියනවා හෝ කියල දැනුනොත් තමයි. අපිටත් හොරා නිදිමත ඇවිල්ල තිබුනොත් එහෙම, කරන්න දෙයක් නැහැ.

එතකොට මේ වගේ ස්වභාවයකට අපිව පත් වෙන්නෙ, යටපත් වෙන්නෙ මොකක් හින්දද කියන කාරණේ අපි චුට්ටක් සලකා බැලුවොත් එහෙම පින්වතුනි, භාවනාවක් කරන්න හෝ බණක් අහන්න කියන දේකට අපි සම්බන්ධ වෙනකොට, ඒ වගේ කාරණේකට අපිව යොමු වෙන්නේ ඇත්තම කියනව නම් සාමාන්‍ය ජීවිතේ බොහෝමයක් විදිහේ කටයුතු කාරණා කරන අතරෙයි. ඒ වගේ දහසකුත් එකක් කටයුතු කාරණා කරන අතරේ, දාහෙන් එකක් කියල කියන්න පුළුවන් බණ අහන එකත් භාවනා කරන එකත්. දාහෙන් පන්සියයක් නෙවෙයි මේ, දාහෙන් එකක්.

එතකොට සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල අපි කරන බොහෝමයක් කටයුතු තියෙන්නේ හිත දුවවන ස්වභාවයකට නම්, හිත දුවවනවයි කියල කියන්නේ සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපිට ඇහෙන් රූප බලන්න වෙනව නිතර නිතර. කනට ශබ්ද අහන්න වෙනව නිතර නිතර. ඒ අහනව විතරක් නෙවෙයි ඒ අරමුණු ඔස්සේ අපිට යන්නත් වෙනව. ඒ අරමුණු ඔස්සේ අපිට හඹාගෙන යන්න වෙනව. ඒ අරමුණු ඔස්සේ අපිට පැලපදියම් වෙලා ඉන්නත් වෙනව. ඉතින් මේ වගේ කටයුතු කාරණා කරන අතරේ තමයි අපි භාවනාවක් කරන්න හෝ බණ අහන්න කියල වාඩි වෙන්නෙ.

අන්න ඒ වෙලාවෙදි පින්වතුනි හිතට අර පුරුදු විදිහේ ගමන, හිතට පුරුදු විදිහේ ඒ තියන විලාසය, ඒ තියන ස්වභාවය හිතට නැති වෙලා යනව. මොකද්ද හිතට පුරුදු විලාසය? පැන පැන, පැන පැන යන එක. තැන තැන, තැන තැන තියන එක. ඒකයි බුදුරජාණන් වහන්සේ ගාථාවකින්ම දේශනා කරන්නේ,

"දූරං ගමං ඒක චරං

අසරීරං ගුහාසයං

යේ චිත්තං සඤ්ඤ මෙස්සන්ති

මොක්ඛන්ති මාර බන්ධනා තීති"

මේ හිත කියන දේ බොහොම දුර ගමනක් යන එකක්. බොහෝම දුර ගමනක් යන එකක් වගේම තනිව හැසිරෙන එකක්. මේ හිත තනිවයි හැසිරෙන්නේ, තනිවයි තියෙන්නේ වගේම බොහොම දුර ගමනක් යනව. ඒකෙ තේරුම සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී පවා අපිට එක විදියකට හෝ එක ස්වභාවයකට එහෙම රැඳෙන්නට, පැවතෙන්නට තියන අවස්ථාව බොහෝම අඩුයි. බොහොම අල්පයි.

ඉතින් ඒක හින්දා ඒ කියන වටපිටාව එක්ක ජීවත් වෙච්ච අපි, ඒ කියන වටපිටාව සමඟින් ජීවත් වෙච්ච අපි, භාවනාවකට යන්න වුනාම හිතට ඒ ලැබිච්ච ඒ දුවන ස්වභාවයන් ටික, ඊළඟට දුවන්න පුළුවන් ස්වභාවයන් ටික, අරමුණු ඔස්සේ හඹාගෙන යන්න පුළුවන් ස්වභාවයන් ටික නැති වෙලා යනව. කොහොමද නැති වෙන්නේ?

භාවනාවේදී අපි මොකද කරන්නේ ඇස් දෙක පියාගන්නව. මේකෙ තේරුම අපි දැකපු ලස්සන ලස්සන හරි අමනාප ඇති වෙන හරි මොනව හරි කමක් නෑ රූප ටික බලන්න තියන අවස්ථාව නැති වෙලා යනව. සද්ද බද්දත් අහන එකට අපි එච්චර කැමැත්තක් දක්වන්නෙ නැහැ. ඒක හින්දා ඒ සද්ද ඔස්සේත් අරමුණු අරගෙන යන්න හිතට තිබිච්ච අවස්ථාව වැහිල යනව, මඟ ඇරිල යනව, ඉඩ ඇහිරිල යනව. ඊළඟට ශරීරය තුල තියන වේදනාවල්. අපි ඇත්තටම සාමාන්‍ය ජීවිතේදි නම් ඒ වේදනාවල් මඟ හරින්න, බැහැර කරල දාන්න, අයින් කරල දාන්නයි උත්සාහ කරන්නේ. ඉතින් භාවනාවෙදි ඔය දේ මතු වෙන්න වුනාම ගොඩක් වෙලාවට ප්‍රකට වෙන්නෙ ඔය දේ විතරක් වෙන්නත් පුළුවන්.

කෙසේ හෝ වේවා ඒ විදිහේ ස්වභාවයක් තියන අපේ හිතට ඇත්තටම කියනව නම් පවතින්න පුළුවන්, එක අරමුණක් එක්ක ඉන්න පුළුවන් තත්පර කිහිපයක් විතරයි. සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා පින්වතුනි ඔය ඇත්තො හොඳට මතක් කරල බලන්න, රූපයක් දිහා අපි බලාගෙන ඉන්නවා නම් ඒ දේ දිහා අපිට බලාගෙන ඉන්න පුළුවන් ස්වභාවයෙ තියෙන්නෙ තත්පර කිහිපයක් විතරයි. ඊට පස්සෙ අපිට අපේ ඒ බලන අරමුණ වෙනස් කරගන්න ඕන, මාරු කරගන්න ඕන. නැත්නම් ඒක හරි ඒකාකාර වෙනව. ඒකාකාර වුනාම අපිට ඒක තුල තියන රසයක් තේරෙන්නෙ නැති වෙලා යනව. එපා වෙනව.

ඉතින් භාවනාව තුලදී මේ ඒකාකාර හැඩයක් තියන ශරීරයක් පේන්න පටන් ගත්තහම, ඒකාකාර හැඩයක් තියන හුස්මක් අපි කියමුකො දකින්න වුනාම, තත්පර කිහිපයක් අපේ හිත ඕක දිහා බලාගෙන ඉඳියි. අපේ අවධානය ඕක දිහා බලාගෙන ඉඳියි, ප්‍රශ්ණයක් නැහැ. නමුත් ඒ තත්පර කිහිපයෙන් පස්සේ එයාට ඒ දේ කරන එක එපා වෙලා යනව. ඒ දේ කරන එක නතර වෙලා යනව. ඔන්න ඔය වගේ අවස්ථාවකදී තමයි නින්ද කියන දේ ඉක්මණටම එන්න පටන් ගන්නෙ.

අපේ හිතේ සාමාන්‍යයෙන් තියන ස්වභාවය තමයි, ඒකාකාර විදියට යම්කිසි කාරණාවක් එක්ක රැඳෙන්න වුනාම නීරස වෙනවා නම්, ඒ නීරස  වීමත් එක්කම ඊළඟට තියෙන්නේ අරමුණු අරගන්නෙ නැතුව ඉන්න ස්වභාවයකුයි. අරමුණක් අරගන්නෙ නැතුව ඉන්නවා කියල කියන්නේ ඒ වෙලාවට තමයි අපි නිදා ගන්නවා කියල කියන්නෙ. ඒ වෙලාවට අරමුණු නෑනෙ. අපිට සද්ද ඇහෙනවද කියල එච්චර දන්නෙ නෑ, රූප පේන්නෙ නෑ කොහොමටවත්ම. ඉතින් අපි හොඳටම නිදි.

කෙසේ හෝ වේවා එක තැනක ඔය විදියට තියනවා නම්, එක තැනක තියාගන්න පුළුවන් හිත කියල කියන්නේ දීර්ඝ කාලයක් තුල හිතේ තැන්පත්කමක් නැතුව දැනුවත්භාවයක් නැතුව තියන හිතක් නම් ඒ හිත අලසකමට යන්න තියන ඉඩකඩ වැඩියි. අලස වෙන්න තියන ඉඩකඩ වැඩියි. අන්න ඒක හින්ද පින්වතුනි, අපි ඉගෙන ගන්න ඕන භාවනාව තුලදී ඔන්න ඔය මනසේ තියන ඔය දිශා ආනතිය, ඔය වැඩපිළිවෙල හොඳට හඳුනාගන්න ඕන. මොකද්ද හඳුනා ගන්න ඕන එක?

මනසට එක මොහොතක රැඳෙන්න පුළුවන් එක අරමුණක එක කාරණාවක තත්පර කිහිපයක් විතරයි. තත්පර කිහිපයක් විතරයි. සාමාන්‍ය මනසක රැඳෙන්න පුළුවන් ප්‍රමාණය, කාලය තත්පර කිහිපයක් විතරයි. අපි බලාපොරොත්තු වුනාට භාවනාව තුලදී පැයක්ම ආනාපානය බලනවා හෝ පැයක්ම පර්යංකයේ හෙල්ලෙන්නෙ නැතුව ඉන්නවා කියල, කරන්න අමාරුයි. ඊට පස්සෙ ඒක එපාවෙන එක තමයි සාමාන්‍යයෙන් ගොඩක් වෙලාවට සිද්ධ වෙන දේ.

ඒක හින්ද අපි භාවනාවෙදි භාවිතා කරන්න ඕන පින්වතුනි, සාමාන්‍ය ජීවිතේ අපි අපේ හිත දිවෙව්වා නම් ඒ විදිහේ ආකාරයකටම එක්තරා මට්ටමකින් අපේ හිතට ගමනක් හදල දෙන්න, ක්‍රියාකාරීත්වයක් හදල දෙන්න, යම්කිසි වූ ජවයක් හදල දෙන්න උත්සාහ කරන්න ඕන. එහෙම වුනොත් විතරක් භාවනාවේදී හිතට අලසකමක් එන්නෙ නෑ. අලසකමක් ආවෙ නැත්නම් නිදිමතකට යන්නෙ නෑ. ඔන්න ඕක තමයි සාමාන්‍යයෙන්ම තියන ‍ස‍රලම උපායමාර්ගය.

ඒ හැරෙන්න පින්වතුනි අපිට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, මොග්ගල්ලයාණන් වහන්සේට දේශනා කරන සූත්‍රයක ඔය ආලෝක සංඥාව ඇති කර ගන්න කියලත් කතාවක්. සමහර ඇත්තො දෑස විවර කරන එකකුත් කරනව. ඒකත් හොඳයි නරක නෑ. ඉරියව්ව මාරු කරන්නත් පුළුවන්. ඒකත් හොඳයි නරක නැහැ.

කොහොම නමුත් භාවනාවක් කරගෙන යනකොට දෑස පියාගෙන ඉන්න වෙලාවක අපිට හිතේ විවෘතභාවය ඇති කරගන්න නැත්නම් මේ කරන භාවනාව තුල යම්කිසි කාලයක් හෝ ඉදිරියට, දීර්ඝ විදියට කටයුත්ත කරගෙන යන්න අපිට කරන්න පුළුවන් හොඳම දේ තමයි, හිත හොඳට හඳුනාගෙන, හිතේ තියන සාමාන්‍ය ස්වභාවය මෙන්න මේකයි කියල හොඳින් හඳුනාගෙන, ඒ ස්වභාවයට අනුව අපි අපේ හිත පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ හසුරුවන්න පටන් ගන්න එක. භාවනාව තුලදී හිත හසුරුවන්න පටන් ගන්න ඕන අපේ හිත අකුසලයකට යන්නෙ නැති ස්වභාවයක, නැත්නම් අකුසලයක පවතින්නෙ නැති වූ ස්වභාවයක, නැත්නම් ඒ වගේ ප්‍රමාණයක, ප්‍රදේශයක තියලා අපි පුළුවන් තරමක් හිතට ගමන් කරන්නට හෝ හිතට ඔබ මොබ යන්නට පාර හදල දෙන්නට ඕන.

අන්න එහෙම ස්වභාවයක් කරගන්න පුළුවන්කමක් තියනවා නම් පින්වතුනි, භාවනාව තුල අලස ගතියට යන එක, අලසබවට යන එක නතර වෙන්න පටන් ගන්නව. ඒ අලසභාවයට යන එක නතර වුනාට පස්සෙ නිදිමතට යන එක නතර කර ගන්න අපිට පුළුවන්කමක් තියනව. එහෙම නැතිනම් වෙන්නෙ මොකද්ද? භාවනාව පටන් ගත්තා හෝ බණක් අහන්න පටන් ගත්තා, බොහොම ඉක්මණට නිදා ගන්නව.

සමහරක් වෙලාවට අපේ කට්ටිය භාවිතා කරනව ඒක උප්පරවැට්ටියක් හැටියටත්. බණ අහන්නෙ නිදා ගන්න ඕන වුනාම. අර පොතක් කියවනව නිදා ගන්න ඕන වුනාම. ආන් ඒ වගේ තමයි. ඇත්තම කතාව කියනව නම් මං ඒ කාලෙ භාවනා කලෙත් නිදාගන්න ඕන වුනාම තමයි. වැඩ කරපු කාලෙ නින්ද යන්නෙ නැතිකොට ටිකක් භාවනා කලා, එතකොට විගහට නින්ද යනවනෙ. ඒක හින්ද ඉක්මණට නිදා ගත්තා. ඒකෙ ප්‍රශ්නෙ ආවෙ පස්සෙ තමා. ඒක ඉතින් පසුකාලීනව තමයි බලන්න වුනේ.

කෙසේ නමුත් අද දවසේදී මම ඔය ඇත්තොන්ට කියන්න යන්නෙ, කතාබහ කරන්න යන්නෙ, නිදිමත සහ අලස ගතිය කියන දේ භාවනාවට කොච්චරද බලපාන්නෙ? කොහොමද බලපාන්නෙ? කියන කාරණාවයි. ඉතින් ඒ කාරණාව අතරින් බලනකොට පින්වතුනි මේක බුදුරජාණන් වහන්සේ පවා දේශනා කරපු කාරණාවක් වගේම මේ දෙයින් අපිට බැහැර වෙන්න පුළුවන්කමක් තියනවා. ඒ බැහැර වෙන්න පුළුවන්කම තියෙන්නෙ කොහොමද?

අපේ හිතේ නිමිත්ත හොඳින් හඳුනාගැනීම මතයි. හිතේ ස්වභාවය මොකද්ද දුවන එක නම්, ඒ හිත ඒ දුවන්නෙ ඇයි? දුවන්න ඕන හින්ද. හිත දුවන්නෙ මොකටද? දුවන්න ඕන හින්ද. හිතට දුවන්න ඕන නැත්නම් හිත නොදුවා ඉන්නව. දුවන එක නතර වෙනව. මේ දුවන්නෙ දුවන්න ඕන හින්ද. ඒක හින්දා භාවනාව තුලදි පවා අපි උත්සුක වෙන්න ඕන පින්වතුනි, හිතට ඒ දුවන විදිහේ අරමුණු ටිකක් දෙන්න.

සතිපට්ඨාන සූත්‍රය අරගෙන බලන්න ඔය ඇත්තෝ, බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔය දේශනා කරන සමහර සමහර කොටස් තියනව කාරණා මහ බර ගාණක් තියන ඒව. විශේෂයෙන් අසුභය ගැන බලන්නකො. මේ ශරීරය කෑලි කෑලිවලට ගලවනව. කොටස් කොටස් වලට ගලවනව. තිස් ගණන් වලට ගලවනව. එතකොට මේ එකක නවතින්න නෙවෙයි අපිට කියල දෙන්නෙ. මේ පොදුවේ තියන තනි ශරීරයක් දිහා, එක එක රූපයක් දිහා, දෘඨ හැටියට තියන දෙයක් දිහා නිකං ඔහේ බලන් ඉන්න නෙවෙයි අපිට මේ උගන්වන්නේ. මේක තුල තියන, වෙන වෙනම තියන සංඝටකයන් ටික චුට්ට චුට්ට, චුට්ට චුට්ට හඳුනා ගන්නටයි, අළුතෙන් අළුතෙන් දේවල් හඳුනා ගන්නටයි මේ අපිව යොමු කරන්නෙ.

ඒකෙන් කියවෙන්නෙ පින්වතුනි අපේ හිත දුවනවා නම් ඒ හිතට දුවන්න දෙන්න ඕන කියන එකයි. මේක බලෙන් නතර කරන්න ගියොත් එහෙම, මං මේ අත්දැකීමෙන් කියන්නේ ඒක අසාර්ථක වෑයමක්. ඒ හිත ඊළඟට අපිව තලා පෙලා දානකොට ඒ වෙලාවේදී අපිට ඒ දේ පාලනය  කරගන්න බැරි තත්වයක් තියෙන්න පුළුවන්.

ඊට වඩා තියන හොඳම උපක්‍රමය තමයි, සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපි අරමුණු ගන්න අය හැටියට, අරමුණුත් එක්ක ඉන්න අය හැටියට, ඒ අරමුණුත් එක්ක ඇලෙන ගැටෙන එහෙම අය හැටියට, හඳුනාගත යුතුයි එහෙම නම් මාගේ භාවනාව තුල මේ වකවානුවේදී හිතට ඕනකම තියෙන්නෙ දුවන්න නම් දුවන්න දෙන්න ඕන. ඕක නතර කරන්න ගියාම තමයි හිත අලසකමට පත් වෙන්නේ. ඒකාකාර වෙන්නේ. එක සීමාවක කොටු කරන්න ගියාම අන්න එතනයි මෙතන ප්‍රශ්නෙ තියෙන්නෙ.

ඉතින් ඔන්න ඔය කියන කාරණාව අපි හොඳින් හඳුනා ගත්තා නම්, මනාකොට තේරුම් ගත්තා නම්, භාවනාව තුලදී අපිට ඒකාකාර දෙයක් හැටියට මේ භාවනාව නොතේරේවී. ඒ භාවනාව තුල තියන සංඝටක, නැත්නම් දැනෙන සංඝටකවල විවිධ විවිධ විවිධ අවස්ථා අපි දකින්නට උත්සාහවත් වේවි. මෙන්න මේ අවධියකින් තමයි පින්වතුනි සිහියේ උපරිමස්ථයට යන සම්පජානන කියන නුවණ අපිට ඇති වෙන්නෙ.

උදාහරණයක් හැටියට යම්කිසි කෙනෙක්ට පුළුවන්කම තියෙන්නෙ හුදෙක් හුස්ම දිහා විතරක් බලාගෙන ඉන්න නම්, හුස්ම වාර හතරක් පහක් දිහා බලාගෙන ඉඳීවි උපරිම. ඊට පස්සෙ නිදා ගන්නව. ආයෙ දෙකක් නෑ ඒකෙ. ඒක තමයි සාමාන්‍ය ස්වභාවය. ඒ මොකද? හුදෙක් හුස්ම දිහා විතරක් බලන හින්ද. නමුත් දැන් තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන හැටියට, අපිට ආලෝක සංඥාවක් ඇති කර ගත්ත වෙනව මේ හිතේ අලසකම නැති කරගන්න. හිත දකින දේ ඒකාකාර වුනාම හිත අලස වෙනවා. ඒ අලසකම නැති කරගන්න අපි විශේෂයෙන් දකින්න පටන් ගන්න ඕන. ඊළඟට කොහොමද කරන්නේ?

ඒ දකින හුස්මේ අපි පුළුවන් තරම් ග්‍රහණය කර ගන්න යනවා මේ හුස්මේ මුල කොහොමද? මැද කොහොමද? අග කොහොමද? ආදී වශයෙන්. මේ හුස්ම රස්නයද? සීතලද? තදද? ගොරෝසුද? සුමටද? මෘදුද? සැහැල්ලුද? ඒ හුස්ම කොහෙන්ද පටන් ගන්නෙ? කොහෙන්ද අපිට තේරෙන්නෙ? කොහෙන්ද තේරෙන්නෙ නැත්තෙ? එන හුස්ම කොහොමද? යන හුස්ම කොහොමද? එන හුස්මේ ස්වභාවය කොහොමද? යන හුස්මේ ස්වභාවය කොහොමද? ආදී වශයෙන් අපිට මේක අස්සෙ තියන අළුත් අළුත්, අළුත් අළුත් සංඝටක හොයාගෙන යන්න පුළුවන්කමක් තියනව.

මේ ඉන්නෙ භාවනාව ඇතුලෙ. මේ ඉන්නෙ සතිපට්ඨානය ඇතුලෙ. මේ ඉන්නෙ අලසකමේ කෙවෙයි. මේ ඉන්නෙ සිහිය ඇතුලෙ. මේ ඉන්නෙ හිත විවෘත කර ගැනීම තුලයි. හිත ප්‍රභාෂ්වර කරගැනීම තුලයි.

ඒ විදියට හිත විවෘත කරගන්න විවෘත කරගන්න, ප්‍රභාෂ්වර කර ගන්න අපිට පුළුවන්කමක් හම්බ වෙනව පින්වතුනි ඔය කියන අලසකමෙන් නිදහස් වෙන්න. අලසකමෙන් නිදහස් වෙනව නම් භාවනාව තුලදී නිදිමතෙන් නිදහස් වෙනවා. ඒ කියන නීවරණයෙන් අපිව අයින් වෙලා යනවා. සුවදායක විදිහේ බොහෝම දැනුවත්කමක් තිබිච්ච භාවනා වාරයක් සිදු කරගන්නට පුළුවන්කමක් ඔය ඇත්තන්ට හම්බ වෙනවා.

එතකොට මේ කටයුත්ත කරන්න මූලිකවම තියන බාධකයක් ගැන තමයි අද මම කියන්න උත්සාහ කලේ. මාතෘකාව වුනේ මොකද්ද? නිදිමත, අලස ගතිය සහ භාවනාව. ඉතින් ඔය කියන කාරණාවල් ටික ටිකක් හිතල බලල, අද දවසේදී අපි දැන් ඊළඟට කරන්න යන මේ භාවනාවත් මේ එන සතිය තුලදි පුළුවන් තරමක් පුරුදු කරන්න ඕන. අපි වැඩි වෙලාවක් භාවනාව කරන්නෙත් නෑ. විනාඩි පහළොවක් විස්සක් විතරයි කරන්නෙ. ඒ වගේ කාලයක් දවසකට මිඩංගු කරලා පුළුවාන් තරම් ප්‍රමාණයක් ඒ වගේ භාවනාවක් සිදු කරන්න ඔය ඇත්තන්ට පුළුවන්කම හම්බ වේවි කියල විශ්වාස කරනව පින්වතුනි සිහිය තුල තවදුරටත් කිමිදෙන්නට.

භාවනාවේදී නින්ද කියන නීවරණය ඇති වෙනවා නම් ඒ නීවරණයෙන් නිදහස් වෙන්නට ඔය ඇත්තන්ට ක්‍රමයක් හම්බ වේවි. ඉඩක් හම්බ වේවි. පහසුවක් හම්බ වේවි. එය එසේම වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනවා.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි                             

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනාව 3

හඳුනා ගැනීම, ගැටීම සහ අනුමත කිරීම

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"පක්ඛංදතී

පසීදතී

සංතිට්ඨතී

විමුච්ඡතී තීතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන පින්වත් මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්ද තපෝ ආරණ්‍යය භාවනා වැඩසටහනට සම්බන්ධ වෙන්න පැමිණිච්ච ඔය ඇත්තන්වත් බොහොම සාදරයෙන් පිළිගන්නව. ඒ වගේ අන්තර්ජාලය ඔස්සේ අපිත් එක්ක සම්බන්ධ වෙන ඒ සෑම සියළු දෙනාමත් සාදරයෙන් පිළිගනු ලබනව.

ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි, මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කර ගත්ත අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියන අපේ මේ භාවනා වැඩසටහන ආරම්භ කරන්නට යෙදුනේ දෙදහස් දහනමය වර්ෂයේ. ඒ පළවෙනි කොටස. ඉතින් දෙවනි වැඩසටහන හැටියට තමයි, දෙවනි අදියර හැටියට තමයි මේ වැඩසටහන සිද්ධ වෙන්නේ. අද අපේ වැඩසටහනේ තුන් වෙනි දවසයි. අද දවසේ මාතෘකාව හඳුනා ගැනීම, එරෙහි වීම, සහ අනුමත කිරීම. එහෙම නැතිනම් හඳුනා ගැනීම, ගැටීම සහ අනුමත කිරීම.

පින්වතුනි භාවනාව කියන දේ භාවනාව කියන විශය භාවනාව කියන ඒ කොටස හරි පුදුමාකාරයි ඒ මාතෘකාව. හේතුව තමයි සතිපට්ඨානය කියන මේ අදියර නැත්නම් මේ කොටස තමයි අපිව යොමු කරවන්නෙ, අපිට කියල දෙන්නේ, අපිව ගවේශණය කරන්න. ඒ හින්ද භාවනාවට මං හිතනව ආත්ම ගවේශණය කියල කිවුවත් කමක් නැහැයි කියල. ඇත්තටම කියනව නම් ආත්මය ගවේශණය.

තමන්ගේ චිත්ත සන්තානය තුල, තමන්ගේ ජීවිතය තුල පවතින්නා වූ ස්වභාවය අවබෝධ කර ගන්නා වූ ප්‍රමාණයට, අපිව බැඳල තියන රැහැන්, අපිව බැඳල තියන අපිව හිර වෙලා තියන ඒ කාරණාවලින් නිදහස් වෙන්න අපිට පුළුවන්කමක් හම්බ වෙනව කියලයි බුදු හාමුදුරුවො දේශනා කරන්නෙ. ඔය එක තැනකදි එක දෙවි කෙනෙක් ඇවිල්ලත් කියනවා "මේක ඇතුලෙත් ගැට, පිටත් ගැට, ගැහෙන්නෙත් ගැට, ගැලවෙන්නෙ කොහොමද?" කියල.

ඒ ගැලවෙන විදිහ තමයි බුදු හාමුදුරුවො එතකොට දේසනා කරන්නේ සිහියෙන් ඉන්න ඕන. සිහිය පුරුදු කරගන්න ඕන. සීලය දියුණු කර ගන්න ඕන. අන්න එතකොට තමන්ට තේරෙන්න ගන්නවා කියල. හේනෙපොල ගුණරතන හාමුදුරුවොන්ගෙ පොත අරගෙන බලනකොට උන් වහන්සේ එක තැනක හරි ලස්සනට කියනවා,

"අපි දුක හදාගෙන තියනවා, දුක ඇති කරගෙන තියනවා, දුක බුක්ති විඳිනවා, ඒ අපිම හදා ගත්ත අපේම සීමා පවුරු අතරෙ හිර වෙලා. අපිම හදා ගත්ත, අපිම සතස් කරගත්ත, අපේම සීමා පවුරු සමූහයක් ඇතුලට වෙලා අපිම කියනවා දුක් විඳිනවා" කියල.

ඔය ටික අයින් කරන්න තමයි බුදු හාමුදුරුවො දේශනා කරන්නෙ හැබැයි අපි කැමති නෑ කරන්න. හේතුව මොකද්ද දන්නවද? අපිට මොනවද ඉතුරු වෙන්නෙ ඊට පස්සෙ? ඒ අපේ සීමා ටික තමයි 'මගේ' කියල කියන්නෙ. 'මම' කියල කියන්නෙ. ඒව හින්ද තමයි මාව හදල තියෙන්නෙ මම. මගේ හැටි, මගේ ක්‍රමය, මගේ විදිහ, මගේ ස්වභාවය, මගේ වටිනාකම, මගේ බලාපොරොත්තු, මගේ උවමනාවල් ආදී මේ හැම එකක්ම සකස් වෙලා තියෙන්නේ. ඒ දේවල් වලින් තමයි මේ මම කියන කෙනාව අපි හදාගෙන ඉන්නෙ.

එතකොට ඔය දේවල් අයින් කරන්න වුනාම සාමාන්‍ය ලෝකයා හිතන්නේ මට මොනවද තියෙන්නෙ? ප්‍රශ්නෙ සාධාරණයි. මට මුකුත් නෑ තමයි. හැබැයි ඕක අයින් කරන්න ඔය තරම් ඉක්මණටත් බෑ. එහෙම එකකුත් තියනව. ඒක හින්ද තමයි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට මේ දේශනා කරන සතිපට්ඨාන භාවනා ක්‍රමය නැත්නම් ඒ දර්ශණයත් එක්ක කියල දෙන ක්‍රමය තුල තියෙන්නේ, තමන් හඳුනා ගත්ත ප්‍රමාණය මත තමන්ට නිදහස ලබා ගන්න පුළුවන්කම හම්බ වෙනව කියල. හැබැයි ඒක තමන් දකින්න ඕන.

සරලම උදාහරණයක් කියන්නම්. ඔය ඇත්තො දැන් බෝලන්කන්ද පිට්ටනිය පහු කරන්න ඇතිනෙ. ඕකෙ තුත්තිරි තියනව හරියට. ඕකෙ එනකොට එනකොට, ඔය තුත්තිරි ගෑවෙනකොට පොඩ්ඩක් කසනව. චුට්ටක් කසනව. තැන් තැන් වලින් ගෑවෙනකොට කස කස ඉන්නව. සමහරක් ඒව බලන්න නැති වෙන්නත් පුළුවන්. කසනව කියල කියන්නෙත් මොකද්ද?

දැන් එක තැනක, චුට්ටක් තිතක වගේ තැනක, පොඩි වේදනාවක් එනව අපිට එක්තරා මට්ටමකට. අපි කරන්නෙ මොකද්ද? පහුරු ගානව හතර වටේටම. අර ආවට වඩා වෙනත් වේදනාවක් හතර වටේටම ඇති කරවනවා. එතකොට ආපු අර චූටි තිත වගේ වේදනාව අපිට අමතක වෙලා යනව. මදුරුවෙක් කෑවත් ඕකම තමයි. මදුරුවා එක බොහොම පොඩි තිතක් වගේ තැනක පොඩ්ඩක් විදිනවා. එතකොට අපි මොකද්ද කරන්නෙ, හතර වටේම පහුරු ගානව, හූරනව. එතකොට අර මදුරුව කාපු එකේ වේදනාව ඇත්තටම අපිට දැනෙන්නෙ නැතුව යනව.

පහුරු ගාන එකෙන්, හූරන එකෙන් වෙන්නේ ඊට වඩා වෙන වේදනාවක් දීල ඒක වහල දානව. කොහොම නමුත් ඔය ඇනිල තියන තුත්තිරි ටික අපිට දැනෙනකොට කොහෙන් කොහෙන් හරි අපි කරන්නෙ කසන එක. ඒක තමයි සාමාන්‍ය විදිහ. හැබැයි ඕක දැකලා අයින් කරලා දැම්මා නම් එහෙම ආයෙ එහෙම ඇනෙන බවක් දැනෙන්නෙ නෑ. නමුත් වැඩේ තියෙන්නෙ මේකයි. ඒක කරන්න නම් පින්වතුනි අපි ඒ තුත්තිරි එක කෑල්ල හරි කමක් නෑ ඒක දිහා බලන්න ඕන. ඒක හොඳට දැකල අපිම පැත්තකින් ගලවල අයින් කරන්න ඕන. එහෙම කලොත් විතරයි අපිට ඒ එක තුත්තිරි කෑල්ලක තියන ඒ දුකෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්කමක් හම්බ වෙන්නෙ.

භාවනාව කියන මාර්ගය තුලදි බුදුරජාණන් වහන්සේ කියල දෙන හරිම සරල ගමනත් ඔන්න ඕකම තමයි. අපි ගාව තියන නා නා ප්‍රකාර වෙච්ච, නා නා විද වෙච්ච, කෙලෙස් එක එක, එක එක, එක එක, දැක දැක හදා ගන්නයි තියෙන්නෙ. සමහරක් වෙලාවට මා පුතා ඒ වගේ ක්ලේශයක් එක පාරක් දකින එක ප්‍රමාණවත් වෙන්න පුළුවන්. එක පාරක්ම දැක්කොත් ඇති. සමහරක් අවස්ථා තියෙන්න පුළුවන් ඒ ක්ලේශය අපි ගාව තියන රළු පරළු තද ස්වභාවයෙ ප්‍රමාණයට බාගදා එක පාරකට වඩා වැඩි කාලයක් ඒක තියන විත්තිය, ඒව එන විත්තිය බලන්න වෙන්න පුළුවන්.

භාවනාව කියල කියන්නෙ ඒකයි මම කිවුවෙ ආත්මය ගවේශණයක් කියල. එතකොට මේ භාවනාවේ කියල දෙන මේ ක්‍රමය තුල පින්වතුනි මේ හැම තැනකම සතිපට්ඨානයත් එක්ක කතා කරනවා නම්, අපිට උගන්වන එකම එක දෙය තමයි සතිමත් වීම. සිහියෙන් ඉන්න එක. මේකෙදි එතකොට කරපු භාවනාව මොකද්ද? කරන්න හිතාපු භාවනාව මොකද්ද? ආදී වශයෙන් ඒ අදහස් මොනවත්ම අදාල නෑ. ඒ එකක්වත්ම මේකට අයිති නෑ. මේකෙදි තථාගතයන් වහන්සේ අපිට කියල දෙන්නෙ, අපිව යොමු කරවන්නේ හුදෙක් සතිවන්ත වෙන්න විතරයි. සතිමත් වෙන්න, සිහිමත් වෙන්න උගන්වනව.

එතකොට සතිපට්ඨාන භාවනාවේ මුල කියල කියන්නෙත් සිහියකට යන එකමයි. මැද කියල කියන්නෙත් සිහියමයි. අග කියල කියන්නෙත් සිහියමයි. නමුත් සතිපට්ඨාන භාවනාවේ මුලදි තියන සිහිය, ආරම්භයේදී තියන සිහිය නෙවෙයි මැදට යනකොට අපි හදා ගන්නෙ. භාවනාව කියන මාර්ගයේදී අපි ගැඹුරට යනව තව ටිකක්. අපිට සිහිය හදා ගන්න පුළුවන් ප්‍රමාණයන්, සීමාවල් අපි තව ටිකක් වැඩි කර ගන්නව. වර්ධනය කර ගන්නව. වපසරිය විශාල කර ගන්නව. ඒ වගේමයි සතිපට්ඨාන භාවනාවේ අගට යනකොට ඕක තව තව තව තව ගැඹුරට යනව.

උදාහරණයක් හැටියට කියනව නම් භාවනාවෙ අපිට මුලින්ම පුළුවන්කම තියෙන්නෙ වාඩි වෙලා ඉන්නවා කියන එක විතරක් දැන ගන්න නම්, ඒ ඇති. ඒක හොඳයි ආරම්භයක් හැටියට. හැබැයි අපිට තව තව තව තව සතිමත් වෙන්න වෙන්න තේරෙනවා ඇයි මම වාඩි වෙලා ඉන්නවා කියල කියන්නෙ? මොකද්ද හේතුව? මොන විදිහේ අදහසක් හින්දද මොනවා හින්දද මම මේ වාඩි වෙලා ඉන්නවා කියන එක මට තේරෙන්නෙ?

අන්න ඊළඟට අපි තේරුම් ගන්න බලනවා, හා වාඩි වෙලා ඉන්නවා කියනකොට අත මෙහෙමයි, කකුල මෙහෙමයි, මේවා තියන හැඩය මෙහෙමයි ආදී වශයෙන් අපිටම පේන්න ගන්නව. මේක තව ටිකක් ගැඹුරකට යන්න පුළුවන්. මුල් තිබුන ප්‍රමාණයට වඩා තව ටිකක් ගැඹුරකට ගිහිල්ල. ඒ වගේ අපි ඔය වාඩි වෙලා ඉන්න ස්වභාවය තුල ඒ තියන ඉරියව්ව හෝ ඒ තියන ශරීරයෙ ප්‍රමාණය, ස්වභාවය අපිට ඒකාකාර වුනා නම් ආයෙ ඒකෙ බලන්න දෙයක් නෑනෙ අළුතෙන්. ඕකම තමා. ඔච්චරයි. වෙන දෙයක් බලන්න නැති වෙනව.

එහෙම වුනාම අපි යනව තව ටිකක් මේකෙ අස්සට. ඔන්න පේන්න පටන් ගන්නව මේකෙ ඇතුලෙ ක්‍රියාකාරීත්වයක් තියනව. හුස්මක් යනව තේරෙන්න පුළුවන්. වේදනාවල් එනව යනව තේරෙන්න පුළුවන්. හිත දිහා හැරිල බැලුවොත් එහෙම සිතුවිල්ල එහේ එනව යනව පේන්න පුළුවන්. ආදී වශයෙන් මේකෙ ඇතුලෙ තියන ක්‍රියාකාරීත්වයන් ටිකත් ශරීරය දැන ගත්තා කියපු එකට වඩා ශරීරයෙ හැඩය මෙහෙමයි කියපු එකටත් වඩා තව ටිකක් ඇතුලට ගිය එකක් නෙව.

ඕකෙත් නැවතීමක් නෑ. තව ඇතුලට යන්න පුළුවන්. ඔය දැනෙන්නා වූ දේවල් කොහෙද දැනෙන්නෙ? මොන තැනේද දැනෙන්නෙ? මොන ආකාරයෙන්ද දැනෙන්නෙ? ඒ දැනෙන එක අපිට දැනෙන්නෙ කොහොමද? අපිට දැනෙන දේ අපි බාර ගන්නෙ කොහොමද? ආදී වශයෙන් අපේ ප්‍රතිචාරයන් හඳුනා ගන්නටත් අපිට පුළුවන්කම තියනව. ඒ වගේමයි ඒ දැනෙන එව්වගේ අපිට හමු වෙන්නෙ හට ගන්න කොටසද? පවතින කොටසද? නැති වෙන කොටසද? ඒ දැනෙන ඒවගෙ අපිට දරා ගන්න පුළුවන් හට ගන්න කොටසද? පවතින කොටසද? නැති වෙන කොටසද? ආදී වශයෙන් මේ ශරීරය තුල සිද්ධ වන්නා වූ, නැත්නම් අපිට භාවනා වාරය තුලදී දැනෙන සෑම සියළු දෙයක්ම ගැඹුරෙන් ගැඹුරට, ගැඹුරෙන් ගැඹුරට අධ්‍යනය කරන්නට පුළුවන්කම හම්බ වෙනව.

හැබැයි මේ කියන හැම කටයුත්තක්ම කරන්න හම්බ වෙන, ලැබෙන එකම එක විදිහ තමයි සතිමත් වීම. සිහියට ප්‍රධාන තැන දීම. අපි ඊට වඩා අපේ ජීවිතය තුල පුරුදු කරල තියන පුරුදුවලට තැන දුන්නොත් එහෙම, උදාහරණයක් හැටියට බොහෝ පිරිසක් පුරුදු වෙලා තියනව විචාරශීලීත්වයට. විවේචනයට. එහෙම නැතිනම් ඕනෑම කාරණාවක් දිහා සැක මුසු වූ ස්වභාවයෙන් බලන්න. ඒක විශ්වාස කරන්නා වූ ස්වභාවයකට වඩා සැක ඇති කර ගන්නා වූ ස්වභාවයකට බලනව.

අපි හිතමුකො මේවගේ හිතක් තියෙන කෙනෙක් නම් භාවනාවට වාඩි වුනේ, සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලත් ගත කරන පැය විසිහතරෙන් එක දවසක, පැය විසි තුනක්ම ජීවත්වෙන්නෙ අර වගේ අදහස්වල නම්. මොන වගේද? ගැටෙන, සැක සහගත අදහස්වල නම්, ඒ හිතම තමා මෙයා එක්කරගෙන යන්නෙ භාවනාවටත්. සාමාන්‍ය ජීවිතේ තුල සැකෙන් හිතන හිතන වාරයක් එකහාම සමාන වෙනවා ආනාපානයක පොඩ්ඩක් දකිනව වගේම. මේක පුහුණු කිරීමක් තියෙන්නෙ. නැවත නැවක හිතට ආරෝපණය කරල දීමකුයි තියෙන්නෙ.

වැඩේ තියෙන්නෙ මෙන්න මේකයි. සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල ගැටීම්වලින් වැඩිපුර හිටියා නම්, ඒ මනසමයි භාවනාවටත් යන්නෙ අර ගැටීම් මනසත් එක්ක. ඒ ගැටීමේ පුරුද්දත් එක්ක. ඔන්න ඕකයි බරපතල තත්ත්වය. එහෙම වුනාම, අපිට ආනාපානය තේරෙන්න වුනාට පින්වතුනි ආනාපානය පේනව. පේනව වුනාට ඕක පිළිගන්න කැමති නෑ. ඇයි අර අපි පුරුදු කරල තියන ගැටීම් මානසිකත්වය හින්දා ඒ පේන දේ අනුමත කරන්නෙ නෑ. ඒ පේන දේට සාදර වෙන්නෙ නෑ. කැමති වෙන්නෙ නෑ.

එතකොට දැන් ශරීරය බලද්දි කියල කිවුවයි කියන්නකො උදාහරණයක් හැටියට. ශරීරය පේනවා. ඒත් ඒ පේනවා කියන එක අනුමත කරන්න හිත දෙන්නෙ නෑ. ඒක විශ්වාස කරන්න හිත දෙන්නෙ නෑ. ඊට වඩා විචාරය ඉස්මතු වෙනව. ඊට වඩා එයා ඒක ගැන කල්පනා කරන ස්වභාවය ඉස්මතු වෙනව. සැකය ඉස්මතු වෙනව.

මේක එතකොට සතිය ඉස්මතු වීමක් නෙවෙයි, විචාරය ඉස්මතු වීමක්. මේව ඔක්කොම ටික පින්වතුනි හාමුදුරුවො බණට කිවුවට වැඩක් නැහැ අපේ ජීවිතය තුල අපිට මෙහෙම සිද්ධියක්, නැත්නම් මේ වගේ නස්පැත්තියක් වෙනවා කියල අපි දකින්නම ඕන. ඕක දකින්නෙ නැති තාක්කල්, ඕක හරියටම කියනවා නම් අර තුත්තිරි කටුවක් වගේම තමයි. අනෙනවම තමයි. අපි මොකද කරන්නේ පහුරු ගගා ඉන්නව. අනිවාර්යයෙන් ඕක ඇනෙන එකත් ඇනෙනව.

භාවනාව කරන්න යනකොට ආනාපානය පෙනිච්ච ගමන්ම, විවේචනය තියන හින්ද ඔන්න අපි විවේචනය කරන්න පටන් ගන්නව. ඒ විවේචනය කරල ඔන්න ආපහු ටික වෙලාවක් යනකොට ඔන්න විවේචනයත් එපා වෙනවා. ආපහු ආනාපානෙ පේන්න ගන්නව. පේන්න ගන්නකොටම ආපහු විවේචනය කරන්න ගන්නවා. මේක එක හා ම සමානයි, තුත්තිරි කටු ඇනෙනවා වගේම තමයි. තුත්තිරි කටු ඇනෙනවා කියන්නෙ හරියට විවේචනය වගේ. හා ඔන්න එතකොට කසන්න පටන් ගන්නව.

ඉතින් මේ වගේ ස්වභාවයකුයි පින්වතුනි සාමාන්‍යයෙන් අපි සතිමත් වෙන්නෙ නැතිනම් අපිට සිද්ධ වෙන්නෙ. ඒක එතකොට සතිමත් වීම කියල කියනවාට වඩා විතර්කමත් වීම කියල කිවුවට කමක් නෑ. සැකමත්වීම කියල කිවුවට කමක් නෑ. සිහියට මත් වෙනවාට වඩා, සිහියට මනාප කැමති වෙනවාට වඩා, නැමෙනවාට ඇලෙනවාට වඩා, ඒ හිත විතර්කයටයි මත් වෙලා තියෙන්නෙ.

ඒ කාලය තුල ස්වභාවයෙන්ම දැනෙන, ඒ කාරණාව දැනගන්නවා කියන එකට වඩා, එයා මනාපයක් දක්වනවා, රුචිකත්වයක් දක්වනවා තමන් හිතන ස්වභාවය තුල මොනවද තේරෙන්නෙ කියලා හඳුනා ගන්න එක. ඉතින් අපිට අපේ භාවනාව තුල අපේ ස්වභාවයේදී ඔය වගේ කරදරයක් තියනවා, ඔය වගේ උගුලක් තියනවා කියන එක දකින්නම සිද්ධ වෙනවා. දකින්න ඕන මොකද්ද එතකොට?

ඕනෑම දෙයක් ගැන ප්‍රතික්ෂේප කරන්න බර වෙන විදිහේ මනසක් තමන්ට තියනව. ප්‍රතික්ෂේපයට ගරු කරන විදිහේ, ප්‍රතික්ෂේපයට රුචි කරන විදිහේ මනසක් තමන් ගාව තියනවා කියල. සරල උදාහරණයක් ගත්තොත් එහෙම, කිහිප දෙනෙක් එක්ක කතා බහ කර කර ඉන්නව නම් එහෙම, ඔතන ඔය කරන කතා බහට එකඟ වෙන වගේම එකඟ නොවෙන පිරිසකුත් ඉන්නව. ඒ එකඟ නොවෙන පිරිස ඒ එකඟ නොවෙන්නෙ ඇත්තටම හේතු සහිතවත් නෙවෙයි. ඒක තමයි ඒ ගොල්ලන්ගෙ හැටි. ඔන්න ඕක තමයි කියන්නෙ ප්‍රතික්ෂේපයට රුචියි කියල, එකඟ වෙනවාට වඩා ප්‍රතික්ෂේප කරන්න රුචි වෙනව. ප්‍රතික්ෂේපයට කැමති වෙනව.

එතකොට පින්වතුනි මේක අර ඉස්සෙල්ල කිවුව වගේ අර තුත්තිරි කටුවක්. මේක තුත්තිරි කටුවක්. ඔය කටුව ඇනෙන එකත් ඇනෙනවාමයි දෙකක් නෑ අපේ ජීවිතය තුල. අපි ඒක ඇනෙන විත්තිය දැනගෙන ඉන්න. මොකද්ද දැන ගන්න ඕන? මම ප්‍රතික්ෂේපයට ගරු කරන චරිතයක්. මං ගාව සැකය තියනව, මම සැකයට කැමති කෙනෙක්, මං ගාව තරහ තියනව, තරහට කැමති කෙනෙක්, ආදී වශයෙන් තමන්ට තියන ක්ලේශය දැකලා ඒක අයින් කරන තාක් කල් දැක්කොත් විතරයි ගලවන්න පුළුවනි. ඒ තාක් කල් ඕක ඇනි ඇනී ඇනි ඇනී තියනව, අපිත් පැලැස්තර බැඳ බැඳ තියනව.

සතිපට්ඨානය තුල පින්වතුනි අපි ඉගෙන ගන්නේ ඔය කියන දේවල් තමන් ගාව තියන විත්තිය හඳුනාගෙන, ඒ දේවල් තියන බව අනුමත කරන්නටයි ඉගෙන ගන්නෙ. එතකොට අපි කවුරුත් භාවනාවට එන්නෙ, හිතා ගන්න ඕන පෘථග්ජනයො හැටියට කියල. මේක ගැන දන්නෙ නැති, මේකට ආධුනික මූලිකම අය හැටියටමයි එන්නේ කියල හිතා ගන්න ඕන. ඒක භාවනාවට යන හැමදාකමත් තියා ගන්නත් ඕන. ඒක තමයි හොඳම දේ.

මං මහණ වෙන්න එනකොට මට හම්බ වෙච්ච උපදෙස් අතර හොඳම උපදේශය තමා මට කිවුව,

"පුතා ඔයා අද මහණ වෙන්න යන හේතුවක් තියනවනෙ. ඒ හේතුවම තියාගන්න අවුරුදු සීයක් ගිහිල්ල අද නම් අපවත් වෙන්නෙ ඒ දක්වා. හැමදාම අළුතෙන් පටන් ගන්න"

භාවනාව තුලදි පින්වතුනි අපි උත්සුක වෙන්න ඕන දැකගන්න තමන් තුල තියන ඔය ආදී වශයෙන් වෙච්ච තමන්ගේ දුර්ගුණයන් තමා මේ ගමන අහුරුවන්නෙ. ඒව හින්ද තමා තමන්ට භාවනාව හරියට සිද්ධ නොවෙන්නෙ. ගොඩක් වෙලාවට කට්ටිය කමටහන් වාර්ථාවටත් ඒ කාලෙ මට මතකයි කියනව

"මේ දැන් මේ කියන ක්‍රමේ වෙන්නෙ නෑ. ශරීරය බලන්න කිවුවට ශරීරයට වෙලා ඉන්න බෑ. වෙන ඒව බලන්න යනව."

ඊට පස්සෙ මං අහනකොට,

"දැන් ශරීරයට වෙලා ඉන්න බැරි ඇයි?"

"නෑ ඉතින් මම කැමතියිනෙ අනිත් එකට යන්න."

දැන් එතකොට එයා කියන්නෙ නැහැ, "ශරීරය පේනව හාමුදුරුවනේ ඒ වුනාට මගේ කැමැත්ත ඉස්මතු වෙලා මං වෙන එකක් බලන්න යනව" කියල කියන්නෙ නෑ. ඒක හරියට හාමුදුරුවන්ගෙ වැරැද්දක් වගේ. එහෙම එකක් නෑ මෙතන. මෙතන තියෙන්නේ තමන්ගේ චෛතසිකත්වය තුලට, තමන් මේක අභ්‍යන්තරයට හිතට ඔබාපු අදහස්වල තියන වැරැද්දයි. ඒකයි හිත සකස් කර ගන්නවා කියන එකට සමාන වචනයක් කියල කිවුවෙ භාවනාව. සතිපට්ඨාන භාවනාව. ආත්මය පිරිසිදු කර ගන්නවා කියල කියන්නෙ ඒකයි.

අපේ චිත්ත සන්තානයට පින්වතුනි ඇනිල තියන දේවල් ඔය ඇඟට ඇනිච්ච තුත්තිරි කටුවකට වඩා එහා ගිය දෙයක්. තුත්තිරි, ඒක තේරෙනව පේනව. ඒව හොඳට ඇහැට පේනව. හිතට ඇනිච්ච එක පේන්න නම් භාවනා කරන්න ඕන. එතකොට විතරමයි මේක තේරෙන්නෙ. මං ආයෙත් කියනව සමහරක් වෙලාවට එකපාරක් දැක්කට ඇති වෙන්න පුළුවන්. සමහරක් වෙලාවට මදි වෙන්නත් පුළුවන්.

ඒ හින්ද නැවත නැවත නැවත නැවත භාවිතා කරන එක, පුරුදු කරන එක තමයි ඉතාම වැදගත් කාරණාව. පුළුවන් තරම් කාලයක් භාවනාවට මිඩංගු කරන්න ඕන. භාවනාවට යොමු වෙන්න ඕන. යෙදෙන්න ඕන. එහෙම වුනොත් විතරයි පින්වතුනි දෛනිකව අපි හිර වෙලා ඉන්න, මේ තියන ඔය කෙලෙස් මල වලින් චුට්ට චුට්ට අපිට නිදහස් වෙන්න පුළුවන්කම තියෙන්නෙ.

මේක බෝධි පූජාවකින් කොරන්න බෑ. මේක දේවාලෙකට කාටවත් කියල කොර ගන්නත් බෑ. සර්වබලධාරී දෙයියන්ටත් බෑ. ආයෙ බෑම තමයි.

මේක තමන්ට පුළුවන්. තමන්ට පුළුවන්.

අපි හිතන ගොඩාක් දේවල් තියනව, මේ ලෝකෙ විශේෂයෙන්ම පාලනය කරන්න පුළුවන් කියල හිතන්නෙ පාලනය කරන්න බැරි දේවල්. තමන් එක්ක ඉන්න අය වෙන්න පුළුවන්, ගහකොළ වෙන්න පුළුවන්, කොණ්ඩෙ වෙන්න පුළුවන්, හැඩේ වෙන්න පුළුවන්, උස මහත වෙන්න පුළුවන්, මෙවුව තමයි අපි බලන්නෙ පාලනය කරන්න පුළුවන් කියල. ඕව කවම කවදාවත් පුතා පාලනය කරන්න පුළුවන් දේවල් නෙවෙයි. ඕව ජරාවට පත් වෙනවමයි. වෙනස් වෙනවමයි.

හැබැයි හිත පාලනය කර ගන්න පුළුවන් අපිට. අපි හිතන්නෙ නෑ හිත පාලනය කරගන්න පුළුවන් කියල. ඔන්න ඕකයි තියන ගැටළුව. අපි විශ්වාස කරන්නෙ නෑ.

"මේ හිත නම් පාලනය කරගන්න බෑ හාමුදුරුවනේ මේ හිත දුවනවාමයි."

ඒක තමයි දැනට තියන ස්වභාවය. එච්චරයි. ඒ තරමටම සරලයි.

ඉතින් අපිට පුළුවන්කමක් තිබ්බොත් පින්වතුනි අපේ චිත්ත සන්තානය තුල, අපේ ජීවිතය තුල, මේ වෙලාවේදී තියෙන්නෙ මේ දෙයයි කියල හඳුනා ගන්න, ඒ හඳුනා ගත්ත දේ ප්‍රතික්ෂේප කරනවාද කියල බලන්න ඕන. එහෙම නැතිනම් මේ තියන දේ අනුමත කරනවාද කියල බලන්න ඕන. මෙන්න මේ විදියටයි අපි තවදුරටත් භාවනාවෙ ගැඹුරකට යන්නෙ. තවදුරටත් භාවනාවෙ අභ්‍යන්තරයට යන්නෙ.

උදාහරණයක් හැටියට ශරීරය තේරෙනවා නම් ඒ තේරෙන එකත් එක්ක තමන්ට කොච්චර වෙලාවක් ඉන්න පුළුවන්ද බලන්න. ඒ තේරෙන ශරීරයත් එක්ක එකතු වෙලා කොච්චර වෙලාවක් ඉන්න පුළුවන්ද බලන්න. ඊට කලින් තමන්ගේ තියන විවේචනය ඉස්මතු වෙනවාද? සැකය ඉස්මතු වෙනවාද? බැහැර කිරීම ඉස්මතු වෙනවාද? ගැටීමක් ඉස්මතු වෙනවාද? ඇලීමක් ඉස්මතු වෙනවද? මෙන්න මේ ටික තමයි හොයාගන්න ඕන. මේ දේවල් බලාගෙන කරගෙන තමන්ට කොච්චර වෙලාවක් ඉවසා වදාරාගෙන ඉන්න පුළුවන්ද? කියන එකයි හොයන්න ඕන.

අන්න ඒව තුලින් තමා තමන්ගේ ආත්මය තමන්ට පේන්න පටන් ගන්නෙ. ඒකයි මේ ධර්මයට කියන්නෙ කැඩපතක් කියල. තමන්වමයි පේන්නෙ. ඒක පේන්නෙ භානවාවෙදි, ඇත්තටම කියනව නම් සතිපට්ඨානයෙදි තමයි. ඉතින් ඔය කියන ක්‍රමයයි පින්වතුනි අපි මේ වැඩසටහනේදී පුරුදු කරන්නට නැත්නම් කතාබහ කරන්නට, සාකච්ඡාවට ලක් කරන්නට උත්සාහවත් වෙන්නෙ. කාළගුණයෙ බොහෝ ආශිර්වාද තියනව. හිටී ගමන් බොහෝම සද්දෙන් වැස්ස එනව. ඒක හොඳයි නේ එක අතකට, කාරි නෑ. ඉතින් කොහොම නමුත් කමක් නෑ අපි උත්සාහවන්ත වෙමු සතිපට්ඨානය කියන තමන්වම හඳුනා ගන්නා වූ මේ භාවනා ක්‍රමයෙන් තමන්වම තේරුම් ගන්න.

ඒ දේ තුලින් තමන්ව තේරුම් ගන්න පටන් ගත්තාට පස්සේ තමන් හිර වෙලා ඉන්න, තමන් දුක් විඳින ඒ දුක් දොම්නස්වලින්, අදෝනාවලින් තමන්ට නිදහසක් අත්වෙන්නෙ කොහොමද සැනසීමක් ලබාගන්නෙ කොහොමද කියන එක තමන්ම තේරුම් ගනීවි. ඒ දේවල් එළියට එනව අනිවාර්යයෙන්ම. ඒ දේවල් චුට්ට චුට්ට හරි එළියට එනවාමයි භාවනාව තුලින්. ඒක භාවනාව පටන් ගන්න මුල් මොහොතේ ඉඳලම සිද්ධ වෙන දෙයක්මයි හැමෝටම.

අන්න ඒකයි මං යෝජනා කරන්නේ තමන්ගේ භාවනාවේ අත්දැකීම කියන්න කියල. ඒ තමන්ගේ භාවනාවේ අත්දැකීම කියන තරමටයි තමා තමන්ගේ අභ්‍යන්තරය තුල මේ දේවල් වලට දක්වන ආකල්පය තේරෙන්නෙ. තමන් කොහෙද හිර වෙලා ඉන්නෙ, කොහෙද නැත්තෙ කියන එක තේරෙන්න පේන්න පටන් ගන්නෙ. ඒකයි භාවනාවේ අත්දැකීම එළියට ගන්න එක ඔය තරම් වැදගත් වෙන්නෙ. තමන්ටත් මේක කරගන්න පුළුවන් බැරිකමකුත් නෑ නමුත් කාලයක් ගන්නව. සමහර විට තියන කාලෙ මදි වෙන්නත් පුළුවන්. එහෙම එකකුත් තියනව.

කෙසේ හෝ වේවා අද දවසේදී මම කතා කරන්න උත්සාහවන්ත වුනේ භාවනාව තුලදී අපි හඳුනා ගන්නවා වුනාට ඒ හඳුනා ගැනීම තුල නතර වෙලා ඉන්න බෑ. බැරි වෙන කාරණා කිහිපයක් ගැනයි. මොනවද බැරි වෙන කාරණා? ප්‍රතික්ෂේපයට ගරු කරන එක, සැකයට බර වෙච්ච එක, ඊළඟට විචාරශීලීත්වය, විවේචනය කරන මේ අදහස් හින්දා තමා අපිට ඒ කියන ස්ථරය තුල රැඳිල ඉන්න බැරිකමක් තියෙන්නෙ. ඉතින් අපි අද හඳුනා ගන්න උත්සාහවන්ත වෙමු ඔය කියන ලක්ෂණයන් තමන්ට තියනවද? තියනවා නම් ඒව බැහැර කර ගන්නෙ කොහොමද? කියල.

ඉතින් මම බොහොම සංතෝස වෙනව අද දවසේදී මේ කාරණා ටික මට ඔය ඇත්තන්ට කියන්න අවස්ථාව සැලසීම පිළිබඳව. ඒ කාරණාවලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතවලට යහපතක් සැලසුනා නම් එය එසේම වේවා.

සෑම සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය දෙවන අදියර යටතේ 2023 ජුලි මස 2 වන ඉරිදා පැවැත්වූ තුන් වන භාවනා වැඩසටහනේදී පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි ස්වාමීන් වහන්සේ විසින් සිදු කරන ලද භාවනා උපදේශ දේශනාව මෙතකින් අවසන්.                   

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා 04

භාවනාව සහ ශබ්දය

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"තණ්හාය නිස්සාය තණ්හාය පරික්ඛයං තීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට පැමිණිච්ච සැදැහැවත් පිරිස වගේම අන්තර්ජාලයෙන් අප හා සම්බන්ධ වෙන ඔය ඇත්තො සෑම සියළු දෙනාමත් බොහොම සතුටින් යුක්තව පිළිගනු ලබනවා. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

සතිපට්ඨානය කියන, සිහිය පිහිටුවා ගැනීම උදෙසා කියල දෙන මේ භාවනා ක්‍රමය කතාබහ කෙරෙන දහම් සාකච්ඡා මාලාවේ අද සිද්ධ වෙන්නේ හතර වැන්නයි. මේ සාකච්ඡා මාලාව අපි උත්සාහ කරනවා, ප්‍රායෝගිකව භාවනාව කියන විෂය තමන්ට නොතේරෙන, නොහැඟෙන ප්‍රමාණයක තියා ගන්නවාට වඩා ඒ භාවනා කරන සම්පූර්ණ කාලය තුලම තමන්ගේ අවධානය, තමන්ගේ දැනුවත් බව පවත්වා ගන්නට පුළුවන් ක්‍රමයක් සතිපට්ඨානය ඔස්සේ කියල දෙන්නට, හුරු කරවන්නට උත්සාහවන්ත වෙනව.

ඉතින් මේ කියන අදහසත් එක්ක පහුගිය සති තුන ඇතුලේම අපි කතාබහ කරන්නට යෙදුනේ සිහිය කියන දේට, එහෙම නැතිනම් වර්තමාන මොහොතට මුල් තැනක් දෙන්න ඉගෙන ගන්නෙ කොහොමද කියන පාඩම. මේ සාකච්ඡා මාලාවේ තියන සුවිශේෂත්වය තමා දේශනාව කරන්නේ ඒ දවසට අදාල වෙන විදිහේ, භාවනාවට උපයෝගී වෙන ආකාරයට වීමයි. ඒත් එක්කම අපි පොඩි භාවනාවකුත් සිද්ධ කරනවා. ඒ කෙසේ හෝ නමුත් අද දවසේදී මාතෘකාව තමයි භාවනාව සහ ශබ්දය.

සාමාන්‍ය ලෝකයේදී පින්වතුනි අපේ හිත ගොඩක් වෙලාවට අපි ජීවත් වෙන කාලය තුලදී අපේ ඔළුව ඇතුලෙමයි තියෙන්නෙ. ඒකට හේතුව තමයි අපි ගොඩක් වෙලාවට කල්පනා කරන්න, හිතන්න යන එක. ඒ කල්පනාව කියල කියන ලෝකය තුල අපි මේ තරම්ම නිමග්න වෙලා ඉන්න රුචිකත්වයක් කැමැත්තක් දක්වන්න ප්‍රධානම හේතුව තමයි, අපි කැමති කැමති විදියට, අපේ අභිමතය පරිදි ඒ ලෝකයේදී අපිට සැරිසරන්න පුළුවන්. අපි කැමති කැමති චරිත නිරූපනය කරන්න, ඒ චරිතවලට කැමති කැමති විදිහේ ආයෝප සාටෝප දෙන්න අපිට පුළුවන්කමක් තියනව චෛතසික ලෝකය තුලදි.

ඒකෙදි අපි වීරයෙක් වෙන්න මනාපයි නම් අපි වීරයෙක් වෙනව. අපි දුෂ්ටයෙක් වෙන්න මනාපයි නම් අපි දුෂ්ටයෙක් වෙනව. ඒ තමයි සාමාන්‍යයෙන් හිතක් ඇතුලෙදි යන්න පුළුවන් ක්‍රමය. රාගය නම් රාගය, ද්වේශය නම් ද්වේශය, මෝහය නම් මෝහය. හැබැයි ඔය කියන විදියට හිත එහෙ මෙහෙ   දුව දුවා දුව දුවා හෝ දුවමින් පවතින අපිට භාවනාවක් කරන්න වුනාම අර අපේ පරණ පුරුද්දට වඩා ඒ භාවනාව තුලින් අපට ලැබෙන දිශානතිය හරිම වෙනස්. සමහරක් වෙලාවට හාත්පසින්ම වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. හේතුව සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදී අපේ සිතුම් පැතුම් අභිමතාර්ථයන් ඔස්සේ ඇවිදගෙන ගියපු අපිට භාවනා කරන කාලය තුලදී එහෙම යන්න තියන ඉඩකඩ ඇහිරෙනව. නැති වෙනව.

උදාහරණයක් හැටියට අපි කල්පනා කරනකොට කවුරු හරි කෙනෙක් එක්ක අපි කතා කරන බවක්, අපි කල්පනා කරනව නම් අපිට සිහිපත් වෙන්නෙ පින්වතුනි ඒගොල්ලන්ගෙ කටහඬෙන්මයි. එහෙම නේද? අපිට සිංදුවක් මතක් කරන්න ඕන නම් අපිට ඒ සිංදුව ඒ හඬෙන්ම ඇහෙනව. සංගීතයක් ඇහෙනව නම් ඒ හඬෙන්ම ඇහෙනව. යම් තැනකට අපි යනව කියල කල්පනා වෙනව නම් අපිට මානසිකව තේරෙන්නෙ අපි එතනට ගිහිල්ල ඉන්නව වගේ. හැබැයි ගිහිල්ල නෑ.

ඉතින් මේ වගේ ස්වභාවයක හුරු වෙච්ච අපි භාවනා කරන්න වුනාම භාවනාවේදී ඔය කියන වටපිටාවෙන් අපිට අයින් වෙන්න සිද්ධ වෙනව. මේ වගේ වෙලාවක් දකින්න වුනාම, මුණ ගැහෙන්න වුනාම, භාවනාව කියල කියන්නේ ටිකක් කරදරකාර දෙයක් වෙනව. මොකද තමන්ට ඒක සංතෝසය දනවන දේකට වඩා, සතුට ගෙනැල්ල දෙන දේකට වඩා, ටිකක් අප්‍රසන්න අමනාප ඇති වෙන දෙයක් වෙන හින්ද.

ඉතින් ඒක හින්ද වෙන්න පුළුවන් ගොඩක් වෙලාවට භාවනාවට complain තියෙන්නෙ. භාවනාව ගැන කිවුවහම විරෝධතා වැඩිපුර තියෙන්නෙ භාවනාවට රුචි වීම්වලට වඩා. ඕක හරි යන්නෙ නැහැ, ඕක කරන්න බැහැ, අරකයි මේකයි කියල. ඒ කියන කාරණා අතර, ප්‍රශ්න අතර තියන ප්‍රධාන පෙළේ එක ප්‍රශ්නයක් තමයි මේ ශබ්දයෙන් අපිට සිද්ධ වෙන කරදර ටික.

හිත එකලස් කර ගන්නටයි භාවනා කරන්නේ. නමුත් ඒක කරගන්න විදියක් නැහැ අපේ හිත පිට යනව. ඒකෙන් එක පැත්තක් තමා, හිත යන එක පැත්තක් තමා මේ ශබ්දයෙන් වෙන කරදර.

මට මතකයි මෙහේ භාවනා වැඩසටහනක් කරපු එක දවසක ටික කාලෙකට කලින් කමටහන් වාර්ථාවක් ඉදිරිපත් කරන්න කිවුවහම එක මහත්තයෙක් මට කියනව,

"හාමුදුරුවනේ මම භාවනා කරන්න පටන් ගන්නකොටම තමයි අර අහවල් පැත්තෙ ගෙදරක සිංදු දාන්න පටන් ගන්නෙ. මට හරියටම මේක ඇහෙනව. හරියටම භාවනා කරන්න වාඩි වෙච්ච ගමන්මයි මේක කරන්නෙ."

දැන් මෙයාගෙ කමටහන් වාර්ථාවෙ මෙයා මට කියන්නෙ. එතකොට හිතන්න ඒ ගෙදර කට්ටිය මේ ඇත්තො මේ වෙලාවට භාවනා කරනව කියල දන්නෙ නෑ නෙව. දකින්නෙ නෑ නෙව. හැබැයි ඕකෙදි වෙන්නෙ මෙන්න මේකයි. අපේ දුවන හිත, අපි දුවවන හිත ඇත්තටම කියනව නම් නතර වුනාට පස්සේ ඊළඟට මේ තියන දේවල් තේරෙන්න පටන් ගන්නව. අපිට බාහිරින් ඇහෙන දේවල් තේරෙන්න පටන් ගන්නව. ඒක තවත් විදියකට කිවුවොත් එහෙම, භාවනා කරන්න වාඩි වුනහම අරෙහෙ මෙහෙ කැක්කුම්, රිදීම්, වේදනාවල්, නිදිමත, අලසකම්, ඔව්ව පුදුමාකාර විදියට එනව. හේතුව මොකද්ද දන්නවද?

සාමාන්‍ය ජීවිතේ ඉන්නකොට පින්වතුනි අපිට ඔය රිදීම්, කැක්කුම්, වේදනා, අලසකම්, නිදිමත, ඕව ඔක්කොම ටික තියනව. නැත්තෙ නෑ. හැබැයි මේකයි නැත්තෙ. ඒවට එන්න දෙන්නෙ නෑ අපි. ඒ වෙනුවට කම්මැලිකමක් ආවොත් එහෙම තේ ටිකක් හරි බොනව. ඉන්න තැන මාරු කරනව. වෙන තැනකට යනව. ඊට පස්සේ ඇඟේ කොහේ හරි රිදෙනව නම් පැනඩෝල් පෙත්තක් හරි බොනව. බෙහෙත් ටිකක් හරි ගාගන්නව. ඉරියව්ව මාරු කරනව. හැබැයි භාවනාව තුලදී ඔය කියන එකක්වත් අපිට සිදු කරගන්නට අවස්ථාවක් සැලසෙන්නෙ නැති එක ප්‍රධාන පෙළේ ගැටළුවක් වෙන්න පුළුවන්.

එහෙම වුනහම බුදුරජාණන් වහන්සේ, මේ දේශනා කරන සතිපට්ඨාන ක්‍රමයේදී තමයි කියල කියනවා, අපිට අපේ තියන මේ දුක් දොම්නස්වලින්, ප්‍රශ්නයන්ගෙන්, කරදරයන්ගෙන් නිදහස හම්බ වෙන්නෙ. ඒ නිදහස සැනසීම කියන එක ලබා ගන්න අහුරන, පාර වහල දාන, ඔය කියන සංඝටකයන්, ඔය කියන කාරණාවලින් නිදහස් වෙන්නෙ කොහොමද එතකොට?

පින්වතුනි සතිපට්ඨානය කියල කියන දේ තුල උගන්නවන ප්‍රධානම ලක්ෂණය තමයි, අපිට දැනෙන, අපිට හැඟෙන, තේරෙන යම්කිසි දෙයක් තියනවද? ඒ ඔක්කෝම සතිපට්ඨානයට ඇතුලත් වෙනව. සිහිය පිහිටුවා ගැනීමට ඇතුලත් වෙනව. අපි හිතනවා නම් භාවනාව තුලදී නින්ද යන්න බෑ කියලා, අපි හිතනවා නම් භාවනා කරනකොට ඇඟ රිදෙන්න බැහැ කියලා, අපි හිතනවා නම් භාවනා කරනකොට හිත දුවන්න බැහැ කියලා, සතිපට්ඨානය තුලදී නින්ද යන්න පුළුවන්. ඇඟ රිදෙන්න පුළුවන්. හිත පිට යන්නත් පුළුවන්. හැබැයි දැනුවත්ව.

මේකෙන් කියන්නෙ නෑ නිදා ගන්න කියල. මේ හැම එකක්ම දැනුවත්භාවයකින් සිදු කරන්න ඉගෙන ගන්න එකයි, හුරු වෙන එකයි, පුරුදු වෙන එකයි තමයි සතිපට්ඨානයෙන් කරන්නෙ. ඉතින් ඒ අතින් පින්වතුනි බලනකොට ශබ්දය කියන එක අපේ හිත තැන්පත් වේගෙන තැන්පත් වේගෙන තැන්පත් වේගෙන එනකොට එකපාරටම කොහෙන් හරි සද්දයක් ඇහුනොත් එහෙම, අපේ තියන සම්පූර්ණම අර හිතේ හදාගත්ත තැන්පත් භාවයන් ටික ඔක්කෝම නැති වෙලා යන්න පුළුවන්. ඒක හන්ද තමා බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔය එක තැනකදි දේශනා කරනව "සද්දෝ කණ්ටඛෝ" කියල. සද්දය කියල කියන්නෙ කටුවක් කියල කියනව භාවනාවට.

භාවනාවේ මූලිකවම, පළවෙනියෙන්ම භාවනා කරනකොට තියන ප්‍රශ්නයන්ගෙන් පළවෙනිම එක තමයි මේ සද්දෙන් වෙන කරදරේ. සද්දය කියල කියන්නෙ පුදුමාකාර කටුවක්. පුදුමාකාර ප්‍රශ්නයක්. එහෙම නම් මේ ශබ්දයෙන් වෙන ගැටළුව විසඳාගන්නට අපිට භාවිතා කරන්න පුළුවන් ක්‍රමය මොකද්ද?

තථාගතයන් වහන්සේගේ සතිපට්ඨාන සුත්‍රය තුල දැන් ඉස්සෙල්ලමත් කිවුවා වෙන්න බැරි දෙයක් නැහැ. වෙන්න බැරි දෙයක් නැති නම් සද්දත් ඇහෙන්න පුළුවන්, ඇහෙන්නෙ ශබ්ද නම්. එහෙම නම් පින්වතුනි අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන මේ ඇහෙන ශබ්දය අහගෙන ඉන්න. ඒ ඇහෙන ශබ්දය අහගෙන ඉන්න අපි හිතට කියල දෙන්න ඕන. හිතට උගන්වන්න පටන් ගන්න ඕන. මේක ටිකක් අළුත් අත්දැකීමක් වෙන්න පුළුවන්.

සමහරක් වෙලාවට අපි හිතනවා නම් භාවනාව තුල ආනාපානයක්මයි බලන්න ඕන, එහෙම නැතිනම් ශරීරයමයි හඳුනා ගන්න ඕන කියල අපි හිතනව නම්, හරි අහිංසකයි ඒ අදහස. ඒ වුනාට ඒ අනාපානය පේන එකට වඩා, ශරීරය පේන එකට වඩා, හිත හඳුනා ගන්නවා කියන දේටත් වඩා, ශබ්දය නම් පෙරටු වෙන්නේ, ඉහළට ඉස්මතු වෙන්නේ, ඒ වගේ වෙලාවට අපි එහෙනම් මොකද්ද කරන්න ඕන? ඒ ඉහළට ඉස්මතු වෙන දේ හඳුනා ගන්න එකයි කරන්න ඕන.

එතකොට මේ කියන ක්‍රමයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට උගන්වල දෙනව පින්වතුනි, අපිට වැඩිමනක් ගැටළුවක් කියන දේ ගැටළුවක් කරගන්නෙ නැතුව ජීවත් වෙන්නෙ කොහොමද කියල. අපිට වැඩිමනක් ගැටළුවක් තියන දේ ගැටළුවක් නැතුව පවත්වා ගන්නෙ කොහොමද? කියන එකයි බුදු හාමුදුරුවො මේකෙන් උගන්වන්නෙ. තේරුනා නේද? සාමාන්‍යයෙන් ගැටළුවක් වුනාමනෙ අපිට ප්‍රශ්නෙ තේරෙන්නෙ. ඒකයි ඔය සතර සතිපට්ඨාන සූත්‍රයෙ දේශනා කරන්න පටන් ගන්නකොට බුදුරජාණන් වහන්සේ ගැටළු ගැනම කියන්නෙ.

"සොකපරිදෙවානං සමතික්කමාය දුක්ඛදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමාය"

ඔන්න ඔහොමයි සතිපට්ඨානය පටන් ගන්නෙ. අපිට තියන ප්‍රශ්ණවලින්, කරදර වලින්, ඒ බාධකයන්ගෙන් නිදහස් වෙන්නටයි මේ සතිපට්ඨානය දේශනා කරල දෙන්නෙ. ඒවාගෙන් බැහැර වෙන්නටයි මේ සතිපට්ඨානය දේශනා කරල දෙන්නෙ.

එතකොට පින්වතුනි මේක ඇතුලෙ තියන හරිම ලස්සනම න්‍යාය තමයි, තියන දෙයත් එක්ක සාමයෙන් ඉන්න හිත හදාගන්න එක. ඒ තියන දේ සතුටින් බාර ගන්න හිත හදා ගන්න එක. මට උවමනා දේ නෙවෙයි මෙතන තියෙන්නෙ කොහොමත්. නමුත් ඒ තියන දේ සතුටින් බාර ගන්න, ඒ දේ සතුටින් පිළිගන්න හිත හදාගන්න එකයි සතිපට්ඨානයෙදි උගන්වන්නෙ.

එහෙම වුනාම පින්වතුනි අපේ ජීවිතයට මොනයම් වූ කාරණාවල් ආවා හෝ අපේ හිත කම්පා නොවෙන තත්වයක පවතීවි. සාමාන්‍යයෙන් අපේ හිත් අපේ ජීවිතයට සංතෝසයක් ලැබෙනකොට බොහෝම උද්දාමයට පත් වෙනව, ප්‍රීතියකට පත් වෙනව වගේම අපිට කරදරයක් එනකොට, බාධකයක් එනකොට, ඒකෙ අනික් පැත්තට පත් වෙනව. බොහොම දුක් ඇති කර ගන්නව. බොහොම සන්තාපයන් ඇති කර ගන්නව. උපායාස ඇති කර ගන්නව.

හැබැයි ඔය දෙකෙහෙදීම ඒ දෙකටම ඇලෙන්නෙ නැති විදිහේ හිතක් හදා ගන්න පුළුවන්කමක් තියෙනවා නම්, සංතෝසයට උද්දාමයට ඕනෑවට වඩා පත් වෙන්නෙත් නැති සහ දුක් වෙන කාරණාවට ශෝකයට පසු තැවීමට පත් වෙන්නෙත් නැති විදිහේ හිතක් හදා ගන්න පුළුවන් නම්, අපිට මේකෙන් ප්‍රශ්නයක් වෙන්නෙ නෑ. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන මධ්‍යම වූ මාර්ගය තුල අපි එහෙම නම් මේ කටයුතු ගෙවා ගත්තා හෝ ඉතුරු කර ගත්තා වෙනව.

ඉතින් ආන් ඒ ආකාරයට කටයුතු කරන හැටියකුයි පින්වතුනි අද දවසේදී මං ඔය ඇත්තන්ට මේ කියන්නට කියල දෙන්නට උත්සාහවන්ත වෙන්නෙ. ඉතින් ඒ අතරින් බලනකොට මේ ශබ්දය කියන දේ අපේ භාවනාවට ප්‍රශ්නයක් වෙන එක කොච්චර කාරණයක්ද කියනව නම්, සමහර ඇත්තෝ සද්දෙ ඇහෙන්නෙ නැති විදියට කාමර පවා හදා ගන්නව භාවනා කරන්න.

මට මතකයි එක කාලයක් එක හාමුදුරුවරු වගයක් මේ ආරංචියක් තිබ්බ පිරමීඩයක් ඇතුලට වෙලා භාවනා කරනකොට සද්ද බද්ද එන්නෙ නැහැ, නීවරණ එන්නෙ නැහැයි කියල. ඒක ඉතින් එක මතයක්. අපේ කට්ටිය හදන්න පටන් ගත්ත පිරමීඩ. සමහර ඇත්තෝ පිරමීඩ වගේ කූඩාරම් හදා ගත්තා. සමහර ඇත්තෝ පිරමීඩ වගේ තොප්පිත් හදා ගත්තා. එව්ව දාගෙන ඒකෙත් භාවනා කලා. ඒකට ඔය විදිහෙ දේවල් වෙන්නෙ නැහැයි කියන අදහසින්. නමුත් ඉතින් ඉන්ද්‍රියන් කියන්නෙ එක හා සමාන දේවල්. ඒ දේවල්වල හිටියත්.

මට මතකයි එක හාමුදුරු කෙනෙක් කැලෑවට යන්න කියල (මේක මේ චරිත ඝාතනය නෙවෙයි) සූදානම් වෙලා බලනකොට, මේ ඇවිදගෙන එනකොට නිකං මහ සද්දයක් ඇහෙනව ලකට ලකට ගාල. අපි ඇහුව මොනවද කියල. මෙයාගෙ මේ කූඩාරම අරන් ඇවිල්ල. කූඩාරම මොකද්ද බලනකොට පිරමීඩයක් හදල. ඇලුමිනියම් වලින් හදන්න ඕනෙයි කිවුව. ඒකට මොනවදෝ වෙනම විදිහේ මොනවදෝ වගයක් දාන්න ඕනෙයි කිවුව. ඒක ඇතුලට වෙලා භාවනා කරනකොට සද්ද බද්ද ඇහෙන්නෙ නෑ, නීවරණවලින් කරදරයක් නෑ කියල. මං දන්නෙ නෑ ඉන්නවද නැද්ද කියලවත්.

ඉතින් තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන ක්‍රමයට පින්වතුනි අපි බාහිරින් උත්තර හොයන්න ගියාට ඒ උත්තරේ සාර්ථක නෑ. බාහිර උත්තරේ සාර්ථක නෑ අභ්‍යන්තර පිළිතුර මිසක. මේ ධර්ම මාර්ගය තුලදි අපිට උගන්වන්නෙ පින්වතුනි බාහිර උත්තරයක් හොයන්න නෙවෙයි. අභ්‍යන්තර උත්තරයක් හොයා ගන්න. ඒ අභ්‍යන්තර උත්තරය, ඒ අභ්‍යන්තරයෙන් කියල දෙන පිළිතුර, ඒක අපේ සංසාර ජීවිතේ තිබිච්ච සාංසාරික දුක නිවන්න හේතු වෙනව. සාංසාරික ගැටළුව නිමා කරන්න හේතු වෙනව.

පහුගිය සතියේම අපි කතා කලේ සිහියත් එක්ක මේ ශරීරයට වෙලා ඉන්නෙ කොහොමද? සිහිය තියනකොට, නැත්නම් භාවනාව කරනකොට නිදිමතෙන් ගැලවෙන්නෙ කොහොමද? භාවනා කරන්න පටන් ගන්නකොටම තමන්ගෙ අභිමතාර්ථයට හිත යනවද? වෙන දේකට හිත යනවද? මොනවාත් එක්කද ඇලෙන්නෙ ගැටෙන්නෙ? කියන මේ කාරණා ටිකයි.

ඉතින් ඒත් එක්ක මතු වෙච්ච ගැටළුවක් තමයි ශබ්දයෙන් භාවනාවට සිද්ධ වෙන ප්‍රශ්නය. ඉතින් අද දවසේදී මම කල්පනා කලේ මේ ශබ්දය කියන එක අපිට කරදරයක් හැටියට ගන්නවාට වඩා, ඒක භාවනා අරමුණක් හැටියට ගන්න පුළුවන්කමක් තියනවා නම් ඒක තවදුරටත් ගැටළුවක් වෙන්නෙ නෑ.

අපේ ජීවිතය තුල පින්වතුනි ඔන්න ඕකයි තියන පුදුමාකාර රහස. අපි යම්කිසි දෙයක් දිහා බලන කෝණයක් තිබ්බා කියන්නකො. ඒ බලන කෝණයෙන් පේන්න පටන් ගන්නව.

උදාහරණයක් හැටියට ඔය ඇත්තො මං දිහා සැකෙන් බලන්න පටන් ගත්තා කියන්නකො. සැකෙන් හිතන්න පටන් ගත්තා කියන්නකො. ඒ විදියට පේනව. ඔය ඇත්තො මං දිහා තරහෙන් හිතන්න පටන් ගත්තයි කියන්නකො. තරහෙන් පේනව. ඔය ඇත්තො මං දිහා බොහොම කරුණාවෙන් හිතන්න පටන් ගත්තය කියල හිතන්නකො. ඒ විදියට පේනව. අපි බලන කෝණය අනුව පින්වතුනි අපි පේන්න පටන් ගන්නෙ.

ඒකයි "මනෝ පුබ්බංගමා ධම්මා" වෙන්නෙ. මේ හැම එකක්ම මනසයි ප්‍රධාන වෙන්නෙ. ඉතින් ඒ අයුරින් තමයි අපිට මේ දේශනා කරන්නේ, අපේ ජීවිතය තුල අප වටා තියන හැම එකක්ම ගැටළු ස්වරූපයකින් ගන්නවාද? කමටහන් ස්වරූපයකින් ගන්නවාද? කියල. හැම එකක්ම කමටහනක් කරගන්න, හැම එකක්ම භාවනා අරමුණක් කරගන්නටයි සතිපට්ඨානයෙන් කියල දෙන්නෙ.

එහෙම වුනාම පින්වතුනි අපි අපේ ජීවිතය තුල වචනයකින් අපේ ජීවිතයේ තියන සංතෝසය හොයාගෙන යන්න උත්සාහ කරනවාට වඩා, අවබෝධය තුලින්ම, පරිනතභාවයෙන්ම, ජිවිතය තුල තියන සැනසීම අත්දකින්න පටන් ගන්නව.

මේ ලෝකෙ කොහොමත් කරදරයක් තියනව. ප්‍රශ්නයක් තියනව. දුකක් තියනව. ඒක ‍ස‍මාන්‍යයි. ඒ දේට මුහුණ දෙනකොට අපිට කරන්න පුළුවන් විදිය තමයි ඒ දේත් එක්ක සාමයෙන් ඉන්න එක. ඒ හැම එකක්ම සතුටින් බාර ගන්න එක. ඉතින් මෙන්න මේ කියන කාරණාවයි පින්වතුනි සතිපට්ඨානය තුලින් උගන්වන්නේ. සතිපට්ඨානය තුලින් කියල දෙන්නේ.

ඉතින් ඔය කියන කොටස තමා මම බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ ඔය ඇත්තන්ට අද දවසේදී කතාබහ කරන්න කියලා භාවනාව සහ ශබ්දය කියන මාතෘකා යටතේ. එතකොට මේ ශබ්දයෙන් අපට භාවනා කරනකොට සිද්ධ වෙන ගැටළුව වෙනුවට, ඒ දේ භාවනා අරමුණක් හැටියට හදා ගන්නෙ කොහොමද? ඒ දෙය තුලින් අපේ හිත කැළඹෙන එක වෙනස් කර ගන්නට අපිට කරන්න පුළුවන් උපක්‍රම මොනවද? කියන එකයි අද දවසේදි කතා කරන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ.

ඉතින් අද දවසේදී මෙතෙකින් දේශනාව සමාප්ත කරන්න කියලා කල්පනා කරනවා. උත්සාහ කරල බලමු මේ අනුසාරයෙන් අපේ ජීවිතේ මේ කියන භාවනාවල් කොහොමද සිදු කරන්නෙ කියලා, සමහරක් වෙලාවට මේක ක්‍රියාත්මක වෙන්නත් පුළුවන්. එහෙම වුනොත් එහෙම මං හිතනව ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතයට මහානීය ප්‍රයෝජනයක් අත්වේවි කියල. මේක තමයි බුදුහාමුදුරුවො දේශනා කරන හැටියට තණ්හාවම හේතු කරගෙන තණ්හාවෙන් නිදහස් වෙන ක්‍රමය.

තණ්හාවම හේතු කරගෙන තණ්හාවෙන් නිදහස් වෙන ක්‍රමය.

ඉතින් අද දවසට ධර්ම දේශනාව මෙතෙකින් සමාප්ත වෙනවා. මේ දේශනාව තුලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතවලට යම්කිසි වූ  ඵලයක් දැනුමක් ලැබුනා නම්, එය ඔය ඇත්තන්ගේ යහපත පිණිසම හේතු වාසනා වේවා කියල මම බලාපොරොත්තු වෙනව.

තෙරුවන් සරණයි !

ජිනං වන්දාම ගෝතමං

පූජනීය පදියතලාවේ මේධිවි හිමි                         

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා 05

භාවනාවේ තණ්හාව හෙවත් වීර්යාධිකබව

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"කාමාතේ පඨමා සේනා

දුතියා අරති උච්චතී

තතියා කුපප්පිපාසාතේ

චතුත්ති තණ්හා පවුච්චතීතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. අන්තර්ජාලය හරහා අප හා සම්බන්ධ වෙන පින්වත් පිරිස වගේම බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට පැමිණිච්ච ඔය ඇත්තන්වත් බොහොම සාදරයෙන් යුක්තව පිළිගනු ලබනවා. මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය මාතෘකාව යටතේ පැවැත්වෙන භාවනා උපදෙස් වැඩසටහනේ දෙවැනි අදියරේ පස් වෙනි වැඩසටහනයි අද දවසට යෙදිල තියෙන්නෙ.

පහුගිය සතියෙදි පින්වතුනි අපි කතා කරන්නට උත්සාහවත් වුනේ භාවනාවක් කරනකොට අපිට බාහිරින් ඇහෙන ශබ්දය ගොඩක් වෙලාවට කරදරයක්. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔය පළවෙනි ධ්‍යානය ගැන කියනකොට තථාගතයන් වහන්සේම දේශනා කොට වදාළ උතුම් වූ මානසික ස්ථරයට යන්න තියන ප්‍රධානම බාධකය හැටියට (කණ්ටඛී කියලත් කියනව) කටුව හැටියට සඳහන් කරන්නෙ සද්දෙ. භාවනාවක් කරන්න හිත හදාගන්න, හිත එකලස් කරගන්න යන අයට පළවෙනියෙන්ම මුහුණ දෙන්න වෙන ප්‍රධානම ගැටළුවක් තමා එතකොට ශබ්දය.

ඉතින් පහුගිය සතියෙදි අපි උත්සාහවත් වුනේ භාවනාවක් කරනකොට ශබ්දයක් ඇහෙනවා නම්, ශබ්දයකින් කරදරයක් වෙනවා නම්, සතිපට්ඨානය කියන මේ මාතෘකාව ඔස්සේ යමින් ඒ දේට විසඳුමක් හොයන්නේ කොහොමද? ඒ දේ යහපත් විදියට සකස් කරගන්නේ හදාගන්නේ කොහොමද? කියන එක කතාබහ කරන්නයි උත්සාහවන්ත වුනේ.

ඉතින් පින්වතුනි සතිපට්ඨානයේදී උගන්වන ප්‍රධානම ඉලක්කයක් තියනවා, හැම එකක්ම කමටහනක් කියල. ඒකයි මේ භාවනාවට විශේෂ වූ ඉරියව්වක්, විශේෂ වූ හැඩයක්, විශේෂ වූ තැනක් අවශ්‍ය නොවෙන්නෙ. නමුත් මේ දේ පටන් ගන්නට නම් ඒ වගේ තැනක් තියන එක වටින්න පුළුවන්. ඒ වුනාට හැම වෙලාවකම ඒකෙ ඒ වගේ ස්වභාවයක් නැහැ.

අනික් එක තමයි භාවනාවට වෙන්න වුනාම, සතිපට්ඨානය වඩන්න වුනාම සිද්ධ වෙන්න බැරි දේකුත් නෑ. ප්‍රධාන වශයෙන්ම ඔය කියන මූලධර්මය මූලික කරගෙන, කේන්ද්‍රගත කරගෙන අපි පහුගිය සතියෙදි ඉගෙන ගත්තා, සද්දය කමටහනක් කරගන්නෙ කොහොමද කියල. ඉතින් අද දවසේදී මම උත්සාහවන්ත වෙනව පින්වතුනි භාවනාවට ඊළඟට බලපාන, ඊළඟ අවස්ථාව හැටියට හඳුන්වල දෙන්න පුළුවන් ප්‍රධානම පෙළේ ගැටළුවක් ගැන කියල දෙන්න. මේක සාමාන්‍ය ජීවිතේටත් අපිට බොහෝම කරදර කරන දෙයක්. අපි කතාව මෙහෙම පටන් ගමු.

අපි බුද්ධ ශාසනේ ගැන කියද්දී අපි අහල තියනවා මාරයාගේ සංකල්පයක් ගැන. බුදුරජාණන් වහන්සේටත් මාරයා ඇවිල්ල කරදර කලා. හාමුදුරුවරු භාවනා කර කර ඉන්නකොට, "මෙහෙම කරදර කරනවා, අරකයි මේකයි" අපි අහල තියනව හොඳටම. දැන් බාහිර අනිත් ආගම් ගත්තත් ඔය වගේ සංකල්පයක් ගැන කතා වෙනවා.

තථාගතයන් වහන්සේ මේ දේශනා කරන සද්ධර්මය තුල පින්වතුනි අපිට උගන්වන ප්‍රධානම කාරණයක් තමයි මේ ජීවිතය තුල සත්ත්වයෙක් සහ පුද්ගලයෙක් සොයා ගන්න බැහැ කියන එක. මේ ඔක්කොම හේතුන්ගේ ඵල. සත්ත්වයා පුද්ගලයා ඉන්නවා කියන එකේ තේරුම එයා සදාකාලික ජීවිතයක් තියන කෙනෙක් වෙන්න ඕන. එහෙම එකක් නෑ මේකේ. මේකෙ තියෙන්නෙ යම්කිසි හේතු සමුදායකින් ඇති වෙච්ච ඵල සමුදායක්. ඒ හැරෙන්න ස්ථිර ආත්ම භාවයක් මේ ලෝකෙ තුල නෑ කියන එක තමයි බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රධාන ඉගැන්වීම.

එතකොට ඔය ස්ථිර ආත්මභාවයක් නැති වෙච්ච මේ ලෝකය තුල මාරයෙක් කියන කෙනෙක් ඉන්නෙ කොහොමද කියන ප්‍රශ්නාර්ථය අපිට එන්න පුළුවන්. ඔන්න ඕකට බුදු පියාණන් වහන්සේ දෙන ලස්සන උත්තරයක් තියනවා 'පධාන' කියන සූත්‍රයේදී සුත්ත නිපාතයේ. හරි ලස්සනයි. ඒ මාරයාගේ කාරණාව තියන කොටස විතරක් මම උපුටල ගත්තොත් එහෙම,

"කාමා තෙ පඨමා සෙනා, දුතියා අරති වුච්චති

තතියා ඛුප්පිපාසා තෙ, චතුත්ථී තණ්හා පවුච්චතී"

ඔහොම ඔහොම තව ටිකක් යනව. මම මෙතනින් නතර කරනව මොකද ඕන ප්‍රමාණය එතනින් ඇති හින්ද. මාරයාගේ සේනාව අපි හිතුවට බාහිර මොකක් හරි කෙනෙක් සතෙක් කියලා ඔය කාටූන්වල නම් ඇදල තියෙන්නත් පුළුවන්. ලොකු මූණක් තියන ඔළුවෙ අං තියන කටෙත් දත් එල්ලිච්ච අන්න ඒ වගේ අමුතු විදිහේ මහ ලොකු ඇඟක් තියන චරිතයක් කියල. එක අතකට එහෙම පින්තූරෙකුත් සාධාරණයි මොකද පළවෙනි මාර සේනාව වෙන්නෙ කාමය. කැමැත්ත. අපිට තියන ආශාවල් ටික. මේ තමා මාරයාගේ සේනාව, මාරයාගේ පිරිවර, මාරයාගේ දරුවො ටික.

දෙවෙනි එක තමා 'අකමැත්ත.' "දුතියා අරති වුච්චති" ඕනෑම දේකදී හෝ බොහෝවිට අපිට තියන අකමැත්තක් තියනවනෙ. මේ වැඩසටහන ගැන කිවුවම, භාවනා කරන්න කිවුවම, "හා" කියන පිරිසට වඩා "බෑ" කියන පිරිස වැඩියි. සීලයක් සමාදන් වෙන්න කිවුවහම "හා හොඳයි" කියන පිරිසට වඩා "බෑ ඕන නෑ" කියන පිරිස වැඩියි. ඒක ඒ වගේ දෙයක්. "දුතියා අරති වුච්චති"

තුන්වෙනි එක තමා, "තතියා ඛුප්පිපාසා තෙ" බඩගිනි ගතිය. පිපාසය එන ගතිය. ආන් ඒව. මේක තමයි තුන්වෙනි මාර සේනාව. සමහරක් වෙලාවල් තියනවා අපි කනවා. ඇඟට ඕනවට නෙවෙයි. අපේ හිතට ඕනවට. ඇඟට ඕනවට දවසකට එක වේලක් කෑවත් ඇති ඉතින්. අපිත් ජීවත් වෙන්නෙ අවුරුදු ගාණක්. ඒ වුනාට හිතට ඕන හින්දා "හා මේ තියෙන්නෙ" ඒක කන්නත් ඕන වෙනව. "හා අර තියෙන්නෙ, ලස්සනයි ඒක රහට ඇති, ඕකත් කාල බලන්න ඕන." ඔන්න ඔහොම එකක් තියනව.

හතරවෙනි එක තමයි තණ්හාව. මේ තණ්හාව පින්වත්නි අපි සාමාන්‍යයෙන් කතාබහ කෙරෙන ඔය පටිච්ච සමුප්පාදයෙ කියවෙන තණ්හාවට වඩා චුට්ටක් වෙනස් විදිහේ ලක්ෂණයක් තියන එකක්. භාවනාව තුලදී අපිට ඔය කියන කාරණාවන්ගෙන් ඔය තණ්හාව කියන දේ අපිට ඇඟිලි ගහන්නෙ කොහොමද කියන එකයි අද මට කියල දෙන්න ඕනකම තියෙන්නෙ.

විශේෂයෙන්ම භාවනා කරන ඇත්තෝ භාවනාවක් කරන්න පටන් ගත්තහම හිතන එකක් තමයි, දැන් පහුගිය දවස්වලදි වෙච්ච ධර්ම සාකච්ඡා වලදි වුනත් ඇහෙන්න වුනා "ස්වාමීන් වහන්ස මින් එහාට මොකද්ද? මින් එහාට මේකෙ ප්‍රතිඵලය මොකද්ද? මීට පස්සෙ ලබා ගන්න තියෙන්නෙ මොකද්ද?" අන්න ඒ වගේ ප්‍රශ්නයි ඇහුවෙ.

එතකොට ඇත්තටම ඒ වගේ ප්‍රශ්න අහන එක වැරදි නෑ. එව්ව ප්‍රකට වෙන්න ඕන. මේ තමා අපේ තණ්හාව භාවනාව ආශ්‍රයේදී එළියට එන විදිහ. අපිට තියන මේකට වඩා වෙන එකකට අපි කරන ඇලීම, මේ තියන දේට වඩා වෙනත් දෙයක් හොඳයි කියල අපි හිතන ස්වභාවය ප්‍රකට වෙන වෙලාව තමයි භාවනාවෙදි ඔන්න ඕක.

එතකොට මේ වගේ දෙයක් වෙන්න බලපාන විදියේ ප්‍රධානම හේතුවක් ගැන කියනවා නම් පින්වතුනි උදාහරණයන් හැටියට අපි ආශ්වාසය ප්‍රාශ්වාසය දකින්න පටන් ගත්තොත් අපේ හිත් හරියට නිකං කිකිළියො වගේ එක වෙලාවකට. බිත්තර දාපු ගමන් ඕක උඩ වාඩි වෙලාම ඉන්න ඕන. ඔහොම එකක් තියනව. ඒක හරි පුදුමාකාර බවක්. එක දෙයක් අපිට අහු වුනොත් එහෙම, අපි හරි කැමතියි ඒකටම ඒකටම ඒකටම වෙලා ඉන්න.

නමුත් ප්‍රශ්නෙ තියෙන්නේ එකම කාරණාවක් තුල හිතට ඉන්න පුළුවන් තත්පර කිහිපයයි. ඒත් එක්කම තමා, මේ එක දෙයක් එක්ක ඉන්න තියන බලවත් වූ ආශාව, උවමනාකම හින්දාම තමා ඒ දේ ඒකාකාර වුනාම තත්පර කිහිපයක් යටතෙදි තවත් එකක් හොයන්නෙ. එක විදිහක කෑමක් කන්න වුනොත්, එක විදිහෙ කෙනෙක්ව මුණ ගැහෙන්න වුනොත්, එක විදිහෙ ඇඳුමක් අඳින්න වුනොත්, අපිට ඔය ප්‍රශ්නෙ තියනවනෙ? මීට වඩා වෙන එකක් ඕන වෙනව. ඒක සාමාන්‍යයයි ඇත්තටම.

එතකොට ඔය වගේ තියන තත්වයක් ප්‍රකට වෙන්නෙ භාවනාවෙදී අපි භාවනා කරන ඉරියව්වක් තුල හෝ භාවනා අරමුණක ඉන්නකොට ඒ අරමුණ අපිට ඒකාකාර වෙනව. ඒ අරමුණ ඒකාකාර වෙලා අළුත් අළුත් අරමුණු හොයා ගන්න යනව. එහෙම නැතිනම් භාවනාවේදී අපි හිතනවා ලැබෙන්න ඕන ප්‍රතිඵලය විගහට ලැබෙන්න ඕන කියල. ඒක හරියට ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය ලබන දරුවෙක් බලාපොරොත්තු වෙනවා නම් උසස් පෙළ පේපර් එකකට නැත්නම් උසස් පෙළ පරීක්ෂණයකට මුහුණ දෙන්න කියලා ඔය ඇත්තන්ට තේරෙනව ඇති ඒක කොච්චර ප්‍රායෝගික නැද්ද කියල. ආන් ඒ වගේ තමයි භාවනාව තුලත්.

අපි භාවනාවට ආගන්තුක නම් පින්වතුනි අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන ඒ ආගන්තුක මට්ටමේදී කරන්න පුළුවන් කාරණාවල් ටික කරගෙන ඉන්න. ඒ මට්ටමේදී අපිට පුරුදු කරන්න පුළුවන් ස්වභාවයන් ටික පුරුදු කරන්න. එතකොට මේ තියන ඒකාකාර භාවය නම් අපිට බලපාන ප්‍රධානම කාරණේ, අපිට එහෙම නම් විවිධ අළුත් අළුත් විදිහේ දිශානතිවලට අපේ හිත හසුරුවන්න පුළුවන්.

සිහිය කියන දේ ඇත්තටම කියනව නම් අපි මේ පුරුදු කලාට හිතාමතාම, සත්තුන්ට වුනත් තියන දෙයක්. උදාහරණයක් හැටියට කියනව නම් පූසවයි මීයවයි ගත්තොත් එහෙම මීයෙක්ව දකින පූසා ඒ මීයව අල්ලන්න තමන්ගේ වාරය එනකං බොහෝම හොඳ අවධානයකින් ඉන්නෙ. බොහෝම හෙඳට යොමු වෙච්ච, යෙදිච්ච, බොහෝම තියුණු අවධානයකින් ඉන්නව. ඒකත් එයාගෙ සිහියක් තමයි. හැබැයි ප්‍රශ්නෙ තියෙන්නෙ මේකයි. එයාගෙ ඒ සිහියෙන් එයා ප්‍රයෝජනය ගන්නේ මොන දේකටද කියන එකයි.

ඒ වගේම අපි හිතමුකො අපිත් එක්ක අමනාප කවුරු හරි කෙනෙක් ඉන්නවා නම්, නැත්නම් අපිට සැක සහගත කෙනෙක් ඉන්නවා නම් හෝ අපි සැකෙන් හිතන කෙනෙක් ඉන්නවා නම්, ඒ කෙනා දිහා අපි බලනකොට, ඒ කෙනාව අරමුණු කරනකොට, අපි හැම වෙලාවකම වගේ සැකෙන් යුක්තව, මොකක් හරි අමනාපයකින් යුක්තව ආදී විදියටම එයා දිහා බලන ස්වභාවයක් තියෙන්න පුළුවන්.

හැබැයි මේ තියෙන්නෙත් සිහියක් තමයි. හැබැයි මේ සිහියට එකතු වෙලා තියෙන්නෙ මොකද්ද? සැකය එකතු වෙලා තියනව. මේ සිහියට එකතු වෙලා තියෙන්නෙ මොකද්ද? අමනාපය එකතු වෙලා තියනව. තේරුනා නේද? මේ සිහියට ක්ලේශයක් එකතු වෙලා තියනව. එතකොට පින්වතුනි එවන් වූ සිහියක් අපේ ජීවිතේ තුල මේ තරම් කාලයක් පුරුදු කරලත් තියනව අවස්ථාවෙන් අවස්ථාවට අවංකවම කිවුවොත්.

අපිට තරහ යන්න පුළුවන්. අපි සැක හිතන්න පුළුවන්. අමනාප ඇති වෙන්න පුළුවන්. එවන් වූ වෙලාවන් වලදී, එවන් වූ අවස්ථාවන්වලදී අපි ඔය කියන ආකාරයෙන් අපේ පුරුද්ද අපේ අවධානය පවත්වල තියනව. දැන් ඉගෙන ගන්නෙ මොකද්ද? ඒ විදියට කෙලෙස් සහිතව පවත්වපු පුරුදු කරපු සිහිය එහෙම පුරුදු කරපු අවධානයට, ඒ කෙලෙස් සහිත ස්වභාවය නැතුව ඒ ටික අයින් කරලා නිකෙලෙස් විදිහේ පරම පිවිතුරු විදියේ සිහියක් පවත්වන්නෙ කොහොමද? කියල.

මෙන්න මේකටයි පින්වතුනි අපි සතිපට්ඨානය නැත්නම් භාවනාව කියන දේ පුරුදු කරගෙන යන්නෙ. ඉතින් මේ වෙනුවෙන් අපිට කරන්න පුළුවන් කාරණාවල් එතකොට අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන පින්වතුනි අපි කරන භාවනාව තුලදීමයි. අපි කරන භාවනාව තුලදීමයි.

එතකොට අපි කරන භාවනාව තුල අපේ හිත යම්කිසි දේකට අමනාපයක් ඇති කරගන්නවද? යම්කිසි දේකට ඕනවට වඩා මනාපයක් රුචිකත්වයක් ඇති කරගන්නවද? යම්කිසි දෙයක් දකිනකොට නැත්නම් ආශ්වාසය ප්‍රාශ්වාසය තුල ඉන්නව නම් මේකට වඩා වෙන එකක් ඕන හොඳයි කියල හිතන ඒ විදිහෙ අදහසකට අපේ හිත යනවද? ආදී වශයෙන් අපිට අපේ හිත යොමු කරවන ඒ බලපෑම අපි විශේෂයෙන්ම ඉගෙන ගන්න ඕන. මේ දේ ඉගෙන ගත්තොත් විතරයි අපිට ඒ දෙයින් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්කමක් හම්බ වෙන්නෙ. ඒ දේ ඉගෙන ගත්තොත් විතරයි.

ඔය ඇත්තොන්ට මතක ඇති පළවෙනි දවසෙම මම කිවුවා තුත්තිරි කට්ටක කතාවක්. මේක තමයි තුත්තිරි කටුව කියල කියන්නෙ. අපේ සිහියත් එක්ක එකතු වෙච්ච අපේම නැමියාවල් තියනව පින්වතුනි. අපේම උවමනාවල් තියනව. අපි අපේ ජීවිතය තුල එක එක ඇත්තන්ව ආශ්‍රය කරනකොට ඒ ඒ අයට අපි දාපු එක එක විදිහේ චරිත ලක්ෂණ තියනව. අපිම හිතෙන් හදාගත්ත ඒව. ඒ ගොන්නත් එක්ක තමා අපි බලන්නෙ. මේ තමා අපි අපේ සිහිය සාමාන්‍ය ජීවිතේදි පුරුදු කරන විදිහ. මෙහෙම කරනවනෙ අපි. නේ? ඒක තමා අපේ සාමාන්‍යම ස්වභාවය.

හැබැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන පරම පවිත්‍ර වූ නිවන් සුවය සාක්ෂාත් වෙන සිහිය ඒක නම් නෙවෙයි. ඒක හින්දනෙ අපි තාම සංසාරෙ ඉන්නෙ. තවම මේ දුක් විඳින්නෙ. නේ? එතකොට සතිපට්ඨානයෙන් තමයි මා පුතා අපිට උගන්වන්නේ මම දැනට මේ පවත්වන සිහිය පවත්වන්නේ මොන දිශා ආනතියකින්ද? මොන ස්වභාවයෙන්ද? මොන විදියටද? කියල තේරුම් අරගෙන ඒ දේ තුල තියන ක්ලේශය අයින් කරල දාලා, නිකෙලෙස් වූ සිහිය එළියට ගන්නෙ කොහොමද කියල. නිකෙලෙස් වූ අවධානය එළියට ගන්නෙ කොහොමද කියල. මේකයි භාවනාව හිත පිරිසිදු කරන දෙයක් කියල කියන්නෙ. භාවනාවෙන් වෙන්නේ හිත පිරිසිදු වෙන එක, නැත්නම් තමන්ගේ ආත්මය පිරිසිදු වෙන එක කියල කියන්නේ මේක හින්ද.

මෙහෙම කෙරෙනකොට අපි අපිවම අවබෝධ කරගන්න පටන් ගන්නවා, කොහොමද? අපි ගාව තියන යහපත සහ අපි ගාව තියන අයහපත මැනවින් හඳුනා ගන්නා නිසා. එතකොට පින්වතුනි භාවනාවේදී අපිට තියන තණ්හාව තියෙන්න පුළුවන් යම්කිසි දේකට අමනාප වෙන්න. භාවනාවේදී අපිට තණ්හාවක් තියෙන්න පුළුවන් මේ දේ නෙවෙයි වෙන දෙයක් හොයාගෙන යන්න ඕන කියල. භාවනාවේදී අපිට තණ්හාව තියෙන්න පුළුවන් මොකක් හරි දෙයක් අහුවුනොත් එහෙම ඒකටම වෙලා ඉන්න.

උදාහරණයක් හැටියට හාමුදුරුවො කිවුවොත් එහෙම, "හොඳයි දැන් අත කොහොමද තියෙන්නෙ බලන්න" කියල ඒකෙ විතරක්ම ඉන්න විතරක් හිත තියෙන්න පුළුවන් වෙන කොහේවත් යන්නෙ නැතුව. හැබැයි මේකෙ විතරක් ඉන්න පුළුවන් තත්පර කිහිපයයි අපිට. තත්පර කිහිපයයි. ඊට පස්සෙ නිදාගෙන වැටෙනව. එහෙම නිදා ගන්න වුනාම ඔන්න අපිට බොඳ වෙලා යනව, නොපෙනී යනව, ඊළඟට අපි භාවනාවෙ නෑ ඇත්තටම. අපි දන්නෙ නෑ මොකක්ද වුනේ කියල. දන්නව ආරම්භය. ඊළඟට සිද්ධ වෙන්නෙ මොකද්ද කියලා කියන්න අපි දන්නෙ නෑ.

ඉතින් ආන් ඒක හින්ද පින්වතුනි අපි අපේ භාවනාව තුලදී තමයි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නේ, තමන්ට හැබෑවටම මේ කියන ක්ලේශයන් මොන ආකාරයෙන්ද තියෙන්නේ? මොන විදියෙන්ද තියෙන්නේ? කොහොමද ඒක ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ? කියල. ඉතින් ආන් ඒ ටික හඳුනා ගන්න විදියට අපිට හිත යොමා ගන්න පුළුවන් නම්, අපේ අවධානය ඇති කරගන්න පුළුවන්කමක් තියනවා නම්, එක අවස්ථාවකට එක ගානේ අපි ගාව තියන කෙලෙස් නිදහස් කරගන්න පුළුවන්.

ඒක හින්ද තමයි පින්වතුනි කියන්නේ භාවනාවක් කරන්න වාඩි වෙන කෙනා නෙවෙයි, හරියට සතිපට්ඨානයක් වැඩුවොත් එහෙම භාවනාවෙන් නැගිට්ටෙ කියල. මොකද ඒ කෙනා භාවනාවට වාඩි වුනාට වඩා නිකෙලෙස් වෙච්ච, ඒ නිකෙලෙස් විදියට අවධානය පවත්වන්න දන්න හෝ ජීවත් වෙන්න දන්න කෙනෙක් හැටියටයි නැගිටින්නෙ. එයා ගාව තියන අර හිතේ ඇමිනිච්ච කෙලෙස් ටිකක් අයින් කරලයි එයා නැගිටින්නෙ. හරියට භාවනාව වඩනවා නම්, එයා නිදහස් වෙච්ච නිවිච්ච කෙනෙක් හැටියටයි භාවනාවෙන් නැගිටින්නෙ ඒ භාවනා වාරයෙන් ඉවත් වෙලා යනකොට.

ඉතින් මෙන්න මේ කියන ස්වභාවයන් ටික ඇති කරගන්න ඉගෙන ගන්න එකයි පින්වතුනි අපි සිදු කරන්නේ සතිපට්ඨානය තුලදී. ඒකයි මේ කියන භාවනාව එක්තරා විදියකට කියනව නම් සුවිශේෂම වෙන්නෙ. දැන් ඔය ඇත්තන්ට තේරෙනව ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේ සතර සතිපට්ඨාන සූත්‍රය දේශනා කරන්න පටන් ගන්නකොට,

"සොකපරිදෙවානං සමතික්කමාය දුක්ඛදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමාය ඤායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්ඡිකිරියාය"

කියලා, ශෝකයක් තියනව නම් දුකක් තියනව නම් කායිකව හෝ මානසිකව, ඒකෙන් නිදහස් වෙන්නටත්, මොකක් හරි සන්තාපයක් තියනව නම්, කරදරයක් බයක් තියනව නම්, කායික වද වේදනාවක් තියනව නම්, මානසික වදවේදනාවක් තියනව නම්, ඒකෙන් නිදහස් වෙන්නටත්, ඉන්නවාට වඩා, ගත කරනවාට වඩා ඥානවන්ත විදිහේ ජීවිතයක් ගත කරන්නටත්, අවසානයේදී අමා මහ නිවන සාක්ෂාත් කරගන්නටත් හේතුභූත වෙන එකම එක ක්‍රමය මේ සතර සතිපට්ඨානයයි කියල කියාපු එක කොයි තරම් නම් සාධාරණද කියල ඔය ඇත්තන්ට දැන් තේරෙනව.

හේතුව පින්වතුනි අපි ඒ කියන නිවන විඳගන්න ගමනුයි මේ භාවනාව කරගෙන යන්නෙ. මං ඒකයි ඉස්සෙල්ලම කිවුවේ භාවනාවට වාඩි වෙන කෙනා නෙවෙයි භාවනාවෙන් නැගිටින්නෙ. ඒ කෙනා තමන්ව තව ටිකක් හඳුනාගත්ත, තමන්ව තමන්ගේම දුකෙන් අයින් කරල දාගත්ත, තමන්ගේම දුකෙන් නිදහස් වෙච්ච චරිතයකුයි භාවනාවෙන් නැගිටින්නෙ. ඒ භාවනා අවස්ථාවෙන් නිදහස් වෙලා යන්නෙ. ඉතින් ඒකට අපි භාවිතා කරන ක්‍රමයක් තමා, උපක්‍රමයක් තමා මේ කතාබහ කෙරෙන්නෙ.

එතකොට මේ කියල දෙන ඔය කියන විදියට කායානුපස්සනාවට ඇවිල්ලා, ඒ අනුව තේරුම් අරගෙන, ඊළඟට වේදනාව තේරුම් අරගෙන යන, එහෙම ස්වභාවයක් ගැනයි කතා කරන්න මේධාවි හාමුදුරුවො බොහොම රුචි වෙන්නෙ. ඕක තම තමන්ට අවශ්‍ය නම් වෙන වෙන විදියට භාවිතා කරන්නත් පුළුවන්. නමුත් බුදුරජාණන් වහන්සේ එක සූත්‍රයකවත් ඕක ඉතින් අර පටලවලත් දේශනා කරල නැති හින්දා මං හිතනව ඒකෙ මොකක් හරි විශේෂ හේතුවක් ඇති කියල.

එහෙම එකක් තියනවා නම් සතර සතිපට්ඨානය කියන වෙලාවෙදි තථාගතයන් වහන්සේට අඩුම තරමේ නිකං හරි කියන්න තිබ්බා "මහණෙනි මෙහෙමත් කරන්න පුළුවන්. වේදනානුපස්සනාව පළවෙනියෙන්ම පටන් අරගන්න, ඊළඟට යන්න චිත්තානුපස්සනාවට. නැත්නම් චිත්තානුපස්සනාව පළවෙනියෙන්ම පටන් ගන්න" කියල එහෙම දේශනාවක් මට නම් හම්බ වෙලා නෑ.

ඉතින් ඒක හින්ද මං බලාපොරොත්තු වෙනව පින්වතුනි කය පිළිබඳව අපි දැනගන්න ඒ අභ්‍යාසයන් වලින් පුරුදු කරන ක්‍රමයන්ගෙන් වේදනාව හඳුනා ගන්නා වූ ඒ තැනට අපිව පත් කරගන්න. ඒ තුලින් අපි හිත හඳුනාගන්න තැනට පත් වේවි. මේ ඔක්කෝමත් එක්ක අවසානයේදී අපිට පුළුවන් කමක් හම්බ වේවි කියල මම විශ්වාස කරනවා, අපි ජීවත් වෙන ස්වභාවය නැත්නම් මේ ධර්මතාවයන් ටික කෙලෙස්වලින් තොරව හදා ගන්නෙ කොහොමද කියල ඉගෙන ගන්න.

ඒ අතින් බලනකොට පින්වතුනි භාවනාව කියන මේ විෂය, භාවනාව කියන මේ විෂය ක්ෂේත්‍රය ඇත්තටම කියනව නම් පෙරහන්කඩක් වගේ හරියට. අපේ හිතේ තියන වැරදි ටික පෙර පෙරා, පෙර පෙරා, පෙර පෙරා අයින් කරන පෙරහන්කඩක් කියල කියන්න පුළුවන් සතිපට්ඨාන භාවනාව. ඒ ටික පෙරන හැටි තමයි මේ චුට්ට චුට්ට කතාබහ කරන්නෙ.

හැබැයි ඉතින් මේක සාම්ප්‍රදායානුකූලව කවියක් කියනවා භාවනාවක් හැටියට තව මොකක් හරි එකක් තාලෙට කියනවා වගේ එහෙම අර සංතෝසදායක නැති වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි මේක කරල බැලුවොත් එහෙම ඒක තුලින් ලැබෙන නිදහස ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතයට බොහෝම සහනයක් ගෙනැල්ල දේවි. මගේ බලාපොරොත්තුවත් ආන් ඒ කියන දිශානතියට මේ ටික අරන් යන්නටයි. මනාප වෙන පිරිසක් ඉන්න පුළුවන්. ඒ අතලොස්සක් පිරිස එක්ක මේ ගමන යන්න බලාපොරොත්තු වෙනව.

ඉතින් මම බොහොම සංතෝස වෙනවා අද දවසේදීත් ඔය ඇත්තො අපේ වැඩසටහනට සම්බන්ධ වෙන්න පැමිණීම ගැන. ඉතින් මෙතකින් මම කල්පනා කරනවා අද දවසේ භාවනා උපදේශය සමාප්ත කරන්න කියල. අද දවසේ අපේ මාතෘකාව වුනේ භාවනාවේ තණ්හාව හෙවත් වීර්යාධික බව. ඉතින් මේ දේශනාව තුලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතේ භාවනාව සම්බන්ධයෙන් යම්කිසි විදියකට දහම් දැනුමක් සැලසුනා නම්, එය බොහෝ කාලයක් ඔය ඇත්තන්ගෙ යහපත හිතසුව පිණිසම වේවා කියල මං බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

ජිනං වන්දාම ගෝතමං

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි         

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

සිහිය, අසිහිය සහ සම්පජානය, අසම්පජානය

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"සතෝ වෝ භික්ඛවේ විහරේ‍ය්‍ය සම්පජාණෝ"

පුජනීය මහා සංඝරත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කියල කියන ඔබ අප සෑම සියළු දෙනාගේම කායික සහ චෛතසික සියළුම දුක් වලට නිදහස සලසන, කායිකව විඳින වේදනාවන්ට සහ චෛතසිකව විඳින පීඩාවන්ට නිදහස සලසන, ගුණ නුවණින් යුක්ත වූ ජීවිතයක් හදා ගන්නට පාර කියල දෙන, අවසානයේදී කෙළවර අමා මහ නිවන සාක්ෂාත් වෙන හෝ නිවන සාක්ෂාත් කරගන්නට මඟ කියල දෙන එකම ක්‍රමය හැටියටයි බුදු පියාණන් වහන්සේ සතර සතිපට්ඨානය දේශනා කරන්නෙ. ඉතින් ඔය කියාපු මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කර ගත්ත හය වෙනි භාවනා වැඩසටහනයි අද දවසට සිද්ධ වෙන්නේ.

අද දවසේ මාතෘකාව සිහිය, අසිහිය සහ සම්පජානය, අසම්පජානය.

ඔය වචන දෙකේ පින්වතුනි සිහිය අසිහිය කියන එක නම් අපිට ටිකක් තේරෙනව. අපි නිකං සරල හැටියට විස්තර කරගත්තොත්, සිහිය අසිහිය කියන එක දැනුවත්බව සහ නොදැනුවත්බව කියල කියන්න පුළුවන්. ඔය සම්පජානය කියන එක පාලි වචනයක් ඇත්තටම කියනව නම්. නමුත් අපේ භාෂාවෙත් ඕක තියනවා. ඕක පරිවර්තනය වෙන්නෙ සිහි නුවණ හැටියට. සිහියත් එක්ක තියන නුවණ. එතකොට සිහි නුවණ ඇති බව සහ සිහි නුවණ නැති බව තමයි අද මාතෘකාව.

සාමාන්‍ය දෛනික ජීවිතයක් ගෙවන ඔය ඇත්තන්ටත් මටත් පින්වතුනි මේ අවධානය පවත්වනවා කියන එක සාමාන්‍ය පුරුද්දක්. අපි අනිවාර්යයෙන්ම අවධානයක් පවත්වනවාමයි. පඩිපෙලකින් ඇවිදින්න ගියත්, වතුර එකක් බොන්න වුනත්, ඇඳුමක් අඳින්න වුනත්, ගමනක් බිමනක් ගියත්, කතාබහක් කලත්, වෙන කෙනෙකු දිහා බැලුවත්, මොනව හරි දෙයක් ශ්‍රවනය කලත්, මේ ආකාරයේ හැම අවස්ථාවකදීම, හැම වෙලාවකදීම අපි අවධානයක් පවත්වනවාමයි. ඒ අවධානය පවත්වන එක අපි භාවිතයට ගන්නව.

එහෙම අවධානයක් පවත්වන්නෙ නැත්නම් ඇත්තටම අපිට සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල ජීවත් වෙන්නත් හරි අමාරුයි. හැබැයි ඒ වගේම අවධානයක් පවත්වන්න අමාරුකමක් තියනව නම්, නොහැකියාවක් තියනව නම් තමා ඔන්න අපි වැටෙන්නෙ අර අසිහිය කියන ගණයට. ඒ තරමේවත් අවධානයක් නෑ කියන ස්වභාවයට.

නමුත් සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල දැන් ඔය ඇත්තො දන්නවා සහ තේරෙනව ඔය ඇත්තන්ට අපිට යම්කිසි විදියක අවධානයක් තියනව. ඒ තියන අවධානය භාවනාව පැත්තෙන් කතා කලොත් පින්වතුනි අපි කවුරුත් එතකොට සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල         දැනුවත්ව හෝ නොදැනුවත්ව සිහිය වඩන අය. සතිය පුරුදු කරන අය. මේ සිහිය වඩන, සතිය පුරුදු කරන කාරණාව අපි ඒ විදියට භාවිතා කලා වුනාට අනෙක් පැත්තෙන් බුදු හාමුදුරුවො දේශනා කරල දෙන ඔය කියන නිවන් සුවය අපිට සාක්ෂාත් වෙලා නැති වෙන්නත් පුළුවන්. තිබිච්ච අවස්ථාත් තියෙන්නත් පුළුවන්. ඒ වුනාට තාම එහෙම නැති අවස්ථාත් තියෙන්න පුළුවන්.

එතකොට අපි හිතන්න, බලන්න ඕන එහෙම නම්, අපි මේ පවත්වන සිහිය, පුරුදු කරන සිහිය, තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරපු ඒ මට්ටමට පැමිණිලා නැද්ද කියල. සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පින්වතුනි අපි රූප බලනවා, ශබ්ද අහනවා, ගඳ සුවඳ විඳගන්නවා, ගමන් බිමන් යනවා, ඇසුරු කරනවා, වැඩකටයුතු කරනවා ආදී හැම එකක්ම කරනවා. මේ හැම එකක්ම කරන අතර ඒ ඒ අවස්ථාවන්වලදි අපි හදාගත්ත, ඇති කරගත්ත, අපේම අදහස් සහ මතවාද රාමුවක් එක්කයි ඔය ඔක්කොම ටික කරන්නෙ.

උදාහරණෙකට කියනව නම්, සමහර කෙනෙක් එක්ක අපි කතා කරන්න කැමති වෙනව වගේම සමහර කෙනෙක් එක්ක අපි කතා කරන්න අකමැති වෙනව. සමහර දෙයක් දිහා අපි බලන්න කැමති වෙනව වගේම සමහර දෙයක් දිහා අපි බලන්න අකමැති වෙනව. අර කතා කරන්න කැමති කෙනත් එක්ක කැමැත්තෙන් කතා කරනව වගේම කතා කරන්න අකමැති කෙනත් එක්ක කතා කරන්න සිද්ධ වෙනවා නම් අකමැත්තෙන් කතා කරනව. ඒකෙ එහෙම ස්වභාවයක් තියනව. බලන්න කැමති දේ කැමැත්තෙන් බලනව වගේම බලන්න අකමැති දේ පේනව නම් අකමැත්තෙන් බලන ස්වභාවයකුත් තියනව.

එතකොට මේ දෙකේම පින්වතුනි අපි අවධානයක් පවත්වනවා. පළවෙනි එකේ තියෙන්නෙ අවධානය, එකතු කිරීම, කැමැත්ත කියල කියන්න පුළුවනි සමීකරණයකින්. දෙවනි එකේ තියන අවධානය තමයි අවධානය, එකතු කිරීම, අකමැත්ත කියල කියන්න පුළුවන්. මේ දෙකේම සිහියක් තියනවා. අවධානයක් පවත්වනවා.

හැබැයි එකක කැමැත්ත කියන එක ගොනු වෙලා තියනවා. එකකට කැමැත්ත ඒ දෙයට ශ්‍රාවය වෙලා, එකතු වෙලා තියනවා. දෙවනි එකේ අකමැත්ත ඒ දෙයට ශ්‍රාවය වෙලා එකතු වෙලා තියනවා. අපේ ජීවිතය තුල දෛනිකව ගත කරන ස්වභාවයේදී, වැඩ කටයුතු කරන ස්වභාවයේදී, ඔය කියන කැමැත්තෙන් අකමැත්තට, අකමැත්තෙන් කැමැත්තට පැන පැන නේද අපි ජීවත් ගෙවන්නෙ?

මම ඒකයි කිවුවේ සාමාන්‍ය ජීවිතේදී අපි සිහියක් පුරුදු කරන අය. භාවනා කරන්න අපේ රටේ ගොඩක් අය කැමති නෑ නෙව. බෝධි පූජාවක් තියනවා කිවුවොත් එහෙම, කවි බණක් තියනවා කිවුවොත් එහෙම, ඔන්න හෝ ගාල එනව. භාවනාවකට එන්නෙ නෑ. ඒ වුනාට සාමාන්‍ය ජීවිතේදී කවුරුත් සිහියක් වඩනව, හැම වෙලාවකම.

"අර කෙනාව දකිනකොට මට තරහක් ආව. මම තරහෙන්මයි කතා කලේ."

මේ වගේ වචන අපි ඕන තරම් කියල ඇති.

"අර කෙනාව දකිනකොට මට පුදුමාකාර එපාවීමක් තියෙන්නෙ. ඒ කෙනාව මතක් වෙනකොට මට පුදුමාකාර අසංතෝසකමක් තියෙන්නේ"

ඔයිට වඩා දරුණු වචන භාවිතා කරන්නත් පුළුවන්. මේ වගේ දේවල් අපි දෛනිකව කොච්චර නම් අහනවද? එහෙම නැතිනම් අපිට කොච්චර නම් හිතෙනවද? මේක තමයි පින්වතුනේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරපු නිවන් සුවය සාක්ෂාත් කරගත්ත ඇත්තන්ගෙ සහ සංසාර ජීවිතයක් ගෙවන ඔබගෙත් මගෙත් තියන පරතරය. තියන වෙනස. අපි තාමත් සමහර සමහර දේවලට බෙදීම් කරනවා. කොටස් කිරීම් කරනවා. නමුත් තථාගතයන් වහන්සේලාගේ, නිවන් දැකපු උත්තමයන්ගේ අර අපි කරන විදිහේ බෙදීමක් නැහැ. ඒ ඇත්තො පොදුවේ ලෝකයා දිහා එක කෝණයකින් බලනව. එක විදියකට බලනව.

මෙන්න මේ ආකාරයෙන් ගත්තහම කියන්න පුළුවනි අපි සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල ඇහැට දකින රූප, කනට අහන ශබ්ද, නාසයට දැනෙන ගඳ සුවඳ, දිවට දැනෙන රසය, කයට දැනෙන ස්පර්ශය, හිතට දැනෙන අරමුණ, කරන කතාව, කරන වැඩේ, සිතන සිතුවිල්ල, ආදී මේ හැම දෙයක්ම භාවිතා කරන ක්‍රමයට අනුව, ඒ දේ අපි පුරුදු පුහුණු කරන විදිහට අනුව, අපි කොච්චරක් නම් දුක් පීඩාවක් විඳිනවද නිදහසක් සැනසීමක් බුක්ති විඳිනවද කියන එක තීරණය වෙනව.

ගොඩක් වෙලාවට අපේ ජීවිතේ තියන හැම කාරණාවකටම අපි ඇඟිල්ලක් දිගු කරනව බාහිරට. ඒක සාමාන්‍ය ස්වභාවය. හැබැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ හදා ගන්න කියල කියන්නෙ බාහිර හිත නෙවෙයි තමන්ගෙ හිතයි. තමන් ගාව තියන හිතයි. එතකොට තමන් ගාව තියන අපි ඒ හදාගෙන තියන අර ආටෝප සාටෝප හැටියට දාගෙන තියන ටික බැහැර කරගත්තා නම් පිරිසිදු හිත එළියට එන්න පටන් ගන්නව. පිරිසිදු හිත එළියට පතිත වෙන්න පටන් ගන්නව.

උදාහරණයක් කියනව නම් ඔය පහුගිය කාලෙ මාත් එක්ක සමහර ඇත්තො කතාබහ කලා. කතාබහ කරනකොට ඒ ඇත්තො නිතර නිතර, නිරන්තරයෙන්ම වගේ යටිහිතේ යමක් තියාගෙන කතා කරන්න හදන ස්වභාවයක් මට තේරුනා. ඒ ඇත්තො කතා කරන ස්වභාවයෙන්, වචනයකින් හරි කමක් නෑ, අර අපි කියන්නෙ හින්ට් ගහනව කියල, එහෙම කරන්න හිතෙන ස්වභාවයක්, වචනයකින් හරි කමක් නෑ කොනිත්තන්න හදන ස්වභාවයක් එහෙම එකක් තියනව.

එතකොට බලන්න කල්පනා කරලා, බලනකොට ඒ ඇත්තො කරන දේ මොකද්ද කියලා ඒ අය සිහියක් පුරුදු කරනව. භාවනා කරන්න කැමති නැති වුනාට සිහියක් පුරුදු කරනව. මනාකොට සිහියක් පුරුදු කරනව. "මේධාවි හාමුදුරුවන්ට කතා කරනකොට මෙහෙම කියන්න ඕන. මේ වගේ හින්ට් එකක් ගහන්න ඕන. මේ වගේ කොනිත්තවන විදියට කතා කරන්න ඕන" මේ අදහසින් තමයි මේ ඇත්තො කරන්නෙ. මේ වචනය සිහියෙන් නෙවෙයිද ගලාගෙන යන්නෙ. සිහියෙන් යන්නෙ. හැබැයි ඒ සිහිය පිරිසිදුද? අන්න ඔතනයි ප්‍රශ්නෙ තියෙන්නෙ.

ඒ සිහිය පිරිසිදු නැති නිසා මයෙ පුතා ඒ ඇත්තො දුක් විඳිනවා. ඒ වගේම මටත් දුකක් දැනෙනව. සිහිය පුරුදු කරන්නෙ නැති හින්ද තමා අපි දුක් විඳින්නේ. අනික් අයට දුක් හදල දෙන්න. ඒකයි මේ කෙලෙස් වලට 'රජස්' කියල කියන්නේ. මේක හරියට මළකඩක් වගේ. අපි කරන ක්‍රියාව, වචනය, ජීවිතේ ගෙවන විදිහ, අපේ හිත කෙලෙස් සහිත නම්, ඒව ඔක්කෝම අර කෙලෙස් එක්ක එකතු වෙලා නම් තියෙන්නේ, කෙලෙස් එක්ක කැටි වෙලා නම් තියෙන්නේ, කෙලෙස්ම මේකට ගිහිල්ල නම් තියෙන්නේ, (හරියට ස්පොන්ජ් එකකට පාට වතුරක් වැටුනොත් එහෙම සම්පූර්ණ අර ස්පොන්ජ් එක අර පාට වෙනව වගේම, එහෙම නැතිනම් පිරිසිදු රෙද්දකට වෙන මොනව හරි පාටක වතුරක් වැටුනොත් එහෙම පිරිසිදු රෙද්ද ඒ පාටේ පැහැයට හැරෙනව වගේම) තමන්ගේ හිත කොහොමත් දුකට ඇදගෙන යනව.

ඒ වගේම අපිට ඒ වචනය තනියම කතා කරන්න බෑනෙ. කතා කරන්න කෙනෙක් ඉන්නම එපැයි. බාහිර කෙනාට නම් අපි ඒ කෙලෙස් ස්වභාවයත් එක්ක අපි කතා කරන්නේ, බාහිර කෙනාට නම් ඒ කෙලෙස් ස්වභාවයත් එක්ක අපි කතා කරන්නේ, බාහිර කෙනාට නම් ඒ කෙලෙස් ස්වභාවයත් එක්ක ඒ වැඩකටයුත්ත කරන්නේ, ඒ කෙනාවත් දුකට ඇදල දානව. ඒ කෙනාවත් දුකට පත් වෙනව.

මෙන්න මේක හින්ද පින්වතුනි අපිට කියන්න පුළුවන් අපේ ජීවිතේ හරියට පැන් භාජනයක් වගේ කියල. උප්පත්තියෙන්ම අපිට ලැබිච්ච හිත ඇත්තම කියනව නම් එක්තරා මට්ටමකට පිරිසිදුයි. පොඩි කාලෙ ළමයෙක් ඕනම කෙනෙක් දකිනකොට හිනා වෙනව, කාටත් කතා කරන්න හදනව, කාටත් කෝලිත්තං කරනකොට සතුටුයි. ඒ හැම එකක්ම අනුමත කරනව. වැඩිහිටි අවධියට පත් වෙන්න පත් වෙන්න අර එයාගෙ තියන උවමනා එපාකම් හරි කමක් නෑ, බාහිරින් පේන දේවල් හරි කමක් නෑ, එළියට ඇවිල්ල හැමෝත් එක්කම කතා කරන්නෙ නෑ. බෙදා ගන්නව. මෙයාත් එක්ක කතා කරනවා මෙයාත් එක්ක නෑ.

තමන් ගාව තියන දෙයක් පොඩි කාලෙ නම් ඕන එක්කෙනෙක්ට දෙනව. කටේ තියන එක හරි කමක් නෑ කෑලි කඩල දෙනව. ඊට පස්සෙ නෑ නෑ එව්ව නෑ. වැඩියෙන් තිබුනත්, නරක් වෙලා විසි කරත් දෙන්න නම් හිතන්නෙ නෑ. ඒ කාලයක් එක්ක සිද්ධ වෙන දේවල්. කාලය එක්ක තමන් තමන්ගේ සිහිය පුරුදු කරන ස්වභාවය.

අපි හැම වෙලාවෙම account එකට, ගිණුමට මුදල් වගේ දෙයක් බැර කරන කට්ටිය මෙහෙම හිටියට. සංසාරය තමයි account එක. අපි කෙලෙස් කියන ඒව තමයි account එකට බැර කරන්නෙ පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ හරි කමක් නෑ. එහෙම වුනහම පින්වතුනි තියන ප්‍රශ්නෙ තමයි අපේ හිත කියල කියන පැන් භාජනය විවිධාකාර පාටවලින් පිරෙන්න පටන් ගන්නව. කෙලෙස් වලින් පිරෙන්න පටන් ගන්නව.

අපි කතාබහ කරන වචනය කියන්නෙ ඊර්ෂ්‍යාවක් එක්ක නම්, තරහවක් එක්ක නම්, මොකක් හරි කුහකකමක් එක්ක නම්, මාන්නයක් එක්ක නම්, ඒ වචනය එළියට යන්නෙ අර අපිරිසිදු වතුර හැටියට තමයි. පිරිසිදු වතුරක් හැටියට නෙවෙයි. නිදහස් නැහැ. එතකොට ඒ විදිහෙ නිදහස් නැති වතුරක් එළියට යනව නම්, ඒ වගේ නිදහස් නැති දෙයක් නම් එළියට යන්නේ, බාහිර කෙනාටත් ඒ ලැබෙන දේ තුලින් නිදහසක් ලැබේවි කියල හිතන්න පුළුවන්කමකුත් නැහැ. ඒකයි අද සමාජයේ මෙච්චර ප්‍රශ්න.

සමාජයෙ ඇත්තො ඇත්තම කියනව නම් භාවනාවක් කරනව පර්යංකයට යන්නෙ නැති වුනාට, සක්මන් කරන්නෙ නැති වුනාට, කවුරුත් හැම වෙලාවකම භාවනාවක් කරනව, සිහියක් වඩනව. කෙලෙස් හැටියට. කෙලෙස් පැත්තෙන්. ඒකයි අපිට මේ පඹගාලෙන් ගැලවෙන්න, ඒක ලිහාගන්නෙ කොහොමද කියල හිතාගන්න අමාරු වෙන්නෙ. ඒකයි සතිපට්ඨානයට කට්ටිය කැමති නැත්තෙ. ඇයි මේකෙ පළවෙනියෙන්ම පේන්නෙ තමන්ගෙ වැරැද්දනෙ.

ඒක හින්දයි දුක විඳින්නෙ. ඒක දැක්කා නම් තමන්ව ඒ දුකෙන් නිදහස් වෙනවා. සැනසීමක්ම ලබනවා. ඒක හින්දයි පින්වතුනි බුද්ධ ශාසනය තුල කියල දෙන්නෙ,

"යං නතුම්හාකං තං පජහත"

"යමක් ඔබගේ නොවන්නේද එය බැහැර කරන්න"

ඔහොම කිවුවහම අපි හිතන්නෙ,

"හා..මම මේ ඇසුරු කරන අයව අයින් කරන්න ඕන, මගේ තියන රත්තරන් බඩු ටික අයින් කරන්න ඕන, ඇඳුම් ටික අයින් කරන්න ඕන"

ඔහොමත් කියන අය ඉන්නව. බුදු හාමුදුරුවන්ගෙ කාලෙත් ඔය කියන දේ කියල දුන්නට පස්සෙ, සමහර හාමුදුරුවරුන්ට ඔය කියන දේ කියල දුන්නට පස්සෙ, උන් වහන්සේලා බුදු හාමුදුරුවන් ඉස්සරහ "හා..හොඳම අතහැරීම එහෙනම් මෙන්න මේක තමයි" කියල ඇඳුම් ටික ඔක්කොම ගලවල දාල හිටගත්තලු. "මේ කෙනා වහාම එළවල දාන්න" කිවුවලු ආනන්ද හාමුදුරුවන්ට මේ සිහියක් බුද්ධියක් නැති අය කියල.

එතකොට පින්වතුනි බුදු හාමුදුරුවො මේ අයින් කරන්න කියල කියන්නේ අපිට තේරෙනවා අර කියාපු රජස් කියන මළකඩ. නැත්නම් කෙලෙස්. ඒ ටික අයින් කලාට පස්සේ සුපිරිසිදු වූ හිතක්, සුපිරිසිදු වූ ජීවිතයක් අපිට හදා ගන්න පුළුවන්කම හම්බ වෙනව. මේකෙන් බැහැර කරන්න කියල කියන්නෙ වැරදි. කෙලෙස් වලිනුයි නිදහස් වෙන්න කියල කියන්නෙ. මේකෙන් කියල දෙන්නෙ හිත පිරිසිදු කරගන්න එකකුයි. නිකෙලෙස් වෙන්නෙ කොහොමද කියලයි මේ කියල දෙන්නෙ.

ඒ කියන ක්‍රමය තමයි අපි මේ භාවනාවේදී ඉගෙන ගන්නෙ. ඒකයි මේ භාවනා පුහුණුව, සතිපට්ඨානය වඩන එක, මේ තරමටම වැදගත් වෙන්නෙ. ඒකයි භාවනා කරන එක මම මේ පහුගිය දවසකත් කිවුවා ආත්මය ගවේෂණය කිරීමක් කියල කියන්නෙ. තමන්ගෙ ජීවිතේ පිරිසිදු කිරීමක් වෙන්නෙ. භාවනාවට වාඩි වෙන කෙනා නෙවෙයි පින්වතුනි භාවනාවෙන් නැඟිටල යන්නෙ. ඒකයි කමටහන් වාර්ථාව කියන්න කියල මෙච්චරටම මම කුළු ගන්වන්නෙ.

මොකද ඒකෙ කියන එකේ තියන ලාභෙ තමා තමන් කොහෙද හිර වෙලා ඉන්නේ? මොන තැනෙන්ද හිර වෙලා ඉන්නේ? තමන්ට මොන දේද වැටහුනේ? ඒක එළියට එනව.

ඕකෙ කාරණාව තියෙන්නෙ වැටහුනේ කියන එක නෙවෙයි, ඒ වැටහෙන ඒව ඔක්කොම අපි ගන්නෙ ස්ථිර හැටියට, මේකමයි කියලමයි. පහුගිය සතියක උපාසක අම්මා කෙනෙක් මට දුන්න කමටහන් වාර්ථාවක් තිබ්බා, මම බොහොම අගය කළා ඒක. ඒක ඇත්තටම බොහොම අගය කලා කියන්නෙ බණකුත් කිවුව ඒකට මම. මොකද ඒක ඒ තරම්ම වටින කතාවක්. ඒ තරම්ම ඒකෙ ඇත්ත තියෙන්නෙ.

ඔය දේ අපි එළියට ගත්තෙ නැත්තම් මොන විදියකින් හරි, ඊළඟ වතාවකත් භාවනා කර කර ඉන්නකොට, හිත තැන්පත් වෙනකොට, සද්දයක් ඇහෙනකොට, එපා වෙනව. තරහ යනව. දෙතුන් පාරක් ඕක වෙයි, ඊළඟට භාවනා කරන්න එපා වෙනව. මේක තමයි සාමාන්‍ය ස්වභාවය. එතකොට ලෝකයේ තියන සාමාන්‍ය හැටි මේකයි. අපි ඒ දේවල් හරියට එළියට ගන්නෙ නැති හින්ද. ඒකයි කමටහන් වාර්ථාව ඉදිරිපත් කරන එක ඔය තරම්ම වටින්නෙ. ඔය තරම්ම වැදගත් වෙන්නෙ. එතුමියට අනේක පින් ඒක කිවුවට ඇත්තටම. බොහෝ දෙනෙක්ට ප්‍රයෝජනයක් වෙනව ඒක ප්‍රයෝජනයක් ගන්න ඇත්තන්ට.

ඉතින් කෙසේ හෝ වේවා ඒකයි මගේ පොදු ආරාධනාව තියෙන්නේ ඔය ඇත්තන්ගෙ භාවනාවේ අත්දැකීම අද මේ කරන ටිකනෙ. ඒ ටික කියන්න ඕන. අද මේ දේ වුනා අද මෙහෙම මෙහෙම එකක් වුනා කියල කියන්න ඕන. එතකොට තියන වැදගත්කම තමා, අපි හිර වෙන තැන හිර වෙලා ඉන්නෙ අපිට තාම ඒකෙ විශේෂයක් වෙනසක් දකින්න බැරි හින්දයි. බලන්න පුළුවන්කමක් තියනව නම් අතහැරගන්න පුළුවන්කමක් තියනව නම් මේ ක්ලේශයක් කියල හිතලා, අපි නිදහස්නෙ. නිදහස් නෑනෙ තාම. ආන් ඒ නිදහස් වෙන විත්තිය හෝ නිදහස් වෙන ක්‍රමයයි ඉගෙන ගන්න පුළුවන්කම හම්බ වෙන්නෙ.

ඒ නිසා පින්වතුනි සහජයෙන් අපිට ලැබිල තියන සුපිරිසිදු පැන් භාජනයක් තියනවා, ඒ තමයි අපේ හිත. නමුත් ආගන්තුකව ඇවිත් තියන උපක්ලේශ හින්දා ඒක දැන් කැළඹිලා තියෙන්නේ, අඳුරු වෙලා තියෙන්නේ, ජරා වෙලා තියෙන්නේ. මේකෙ සම්පූර්ණ ගල් බොරළු, රොඩු, ජරාව, නා නා ප්‍රකාර දේවල්වලින් පිරිලයි තියෙන්නෙ. ආන් ඒ දේ පිරිසිදු කරගන්න එකයි සතිපට්ඨානයෙන් අපිට කියල දෙන්නෙ. ඒ හිර වෙලා තියන කෙලෙස්, ඒ හිර වෙලා තියන ජරාවල්, කායිකව අපිට දුක් ගෙනැල්ල දෙනවා, මානසිකව අපිට දුක් ගෙනැල්ල දෙනවා. කායිකව පීඩාවල් හදල දෙනවා, මානසිකව පීඩාවල් හදල දෙනවා. නුවණක්කාර විදියට ජීවත් වෙන විදිය අමතක කරවල දානවා. අවසානයේදී සැනසීම කියන එක අපෙන් අයින් කරල දානවා.

නමුත් සතිපට්ඨානය පුරුදු කරන්න වුනාම, සිහිය පුරුදු කරන්න වුනාම, අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නවා "ආ..මේ විදියට ආනාපානය බලාගෙන යනකොට දැන් මට මේ අවස්ථාවක් එනව. සද්දයක් එනකොට මගේ හිත අමනාපයට යනව. දැන් එතකොට මම ආනාපානය දිහා බලන්නෙ අර ඉස්සෙල්ල බලපු විදියට වඩා අමනාපයත් එක්ක එකතු වෙලා."

ඔන්න තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නවා අපේ අර පිරිසිදුවට බලන්න පුළුවන් අවධානයට අපිරිසිදුකම කොහොමද එකතු වෙන්නෙ කියල. මොකද්ද මේකෙ අපිරිසිදුතාවය කියල තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නව. ඊට පස්සෙ අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නව පින්වතුනි එහෙම නම්, ඒ අවධානය ඔය කියන අමනාපය මුසු නොවිච්ච අවධානයක් හැටියට පවත්වන්නෙ කොහොමද කියල. ඒ අමනාපය ස්ථිර හැටියට ගන්නෙ නැතුව, මගේ හැටියට ගන්නෙ නැතුව, ඒක බැහැර කරල දාන්නෙ කොහොමද කියල.

ඇලීමත් ඔය වගේම තමයි. මේ ඇලීම තදට කරන්නෙ නැතුව බැහැර කරල දාන්නෙ කොහොමද කියල ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නව. වරදවා තේරුම් ගන්න එපා මේ කියාදෙන එව්ව. ඉතින් මේ කියන අභ්‍යාසයන් ටික තමා අපි පුරුදු කරන්නේ සතිපට්ඨානය වඩනකොට.

ඉතින් ඒකයි මං කිවුවේ භාවනා කරන්න වාඩි වෙන කෙනා නෙවෙයි භාවනාවෙන් නැඟිටින්නේ, ඊට වඩා ජීවිතේ ගැන යථාර්තය අවබෝධ කරගත්ත, පරිනත අවබෝධයක් තියන කෙනෙක්.

ඒකයි මේක පරීක්ෂණාගාරයක් වෙන්නෙ. ඒකයි භාවනාව කියන්නෙ හොඳ ගුරුවරයෙක් වෙන්නෙ. ඒකයි සතිපට්ඨානය ඇත්තටම කියනව නම් හොඳ පෙරහන්කඩක් වෙන්නෙ. අපේ ජීවිතේ අයහපත බැහැර කරල දාල යහපත පෙන්නල දෙන මාර්ගය හැටියට.

ඉතින් ඔන්න ඔය කියන කාරණාවක් මම ඔය ඇත්තන්ට කියල දෙන්න උත්සුක වෙන්නෙ. අපි බලාපොරොත්තු වෙමු මේ කාරණාව ඔස්සේ අපේ භාවනා මාර්ගය දියුණු කරගන්න විදිහක් ගැන අභ්‍යාසයන් කරන්නට. ඒ කෙසේ හෝ වේවා අද දවසේ මේ කළ දේශනාව තුලින් ඔය ඇත්තෝ යම්කිසි දහම් දැනුමක් සලසා ගත්තා නම්, ඇති කරගත්තා නම්, මේ ජීවිතය තුල සැනසීමක් තියනවා කොහේ හෝ තැනක.

ඒ සැනසීම හදාගන්න, සකස් කරගන්න, අපි මෙන්න මේ විදියට අපේ හිත හෝ අපේ ජීවිතය අරගෙන ගියොත් ක්‍රමයක් හම්බ වේවි කියන අදහස ඔය ඇත්තන්ට ආවා නම්, සාදු සාදු එය එසේම වේවා කියල මම බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි 

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

පරාජය බාර ගනිමු

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"ජයං වේරං පසවතී

දුක්ඛං සේති පරාජිතෝ

උපසංතෝ පසංසේතී

හිත්වාජය පරාජයංතීතී"

පූජනීය මහා සංඝරත්නය ප්‍රධාන පින්වත් මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රය කේන්ද්‍රගත

කරගත්ත අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය යන මැයෙන්, සතිමත් බව වැඩීමේ භාවනා වැඩමුළුවේ අද හත් වෙනි දවස. අද දවසේ මාතෘකාව 'පරාජය බාර ගනිමු.'

සාමාන්‍ය ජීවිතයක් ගෙවන ලෝකයා ඕනෑම දෙයක් කරන්නෙ ජයග්‍රහණයක් කරන්න. දිනන්න බලාගෙන. කවුරුත් පරාජය වෙනවා කියන එක අත්දකින්න, බුක්ති විඳින්න එච්චර මනාපයක් නෑ, සූදානමක් නෑ. තථගතයන් වහන්සේගේ කුළුදුල් දේශනයේදී පවා ඕක ගැන මැනවින් කියලම දෙනවා. උන් වහන්සේගේ පළවෙනි දේශනාවටත් මේ දේ ඇතුලත් කරන්න ඇත්තේ "පියේහි විප්පයෝගෝ අප්පියේහි සම්පයෝගෝ" කියන ආකාරයට පරාජයන් බුක්ති විඳින්න සිද්ධ වෙනවා කියන කාරණාව ගැනම තමයි.

එතකොට පින්වතුනි අපේ සිතුවිල්ල, අපේ අභිලාශය, උවමනාව, කැමැත්ත නිරන්තරයෙන්ම යොමු වෙලා තියෙන්නේ, කැමති වෙලා තියෙන්නේ, රුචි වෙන්නේ, ජයග්‍රහණය හඹාගෙන යන්නට, ජයග්‍රහණය පසුපස්සේ එක්කාසු වන්නට. හැබැයි අවාසනාවට සාමාන්‍ය ජීවිතේ අපි බලාපොරොත්තු වෙන ආකාරයෙන්, බලාපොරොත්තු වෙන සියළුම දෙයක්ම සඵල කරගන්නට අපිට අවස්ථාවක් නෑ. ඒක ඔය ඇත්තන්ටත් එකයි, මටත් එකයි, මේ ලෝකෙ ඕනෑම කෙනෙක්ටත් එකයි. සාමාන්‍යයයි, සරලයි.

එතකොට පින්වතුනි පරාජය කියන එක අපිට ජීවිතය තුල නිරන්තරයෙන්ම ලැබෙන බුක්ති විඳින දෙයක් නම්, තථාගතයන් වහන්සේ වැනි වූ උත්තමයන් වහන්සේලා ඔය කියන ස්ථරයට, ඔය කියන කාරණාවට භාවිතා කරපු උප්පරවැට්ටියක් තියෙන්නත් ඕන. ක්‍රමයක් තියෙන්නත් ඕන. පරාජය කියන එකෙන් ඇති වෙන හිත් වේදනාවෙන්, ඒ දුකෙන් නිදහස් වෙන්න.

හරි ලස්සන ගාථාවක් තියනවා ධම්මපදයේ, "ජයං වේරං පසවතී දුක්ඛං සේති පරාජිතෝ" කියල. ජය ලබනවා කියල කියන්නෙ පින්වතුනි වෛරක්කාරයෙක් ඇති කරනවා කියන එකයි තථාගතයන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම. හරි ලස්සනයි බලන්න, කොහේ හෝ තැනක ජයග්‍රහණය කරපු කෙනෙක් ඉන්නව නම් එයාගෙ ප්‍රතිවාදියා අනිවාර්යයෙන්ම පරාජය වෙලා තියෙන්න ඕන. ඒ ජයග්‍රහණය කරපු කෙනා කෙරෙහි ඒ ප්‍රතිවාදියා හෝ ඒ ප්‍රතිවාදියාට අයත් පිරිස රුචි වෙන්නෙ නෑ. කැමති වෙන්නෙ නෑ. වෛරක්කාරයො ඇති වෙනවාම තමයි.

කලහ වෙන, ප්‍රශ්න වෙන තැන් ඕන තරම් අහල ඇති සෙල්ලම් කරන තැනේදි. ගෙදරක් ගත්තත් ළමයි දෙන්නෙක් බෝල ගැහුවත් ඕකම තමයි තියෙන්නෙ. ඒක ඒ තරම්ම පැතිරිච්ච ප්‍රශ්නයක්.

"දුක්ඛං සේති පරාජිතෝ" ඒ වගේමයි තරඟයට ඉදිරිපත් වෙලා, තරඟයකට මුහුණ දීලා ජයග්‍රහණය කරන්න බැරි වෙනවා කියල කියන්නෙ මහා දුකක්. ඔබ අප සෑම සියළු දෙනාම ඕකෙ කොටස්කාරයො. ඒ සමිතියේ නොමිලේම සාමාජිකත්වය ලබා ගත්ත අය. මොකද අපි කවුරුත් පරාජය වෙලා තියනව අපේ ජීවිතේ තුල එක වාරයක් හෝ ඊට වඩා වැඩි වාර ගණනක්.

එතකොට රහතන් වහන්සේලා වැනි වූ උත්තමයාණන් වහන්සේලා ඔය කියන ගැටළුවට භාවිතා කරපු පිළියම මොකද්ද? අන්න එතනටයි පින්වතුනි හරි ලස්සන කාරණාවක් තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ, "හිත්වාජය පරාජයං"

ප්‍රශ්නෙ මොකද්ද? "ජයං වේරං පසවතී" ජයග්‍රහණය කරනවා කියල කියන්නේ වෛරක්කාරයෝ ඇති කරනවා. "දුක්ඛං සේති පරාජිතෝ" පරාජය වෙනව කියල කියන්නෙ ඒක මහා දුකක්. මානසික වේදනාවක්. "උපසංතෝ පසංසේතී" උපශාන්තයන් වහන්සේලා කියල කියන්නේ රහතන් වහන්සේලා හෝ තථාගතයන් වහන්සේ වැනි වූ සහමුලින්ම නිවිච්ච ඇත්තො. උන්වහන්සේලා භාවිතා කරන ක්‍රමය තමයි, "හිත්වාජය පරාජයං"

තරඟයකට යන්න එන්නෙ නෑ. තරඟයට ඉදිරිපත් වෙන්නෙ නෑ. නිතරඟයෙන්ම තරඟයෙන් අයින් වෙනව. අපි අපේ ජීවිතය තුල පින්වතුනි අපේ හැකියාවන්ගෙන් ප්‍රයෝජනය ලබා ගන්නට උත්සාහවන්ත වෙනවා නම්, ඔය ඇත්තොත් මමත් අපි අපේ හැකියාවන්ගෙන් සතුටු වෙනවා නම්, "මට මේ ප්‍රමාණය තියනව ඒ ඇති" කියලා ඔය ඇත්තොත් මමත් පින්වතුනි මීට වඩා බොහොම සංතෝසදායකයි. හරිම සැනසිලිවන්තයි.

හැබැයි රැල්ලක් තියනවා නම්, ඇදගෙන යන ස්වභාවයක් තියනවා නම්, ලෝකයා ජයග්‍රහණයක් පසුපසම යන්නට, හඹාගෙන යන්නට, ප්‍රතිවාදීන් හදා ගන්නට ඔය කියන ඉලක්කයට අපි අඩිය තියන්න වුනාම ඔය කියන ප්‍රශ්ණ ටික අපිට ඇති වෙනවාම තමයි. අපි දිනුවොත් වෛරකාරයො ඇති වෙනවා. අපි පැරදුනොත් දුක් පැමිණෙනව.

එතකොට සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල අපි දෛනිකව නිරන්නතරයෙන්ම පරාජයට ලක්වෙන අවස්ථා තියනව. මේ කියන්නෙ මේ තරඟයක් දුවල පැරදෙන එක ගැන විතරක්ම නෙවෙයි. උදාහරණයක් කියනව නම් අපි කතාබහ කරගෙන යනකොට කියාගෙන කියාගෙන කියාගෙන ගියපුහම, ඊට පස්සෙ කියල ඉවර වුනාම තමයි තේරෙන්නේ "ආ..ආ..ඕක නම් මම කියන්න ඕන එකක් නෙවෙයි" කියල. අපිට ගොඩක් වෙලාවට වෙන දෙයක් මේක. ඒ වගේ වෙලාවකදි අපි ඉගෙනගෙන තියන දේ තමයි සමහරක් වෙලාවට "ආ..මේක මට කියවුනා නේ. මාර වැඩක් නේ. කියන්න ඕන එකක් නෙවෙයි නේ"

ඔහොම හිතලා ගොඩක් වෙලාවට වෙන කෙනෙක් එක්ක කියනව වෙන්නත් පුළුවන් සමහර වෙලාවට නැත්නම් තමන්ම තමන්ගේ හිත ඇතුලෙන් ඒක වහල දාගන්න විදියට මොකක් හරි සිතුවිල්ලක් ඇති කරගෙන, වෙන මතකයක් දාගෙන, පැලැස්තරයක් අලවගන්න එක තමයි සාමාන්‍යයෙන් කරන්නෙ. හැබැයි මේ අපි පැහැදිලිවටම පරාජය වෙලා නේද? වචනය කතා කරල නෑ නෙ හරියට.

එතකොට තථාගතයන් වහන්සේ ඔන්න ඔය වගේ අවධායකදි අපිට කියල දෙන රටාව අපි ඔය පුරුදු කරන රටාව නෙවෙයි. අපි පුරුදු කරන්නෙ මොකක් හරි වැරැද්දක් වුනොත් එහෙම "හා හා කමක් නෑ ඒක ගණං ගන්න දෙයක් නෑ" කියල වහල දාන එක වුනාට බුදුරජාණන් වහන්සේලා ඔය කියන කාරණාව ඔය තියන ස්වභාවයෙන් නතර කරන්න නෙවෙයි අපිට උගන්වන්නෙ.

ඒකට හේතුව අපි එක්තරා අවස්ථාවකදි එක්තරා කෙනෙක් එක්ක කතාබහ කරනකොට, අපේ වචනය අසංවර වෙලා අපි නොසරුප් දෙයක් කිවුව කියන්නකො. පළවෙනි වතාවෙ නම් ඕක 'කෝඩු' කියල කියනව. සිරීපාදෙ නම්, පළවෙනි වතාවෙ යනව නම් කියන්නෙ කෝඩුකාරයො කියලනෙ. ඒ හුරු නැති අයට. ඕනෑම දෙයක් පළවෙනි වතාවට කරනකොට අපි කෝඩුකාරයො තමයි. අපිට හුරු නෑ. නමුත් පුරුදු වුනාම දෙවනි වතාවෙදි ආයෙ කෝඩු කියන්නෙ නෑනෙ. හුරුයි. ඒ විදිහට කතා කරන්න පෙළඹෙනව.

දැන් පළවෙනි වතාවෙදි එහෙම කතා කරද්දී අපිට තේරුමක් ආවා නම් මේ විදියට කතා කරන එකේ වැරැද්දක් තියනවා කියලා, අපි ඒ දේ සකස් කරගන්නට උත්සාහවන්ත වුනා නම්, නිවැරදිව සකස් කරගත්තා නම්, දෙවනි වතාවේදී අපෙන් ඒ වගේ වචනයක් එළියට යන්න කලින් අපේ හිත අපිට මතක් කරල දෙනවා "නෑ ඕක වෙනස් විදියකට කියන්න තිබ්බා" කියල. ඔය කාරණේ වෙනත් ආකාරයකට කියන්න තිබුනාය කියල.

එතකොට පින්වතුනි සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල අපි පරාජය කියන එක ඇත්තටම කියනව නම් සාමාන්‍යයෙන් කරන්නේ ඒක පැලැස්තරයක් දාල වහනව වුනාට, ධර්ම මාර්ගය තුලදී කියල දෙන්නේ වැරදි වූ වචනයක් කිවුවා නම් ඔව් මම වැරදි වචනයක් කිවුවා කියල තේරුම් අරගෙන එතනට නිවැරදි වචනය ආදේශ කරන්නට.

අපිට කියන්න පුළුවන්කමක් තියෙන්න ඕන සමාවෙන්න ඕන, ඕක නෙවෙයි මම කියන්න ගියේ කියල. "මං කියන්න ගියේ මෙන්න මේ කතාව මට කියවුනේ මෙන්න මේක" කියල. වෙච්ච වැරැද්ද කාරි නෑ. අපි හිතන්නෙ වෙච්ච දේ වුනා ආයෙ කරන්න දෙයක් නෑ කියලනෙ. නෑ මා පුතා එහෙම එකක් නෙවෙයි. වෙච්ච දේ වුනාට ඒක සකස් කරන්න පුළුවන්.

බුද්ධ දර්ශනය කියල කියන්නෙ වැරැද්දම හංවඩු ගහ ගහ ඉන්න තැනක් නෙවෙයි. එහෙම නම් අංගුලිමාල වගේ ඇත්තන්ට මං හිතන්නෙ කල්ප ගාණක් යයි අර්හත්වය ලබා ගන්න කියල. නමුත් උන් වහන්සේ ඒ ජීවිතේදිම රහත්භාවය ලබා ගත්තනෙ. ඒ ජීවිතේදීමනෙ උන් වහන්සේ අර ගිහි කාලෙ මහා අධාර්මික විදිහේ වැඩ කලේ. මහා නොසන්ඩාල විදිහේ ජීවිතයක් ගෙවුවෙ.

ඒ වුනාට එයාගෙ තිබිච්ච වැරැද්ද එයාට පිළිගන්නට, ඒ වැරැද්ද තේරුම් ගන්නට තථාගතයන් වහන්සේ අවස්ථාවක් අරන් දුන්න. එයාටම ඉගෙන ගන්න කියල දුන්නා ඔයාගෙ වැරැද්දක් තිබ්බ තමයි නමුත් වැරැද්ද නැති ජීවිතේකුත් තියනව කියල. අන්න ඒකයි වැදගත්කම තියෙන්නෙ.

අපි පින්වතුනි අපේ ජීවිතේ තුල පරාජයක් ලබපුහාම සාමාන්‍යයෙන් ඉගෙනගෙන තියන රටාව, දුක් දොම්නස් ඇති කරගන්නට, පශ්චත්තාප වෙන්නට, අඬන්න දොඩන්න වෙන්න වුනාට, තථාගතයන් වහන්සේ උගන්වනවා, ඒ පරාජයට මුහුණ දීල ඒ පරාජය වෙච්ච විදිහ ඉගෙනගෙන නිවැරදි විදියට හිත හදාගන්නෙ කොහොමද කියලා අපිව සකස් කරගන්නට. අපිව යොමු කරගන්නෙ කොහොමද කියල.

අන්න ඒකෙ පළවෙනි ඉලක්කය, පළවෙනි අදියර තමයි අපේ වචනය පැත්තෙන් වැරැද්දක් වුනා නම්, වැරදි දෙයක් කියවුනා නම්, එහෙම ඊළඟට අපි උත්සාහ කරන්න බලනවා ඒ වැරැද්දෙන් කියවුනු දේ නිවැරදි ආකාරයෙන් කියවෙන තැනට ආපහු යොමු කරගන්න. ඒ වගේමයි අපි අතරින් වැරදි වැඩක් කෙරුනා වුනත්. ඔය වගේමයි පින්වතුනි අපේ හිතට වැරදි විදිහේ සිතුවිල්ලක් ආවා වුනත් අපි ඉගෙන ගන්නවා නම්, අපි පුරුදු කරනවා නම් මේ හිතට ආපු සිතුවිල්ල වැරදියි, මේක මෙහෙම හිතන්න නරක සිතුවිල්ලක් කියලා, හොඳ නැති සිතුවිල්ලක් කියලා, ඒ ආකාරයෙන් අපිට සලකන්න පුළුවන්කමක් තියනවා නම්, ඒ ආකාරයෙන් සලකනවා නම්, ඊළඟ අවස්ථාවකදී හිතට එවන් වූ සිතුවිල්ලක් පැන නඟින්න කලින් හිතම අපිට කියල දේවි නෑ මේ විදියට හිතන එක එච්චර හොඳ නැහැ කියලා.

හැබැයි වැඩේ තියෙන්නෙ මෙන්න මේකයි. අපි හිතමුකො වැරදි වචනයක් කියෙව්වහම අපේ පැත්තට පශ්චත්තාපයක් එනවා මං මේ වැරැද්දක් තමයි කිවුවෙ කියල. ඕක හදා ගන්න පළවෙනි වතාවෙ උත්සාහවත් වුනා කියන්නකො, "නෑ නෑ මං මේ මේ දේයි කියන්න ගත්තෙ" කියල. දෙවනි අවස්ථාවෙදි ඔය වගේ වචනයක් කියවෙන්න එනකොට අපේ හිත අපිට විසඳුම් දෙකක් පෙන්නලා දෙනවා. බොහොම ක්ෂණයකින් වෙන දෙයක්. ඔය ඇත්තන්ට ඕක කරොත් තේරෙයි ඇත්තම කියනව නම්.

අපේ හිත මතක් කරල දෙනව "මම අර පරණ පුරුදු පැරණි තාලෙට කතා කරනවද? පස්සෙ ඉගෙන ගත්ත ධර්මානුකූල විදියට කතා කරනවද" කියල. මේකෙ තියන ප්‍රශ්නෙ තමයි අපි හදිස්සියෙ හරි, ප්‍රමාදයට වැටිල, කම්මැලිකමට වැටිල, කෙලෙස්වලට වැටිල, නෑ මම අර පරණ පුරුදු තරහ විදියටම කතා කරනව කියල ගියා කියන්නකො. ආයෙ ඊළඟ වතාවෙදි ඔය වගේ වචනයක් කියද්දි අපේ හිත අපිට මතක් කරල දෙන්නෙ නැහැ ගොඩක් වෙලාවට ඕකට භාවිතා කරන්න පුළුවන් කුසල සිතුවිල්ලක් තියනවා කියල.

හේතුව තමයි අපි අපේ හිතට අවසාන වශයෙන් එකතු කරල තියන, තැන්පත් කරල තියන, ඒ වගේ වටපිටාවකදි තැන්පත් කරල තියන, මතකය තුල තියෙන්නෙ අධාර්මික බවක් නිසා. අපිට පින්වතුනි ධර්මය තුලින් කියල දෙන්නෙ ඒ දේ වහල දාන්න නෙවෙයි, ඒ දේ වහල දාන්නෙ නැතුව නැවතත් සකස් කරගන්න විදිහේ ක්‍රමයකට යන්නටයි.

මේ වගේ අවධියක් පින්වතුනි එතකොට අපේ භාවනාවෙදි වැදගත් වෙන්නෙ ඇයි? ප්‍රධාන වශයෙන්ම වැදගත් වෙන හේතුව තමයි අපි අපේ සිහිය පුරුදු කරන්න පටන් ගන්නේ, අපිව පිරිසිදු කරන්න පටන් ගන්නේ, භාවනාව කරන වාරයෙදි විතරක් නොවෙන හින්ද. සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා අපේ වචනයේ ඉඳලම අපි පිරිසිදු වෙන්න පටන් ගන්නව.

ඔය ඇත්තන්ට මතකද දන්නෙ නෑ ගිය සතියෙ අපි කතා කලේ සිහිය සහ අසිහිය කියන මාතෘකාව යටතේ. අපිට භාවිතා කරන්න පුළුවන් සිහිය කොයි තරම් පිරිසිදු ආකාරයටද නැත්නම් අපිරිසිදු ආකාරයටද මේ දේ භාවිතා කරන්න පුළුවන් වෙන්නෙ කියල. එතකොට පින්වතුනි මේ තාලෙන්ම තමයි සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලත් අපේ වචනය අපිට භාවිතා කරන්න පුළුවන් ක්‍රම ගොඩක් තියනව. අපේ වචනය කොයි තරම් නම් පිරිසිදුව භාවිතා කරන්න පුළුවන්ද, කොච්චර නම් අපිරිසිදුව අපේ වචනය ගලාගෙන යනවද කියන එක අපිටම තේරුම් බේරුම් කරගන්න පුළුවන්කමක් හම්බ වේවි.

තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන නිවී සැනසෙන මාර්ගයේ ක්‍රමයන් මෙව්ව තමයි. එතකොට පින්වතුනි මේ දේවල් කරන්න දැන් ඔය ඇත්තො දන්නව ඔය ඇත්තන්ට තේරෙනව. පූජාවකින් කරන්න පුළුවන් වෙයිද? දෙයියන්ට කිවුවොත් හරියයිද? ඒ කාටවත් තේරෙන්නෙ නෑ අපි මොකද්ද හිතන්නෙ කියල. අපේ හිත ඇතුලෙ මොකද්ද තියෙන්නෙ කියලා උඩ ඉන්න දෙයියොවත් දන්නෙ නෑ ඇත්තටම කියනව නම් අපි මිසක්. වචනෙට නම් කියන්නෙ මට එන දේවල් ඔක්කොම දන්නෙ කවුද? උඩ ඉන්න දෙයියො විතරයි කියලයි. නෑ දෙයියන්ට තේරෙන්නෙ නෑ. එයාට වෙන වැඩ තියෙන්න පුළුවන්නෙ අපි දිහා බලනවට වඩා. නේද?

ආන් ඒ වගේ පින්වතුනි අපේ ජීවිතය තුල අපි ඇති කරගන්නට බලන්න ඕන, නිරන්තරයෙන්ම සතිමත් විදිහේ පැවැත්මක් හදා ගන්න. එතකොට ඒ විදියට පුරුදු කරන සිහියක් තියන කෙනා පර්යංකයට ආවොත් එහෙම, භාවනාවකට ආවොත් එහෙම, අන්න ඒ කෙනාගේ භාවනාව නිසියාකාරයෙන් සිද්ධ වෙනවා කියන එක අහන්නත් දෙයක් නෙවෙයි. මොකද එයා සිහිය පුරුදු කරන එක, සතිමත් වෙන එක, තමන්ව පිරිසිදු කරගන්න එක "සචිත්ත පරියෝ දපනං" කියන එක, තමන්ගේ හිත කෙලෙස්වලින් නිදහස් කරගන්න එක, දමනය කරගන්නවා කියන එක කරන්නෙ පරියංකයේදී විතරක් නෙවෙයි. සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා.

එතකොට හිතල බලන්න ඒ කෙනාගේ ජීවිතේ කොයි තරම් නම් සැහැල්ලු ඇද්ද කියල. කොයි තරම් නම් නිවී සැනසිලා ඇද්ද කියන්නකො. අපිට නිකං හිතා ගන්න පුළුවන්නෙ. ආන් ඒ වගේ ජීවිතේකුයි පින්වතුනි මේ හදාගන්න කියන්නෙ. ඒකයි මේ ධර්ම මාර්ගය තුල යන කෙනා ඒ කෙනාගේ ගමන ගැන, ඒ කෙනාගේ දිශානතිය ගැන තේරුමක් ඇතිව යනවා කියල කියන්නෙ. එයාට තේරෙනව එයා යන්නෙ කොහෙද කියල. එයා ගමන් කරන්නෙ මොන දිශාවටද, මොකද්ද එයාගෙ කටයුත්ත කියල එයාට හොඳට තේරෙනව. හේතුව තමයි ඒ කෙනා එයාගෙ ජීවිතේ දිහා නැවත නැවත, නැවත නැවත, හැරි හැරී බලන විදිහේ රටාවකට හුරු වෙලා තියෙන්නෙ. පුරුදු වෙලා තියෙන්නෙ.

ඉතින් පින්වතුනි අරමුණු පසුපස්සෙ අපි හඹාගෙන යන්නෙ නැතුව, අපේ හිත අපට කියන කියන දේවල් ඔස්සේ හඹාගෙන යන්නෙ නැතුව, අපි ඉගෙන ගන්නට පටන් ගත්තොත් එහෙම "ඔව් මගේ අතින් වැරැද්දක් වුනා" කියල ඇත්තටම ඔව් මගේ අතින් වැරැද්දක් වුනා, ඔව් මම වැරැද්දක් කලා කියන ආකාරයෙන් අපි අපේ ඇත්ත කතාව තේරුම් ගන්න වුනොත් එහෙම, අන්න ඊට පස්සෙ අපිට පුළුවන්කමක් හම්බ වෙනවා නිවැරදි වූ විදියට පිළියම් යොදන ක්‍රමය භාවිතා කරන්න.

නමුත් සාමාන්‍ය ලෝකයා ගොඩක් වෙලාවට කරන්නෙ මොකද්ද දන්නවද? "පිස්සුද? මම කිවුවෙ නෑ ඔහොම එකක්. එව්ව කොහෙද" අන්න එහෙමයි සාමාන්‍ය ලෝකයාගේ තියන සාමාන්‍ය රටාව. එතකොට පින්වතුනි අපි මේ උත්සාහවත් වෙන්නේ ඒ සාමාන්‍ය ලෝකයෙන් එතෙර වෙලා නිවන් සුවය සාක්ෂාත් කරගන්නා වූ ක්‍රමයට යන්න නම්, ඒ දිශානතියට යන්න නම්, අපි අපේ සිහිය භාවිතා කරන්න පටන් ගන්න ඕන, භාවනාව කරන්න පටන් ගන්න ඕන සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා.

ඕක හන්දයි මට අර කෝප්පෙ තියන එක මේ තරමටම ප්‍රයෝජනවත් වුනේ. මං බොහෝම ආසා උදාහරණයක් තමා ඒක. කට්ටිය ගොඩක් ඉන්න තැනක කෝප්පයක් අරගෙන 'ඩග්' ගාල තිබ්බොත් එහෙම, ඒකෙන් කියවෙන කතාව තුල තියනවා යම්කිසි වූ අමනාපය ගැබ් වෙච්ච බවක්. දොරක් වහන්න පුළුවන්, රෙද්දක් තියන්න පුළුවන්, ජනේලයක් වහන්න පුළුවන්, කාරල කෙළ ගහන්න පුළුවන්, එක්කො හුස්ම ගන්නත් පුළුවන්, අඩිය තියන්න පුළුවන්, සෙරෙප්පු දාන්න පුළුවන් මෙකී නොකී දාහකුත් එකක් තියනව ඔය තාලෙන් කරන්න.

ඒකෙ අභ්‍යන්තරයෙ තියනව ද්වේශය මුසු වෙච්ච බවක්. ඒකෙ අභ්‍යන්තරයෙ තියෙන්නෙ ධර්මය මුසු වෙච්ච බවක් නෙවෙයි අධර්මය මුසු වෙච්ච බවකුයි. එතකොට සතිපට්ඨානය පුරුදු කරන කෙනා එයාගේ භාවනාව පර්යංකයට හෝ සක්මනට විතරක් සීමා කරගන්නෙ නැතුව සාමාන්‍ය ජීවිතේටත් අරගෙන යනව. ඩග් ගාල තියන්න යන්නෙ නැතුව කෝප්පෙ බොහෝම උවමනාවෙන් තියනව.

ඇත්ත කියනව නම් ඒ කාලෙ මේධාවි හාමුදුරුවන්ගෙ හිතේ කොච්චර ද්වේශයක් තිබ්බද කියනව නම් (අවංකවම කියන්න එපැයි) කෝප්පෙ තිබ්බෙත් තරහෙන්. කෝප්පෙ තිබ්බෙත් තරහෙන්. කාටද තරහ වෙන්නෙ කියන එක අදාල නෑ. අහුවෙන ඕන එකක් එක්ක තරහයි. සමහරක් වෙලාවට බුදු හාමුදුරුවො එක්කත් තරහයි. හේතුවක් නෑ, උන්වහන්සේ කරපු දෙයක් නෑ ඒ වුනාට තරහයි. මේ තමයි අපේ තියන වැරැද්දේ ස්වභාවය.

නමුත් කාලයක් ගියා මටත් තේරුම් ගන්න "නෑ මට තරහ යනව" කියල. මොකද මහණ වෙනකොටම අපි හිතාගන්නෙ නැත්නම් මේ ධර්මය පුරුදු කරන්න වුනාම කෙලින්ම හිතාගන්නෙ පළවෙනියෙන්ම රහත් කියලනෙ. ආයෙ ඉතින් ඉහළ ලංසුවෙන්ම තමයි දාගන්නෙ. උඩින්ම. ආයෙ පල්ලෙහාට බහින්න කැමති නෑ.

හැබැයි ධර්මයේ උගන්වන්නේ "හිත්වාජය පරාජයං" තරඟයට ඉදිරිපත් නොවී ඉන්න. කරුණාකරලා තමන්ගේ තියන නොහැකියාව පිළිගන්න. තමන් අසාර්ථක වුනා නම්, අසාර්ථක වීමක් තියනව නම්, තමන්ගෙ අසාර්ථක වීම අනුමත කරන්න. එච්චරයි. ඒක සාර්ථකත්වයට මාවතයි.

ඉතින් පින්වතුනි ඔන්න ඔය කියන කාරණාව තමයි අද දවසේදී මට ඔය ඇත්තන්ගෙ හිත්වල තියන්න ඕනකම වුනේ. අපි මේ භාවිතා කරන ධර්මය, අපි මේ පුරුදු කරන ධර්මය අපේ ජීවිතේට ගැලපෙන්න ඕන. ඒ ජීවිටත්ට ගලපා ගන්නා වූ ක්‍රමය තමයි මේ. මේක එතකොට පොතේපතේ තියෙන්න ඕන එකක් නෙවෙයි. මේක අපේ හිතේ තියෙන්න ඕන එකක්. මේක අපේ වචනයේ තියෙන්න ඕන එකක්. මේක අපේ ඇහේ තියෙන්න ඕන එකක්. ඇහෙන් රූපෙ බලනකොට තියෙන්න ඕන එකක්. මේක අපි කෝප්පයක් බිම තියනකොටත් තියෙන්න ඕන එකක්. අඩියක් තියනකොටත් තියෙන්න ඕන එකක්. එහෙම නේද? බැල්ම හෙළනකොටත් තියෙන්න ඕන එකක්.

ඒ හැම වෙලාවකම අපේ ජීවිතේ තුල, අපේ චිත්ත සන්තානය තුල, අපේ ආත්මය තුල, තියෙනවා නම් පිරිසිදු භාවයක්, සතිමත් භාවයක්, නිවී සැනසුනු භාවයක්, සාදු සාදු එය බොහෝ යහපත පිණිසමයි හේතු වෙන්නෙ. එය එසේම වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි               

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 08

සිහිය සහ සැකය

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"චිත්ත සංඛාර පටිසංවේදී

අස්සසිස්සාමීති සික්ඛති

පස්සසිස්සාමීති සික්ඛතීතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට පැමිණිච්ච පින්වත් පිරිස වගේම අන්තර්ජාලය හරහා සම්බන්ධ වෙන ඔය ඇත්තො සෑම සියළු දෙනාමත් බොහෝම ගෞරවයෙන් යුතුව පිළිගනු ලබනව. 'අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය' කියල කියන මාතෘකාව යටතේ, මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රය කේන්ද්‍රගත කරගත්ත මේ භාවනා වැඩමුළුවේ අද අට වෙනි දවස.

මේ තරම් කාලයක් අපි මේ භාවනා වැඩසටහන, වැඩමුළුව කරගෙන ආවේ, එක්තරා වූ ක්‍රමානුකූල රටාවකටයි පින්වතුනි. පළවෙනියෙන්ම අපි සාකච්ඡාව පටන් ගත්තේ භාවනාවක් කරනකොට අපි ඉන්න ඉරියව්ව සකස් කරගන්නෙ කොහොමද කියන ඒ ආකාරයත් එක්කයි. ඊට පස්සේ ඒ තමන්ගේ ඉරියව්වේ භාවනාව කරගෙන ඉන්නකොට තමන්ට අත්දකින විඳගන්න ලැබෙන කරදර බාධක වෙන කාරණාවන් එකින් එක එකින් එක විසඳා ගනිමිනුයි මේ දක්වා දුර අපි ඇවිල්ල තියෙන්නෙ.

'මහා සතිපට්ඨාන' කියන සූත්‍රය කේන්ද්‍රගත කරගත්ත මූලික කරගත්ත මේ වැඩසටහනට අද දවසේදී මම තෝරගත්ත මාතෘකාව වුනේ 'සිහිය සහ සැකය' කියන මාතෘකාවයි.

සාමාන්‍ය ලෝකයේදී අපිට ජීවත් වෙනකොට පින්වතුනි විවිධාකාර විදිහේ කරුණු කාරණාවන්වලට, අවස්ථාවන්වලට, අවධීන්වලට මුහුණ දෙන්නට, මුහුණ පාන්නට සිද්ධ වෙනවා. ඒක සාමාන්‍යයි. සරලයි. ඒ මුහුණ දෙන්නට, මුහුණ පාන්නට සිද්ධ වෙන කාරණාවන්ගෙන් එකක් තමයි සැකය කියල කියන්නෙ.

තථාගත ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන හැටියට සැකය කියල කියන විචිකිච්චාව, නැතිනම් දෙගිඩියාව, හරි අදහසකට එන්න බැරිකම, නීවරණයක් වශයෙනුයි සඳහන් කරන්නෙ. නිවන අහුරුවන, යහපත අයහපත වහල දාන, තමන්ගේ වගේම අනිත් අයගේත් සුභසිද්ධිය මකා දමන කාරණාවක් හැටියටයි සැකය කියන දේ සඳහන් වෙන්නෙ. ඉතින් ඔන්න ඔය කියන දේ අපේ භාවනාවෙදි අපිට බොහෝවිට කරදර කරන, බාධා කරන, වද දෙන කාරණාවක්.

සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපි විඳින කායික හෝ වේවා මානසික හෝ වේවා කරදරවලින් නිදහස් වෙන්නට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා ඒකායන වූ ක්‍රමය සතිපට්ඨානයයි කියල. එතකොට ඒ කියන ඉලක්කය සම්පූර්ණ වෙනවා නම්, අපේ සන්තානය තුල තියන සැකයෙනුත් අපිට නිදහසක් හම්බ වෙන්න ඕන මේ කියන සතිපට්ඨානය වැඩීම ඔස්සේ. ඉතින් අද දවසේදී ඔන්න ඔය කියන කාරණාව ගැන යම්කිසි දෙයක් කතාබහ කරන්නටයි මගේ බලාපොරොත්තුව, උත්සාහය.

පින්වතුනි අපි භාවනාවක් කරන්න වුනා හෝ වේවා සාමාන්‍ය ජීවිතයක් ගත කරන්න වුනා හෝ වේවා ඔය කියන දෙගිඩියාව ඒ කටයුත්ත ඉදිරියට කරගෙන යන්න මඟ අහුරුවනව. විශේෂයෙන්ම භාවනාවකදී තමයි අපිට මේ කියන දේ ප්‍රකට කරගන්න, හොඳටම බලාකියා ගන්න අවස්ථාව හම්බ වෙන්නේ. ඒත් එක්ක අපිට දැනෙන ඊළඟ විපරියාසයන් ටික තමයි, භාවනාව කරගෙන යනකොට ඒක කරන්න අකමැත්තක් එනව. මේක කරන්න බැරිකමක් හිතට එන්න පුළුවන්. මේකට එච්චර ඕන නැතිකමක් එන්න පුළුවන්. ඒ වගේම මේ කරන දේ ගැන ඒ තරම් විශ්වාසයක් නැති බවක් එන්න පුළුවන්.

ඔය කියන කාරණා ඔක්කොම සාමාන්‍ය ජීවිතේදිත් අපි අත්දකිනවාමයි. ඒක සරලයි, සාමාන්‍යයයි, හැම අවස්ථාවකදිම. ගොඩක් වෙලාවට. එතකොට භාවනාව කියන විශයේදී, භාවනාව කියන අවධියේදී, මේ මාතෘකාවේදී, ඔය කියන ගැටළුව අපේ අභිමුඛයට එනකොට පින්වතුනි, අපි වඩන්නේ ආනාපාන සතිය වෙන්න පුළුවන්, හැබැයි ශබ්දයකට හිත යනකොට අපේ හිතට සැකයක් එන්න පුළුවන් (ගොඩක් වෙලාවට එනවා) මම මේ කරන්නේ ඇත්තටම බුදු හාමුදුරුවො දේශනා කරපු දේශනාවමද? කියපු විදියද? නැත්නම් වෙන මොකක් හරි එකක්ද?

ආශ්වාසය තේරෙනවා නම්, නැත්නම් හුස්ම තේරෙනවා නම්, ඒක තුල අපිට විමතියක් සැකයක් තියෙන්න පුළුවන් මේ තියෙන්නෙ හුස්ම එන එකද? මේ තියෙන්නේ හුස්ම යන එකද? ආදී වශයෙන්. ශරීරය තේරෙනකොට අපිට කොහේ හරි තැනක ඒ තේරෙන වින්දනය හඳුනා ගන්නකොට, අපිට හරි අදහසක් නැති වෙන්න පුළුවන් මේක

සැප වේදනාවක්ද? දුක් වේදනාවක්ද? සැපක් දුකක් නැති වේදනාවක්ද? කියල.

මෙන්න මේ අවධියත් එක්ක තමයි පින්වතුනි, මේ වගේ කොටස් එක්ක තමයි සැකය කියන කාරණේ ඉස්මතු වෙන්න පටන් ගන්නෙ භාවනාව තුල පවා. උදාහරණයකට කිවුවොත් අද දවසේ භාවනාවේදී අපිට හරියට හිතක් ආවෙ නැතිනම් මම මේ කරන දේ ආනාපානයම තමයි කියලා, නැත්නම් ඒ හුස්මක දැනෙන ස්වභාවය ආනාපානයක්මයි කියන අදහස අපිට තිබ්බෙ නැත්නම්, එහෙම ඒ තේරෙන ආනාපානය හෝ ඒ තේරෙන ආශ්වාසය අපි විඳ දරා ගනීවි, දැක ගනීවි, යම්කිසි වූ සැක මුසු ස්වභාවයකින්. එච්චර ඒක ගැන විශ්වාසයක් නැහැ.

බුදුරජාණන් වහන්නේ අපිට දේශනා කරනව පින්වතුනි, විශේෂයෙන්ම උපසම්පදා හාමුදුරුවරුන්ට, උපසම්පදා වෙච්ච ඇත්තෝ යම්කිසි වූ දෙයක් කරනවා නම් සැකයක් එක්ක, මොනව හරි අපි හිතමුකෝ අපිට දුන්න කෑමක් කියන්නකො, ඒ කෑමක් සාමාන්‍යයෙන් උගන්වල තියන හැටියට නම් පිළිගන්වන්න ඕන. හැබැයි පිළිගන්වපු නැති දෙයක් අපි මේක පිළිගන්වලද තියෙන්නෙ නැද්ද කියන ඒ සැකයත් එක්ක ප්‍රයෝජනයට ගන්නව නම්, බුක්ති විඳිනව නම්, එතන ආපත්ති දෙකක් තියනව. එකක් තමයි සැකය හින්ද තියන ඒ ඇවත. ඒක ඒ තරමටම බුදුරජාණන් වහන්නේ අපිට කියල දීල තියනව පින්වතුනි වැඩිපුරම හඳුනා ගත යුතු කාරණාවක් කියල.

මටත් මතකයි මගේ භාවනාවේදී මුල් කාලේ ඔය පොතේ දැනුම භාවනාවට දාගන්න වුනාම තිබුන ප්‍රධානම ප්‍රශ්නයක් වුනා, දැන් මට මේ තේරෙන්නෙ කායානුපස්සනාවද, වේදනානුපස්සනාවද, චිත්තානුපස්සනාවද, නැත්නම් ධම්මානුපස්සනාවද කියල මේ ගැටළුව තිබුන. ඉතින් අවාසනාවට වගේ මට හම්බ වෙච්ච උපදේශවලත් තිබ්බේ දැන් ඔය කරන දේ ඔය ගොඩවල් හතරෙන් එකකට දාන්න බලන්න කියලයි.

මට හිතාගන්න අමාරු වුනා මේක කය ඔස්සේ දැනෙන එකක්ද, වේදනාව හින්ද තේරෙන එකක්ද, හිතේ ස්වභාවය හින්ද තේරෙන එකක්ද කියල. (ධම්මානුපස්සනාව ඒ කාලෙ තේරුනෙත් නෑ මොකද්ද කියලවත්) මේත් එක්ක පින්වතුනි මගේ හිත එකකවත් පිහිටන්නෙ නැති ස්වභාවයක් තිබ්බ. ඕක තමයි සාමාන්‍යයෙන් අපිට වෙන්නේ. අපේ හිත එකකවත් පිහිටන්නෙ නැහැ භාවනාව තුලදී අපිට ඒ කාරණාව ගැන විශ්වාසය නැති වුනාම. ඒ දේ තුල විශ්වාසය නැති වුනාම.

ඉතින් මෙන්න මේ ගැටළුව විසඳන්නටයි බුදුරජාණන් වහන්සේ ආනාපාන සති සූත්‍රයේදී අපිට කියල දෙන්නෙ පින්වතුනි අපිට පොඩි හුස්මක් නම් තේරෙන්නේ, හුස්මෙ ඩිංගිත්තක් නම් තේරෙන්නේ, උන් වහන්සේ අපිට දේශනා කරනව දැන් මම මේ කෙටි හුස්ම ගන්නෙ කියල. ඒක අනුමත කරන්න කියල. සැකයක් හදා ගන්න අපිට උගන්වන්නෙ නැහැ මේක නෙවෙයි අනාපානය කියලා, මේක නෙවෙයි ආශ්වාසය කියලා.

නමුත් දැනට තියන එක චුට්ටක් මේ චූටි දෙයක් මෙතන තියෙන්නෙ කියල තේරුම් ගන්න කියල කියනව. මෙතන චූටි ආශ්වාසයක් තියෙන්නෙ, චූටි ප්‍රාශ්වාසයක් තියෙන්නෙ, පොඩි වෙලාවක ආශ්වාසයක් තියෙන්නෙ, පොඩි වෙලාවක ප්‍රාශ්වාසයක් තියෙන්නෙ. ඊට වඩා අපි කරන පැත්ත තමා, ඕක ගැන හිතන්න, කල්පනා කරන්න, අරෙහෙ මෙහෙ ගිහිල්ලා අපි සැක හදා ගන්නව. සැකය වැඩිදියුණු කර ගන්නව. අන්න එහෙම වෙන්න වුනාම ඊට පස්සෙ තියන ගැටළුව තමයි, ඊළඟට අපිට ආශ්වාසය පොඩ්ඩක් දැනුනා හෝ ප්‍රාශ්වාසය පොඩ්ඩක් දැනුනා හෝ අපි අනුමත කරන්නෙ නැහැ පින්වතුනි මේක බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරපු ඒ කියන ධර්ම මාර්ගයට අයිති කාරණයක් කියල. මොකද අපි අර ප්‍රායෝගිකව අත්දකින දේ විශ්වාස කරනවාට වඩා අපේ සැකය විශ්වාස කරන හින්ද. අපේ හිතේ තියන විමතිය විශ්වාස කරන හින්ද.

සාමාන්‍ය ජීවිතේ වුනත් මේක තියෙන්න පුළුවන්, මං දන්නෙ නෑ කොහොමද මේක දාගන්නෙ කියල. කෙසේ හෝ වේවා භාවනාව තුලදී පින්වතුනි අපි ඩිංග ඩිංග ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නවා, හුස්ම ගන්න එක හුස්ම ගන්නවාමයි කියල විශ්වාසය ඇති කර ගන්නව. ඒ දෙයත් එක්කම ජීවත් වෙන්න පටන් ගන්නව. මේකත් එක්ක සම්බන්ධ වෙන්න යන චිත්ත සංඛාරයකට යන්න දෙන්නෙ නැතුව, ඒ දේ දැන ගන්නකොට අපේ හිත කතා කරල කියන වෙනම කතාවක් තියනව නම්, මේක හරි හෝ වේවා වැරදි හෝ වේවා මේක හොඳද දන්නෙ නෑ නරකද දන්නෙ නෑ ආදී වශයෙන් අර සැක මුසු අදහස් එළියට එනව නම්, ඒ දේට ඉඩ දෙන්න යන්නෙ නැතුව බුදුරජාණන් වහන්සේ අපට දේශනා කරනව මෙහෙම අදහස් හිතට එන බව තේරුම් ගන්න කියල. ඒක තමයි හිතේ තියන සාමාන්‍ය ස්වභාවය. තේරුම් අරගෙන ආපහු අර සාමාන්‍ය වූ ප්‍රකෘති වූ තියන දේ අනුමත කරන්න පටන් ගන්නව.

එතකොට පින්වතුනි භාවනාවේදී තමයි, සතිපට්ඨානයේදී තමයි, ඔය සැකය කියන කාරණේ අපිට විද්‍යාමාන වෙන්නෙ. පේන්න පටන් ගන්නෙ. හැබැයි මේක අපි ප්‍රාර්ථනාවක් කලාට හෝ කාට හරි වැඳුම් පිඳුම් කලාට හරි බාරයක් ඔප්පු කලාට හරි පූජාවක් කලාට හරි අපේ හිතෙන් අයින් වෙන්නෙ නැහැ, අපි ඒ අනුසාරයෙන් වැඩකටයුතු කලොත් විනා.

එතකොට පින්වතුනි සතිපට්ඨානය කියන මාතෘකාව ඔස්සේදී තමයි අපිට අපේ අභ්‍යන්තරයේ තියන මෙවන් වූ සත්‍ය පැතිකඩවල් ටික පේන්න පටන් අරගන්නෙ. හැබැයි සාමාන්‍ය ලෝකයා සැකය කියන දේට ලොකු වැරදි අදහසක් දීල තියෙනවා. ඒක තියෙන්න බැරි දෙයක් හැටියට. ඒක තිබිය නොයුතු දෙයක් හැටියට. තියෙන්න හොඳ නැති දෙයක් හැටියට. බුද්ධ ශාසනය තුල සැකය වර්ණනා කරන්නෙ නැහැ හැබැයි තියන විත්තිය දැන ගන්න එක අනුමත කරනව. මං ආයෙත් කියන්නම්,

"බුද්ධ ශාසනය තුල සැකය වර්ණනා කරන්නෙ නැහැ, නමුත් සැකය තියනවා කියන එක දැනගන්න බව අනුමත කරනව."

තමන්ට සැකයක් තියනවා නම් ඒ දේ එහෙම එකක් තියෙන විත්තිය හඳුනා ගන්න කියල බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනව. හරි ලස්සනයි පින්වතුනි තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන සතිපට්ඨානය සූත්‍රය. ඇත්තටම ඒකෙනුත් ආනාපාන සූත්‍රය අරගත්තොත් එහෙම අපේ ජීවිතේ පෙරන්න කියල දෙන පෙරහන්කඩවල් ගොඩක් වගේ හරියට.

පහුගිය කාලෙ පුරාවට ඔය ඇත්තො භාවනාවට සම්බන්ධ වෙච්ච අය හැටියට දන්නව ඇති, භාවනාවේදී අපිට තියන කරදර බාධක (ඒව ඇත්තටම ජීවිතේ තියන ඒව) හඳුනා ගන්නෙ කොහොමද, ඒවා මිදෙන්නෙ නිදහස් වෙන්නෙ කොහොමද කියන එක ඩිංග ඩිංග ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්ත. හුරු වෙන්න පටන් ගත්ත. ඒ යන ගමනෙදි තමයි පින්වතුනි බුදුරජාණන් වහන්සේ දැන් අපිට උගන්වන්නේ, හිතේ ඇති කරගන්නා වූ අදහස් වගයක් තියෙනව. ආනාපානය දකිනකොටම ඒ දේත් එක්ක ඇතුලෙන් එන තව එකක් තියෙනව, මේකද දන්නෙ නෑ හරි ආනාපානය? මේක මේ විදියට දැනෙන එක වැරදිද දන්නෙ නෑ? මේකෙ මේ කියන ස්වභාවය බුදුරජාණන් වහන්සේ කියපු එකක්ද දන්නෙ නෑ? එහෙම නැත්නම් මේ විදියට ආනාපානය බලනකොට මට නිවනක් හම්බ වෙයිද දන්නෙත් නෑ?

මේ ආකාරයට එන කුකුස් සහගත අදහස් ටික අපි දැන් හඳුනා ගන්න පටන් ගන්නව. ඊට කලින් කලේ පින්වතුනි ඒ වගේ දෙයක් මතු වෙනකොට අපි ඒකට තැන දුන්න. ඒ දේ සිහියෙන් දැකල, ඒ දේ බැහැර කරල, ආපහු ආනාපානයට පතිත වුනා නෙවෙයි. ආශ්වාසයට හෝ ප්‍රාශ්වාසයට පතිත වුනා නෙවෙයි. අපි සැකයට පතිත වුනා. සැකයට නැඹුරු වුනා. ඒ සැක සහගතව හිතිච්ච කාරණාව ස්ථිර අදහසක් හැටියට හිතේ තැන්පත් කරගත්ත.  ඒක හින්ද අපි සැකවන්තයො වුනා. ඥාණවන්තයො නෙවෙයි අපි සැකවන්තයො වුනා. එහෙම එකක් තියනව.

සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා සැක සහගතව යම්කිසි දෙයක් දිහා බලන්න පටන් ගත්තොත් එහෙම, ඒ දේ අපි හඳුනා ගත්තෙ නැතිවුනොත් පින්වතුනි, මම මේ දේ දිහා සැකයෙනුයි මේ බලල තියෙන්නෙ කියල ඒව ඔක්කොම ටික අපි තියාගන්නෙ ස්ථිර හැටියටම තමයි. කොහොමද හිතාගන්නෙ?

"මං දැකපු විදිහ හරියටම හරි."

ඕකම තමයි වෙලා තියෙන්නෙ. මගේ ජීවිතේ ඇත්තටම කියනව නම් දැන් හතළිහකට කිට්ටුයි. මං අරන් තියන තීන්දු තීරණවලින් ගොඩක්ම අරගෙන තියෙන්නේ වැරදි තීන්දු තීරණ. දැන් මං ඒක ඇත්තටම අනුමත කරනව. යම්කිසි දෙයක් දිහා සැකෙන් බලලා, මට ඒක සැක හැටියට තේරිලා, සැකෙන් ඒකට උත්තර දෙන්නත් ගිහිල්ලා. ඕකත් එක්ක එන තව යාළුවෙකුත් ඉන්නවනෙ තරහ කියල. සැකේම ඊළඟ යාළුව. අමනාපය, ප්‍රතික්ෂේප කිරීම, කෝපවීම. ඒ ඔක්කෝම බුක්ති වින්ඳා. විඳලා දැන් අවසානෙට කල්පනා කරල බලනකොට පින්වතුනි ආපස්සට හැරිලා, නෑ ඒව ඔක්කෝම වැරදියි.

මුලින්ම මම හඳුනාගෙන තිබුනා නම් මම මේක දිහා බලන්නෙ සැකෙන් කියලා, එච්චරයි. එතනින් නවතින්න බැරි වුනා මට. එතනින් නවතින්න බැරි වුනා. එතකොට සතිපට්ඨානය වඩද්දි තමයි පින්වතුනි අපිට බුදුරජාණන් වහන්සේ උගන්වන්නෙ, සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා අපි ගාව තියන ඔය ක්ලේශය, ඔය අකුසලය කොහොමද ක්‍රියාත්මක වෙන්නෙ කියල.

සාමාන්‍ය ජීවිතේදී අපි දේවල්වලට සැකෙන් බලනව නම්, ගැටීමෙන් බලනව නම්, ආදී විදිහට ස්වභාවයක් තියනව නම්, භාවනාවේදී ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසය දිහා බලන්නෙත් ඔය විදියටම තමයි. ඕකම තමයි බලන කෝණය. ඒ හේතුව මොකද දන්නවද?

ඒක තමයි බලන්න මේ හිත දන්නෙ. භාවනා කරන්න එක හිතකුයි සාමාන්‍ය ජීවත් වෙන්න තව හිතකුයි නැහැනෙ. මේ එකම හිත තමයි මේක අස්සෙ දුවන්නෙ. ඒකයි භාවනාව කියන දේට මම කියන්නෙ ආත්ම ගවේශණය කියල. අපේ ජීවිතේ දිහා අපිටම පේන්න පටන් ගන්නව. ඒක හින්දම තමයි සතිපට්ඨානයට කට්ටිය එච්චර කැමති නැත්තෙ. ඇයි ඉතින් තමන්ගෙ වැරැද්දමනෙ එළියට එන්නෙ මුල් කාලෙදි.

හැබැයි ඒ වැරැද්ද හඳුනා ගත්තා කියන්නකො මනාකොට හරියටම. ආයෙ සංසාරෙ කවම කවදාවත් එයා ඒ වැරැද්ද කරගන්නෙ නෑ. එයා ඒ වැරැද්දෙන් නිදහස් වෙනව. මේක පැලැස්තර ඇලවිල්ලක් නෙවෙයි. සියයට සියයකම විසඳුම ලැබෙන ඒක ක්‍රියාත්මක වෙන වැඩපිළිවෙලයි.

ඉතින් පින්වතුනි මේ වගේ කාරණාත් එක්ක අපේ භාවනාව පුරුදු කරගෙන යන්න වුනාම අපිට එක අත්දැකීමක් දෙකක් හම්බ වෙනකොට ඒ අත්දැකීම ස්ථිර හැටියට ගන්නෙ නැතුව අපි කාලයක් අරගෙන තීන්දු තීරණ ගන්න යනව. උදාහරණයක් හැටියට භාවනා කරගෙන යද්දි සමහර ඇත්තො කියනව, හාමුදුරුවනේ එළි දැක්ක කියල. එක්කො පා වුනාය කියල කියනව. නැත්නම් කවුරුහරි ඇවිල්ල කතා කරා කියල කියනව. දැන් එකපාරක් මොනව හරි වුනා කියන්නකො. නින්ද ගියපුහමත් ඔය වගේ දේවල් වෙන්නත් පුළුවන්. කොහොම හරි කමක් නෑ, හරි අහිංසකයි.

ඉතින් එක පාරක් දෙකක් වගේ ඔය වගේ දෙයක් වුනාම මෙහෙම එකක් වෙනවාමයි කියල ස්ථිර අදහසක් ගන්නෙ නැතුව භාවනාව කියන්නෙ මෙහෙම එකක්මයි කියල හිතට අදහසක් ගන්නෙ නැතුව, අපි කාලයක් තිස්සෙ පුරුදු කරන්න වුනා නම්, ඒ කාරණාව ගැන විනිවිදභාවයක් ඇති කරගන්න පුළුවන්.

සැකය ඇති කරගන්න ප්‍රධානම හේතුව තමයි පින්වතුනි එක කෝණයකින් බලන එක. එක පැත්තකට විතරක් දකින එක. ඒ දිහා තවත් තවත් තවත් තවත් පැතිවලින් දකින්න උත්සාහවන්ත වුනා නම් මේකෙ වෙනම කතාවක් තියනව කියල තේරෙන්න පුළුවන්, අපි හිතාපු පැත්තට වඩා. ඉතින් භාවනාවෙන් ඇති කරගන්නා වූ විපස්සනාව, විදර්ශනාව කියල කියන ඒ දේ තමයි අපිව කරුණු කාරණා වෙනත් වෙනත් පැතිවලින් දකින්න යොමු කරවන්නෙ, වෙනත් වෙනත් පැතිවලින් දකින්න. අපි මේ දකින පැත්තට වඩා තවත් පැත්තකින් දකින්න යොමු කරවනව. ඉතින් මෙන්න මේ කියන දිශානතිය තමයි පින්වතුනි අපිට ඉවසීම ගෙනැල්ල දෙන්නෙ. ඉක්මන් තීරණයකට නොඑන තැනට අපිව අරන් යන්නෙ.

එහෙම නැතිනම් අපි ආනාපානයෙදි පොඩ්ඩක් ආනාපානය දැක්කොත්, මට ඕන එක තිබ්බෙ නැති වුනොත්, හිතට අදහසක් ගන්නව, "මේක හරියන්නෙ නෑ භාවනාව හැටියට ආයි මං මේක කරන්නෙ නැහැ"යි කියල. නමුත් ඇත්තටම සිද්ධ වෙන්න පුළුවන් සම්පූර්ණම කාරණාව ඒ වෙලාවෙදි සිද්ධ වෙනව. මම ඒක ගැන සැක කරලා ඒ සැකය මත පිහිටලා ඉන්න එක විනා. ඒකයි මෙතන තියන ප්‍රශ්නෙ.

ඒ වෙනුවට බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට දේශනා කරනව අපේ මූලික කමටහනටම එන්න කියල නිතර නිතර. ඒක තමයි අපේ ක්ෂේමභූමිය. ඒක තමයි අපේ නිදහස තියෙන තැන. ඉතින් ඔන්න ඔය කියන දිශානතියටයි පින්වතුනි අපි අපේ භාවනාව අරගෙන යන්න ඕන. චිත්ත සංඛාරය කියන දේට තැන දෙන්නෙ නැතුව හඳුනා ගන්න ඕන. හඳුනා ගන්න ඕන. හිත ඇතුලෙ මෙහෙම කතාවක් වුනා කියල තේරුම් ගන්න ඕන. ඒක වහල දාන්න බෑ පින්වතුනි.

හැබැයි ඒක ඊළඟට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනව

"පස්සං භයං චිත්ත සංඛාරං" කියල.

ඒක බැහැර කරගන්න ඉගෙන ගන්න ඕන. හැබැයි ඒ බැහැර කරගත්තා වුනත් ආපහු තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරනව,

"අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති, පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති"

ඒ දේ තියෙද්දිත් මෙයා කලේ හුස්ම දැකපු එකයි. මේ දේ නැති කරගනිමින් මෙයා කලෙත් හුස්ම දැකපු එකයි. එතකොට මෙයාගේ කමටහන මාරු කරන්න ගියේ නැහැ චිත්ත සංඛාරයේ හැටියට. ආනාපානයෙන් අයින් වෙලා ඒ සිතුවිල්ල එයාගෙ ප්‍රධාන කමටහන කරගන්න ගියේ නැහැ. මෙන්න මේකයි මේකෙ තියන රහස.

එතකොට පින්වතුනි අපි නිරන්තරයෙන්ම අපේ මූලික කමටහනට එන්න ඉගෙන ගන්න ඕන. ඒක හරියට පොඩි කාලෙ (දැන් ඔය ඇත්තන්ටත් දරුවො ඉන්නවනෙ) ළමයි බය වුනා කියල කියන්නකො සෙල්ලම් කර කර ඉද්දි. කෑගහගෙන දුවගෙන එන්නෙ ගෙට. එක්කො අම්ම ගාවට නැත්නම් තාත්ත ගාවට. ආන් ඒ වගේ අපි නිතර නිතර අපේ මූලික කමටහනට පැමිණෙන්නට, කිට්ටු වෙන්නට පුරුදු වෙන්න ඕන. එතකොට අපි අර අළුත් අළුත් අරමුණුවලට යන්න උත්සාහවත් වෙන්නෙ නැහැ.

මෙන්න මේ කියන කාරණාවයි පින්වතුනි අද මට ඔය ඇත්තන්ට කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ. අපේ හිතට අකුසල් සහගත අවස්ථා එන්න පුළුවන්. ඒව ආවට අපි ඒවගේ නවතින්න නරකයි. අද දවසේ මම ඒකයි මාතෘකාව කරගත්තේ සැකය. හැබැයි චිත්ත සංඛාර කියන එක සැකයක් විතරක් නෙවෙයි. මේක මහා පුළුල් මාතෘකාවක්. මේකට ගොඩාක් කාරණා ඇතුල් වෙනවා, අන්තර්ගත වෙනවා. අද දවසේදී අපි මේක ගැන කතා කරමු. ඊළඟ දවසකදී මේ එක්ක සමගාමීව යන තවත් මාතෘකාවක් ගනිමු.

කෙසේ හෝ වේවා පින්වතුනි ඒ මතුවෙන කුමන හෝ ආකාරයේ අකුසලයක් හෝ එවන් වූ කෙලේසයක් වේවා, ඒ හැම දේකදිම අපිට කරන්න තියන දේ තමයි ඒ දේ අඳුනාගෙන ආපහු ආනාපානයට එනව. කාලයක් තිස්සේ මේ දේ පුරුදු කරලා ඊළඟට අපට බුදු හාමුදුරුවො දේශනා කරනවා, තියෙන බව තේරුම් අරගෙන ඒ ක්ලේශය බැහැර කර ගනිමින්ම ආපහු ආනාපානයට යනව. ඒ ක්ලේශයට නතු වෙන, යට වෙන ඒ දෙයට වෙලා ඉන්න කාරණාවක් නෙවෙයි අපිට උගන්වන්නෙ. ඒකයි අපි ඉගෙන ගන්න ඕන.

මොකද අපේ ක්ෂේමභූමිය, නිදහස, ආශ්වාසයක ප්‍රාශ්වාසයක තියන හින්ද. සැනසීම එතන තියන හින්ද.

ඉතින් ඔන්න ඔය කියන කාරණාවයි මට අද ඔය ඇත්තන්ට කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ. මම හිතනව පුළුවන් තරම් මම ඒක සම්ප්‍රේශණය කලා කියල. ඒ තුලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතයට යහපතක් සැලසෙනවා නම් එය එසේම වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි                    

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 09

චිත්ත රීති 01

අරමුණු ග්‍රහණය කර ගැනීම

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"ආනාපාන සතීයස්ස

පරිපුන්නා සුභාවිතා

අනුපුබ්බං පරිචිතා

යථා බුද්ධේන දේසිතා

සෝමං ලෝකං පභාසේතී

අබ්භාමුත්තෝව චංදිමාතීතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨානය කියන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍රගත කරගත්ත, අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියන මාතෘකාව යටතේ පැවැත්වෙන, නමවෙනි භාවනා වැඩසටහනයි අද පැවැත්වෙන්නේ.

ඔය ඇත්තොත් මමත් සරණ ගිය තථාගත ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ පින්වතුනි, සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක් කියන අතිදීර්ඝ කාලයක් පාරමිතා ධර්ම පුරලා අවබෝධ කරගත්ත ඒ සුවිශේෂී ඥානයේ මුදුන් මල්කඩ තමයි මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රය. ඒ දේශනාව කියන්න පටන් ගන්නකොටම, ඒ සූත්‍ර දේශනාව දේශනා කරන්න පටන් ගන්නකොටම බුදුරජාණන් වහන්සේ කියන පාඨය තමයි,

"සෝක පරිද්දවානං සමතික්කමාය දුක්ඛ දෝමනස්සානං අත්තංගමාය" කියල.

ශෝකයක් තියනවා නම්, හැඬීමක් වැළපීමක් තියනවා නම් ඒ දෙයින් නිදහස් වන්නටත්, දුකක් දොම්නසක් තියනවා නම් ඒ දෙයින් නිදහස් වන්නටත් "ඥායස්ස අධිගමාය" නුවණක්කාර විදිහේ ජීවිතයක් ලබා ගන්නටත් "නිබ්බානස්ස සච්චකිරියාය" නිවන කියල කියන සැනසීම සාක්ෂාත් කර ගන්නටත් භාවිතා කරන්න තියන එකම එක ක්‍රමය තමයි සතර සතිපට්ඨානය. සතිමත් බව වැඩීම. සිහියෙන් ඉදීම.

මේ කියන ක්‍රමයෙනුත් පින්වතුනි තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන ඔය කියාපු සූත්‍රයේ තියන සම්පූර්ණ සාරය, ඒ සූත්‍රයේ තියන සම්පූර්ණම වටිනාකම කැටි කරගත්ත තව එක දේශනාවක් තියනවා, තථාගතයන් වහන්සේම දේශනා කරන. ඒක තමයි ආනාපාන සති භාවනාව. ආනාපාන සතිය කියල කියන කාරණා දාසයකින් යුක්ත වෙච්ච ඒ භාවනා ක්‍රමය සම්පූර්ණම සතර සතිපට්ඨානය ආවරණය කරන එකක් කියලයි කියල දෙන්නෙ.

එතකොට පින්වතුනි මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ අන්තර්ගත වෙලා තියන සියළුම කාරණා ආනාපාන සති භාවනාව තුල, ආනාපාන සතිය කියල කියන ඒ සූත්‍ර දේශනාව තුල කැටි වෙලා තියනව. අපි දැන් සති අටක් වගේ ඇවිල්ල තියන මේ ගමනෙදී ආපස්සට හැරිල බැලුවොත් එහෙම, අපිට දුකක් සන්තාපයක් ඇති වෙච්ච, ඒ වගේම අපි ශෝක කරපු කරදර වෙච්ච ඒ දේවල්වලට මුහුණ දෙන්නෙ කොහොමද කියන එක අපි ඩිංග ඩිංග පුරුදු කරමින් ආව.

මුල් කාලෙදි අපිට හරියට භාවනාවෙ වාඩි වෙලා ඉන්න ඉරියව්වක් නොතේරෙන කමක් තිබ්බ. මේ ශරීරයත් එක්ක ඉන්නෙ කොහොමද කියල දන්නෙ නෑ වගේ හරියට. ඒ ටික අපි හෙමීට හදා ගත්ත. ඊළඟට භාවනාව ගැන තිබිච්ච අදහස් උදහස්, තිබිච්ච ඇද පළුඳුකම් අස් කරල ඒව හෙමීට හදා ගත්ත. ඒත් එක්කම භාවනාවත් එක්කම අපිට පැන නැඟිච්ච, ඇති වෙච්ච විවිධාකර මතිමතාන්තරත් තිබුන. බලපෑම්. එව්වත් අපි ඩිංග ඩිංග හදා ගත්ත.

එතකොට මේ යන ගමනේ තථාගතයන් වහන්සේ ඔය දේශනා කරන මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ පළවෙනි කමටහන හැටියට තියන්නෙ ආනාපාන සති භාවනාව. මේකෙදි පින්වතුනි ආපහු වතාවක් අපිට අවස්ථාවක් හම්බ වෙනවා මුළු සතර සතිපට්ඨානයම ආවරණය කරගන්න.

ඉතින් ඒ විදියට කතා කරනකොට දහම් දැනුමේ හැටියට අපි අහල තියනවා මේ සංසාරගත ජීවිතයකට මඟ හදල දෙන්නෙ තණ්හාව කියල. තණ්හාව කියන දේ ඇති වෙන්නටත් හේතුව හැටියට සඳහන් වෙන්නේ උපාදානයයි. ඉතින් අපි මේ උපාදානය කියන දේ සිද්ධ වෙන්නෙ කොහොමද කියල හඳුනා ගත්තා නම්, හඳුනා ගන්නවා නම්, ඒ උපාදානය කියන අල්ලා ගැනීම හෝ ග්‍රහණය කරගැනීම සිද්ධ කරන්නෙ කොහොමද කියන එක ගැන අවබෝධයක් ඇති කරගන්නවා නම්, පින්වතුනි අපිට තණ්හාවෙන් නිදහස් වෙන මාර්ගයේ පොඩි පැත්තක් හම්බ වෙන්න පටන් ගන්නව.

සතර සතිපට්ඨානය තුල අපිට කියල දෙන දුකෙන් නිදහස් වෙන මාර්ගය මෙන්න මේකයි. මේ භාවනාව කියන එක පින්වතුනි සිතුවිල්ලක් පුරුදු කරනවා කියන එකට වඩා ටිකක් වෙනස් දෙයක්. සාමාන්‍යයෙන් අපි දන්න භාවනාවට මොනව හරි මෙනෙහි කිරීමක් කරන්න ඕන වෙනවා. සිතුවිල්ලක් ඕන වෙනවා. ඒ වුනාට සතිපට්ඨානයට සිතුවිලි මෙනෙහි කිරීමක් නැහැ. හැබැයි තියන සිතුවිල්ල හඳුනා ගැනීමක් තියනව. මේ විදියට අපේ හිත අරමුණු ග්‍රහණය කරගන්න හැටි හඳුනා ගන්නට ප්‍රායෝගිකව යොදා ගන්නා වූ අභ්‍යාසය හැටියටයි සතිපට්ඨානයේ ආනාපාන සති කොටසේදී,

"චිත්ත සංඛාර පටිසංවේදී

අස්සසිස්සාමීති සික්ඛති

පස්සසිස්සාමීති සික්ඛතීතී"

කියලා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරල තියෙන්නෙ. ඒක හරීම සරලයි පින්වතුනි. සරල විදියටම කිවුවොත් එහෙම, අපි පර්යංකයකට යන්න වෙන වෙලාවට එක හුස්මක් අපිට දැනුනා නම් පහසුවෙන්, ඔය හුස්ම අපි ආයෙත් බලාපොරොත්තු වෙනව. ඊළඟ හුස්මත් මේ වගේම පහසුවෙන් තියේවි, ලේසියටම තියේවි, මනාපෙන්ම තියේවි, හොඳටම දැනේවි කියලා අපි අපේ හිතේ කැමැත්තක් ඇති කර ගන්නව.

ඊට පස්සේ අර පළවෙනි ආනාපානය දකිනකොට අපි දැකපු, ඒ අනාපානයෙ අර පිවිතුරු විදියටම දකින්න උත්සාහ කරපු, ඒ ස්වභාවයෙන් නෙවෙයි දෙවනි ආනාපානය අපි දකින්නේ. අර හිතේ ඇති මූලිකවම කරගත්ත අදහසත් එක්කයි. ඒ අදහස තමයි,

"පළවෙනියෙන්ම මේ ඇති වෙච්ච ආනාපානය හරිම හොඳයි. හරිම මටසිළුටුයි සැහැල්ලුයි. ඊළඟ ආනාපානයත් මෙසේම වේවා"

කියල එහෙම හිතල ගන්නව. එතකොට පින්වතුනි ගැටළුව වෙන්නේ මුල් ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසය සහ ඊළඟ ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසය වෙනයි. මේක දෙකක්. මේ දෙකේ අත්දැකීම් දෙකක් තියෙන්නෙ. මේ දෙකේ අත්දැකීම් දෙක අපිට ඕන වෙනවා එක අත්දැකීමක් බවට පත් කරගන්න. ඔන්න ඔතනයි ගැටළුව එන්නෙ.

එක එක ආනාපානයන් වලට, නැත්නම් අපේ ජීවිතේ තුල තියන එක එක සිද්ධීන්වලට, එක එක රහවල් තියනව. එක එක වටිනාකම් තියනව. හැබැයි අපේ හිතේ අපිට ඕන කරන දේ මොකද්ද දන්නවද?

මේ හැම එකකටම එක හා සමාන විදිහේ වටිනාකම් තියෙන්න ඕන. හැම දෙයක්ම එක විදියටම තියෙන්න ඕන හැම කාලෙකම.

මේකෙ මෙහෙම එකක් නැහැ.

අපි භාවනා කරන්න පටන් ගත්තහම තමා ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නේ, එක ආනාපානයක් බලාගෙන ඉන්නකොට, නැත්නම් අපේ ශරීරයේ තියන වේදනාවක් දිහා අවධානය යොමු කරනකොට, එක්කො කැමැත්තක් එක්ක එන්න පුළුවන්, නැත්නම් අකමැත්තක් එන්න පුළුවන්. ඒ මොකක් ආවත් කමක් නෑ ඒ එන එක අපි අල්ලගන්නව නම්,

"මේක නම් හොඳයි, මේකෙ නම් හොඳක්මයි තියෙන්නෙ, මේක නම් නරකයි, මේකෙ නම් නරකක්මයි තියෙන්නෙ"

කියලා අපි එහෙම හඳුනා ගන්නවා නම්, ඒ විදියට ග්‍රහණය කරගත්තා නම්, ඊළඟට ආනාපානය දකින හැම වෙලාවකම හෝ අර වගේ වේදනාවක්, වින්දනයක්, ස්පර්ශයක්, දකින ඕනෑම වෙලාවක අපේ හිත අපිට මතක් කරල දෙන්නෙ පරණ සිතුවිල්ලම තමයි. අර පරණ අදහසම තමයි. එතකොට කවදා හෝ දවසක සංසාරයේ ඒ වගේ ක්‍රියාකාරීත්වයක් අපි සිද්ධ කරනකොට අපේ හිත මතක් කරල දෙන පරණ පුරුදු සංස්කාර ටික තමයි, අර අපි හදා ගත්ත නිත්‍ය කරගත්ත ටික, ග්‍රහණය කර ගත්ත ටික. ඒ අල්ල ගත්ත අරමුණු ටික, ග්‍රහණය කරගත්ත අරමුණු ටික එක්ක තමයි අපි ඊළඟට යන්නෙ.

සරල උදාහරණයක් හැටියට කඩේට ගියාපුහාම කඩේ මුදලාලි එක දවසක හොඳින් කතා කරා කියන්නකො. කඩේ මතක් කරද්දිත් මුදලාලිගෙ හොඳක් ඔළුවට එනව. නැද්ද? යම්කිසි දවසක හදිස්සියට හරි මොකක් හරි වෙලා මුදලාලි අමනාපෙන් කතා කරා කියල හිතමුකො. ඕව වෙන්න පුළුවන්නෙ. ඊට පස්සෙ කඩේට ගියත් යන්නෙ කොහොමද? මුදලාලි මට මෙහෙමයි කතා කලේ කියන අදහසත් එක්ක. මේකෙ මෙහෙම එකක් තියනවා නේද?

මේක තමයි පින්වතුනි ග්‍රහණය කරගැනීම. අපි නැවත නැවත නැවත නැවත කඩේට යන යන යන යන තාක්කල් අපි අර සිතුවිල්ල නම් බෝ කරගන්නේ, එකතු කරගන්නේ, අපේ අමනාපයට බර වෙච්ච අදහස වැඩි වෙනවා මිසක ඒක අඩු වෙන්නෙ, නැති වෙන්නෙ නෑ. අමනාපය බහුල නම් අපේ හිතේ කියවෙන වචනය මනාපයට බරවෙයිද? ඒකත් අමනාපයට බරයි. දැන් අමනාපය බහුල හිතක් නම් තියෙන්නේ, අමනාප බහුල වචන නම් කියවෙන්නේ, එහෙනම් මනාපවන්ත විදිහේ වැඩකටයුතු කරයිද? එහෙම වෙන්නෙ නෑ.

මෙන්න මේකයි සංසාරයේ මේ ගැටේට හේතුව. එතකොට ආනාපාන සති භාවනාවෙදි පින්වතුනි අපිට හදාරන්න කියල බුදුරජාණන් වහන්සේ උගන්වනවා, හුස්මක් ගන්නකොට ඒ හුස්ම එක්ක තියන ආකල්පය මොන විදියටද ග්‍රහණය කරගන්නෙ කියල. ඔය ඇත්තන්ගෙ

කමටහන් වාර්ථාවලට ලස්සනට දාන්න ඕන දේවල් මේව. ආවර්ජනය කරන්න ඕන හොඳ කාරණාවල් මේව.

"අපේ හාමුදුරුවනේ, අද හුස්ම දකිනකොට මට හරි කැමැත්තක් ආවා ඊළඟ හුස්මත් මෙහෙම වේවා කියල."

ඕක අපිට හිතෙන්නෙ නැද්ද? එක දවසක් අපි සංතෝසෙන් හිටිය නම්, ප්‍රාර්ථනා කරන්න පටන් ගන්නව හෙටත් මේ වගේම වේවා කියල. වෙයිද? නෑ වෙන්නෙ නෑ.

හැබැයි ඊළඟ දවසේදී සංතෝසයක් නැද්ද? තියෙන්න පුළුවන්. හැබැයි අපිට සතුටු වෙන්න බෑ. හේතුව මොකද්ද? පරණ සතුටනෙ අපිට ඕන වෙන්නේ. අපිට මේකෙ නිත්‍යතාවයක් ඕන පින්වතුනි. මේ ජීවිතේ තුල ලබන අත්දැකීම්වල අපිට නිත්‍යතාවයක් ඕන.

හැබැයි මේ ලෝකෙ මොකක්වත් නිත්‍ය නෑ. ආන් ඒක ඉගෙන ගන්න පාඩම තමයි ආනාපානයෙන් උගන්වන්නෙ අපිට. තේරුනාද?

අපි හදාරන්න පටන් ගන්න ඕන භාවනාව කරගෙන යද්දිම, මගේ හිතේ මේ මේ අවස්ථාවන්වලට මේ මේ වෙලාවල්වලදී ලබා ගන්නා වූ අරමුණුවලට මගේ තියන ග්‍රහණය කරගැනීම මොකද්ද? කියල. මොන පැත්තෙන්ද මම මේක දරා ගන්නෙ? මොන විදියටද මම මේක මගේ හිතේ තියාගන්නෙ? කියල අපි හඳුනා ගන්න ඕන.

අපේ හිතේ එතකොට ඒ තියාගන්න දේවල්, හඳුනා ගන්න දේවල්, එන්න එන්න එන්න එන්න අකුසලයට බරයි නම් කොච්චර සාදු කිවුවත් නිවන් දකීද? නිවනක් නෑ අපිට. ඉන්නෙම දුකකමයි එහෙම වුනොත්. එතකොට පින්වතුනි මේකට ප්‍රධානම හේතුව තමා අපි ඉස්සරහට හම්බ වෙන හැම අරමුණක්ම ග්‍රහණය කර ගන්නා වූ ආකාරය.

"චිත්ත සංඛාර පටිසංවේදී

අස්සසිස්සාමීති සික්ඛති

පස්සසිස්සාමීති සික්ඛතී"

කියලා ඔය ඇත්තන්ගෙත් මගෙත් බුදුරජාණන් වහන්සේ, අපේ ශාස්තෘන් වහන්සේ අපිට දේශනා කරල දෙනවා පුදුමාකාර පෙරහන්කඩයක්. අපිටම අවස්ථාව දෙනව පින්වතුනි අපේ ජීවිතේ තුල සිද්ධ වෙන කාරණාවන්ගේ අභ්‍යන්තර බලපෑම මොකද්ද කියල හොඳට තේරුම් ගන්න. අභ්‍යන්තර තියන කතාව මොකද්ද කියල. ඒ කතාව එළියට එනකොට අපේ ඒකට තියන ප්‍රතික්‍රියාව මොකද්ද කියල.

ධර්මයේ ගැඹුරට යනව කියන්නේ මෙන්න මේකයි. අභිධර්මය කියනවා කියන එක නෙවෙයි. අපි දකින දේ තුලයි මේ ඇතුළට යන්නෙ. කිමිදෙන්නෙ. කිඳා බහින්නෙ. තව තව තව තව තව යටට යන්නෙ.

මං හිතන්නෙ නෑ මෙච්චර සංකීර්ණ වුනා කියල අපි භාවනාව පටන් ගත්ත මුල් දවස්වල. මහ දෙයක් තිබ්බෙ නෑ. හාමුදුරුවො කිවුවෙ, වාඩි වෙන්න කිවුවා. ඇඟ අතපය තියෙනවද බලන්න කිවුවා. ඔළුව තියෙන්නෙ කොහෙද, බෙල්ල තියෙන්නෙ කොහෙද ඔව්ව බලන්න කිවුවා. මෙහෙමයි. සමහර ඇත්තො මට කිවුවා ප්‍රාථමිකයි ඔය කියන භාවනා ක්‍රමය කියල. දැන් කොහොමද වැඩේ?

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය පින්වතුනි හරියට මහා සාගරය වගේ. සාගරයක තියන ලක්ෂණය වෙරළෙදි පාගන්න පුළුවන් රැල්ලයි පොළවයි දෙක එකට. එහෙම නේද? වෙරළෙදි අපි වතුරත් පාගනවා පොළවත් පාගනවා දෙක එකට. කොහොමද තව ටික ටික ඇතුලට යන්න වුනාම?

අපි අහල තියනවා, ගිහිල්ල නැති වුනාට, මේ ලෝකෙට වඩා ලස්සන ලෝකයක් තියනවා කියල වතුර ඇතුලෙ. බුදුරජාණන් වහන්සේත් ඕක ඔය විදියටම කියනව. මේ දහම තුල ගැඹුරට යන්න ගැඹුරට යන්න තියන ටික ලස්සනයි වගේම, සාගරයෙත් අපිට පේන ප්‍රදේශයට වඩා නොපෙනෙන ප්‍රදේශයෙත් හරි ලස්සනක්, විචිත්‍රත්වයක් තියනවයි කියල.

ඒ වගේමයි පින්වතුනි මුහුදේ ගැඹුර වැඩි වෙන්න වැඩි වෙන්න, පිටත ජලයේ නැත්නම් මතුපිටට පේන්න තියෙන වතුර නිශ්චලයි. වෙරළට කිට්ටු වෙන්න තමයි ඔය රැළි ගහන්නෙ. නමුත් මූදෙ මැද එහෙම රැළි නෑ. මහ පොළොව වගේ සමහරක් විට ඒ තරම් හොඳට තැනිතලා ඇති. කිසීම කිසි කැළඹිල්ලක් නෑ.

අපි අපේ ජීවිතේ තුල භාවනාවෙදි මුල් කාලෙ තමයි හැලහැප්පිලි වැඩි මයෙ පුතා. ඕකෙ මුල බලන්න වුනාම, සද්ද බද්ද කරදරයි, හිත දුවන එවුවගෙ ප්‍රශ්නයි, ආනාපානය එක්කො තේරෙනවා එක්කො නෑ, ඊළඟට ඇඟ රිදෙනවයි, ඔන්න ඔය වගේ හුටපට තමයි තියෙන්නෙ. ඒ වුනාට ඒ දේවල් එක්ක සාමයෙන් ඉන්න, ඒ දේවල් හොඳයි කියල ගන්න, "තිබිච්චාවයි" කියල ගන්න, හිත හදා ගත්තට පස්සේ අපි තව ටික ටික මේකෙ ඇතුලට යන්න පටන් ගන්නව.

ඒ ඇතුලට යන්නෙ වෙන කොහෙවත් නෙවෙයි තමන්ගේ ආත්මය තුලයි. මං ඒකයි කියන්නෙ මේ භාවනාවට ආත්ම ගවේෂණයක් කියල.

අපි අපේ ජීවිත තුල තම තමන් පුද්ගලිකව ඇත් කරගෙන තියන තණ්හාව, ඒ තණ්හාවට හේතු වෙලා තියන උපාදානය, මෙව්ව තමා අපි හොයන්නෙ මේ. මෙව්ව තමා අපි තේරුම් ගන්න යන්නෙ. මේකට තියන තෝතැන්න තමා පින්වතුනි සතිපට්ඨානය වැඩීම.

බොහෝ වෙලාවට ලෝකයා ආනාපාන සති භාවනාව කරනවා කියලා කරන්නේ හුස්ම එනව නම් එනවා. යනව නම් යනවා. එහෙම නැත්නම් විවේචනය කරන්න පටන් ගන්නවා නාසිකාග්‍රය මත තියාගෙන ඉන්න ඕන, වෙන කොහේවත් බැරිද? කියල. ඊට පස්සෙ ඉතින් "ඔව්" කියන තැනට එනවා.

එහෙනම් නහය කෙළවරට අරන් එන්න ඕන කියල ඇස් දෙකත් තද කරගෙන, කටත් පූට්ටු කරගෙන, දිවත් උඩට තද කරගෙන ඔන්න ඉතින් බලන්න පටන් ගන්නවා. ටික කාලයක් යනකොට ඔළුවෙ කැක්කුම හැදෙනවා. හැදෙන්නෙ නැද්ද කියන්නකො. හැදෙන්නෙ නැත්නම් තමයි පුදුමෙ.

මට මතකයි එක භාවනා මධ්‍යස්ථානයකට ගිහින් ඉන්නකොට (හරියට වීර්යය වඩනව ඒ ඇත්තෝ, හරි ක්‍රමේට නෙවෙයි) බෙල්ල දික් කරගෙන ඉන්නව හොඳට. එහෙදි ඉගැන්නුවෙ නහය කෙළවරේ හිත තියාගෙන ඉන්න කියල. "පරිමුඛං" කියන එක "නාසිකග්ගං" කියල තමයි ඒ ඇත්තො පරිවර්තනය කලේ. ඕක ඉතින් නාසිකාග්‍රයේ නම් බලන්න ඕනකම තියෙන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේට තේරෙන භාෂාවෙන් කියන්නත් තිබ්බ ඉතින්. "නාසිකග්ගං සතිං උපට්ඨපෙත්වා" කියල.

උන් වහන්සේ එහෙම දේශනා කලේ නෑ. "පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා" කියල කිවුවෙ. අරෙහෙ ඉතින් භාවනා කරපු ඇත්තෝ බෙල්ල කෙළින් කරගෙන, උඩට උඩට උඩට කරගෙන, හරි වීර්යයක් යොදවනව. හැබැයි ඊට පස්සෙ කොහොමද ඒ ඇත්තො "සබ්බ කාය පටිසංවේදී" කරන්නෙ? මුළු ශරීරයම දැන ගන්න ගමන් ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසය බලන්නෙ කොහොමද?

ඒකට විදිහක් නැහැ. ඇයි බලන්නෙ නාසිකාග්‍රය විතරයි. ඒකෙන් අයින් වෙන්න එයාලට බැහැ. හේතුව ඔළුවට ගිහිල්ල තියෙන්නේ මෙතන මේක බලන එක විතරයි ආනාපානය වෙන්නෙ. එහෙම හිතන හිතක් කෝණිකයි. ඒ ඇත්තො අදහසක් ගත්තොත් ගත්තම තමයි. ඒකෙන් අයින් වෙන්නෙ නෑ.

නමුත් බුදුරජාණන් වහන්සේ පින්වතුනි සංසාරෙ හිර වෙච්ච අපේ ජීවිතේ සංසාරයෙන් ගලවල දානව. අපි දන්නෙත් නෑ ඒක වුනාම. අපිට තේරෙනව අපි ඒකෙන් නිදහස් වුනා කියල. හිර වෙලා තිබිච්ච, කෝණයකට වෙලා තිබිච්ච, කෝණික වෙලා තිබිච්ච, මුළු ගැන්විලා තිබිච්ච, කුළු ගැන්විලා තිබිච්ච හිත ප්‍රභාෂ්වර කරල දෙන්නෙ බුදුරජාණන් වහන්සේයි. විවෘත කරල දෙන්නෙ බුදුරජාණන් වහන්සේයි.

අපි හිතාගෙන හිටියෙ අපේ ජීවිතේ කියල කියන්නෙ සැකය කියලයි. තරහ කියලයි. ඊර්ෂ්‍යාව කියලයි. ක්‍රෝධය කියලයි. එක්කො පින්කම් විතරමයි කියලයි. මේ ඔක්කොගෙන්ම නිදහස් වෙලා, සැනසීම කියල කියන්නෙ මොකක්ද කියන එක හරියට අපිට පෙන්නල දුන්නෙ බුදුරජාණන් වහන්සේ තමයි. ආන් ඒ ටික ක්‍රියාත්මක කරන්න ඉගෙන ගන්න විදියයි සතිමත් බව වැඩීම, අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියල කියන්නෙ අපි.

ඉතින් මේ කියන කාරණාවල් ටික තමයි පින්වතුනි පහුගිය කාලෙදි අපි මේ පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ පුරුදු කරගෙන යන්නෙ. කාලයක් ගන්නවා මේව තේරෙන්න. අපි බලමු හෙමි හෙමීට මොන මොනව හරි කරන්න නේ. කාලයක් යයි ඉතින්. ගැටළු කරදර හරියට තියෙනව.

අදත් මං හිතන්නෙ මේ යූ ටියුබ් එකේ වීඩියෝ එක වැඩ කරන්නෙ නෑ. කාරි නෑ ඉතින් මොනව කරන්නද අර එක්කෙනෙක් කැමරාව අරන් ගියානෙ. පස්සෙ තමයි මේ ඔක්කොම ප්‍රශ්න තියෙන්නෙ. කොරන්න දෙයක් නෑ ඉතින්. ඒ ඔක්කෝම හොඳට කියල හිතමු නේ. මං පුළුවන් තරමක් උත්සාහ ගන්නවා මේක හරියට කරගන්න කියල නමුත් ප්‍රශ්නයක් තියනව. කරන්න දෙයක් නෑ ඉතින්.

කෙසේ හෝ වේවා අද දවසේදී මට ඔය ඇත්තන්ට කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ පින්වතුනි අපේ හිතේ තියන චිත්ත රීතියක් ගැනයි. හිතේ තියන සකස් කිරීමක්, හිතේ තියන මානසික පුරුද්දක් ගැනයි කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ. ඒ පුරුද්ද මොකද්ද?

එක දෙයක් එක සිද්ධියක්, එක අවස්ථාවක්, අපි අපේ ජීවිතේට මුහුණ දෙන්න වුනාම ඒකෙදි ගන්නා වූ අදහස ස්ථිර හැටියට ගන්නව. ඒ ස්ථිර හැටියට ගන්න අදහස වගේ සිද්ධියක්, ඒ වගේ අරමුණක්, ඒ වගේ වටපිටාවක් ඇති වෙච්ච ගමන්ම අර පරණ පුරුදු මතකය අපේ හිතට ඇවිල්ල කියල දෙනවා "මෙන්න මේක තමයි ඕකෙන් වෙන්නෙ" කියල. මෙන්න මේ අදහස අපි හඳුනා ගන්න ඕන.

අපේ හිත අපිට මවාපාල දෙනව පින්වතුනි වර්තමානය තුල තියන රසය බුක්ති විඳිනවට වඩා, අතීතයක තියන කල්පනාවක රසය බුක්ති විඳින්න උගන්වනව. මෙන්න මේකෙයි අවුල තියෙන්නෙ. මෙන්න මේකෙන් නිදහස් වෙන්න ඕන. අපි එතකොට ඇත්තටම දුක් ඇති කරගන්නෙ වර්තමානය තුල බුක්ති විඳින එකටත් වඩා, අතීතය තුල බුක්ති විඳින්න වෙලා තියන දේවල් ගැනනෙ. ඕව ගැනනෙ හිතන්නෙ.

"සෝක පරිද්දවානං සමතික්කමාය දුක්ඛ දෝමනස්සානං අත්තංගමාය" කියල බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කලේ බොරුවක් නෙවෙයි. ශෝකයක් තියනව නම් පරිදේවයක් තියනව නම් ඒකෙන් නිදහස් වෙන්නටත්, දුකක් දොම්නසක් තියනව නම් ඒකෙන් බැහැර වෙන්නටත් හේතුභූත වෙන ප්‍රධානම ක්‍රමය තමයි සතිපට්ඨානය කියල කියන්නෙ කියල කියල දුන්නෙ නිකමට නෙමෙයි.

එතකොට පින්වතුනි මේ අපි කරගෙන යන්නෙ ඒ කියන වැඩපිළිවෙල හඳුනාගෙන යන ගමනක්. ඒ කියන පාරිතෝශිකය ලබා ගන්න ගමනුයි අපි මේ භාවනාව කරගෙන යන්නෙ. අන්න ඒකයි සතිපට්ඨානය තුල තියන විශේෂත්වය. භාවිතා කරන වෙලාව කොච්චරක්ද? ඒ ප්‍රමාණයෙන් පඩිය හම්බ වෙනව. මාස් පඩි නෙවෙයි දෙන්නෙ. සති පඩි, මාස් පඩි නෑ. එවෙලෙ එවෙලෙ පඩි තියෙන්නෙ, දවස් පඩිත් නෑ. දවස් පඩි ගන්න ඉතින් හවස් වෙනකං ඉන්න එපායැ. මේකෙ එහෙම එකක් නෑ. එවෙලෙ එවෙලෙ පඩි.

ඉතින් ඔන්න ඔය කියන කාරණා ටික තමයි මට ඔය ඇත්තන්ට අද දවසේදී කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ. මං විශ්වාස කරනවා අද කරන භාවනාවත් එක්ක ඔය කියන අදහස් ටික අපිට තව ටිකක් කුළු ගැන්වේවි කියල. හිතට යාවි කියල. එය එසේම වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි        

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහතාට ගෞරවණීය පුණ්්‍යානුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 10

චිත්ත රීති 02

ශෛලගතවීම

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

"බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරේතී

තතා තතා නතීහෝති චේතසා තීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

ඔය ඇත්තො අද දවසේදීත් සතිපට්ඨාන භාවනාව, සතිපට්ඨාන සූත්‍රය කේන්ද්‍ර කර ගත්ත භාවනා වැඩසටහනටයි මේ සම්බන්ධ වෙලා ඉන්නේ. මේ තාක් දුරට අපි, භාවනාව කියන විෂය සවිස්තරව ප්‍රායෝගිකව අත්විඳිනකොට, බුක්ති විඳිනකොට ඇති වෙන ගැටළු සහ ඒවාගෙන් නිදහස් වෙන්නෙ කොහොමද? ඒ භාවනාවේදී ඇති වෙන ගැටළු සාමාන්‍ය ජීවිතේදී අපිට කොහොමද බලපාන්නේ? භාවනාවේදී ඒ දේට පිළිතුර හොයාගන්නකොට සාමාන්‍ය ජීවිතේ තියන ගැටළුවත් විසඳෙන්නෙ කොහොමද? කියන කාරණාව ගැනයි මේ පහුගිය කාලය තුලදී සාකච්ඡාවට ලක් කලේ.

චිත්ත රීති කියන මාතෘකාව යටතේදී අද දවසේදී කතාබහ කරන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ පින්වතුනි, 'ශෛලගතවීම' කියන අංශය ගැනයි. ඔය ඇත්තොත් මමත් අපේ ජිවිත තුල ජීවත් වෙනකොට මගේ අය, අපේ අය, මම දන්න අය, මම කැමති අය, මම අකමැති අය, මට නුරුස්සන අය, මම කැමති රූප, මම අකැමැති රූප, මට හොඳ රූප, මට නරක රූප, ආදී වශයෙන් මම කැමති සහ මගේ ග්‍රහණයේ තියන, මම අකැමැති මගේ ග්‍රහණයේ නැති ආදී වශයෙන් අපේ ජීවිත තුල අපිට බුක්ති විඳින්නට ලැබෙන අත්දැකීමට අපි යම්කිසි විදියකට වටිනාකමක්, ලේබල් එකක් සනිටුහන් කරගැනීමක් එකතු කරනව.

මේ කියන සනිටුහන් කරගැනීම, ලේබල්ගත කිරීම අපේ ජීවිත තුල පින්වතුනි නොදැනුවත්වම අපි සිද්ධත් කරනව. යම්කිසි කෙනෙක් කතාබහ කරන වචනයකට අපේ රුචියක්, මනාපයක්, කැමැත්තක් ඇති වෙනවා නම් ඒ දෙයට අපි වඩා වැඩිපුර නැමෙන්නටත් යම්කිසි කෙනෙක් ගැන කතාවට අපේ රුචිය මනාපය යන්නෙ නැත්තං ඒ දේත් එක්ක ගැටෙන්නටත් අපේ හිත අපිව යොමු කරනව.

මෙහෙම කියන අපේ මානසික තලයක, අපිට හිතේ තියන සැකැස්මක කැමැත්ත ඔස්සේ අපි හඹාගෙන යනව වගේම ඇත්තටම කියනව නම් අකමැත්ත ඔස්සේත් අපි හඹාගෙන යනව. අපි හිතුවට අපි අකමැත්තෙන් බැහැර කරන්න හෝ අකමැත්ත බැහැර කරන්න හෝ අකමැත්තෙන් අයින්වෙන්න උත්සාහ කරනවා කියල සැලකුවාට, ඒ අකැමැත්ත ගැන නිතර නිතර මෙනෙහි කරන්න, සිතුවිලි බෝ කරන්න අපි තව තවත් කිට්ටු වෙන්නේ ඒ අකැමැත්ත ගාවටමයි.

කැමැත්තට යන ප්‍රශ්නෙත් ඕකම තමයි, ප්‍රශ්නාර්ථයත් කැමැත්ත කියන කාරණේ ගැනත් ඒ දේ ගැනත් නිතර නිතර හිතන්න මෙනෙහි කරන්න අපි නැවත නැවත චුට්ට චුට්ට කැමැත්ත ගාවට කිට්ටු වෙන්න පටන් ගන්නවා. ළං වෙනවා.

බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන 'ද්වෙධා විතක්ක' කියන සූත්‍රයේ මෙන්න මෙහෙම පාඨයක් තියනවා,

"බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරෙති, තථා තථා නති හොති චෙතසා" කියල. 

පින්වතුනි අපි දන්නෙ නැහැ අපේ හිතට මේ වගේ වැඩපිළිවෙලක් සිද්ධ වෙන්නෙ ඇයි කියලා. බුදුරජාණන් වහන්සේ කියල දෙන තාක් කල්. තථාගතයන් වහන්සේ අපිට කියල දෙනව චිත්ත රීතියක් හැටියට, මේ අපේ හිත්වල තියන සාමාන්‍ය ස්වභාවයක් හැටියට මෙන්න මෙහෙම කාරණාවක්. ඒ කොහොමද? එක්තරා කාරණාවක් දිහා අපි නැවත නැවත නැවත නැවත බලනවා නම්, නැවත නැවත හිතන ආකාරයක් තියනවා නම්, හිතන ස්වභාවයක් තියනවා නම්, ඒ කාරණේ දකින්නට උත්සාහවන්ත වෙන විදිහක් තියනවා නම්, ඒ ආකාරයට ඒ පැත්තට ඒ දිශාවට අපේ හිත නැමෙනව.

"බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරෙති, තථා තථා නති හොති චෙතසා"

බහුල හැටියට හිතනවා නම් යම්කිසි වූ කාරණාවක් ගැන එක්තරා වූ රටාවකින්, "අනුවිචාරේති" ඒක හා සම්බන්ධ ඒ හා සමගාමීව යන තව තව කුඩා කුඩා විතර්කත් ඇති කරගන්නවා නම්, ඒ අනුවත් අපි කල්පනාව කරනවා නම්, සිහිය යොදවනවා නම්, අපේ වීර්යය යොදවල ඒ විදියට මෙනෙහි කරන්න උත්සාහ කරනවා නම්, ඒ හිතන හිතන ආකාරයට හිත නැමෙන්න පටන් ගන්නව. "තථා තථා නති හොති චෙතසා"

භාවනාව පැත්තෙන් ගත්තහම ඔය දේ සිද්ධ වෙන්නෙ මෙන්න මෙහෙමයි. අපි භාවනාවට වාඩි වෙලා ආශ්වාසය දැක්කා නම්, යම් පමණක අපි ඒ ලබා ගත්ත අත්දැකීම ආයෙත් ලබා ගන්නට, නැවත නැවත ලබා ගන්නට, ඒ අත්දැකීමමයි ඇති කරගත යුත්තේ කියල කල්පනා කරනවා නම්, මෙනෙහි කරනවා නම්, අපිට අපේ භාවනාව තුල පින්වතුනි වෙනයම් වූ දෙයක් සනිටුහන් වීම කරදරයක් වෙන්න පුළුවන්. බාධකයක් වෙන්න පුළුවන්. අපි රුචි නෑ ඒකට.

මොකද අපේ කැමැත්ත තියෙන්නේ ආනාපනය බලන්න විතරයි. හුස්ම බලන්න විතරයි, හුස්ම දකින්න විතරයි. එතකොට තථාගතයන් වහන්සේගේ මේ සතර සතිපට්ඨානය කියන සූත්‍ර දේශනාවේ ආනාපාන සතිය කියන භාවනා කොටස ඒ දේ විස්තර කරන්නෙ කාරණා දාසයක් යටතේ. ඒ කාරණා දාසයට කායානුපස්සනාව, වේදනානුපස්සනාව, චිත්තානුපස්සනාව සහ ධම්මානුපස්සනාව කියන මේ කොටස් හතරම අයිති වෙනවා, අදාළ වෙනවා, එක්රොක් වෙනවා.

හැබැයි අපි අපේ හිතේ ශෛලගතවීමක් සකස් කරගෙන තිබුනෝතින් අසවල් දේ පමණයි මට අවැසි වෙන්නේ කියලා, මම භාවනාව හැටියට පුරුදු කරන්නේ හුස්ම දිහා බලන එක පමණයි හෝ යම්කිසි වූ දෙයක් හිතන එක පමණයි ආදී වශයෙන් අපි ග්‍රහණය කරගත්ත යම්කිසි වූ රටාවක් තියනවා නම්, කාලයාගේ ඇවෑමෙන් අපි මෙනෙහි කරන්නෙත් (අනුවිචාරේති කියල කියනවා) කතාබහ කරන්නෙත් ජීවිතේ පුරුදු කරන්නෙත් ඒ අපේ හිතේ හදාගත්ත ඒ අදහස ස්ථිර හැටියට පරිවර්තනය කරගන්නට අවස්ථාවක් සැලසෙන ආකාරයෙන්ම තමයි.

අපි අපේ හිතට ඇති කරගන්න අදහස ස්ථිර කරගන්නට, ඒකම පවත්වා ගන්නටමයි කල්පනාව ඇති කරගන්නෙ. එතකොට එහෙම වුනහම පසුකාලීනව තියන ගැටළුව තමයි, අපේ හිත ඒ දේ විතරක් දරාගන්නට ඒ දේ විතරක් හරියි සහ නිවැරදියි කියල හිතන්නට පෙළඹෙනව.

සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදි පින්වතුනි අපි අනිත් ඇත්තො එක්ක ඇසුරු කරද්දි පවා අපි අපේ හිතේ ඇති කරගන්නා වූ අදහස් ඒ ඒ අදහසට යන විදියට අපි අපේ හිතට දා ගන්න තව තව සිතුවිලි තියනවා නම්, කතාබහ කෙරෙනවා නම්, ඒ හැම එකක්ම හින්දා තමයි ඊළඟ කාලයකදි වෙනකොට අපි ඒ හිතපු ස්වභාවටම පරිවර්තනය වෙන්න පටන් ගන්නෙ.

යම්කිසි කෙනෙක් කෙරෙහි තරහකින් බලනවා නම්, ඒ තරහට අනුකූලව නැවත නැවත හිතනවා නම් කල්පනා කරනවා නම්, සිතිවිලි බඳිනවා නම්, පින්වතුනි කාලයක් යනකොට ඒ කෙනා දිහා බලනකොට අපේ හිතට තරහක් එනවා කියන එක නතර කරන්න බැහැ. අපි තරහකින් කතා කරනවා කියන එක, අපේ වචනය තරහක් හැටියට පිට වෙනවා කියන එක වෙනස් කරන්න බැහැ. හේතුව තමයි කාලාන්තරයක් තිස්සේ පුරුදු වෙලා තියනව, පුරුදු කරල තියනව, ඒ විදිහෙ තරහ ඇති වෙන ස්වභාවයකින්ම කතා කරන්න හෝ දකින්න හෝ බලන්න.

ඔය ආකාරයම තමයි පින්වතුනි අනික් හැම ක්ලේශකටම. ඉතින් එවන් වූ හිතක් එක්කයි අපි භාවනාවට වාඩි වෙන්නේ, පර්යංකයකට යන්නේ. මේ හිතේ තියන සකස් කිරීම, තරහ හැටියට බලනව කියන එක නෙවෙයි ශෛලිගත වෙනවා කියන එකයි. ඒකාකාර ස්වභාවයක් දැක්කාට පස්සේ, ඒකාකාර ස්වභාවයක් හඳුනා ගත්තාට පස්සේ, ඒ කාරණය දිහා වෙනත් විදියකට බලන්න විශේෂ ආකාරයකට බලන්න හිත යොමන්නෙ නෑ කියන එකයි මෙන්න මේකෙදි සිද්ධ වෙන්නෙ.

එතකොට එහෙම වුනාම පින්වතුනි අපි හිතන දේ තමයි ඊයෙ පර්යංකයෙදි ලබාපු අත්දැකීම අද පර්යංකයේදී ලබන අත්දැකීම හා ම සමානයි කියලයි හිතන්නෙ. ඊයෙ භාවනාවෙදි අපි බුක්ති විඳපු අත්දැකීම අද භාවනාවේදී ලබන අත්දැකීමට සමානයි කියලයි හිතන්නෙ.

මේ අත්දැකීම කියන දේ කුළු ගන්වා ගන්නට අපිට උපකාරී වෙන කාරණා තුනක් තියනවා. පළවෙනි එක තමයි ඒ අත්දැකීම හඳුනා ගන්නට අපි භාවිතා කරන සංඥාවල් ටික. කෙනෙක් වුනොත් එහෙම, ඒ කෙනාගේ හැඩය වෙන්න පුළුවන්, පාට වෙන්න පුළුවන්, ඒ කෙනාගේ ගමන් විලාසය වෙන්න පුළුවන්, කතාබහ කරන ස්වරූපය වෙන්න පුළුවන්, මෙන්න මේව සංඥා වගේ වෙන්නෙ.

කොහේ හරි බුරන සද්දයක් ඇහුනොත් එහෙම අපි දන්නවා දැන් මේ බල්ලෙක් බුරන්නෙ කියල. එහෙම නැතුව ළමයෙක් කෑ ගහනව වගේ සද්දයක් ආවොත් එහෙම අපි දන්නව මේ බල්ලෙක් බුරනව නෙවෙයි, මේ ළමයෙක් කෑ ගහනවයි කියල. අන්න ඒ වගේ ඕනම සිද්ධියකට, අවස්ථාවකට, අත්දැකීමකට අදාල වෙන විදිහේ හඳුනා ගැනීම් සමුදායක් තියනව. ඒ හඳුනා ගැනීම් සමූහය එක්ක අපි ස්ථිර අදහසකට ගන්නවා ඊයේ තිබිච්ච දේ තමයි, ඊයේ තිබිච්ච අත්දැකීමම තමයි අදත් මේ තියෙන්නෙ කියල.

ඊළඟට තමයි ඒ හඳුනා ගත්ත දේ අපි වින්දනය කරන ස්වභාවය. භාවනාවකදි නම් ආශ්වාසය දකිනකොට අපිට ඒ ආශ්වාසය ඊයෙත් පෙනුනේ භාවනා කරද්දි ඉස්සෙල්ලම ආශ්වාසයක් නම් අදත් හිතනවා අනිවාර්යයෙන්ම ආශ්වාසයක්ම පෙනෙන්න ඕන, දකින්න ඕන කියල. ඒ වගේමයි ඊයෙ ආශ්වාසය මෘදුව තිබුනා නම්, සැහැල්ලුව තිබුනා නම්, අදත් බලාපොරොත්තු වෙනවා අපේ ආශ්වාසය මෙන්න මේ විදිහේම ස්වභාවයකින්ම තිබිය යුතුමයි කියල.

ඊළඟ එක තමයි පින්වතුනි ඔය ලබා ගත්ත අත්දැකීම කෙරෙහි අපි ඇති කරගන්නා වූ සිතුවිලි. ඒ ලබා ගත්ත අත්දැකීම අපි ආපහු මෙනෙහි කරනකොට මෙනෙහි කරන්නේ අපි ඒ ඇති කරගත්ත, කිට්ටු කරගත්ත, ළං කරගත්ත, අර අත්දැකීම් ගොන්නත් එක්කම තමයි. ඒ අත්දැකීම් ගොන්නේ තියන සංඥා ටිකත් එක්කම තමයි, වින්දනයන් එක්කම තමයි. මෙන්න මේවා ඊළඟට ඊළඟට ඒ හා සමානව වගේ තියන සංඥාවල් සමූහයක්, වින්දනයන් සමූහයක් සහ විතර්කයන් සමූහයක් අපි අත්දකිනකොට, අපිට ඇති වෙන අදහස තමයි ඊයෙ තිබිච්ච අත්දැකීමම තමයි අද මං මේ බුක්ති විඳින්නෙ කියල.

හැබැයි ඊයෙ ලබාපු, ඊයෙ අත්දැකපු, ඊයෙ බුක්ති විඳපු ආනාපානය නෙවෙයි අද අපේ ශරීරයෙන් ගලාගෙන යන්නෙ. ඕකට පාලියෙන් කියනව ඇත්තටම කියනව නම් "අනිච්චේ නිච්ච සංඥේ" කියල. මේ ලෝකය තුල වෙනස් වීමක් කියන කාරණාව අපි නිත්‍ය හැටියට දකින්න උත්සාහ කරනව. ඒ නිත්‍යතාවය හදල දීල තියෙන්නෙ වෙන මොකක්වත් හින්ද නෙවෙයි අපි හදාගත්ත සංඥා සමූහය හින්ද. අපි ඒ දේ බුක්ති විඳින වින්දනයන් සමූහය හින්ද. අපි ඒ කියන අත්දැකීම ගැන කල්පනා කරන ස්වභාවය තමයි නිත්‍ය සංඥාව හදල දෙන්නෙ. නිත්‍ය ස්වභාවය, නිත්‍ය ක්‍රමය හදල දෙන්නෙ.

ඒ වුනාට පින්වතුනි අපි මේ ජීවිතේ ලබන හැම අත්දැකීමකටම, හැම අවස්ථාවකටම මුහුණ දෙන්නේ පළවෙනි සහ අවසාන වතාවට. පළවෙනි සහ අවසාන වතාවට. ඒ අත්දැකීම හෝ ඒ කෙනා හෝ ඒ අවස්ථාව හෝ ඒ අකාරයෙන්ම ඒ ස්වභාවයෙන්ම  අපිට ජීවිතේ ආයෙ කවම කවරදාකවත් හම්බ වෙන්නෙ නැහැ. ඒ ස්වභාවයේ තියන දෙයක් හම්බ වෙනවා නමුත් ඒ අත්දැකීමම, ඒ ස්වභාවයම අපිට හම්බ වෙන්නෙ නෑ. ඒ කෙනාවම අපිට හම්බ වෙන්නෙ නෑ. යම්කිසි හෝ පරිවර්තනයක ලක් වෙලා තියනව.

මේ කියන දැනුම අපිට නැති හින්දා තමයි අපි මේ ලෝකයේ තියන අත්දැකීම් කෙරෙහි, අවස්ථාවන් කෙරෙහි, පුද්ගලයන් කෙරෙහි නිත්‍ය වූ සංඥාවක් ඇති කරගන්නෙ. ඒ නිත්‍ය සංඥාවට හේතු භූත වෙලා තියෙන්නෙ ඒ කෙනා හෝ ඒ සිද්ධිය කෙරෙහි අපි ඇති කරගත්ත සංඥා සමූහය හෝ වින්දනයන් සමූහය හෝ හිතන විදිහ. විතර්ක ටික.

ඔන්න ඔය කියන කාරණාවල් ටික හඳුනා ගන්න අපිට අවස්ථාවක් හම්බ වුනා නම් පින්වතුනි, භාවනාවෙන් සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපිට දුක හදල දෙන හෝ අපිව කරදරයට පත් කරවන නිත්‍ය සංඥාව මොකද්ද කියල තේරුම් ගන්න අවස්ථාවක් එනවා. මේක තුලින් එතකොට අනිත්‍යයයි කියල කියන්නෙ මෙන්න මේකයි කියල මෙනෙහි කිරීමක් නෙවෙයි සිද්ධ වෙන්නේ, තමන් නිත්‍ය හැටියට ගන්න කාරණය මොකද්ද කියල හඳුනා ගැනීමකුයි වෙන්නෙ. එතකොට අනිත්‍යතාවය අවබෝධයක් බවට පත් වෙනව.

අනිත්‍යතාවය හැටියට බලන්න ඕන මොනවද? අනිත්‍යය හැටියට දැකල තියෙන්නෙ මොනවද? අනිත්‍යය හැටියට දකින්නෙ නැත්තෙ මොනවද? කියන එක අපිට විද්‍යාමාන වෙන්න පටන් ගන්නව. එතකොට මේ ජීවිතය තුල යම්කිසි කාරණාවක් කෙරෙහි අපි දැඩි විදියට ඇලීමක් හදාගෙන තියනව නම්, දුකක් සන්තාපයක් ඇති වෙන ප්‍රමාණයෙන් අපි ඒ දෙයින් නිදහස් වෙන්න මඟ හදාගනී, පාර හදාගනී. මේ දේ කරන්න මඟ අහුරන එකම එක කාරණේ තමයි පින්වතුනි අපි අර විදියට ශෛලගතවීම.

මේ ස්වභාවයෙහි, නැත්නම් මේ අත්දැකීමෙහි, මේ කෙනාගේ තියෙන්නේ මෙන්න මේ ස්වභාවයමයි කියල ස්ථිර අදහසකට පැමිණීම. ඒ දෙයින් නිදහස් වෙන්න ලේසි නැහැ ඔය දේ ගැන නිකං කතා කල පලියට. ඒ දෙයින් නිදහස් වෙන එක ඒ තරම් සරල නැහැ.

ඒකට හේතුව තමයි ඒ සිද්ධිය හෝ ඒ කෙනා හෝ ඒ අවස්ථාවට එක්ක එකතු වෙච්ච ඔය කියන නිත්‍ය සංඥාව ස්ථිර හැටියට ගන්න අදහස අපි ගාව තියෙන්නේ අපි ඇති කරගත්ත සංඥා සමූහය හින්දයි. අපි ඒ සංඥා සමූහයයි ස්ථිර හැටියට අරන් තියෙන්නෙ. ඒ සිද්ධිය හෝ ඒ කෙනාව වින්දනය කරන වේදනා සමූහයක් තියනව සැප, දුක්, උපේක්ෂා හැටියට. අන්න ඒ ටිකයි අපි නිත්‍ය හැටියට අරන් තියෙන්නෙ.

ඒ දේ කෙරෙහි අපි, ඒ කෙනා කෙරෙහි අපි කල්පනා කරන, හිතන ස්වභාවයක් තියනව හිතන්නෙ "මේ කෙනා මෙහෙමමයි, මේ සිද්ධිය මෙහෙමමයි" ආදී වශයෙන්. මෙන්න මේ කියන හේතු හින්දයි පින්වතුනි අපිට මේ කියන උගුලෙන් ගැලවෙන්නට නිදහස් වෙන්නට බැරි වෙන්නෙ.

සතිපට්ඨාන භාවනාවේදී තමයි අපිට ඉඩහසර හම්බ වෙන්නේ, අපි තුල තියන නිත්‍ය සංඥාව මොකක්ද? ඒ දෙයින් බැහැර වෙන්න භාවිතා කරන්න පුළුවන් ක්‍රමය මොකක්ද? කියල. ඉතින් අන්න ඒ දේ අපි භාවනාවක පුරුදු කරන ස්වභාවයකට යන්න පුළුවන්කම තියනවා නම්, අපි හඳුනාගන්න පටන් ගනීවි ඊයෙ අපි භාවනාව පටන් ගත්තේ අසවල් දෙයකින් නම් අදත් ඒ දේම ඉන්න බලාපොරොත්තු වෙනවාද? කියන අදහස.

මේක ඒ තරම්ම සරලයි. ඒ වගේ සරල තැනකින් ඉඳලාම තමයි මේ ගමන ඉස්සරහට ඇදීගෙන යන්නෙ. තව තව ගැඹුරටත් ඕක ක්‍රියාත්මක වෙන්න පුළුවන්, ඇති වෙන්න පුළුවන්, අපිට විඳදරාගන්න අවස්ථාවක් තියෙන්නත් පුළුවන්. නමුත් භාවනාව තුල පින්වතුනි ඊයේ ලබාගත්ත, නැත්නම් ඊට කලින් ලබාගත්ත අත්දැකීමම අපි අදත් ලබා ගන්න හිතනවා නම්, අන්න ඒක තමයි නිත්‍යතාවයෙ තියන හිතක සාමාන්‍ය ලක්ෂණය.

ඉතින් මේ විදියට අපි බාහිරින් බලනකොට අර කියන සංඥාවල්, යම්කිසි පුද්ගලයෙක් හරි කමක් නෑ අපිට තේරෙන්න පුළුවන් අර ඊයෙ හිටපු කෙනාම තමයි අද මේ ඉන්නෙ කියල. ඒ වුනාට ඇත්ත වශයෙන්ම ගත්තොත් එහෙම කායිකව සහ මානසිකව ඒ කෙනා බොහෝම පරිවර්තනයකට ලක් වෙලා, බොහෝදුරට වෙනස් වෙලා, ගොඩක් වෙලාවට වයසට ගිහිල්ලා ආදී හැටියට ජරා ජීර්ණත්වයට පත් වෙමින් ඉන්න කෙනෙකුයි අපි දකින්නෙ.

මෙහෙම බලනකොට පින්වතුනි ඊයෙ හිටපු කෙනාට අපි දක්වපු ඒ ප්‍රතිචාරයන් අදත් දක්වනවා නම්, ඒ ස්වභාවයෙන්ම ඒ තරම් සාර්ථක වෙන්නෙ නැහැ සාධාරණ වෙන්නෙ නැහැ. මෙන්න මේ කියන කාරණාවයි මට අද ඔය ඇත්තන්ට කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ. භාවනාව සිදු කරනකොට අපි ඊයෙ ලබාගත්ත අත්දැකීම සාපේක්ෂ වෙනව පින්වතුනි, ඊයේ දවසේදී අපේ ඇස කන නාසය දිව කය මනස කියන මේ ඉන්ද්‍රීයත් භාවිතා කරපු ස්වභාවයට. ඒ වගේම අත්දැකීමක් අද අපි බලාපොරොත්තු වුනාට ඒ වගේ අත්දැකීමක් අද අපිට ලබාගන්න පුළුවන් වෙන්නෙ නෑ. මෙන්න මේකයි සරල සාමාන්‍ය යථාර්තය.

ඉතින් ඔන්න ඔය කියන කාරණාවටයි අද මට ඔය ඇත්තන්ගේ අවධානය යොමු කරන්න පුළුවන් වුනේ. අපි තවම කතා කරන්නෙ ආනාපාන සති සූත්‍රයෙ, "චිත්තසඞ්ඛාරපටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති" සහ "පස්සම්භයං චිත්තසඞ්ඛාරං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති, පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති" කියන මේ කොටස් ටික.

මං විශ්වාස කරනව මේ කියල දීපු කාරණාවල්වලින් අද මේ කරන කටයුතු කාරණාවලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ භාවනාවට නැත්නම් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතවලට යම්කිසි විදියකට ආලෝකයක් හම්බ වේවි කියල. එසේම වේවා !

ඒ වගේම අද දවසේ සිදු කරන භාවනාවෙන් අද අපි මේ කරපු දේශනාව පිළිබඳව ඒ තියන කාරණාවල් ටික තවත් කුළු ගැන්වේවි කියලත් බලාපොරොත්තු වෙනව. ඉතින් ඒක කල්පනා කරල ධර්මශ්‍රවනය ආදී වශයෙන් අද මේ සිදු කරගත්ත කුසලය ඔය ඇත්තන්ට බොහෝ කාලයක් යහපත පිණිසම වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනව.

තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 11

ප්‍රපංච

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"පූජාරහේ පූජයතේ බුද්දේ යදිව සාවකේ

පපංච සමතික්ඛංතේ

තින්නසෝක පරිද්දවේ තීතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි ! බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට පැමිණිච්ච ඔය ඇත්තො සෑම සියළු දෙනාම වගේම, අන්තර්ජාලය ඔස්සේ අප හා සම්බන්ධ වෙන සෑම සියළු දෙනාවමත් බොහොම සාදරයෙන් පිළිගනු ලබනවා. පින්වතුනි, මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය දෙවන අදියර යටතේ පැවැත්වෙන භාවනා උපදෙස් වැඩසටහන් මාලාව අද සිද්ධ වෙන්නේ එකොළොස් වෙනි සැසියයි. එකොළොස් වෙනි වාරයයි.

මේ තාක් දුරට අපි මේ සතිපට්ඨාන භාවනාව කියන දිශානතිය ඔස්සේ ඔය ඇත්තන්ව රැගෙන ආවා භාවනාවට මූලිකත්වයක්ම දරන, ආරම්භකයක්ම තියන කෙනෙක්ගේ පටන්ම මේ ගමන ඉදිරියට අරන් යන්නෙ, ඉදිරියට ක්‍රියාත්මක කළ යුතු වෙන්නෙ කොහොමද කියන උපදේශයන් එක්කම. ඉතින් පහුගිය සති දහය ඇතුලත අපි කතාබහට ලක් කලේ, භාවනාවක් කරනකොට අපේ හිතේ නිතර නිතර රැව් පිළිරැව් දෙන, අපිට කරදර බාධක වෙන, ගැටළු වෙන, භාවනාවකට විතරක් නොවුනත් සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී පවා අපිට මහත් සේ කරදර බාධක පමුණුවන කාරණාවල් හඳුනා ගන්නෙ කොහොමද? ඒ කාරණාවලින් නිදහස් වෙන්නට බුදුරජාණන් වහන්සේ සතිපට්ඨානය කියන මාතෘකාව ඔස්සේදී අපිට කියල දීල තියන ක්‍රමය ගැන යම්කිසි විදියකට ඔය ඇත්තො රැගෙන යනනනයි උත්සාහ කලේ.

ඉතින් අද දවසේ මාතෘකාව අපි ආරම්භ කරපු චිත්ත රීති කියල කියන ඒ අංශය යටතේ යන, ගිය සතියේ කතා කරපු ශෛලගතවීම කියන ඒ අංශයටම ඉතාම කිට්ටු මාතෘකාවක්. අද මාතෘකාව තමයි 'ප්‍රපංච'.

මේ වචනය ඇත්තටම කියනව නම් ධර්මය පැත්තෙන් අපි අහල තියෙන්නේ ටිකක් ගැඹුරු සහ විස්තර කරන්න අමාරු වචනයක් හැටියටයි. මාත් ඒක ඒ විදියටම පිළිගන්නවා. හැබැයි සතර සතිපට්ඨානය කියල කියන දේශනාව ඔස්සේ අපේ මේ ගමන අරන් යනකොට පින්වතුනි අපිට අවස්ථාවක් හම්බ වෙන්න ඕන ඔය කියන ප්‍රපංචයන් හඳුනා ගන්න.

අපේ සාමාන්‍ය ජීවිතයක් ගත්තහම දවසක් ඇතුලත අපිට හිතෙන සිතුවිලි ප්‍රමාණය මෙච්චරකැයි කියන්න අමාරුයි. එච්චර අපිට සිතුවිලි හිතෙනව. කල්පනා කෙරෙනව. යම්කිසි දෙයක් දැක්කහම හෝ යම්කිසි දෙයක් ඇහුනහම, යම්කිසි ගඳ සුවඳක් දැනුනහම යම් ස්පර්ශයකදී යම්කිසි රසයක් දැනුනහම සහ හිතටම මොකක් හරි අදහසක් ආපුහම තමයි අපි හිතන්න පටන් ගන්නෙ. ඇහැට දකින රූපයත්, ඇසත් මේ හඳුනා ගැනීම කියල කියන (චක්ඛු විඥ්ඥාණය කියල කියනව ඕකට) මේ කාරණා තුනෙහි ආරම්භයක් වුනා නම් ඔතන අපි සමවැදිල තියනවා, අපි කිට්ටු වෙලා තියනවා, යා වෙලා තියනවා අපි දකින රූපය ගැන හිතන්න. තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන්නෙ පින්වතුනි

"චක්ඛුං පටිච්ච රූපේසූ උප්පජ්ජති චක්ඛු විඥ්ඥාණං"  

මේ චක්ඛු විඥ්ඥාණයත් නිකං ඇති වෙන්නෙ නැහැ. ඒක වෙන්නෙ මෙන්න මෙහෙමයි.

දැන් මේ බෝලන්කන්දෙ ඉන්න ඔය ඇත්තො වෙන්නත් පුළුවන් අන්තර්ජාලය ඔස්සේ සම්බන්ධ වෙලා ඉන්න ඇත්තො වෙන්නත් පුළුවන්, ඔය ඇත්තන්ට හාමුදුරුවො දිහා බලන්න පුළුවන් හැබැයි ඔහේ බලාගෙන ඉන්නව විනා හරියට දකින්නෙ නැතුව. අපේ හිත හරියාකාරව බැසගෙන නැතිනම් හාමුදුරුවො කියන කෙනා කෙරෙහි, (අපි කියමුකො උන් වහන්සේගේ ශරීරය කෙරෙහි කියල) එහෙම හිත බැහැගෙන නැතිනම් අපිට ඒ රූපෙ හරියට පේන්නෙ නැහැ.

ඔය ඇත්තන්ට හොඳ උදාහරණයක් කියන්නම්. ඔය ඇත්තො මම දිහා දකිනකොට බලනකොට මගේ වම් අත පැත්තෙ තියන මේ පිළිම වහන්සේලා හරි මගේ ගුරු හාමුරුවරුන් වහන්සේලාගෙ පින්තූර හරි බොඳ වෙලා පේන්න පුළුවන්. පේනවා, නැතුව නෙවෙයි. බොඳ වෙලා තියෙන්නෙ. ඒක එච්චර පැහැදිලි නැහැ.

"චක්ඛුං පටිච්ච රූපේසූ උප්පජ්ජති චක්ඛු විඥ්ඥාණං"

ඇහැට රූපය කියන දේ හරියාකාරව ගොනු වුනාට පස්සෙ විතරයි මේ තුන සම්බන්ධ කරන්න පුළුවන් විඥ්ඥාණය උපදින්නෙ. ඔය ඇත්තො මං දිහා බලපුහාම හරියට මාව හඳුනාගන්න ඔය ඇත්තන්ට හිතට ඇති වෙන අදහසත් එක්ක, ඒ අදහස පහළ වෙච්ච ගමන් තමයි ඔන්න චක්ඛු විඥ්ඥාණය ඇති වෙන්නෙ. හිතේ සම්බන්ධතාවය ඇති වෙන්නෙ. අපි කියනව ඕකට connection එක කියල අද කාලෙ. Signal එනව කියල කියනව. එහෙත් ෆෝන් එකක් තියනව, මෙහෙත් ෆෝන් එකක් තියනවා අපි රින් කරනකොට මේක හරියටම ඒ අංකෙට ගිහිල්ල වැටිච්චහම මොකද වෙන්නෙ ආ සද්දෙ එනව. කෝල් එකක් යන්නෙ මෙහෙමනෙ. ඔය තාලෙම තමයි.

"චක්ඛුං පටිච්ච රූපේසූ උප්පජ්ජති චක්ඛු විඥ්ඥාණං" "තින්නං සංගති පස්සෝ"

මේ තුන නිකම්ම තිබිලත් බෑ. අපි මේ ඇහැට දකින රූපයයි, අපේ මේ ඇහැයි, මේ බලන්න උවමනාකම කියන මේ කාරණාවයි එකතු වෙච්ච තැන තමයි ස්පර්ශය ඇති වෙන්නෙ. පැත්තක තිබිලත් බෑ. හරියට එකතු වෙන්න ඕනෙ.

"තින්නං සංගති පස්සෝ පස්ස පච්චයා වේදනා"

ඊළඟට බලන්න අපි ස්පර්ශ වුනාට පස්සේ (ඕකට කියනව අපේ භාෂාවෙ වචනයක් දැහැන් ගත වෙනවයි කියල) සම වැදුනට පස්සෙ අන්න පේන්න පටන් ගන්නව. මං දැන්  ඔය ඇත්තො දිහා බලාගෙන යනකොට ඔය එක්කෙනෙක් දිහා බලන්න ඕන නම්, ඇත්තටම ඒ කෙනා රෛහිම අවධානය යොමු කරල නතර වෙන්න ඕන මොහොතක්. ඔන්න දැහැන් ගත වෙනවා කියන එක.

"තින්නං සංගති පස්සෝ පස්ස පච්චයා වේදනා"

හා.. ඒ විදියට මනාකොට හඳුනාගෙන නතර වෙලා බලනකොට තමයි ඒ රූපය වින්දනය කරන්න පටන් ගන්නෙ අපි. ඔය ඇත්තො මේ පින්තූර දිහා ඔහේ බලාගෙන යන්න පුළුවන්. නමුත් මොහොතක් නතර වෙලා බලන්න වුනොත් තමයි ඒ ස්වභාවය නැත්නම් ඒ තියන පින්තූරෙ මොකද්ද? හැඩේ මොකද්ද? ලස්සනද? කැතද? ඔය කියන ආදී වශයෙන් අදහස් පහළ වෙන්නෙ.

"යං වේදේති තං  විතක්කේති"

අපි ඒ විදියට වින්දනය කරනවා නම් ඒක ගැන තමයි හිතන්නෙ.

"යං විතක්කේති තං පපංචේති"

මේ කියන ස්වභාවයට එනකං අපි අපේ හිත් මෙහෙයවලා නම් තියෙන්නෙ, (අනිවාර්යයෙන්ම මෙහෙයවනවමයි දැන හෝ නොදැන) ආ ඒක ඊළඟට ප්‍රපංච කරන්න ගන්නව. ප්‍රපංචය කියල කියන්නෙ ආයෙ ආයෙ අර හඳුනාගත්ත ස්වභාවයෙන් යුක්තවම නැවත නැවත නැවත නැවත හිතන්න අපිව තල්ලු කරවනව, අර හිතට ගත්ත අදහසට අනුව. ඒ හිතට ගත්ත අදහසට අනුව.

දැන් ඔය ඇත්තො ඔහේ ඉඳල බලනකොට මං දිහා, "අද හාමුදුරුවො තරහෙන් ඉන්නෙ" කියල හිතුවයි කියන්නකො. "අමනාපෙන් ඉන්නෙ" කියල හිතුවයි කියන්නකො. "සතුටින් ඉන්නෙ" කියල හිතුවයි කියන්නකො. මේ ඕනම පැත්තකින් ඔය ඇත්තන්ට ඊළඟට පේන්න පටන් ගන්නව. ඒක එතකොට හාමුදුරුවො අමනාපයෙන් ඉන්න හින්දද හාමුදුරුවො සතුටින් ඉන්න හින්දද ඔය ඇත්තන්ට පේන්නෙ? ඔය ඇත්තො ඒ විදියට හිතා ගත්ත හින්දද ඒ විදියට පේන්නෙ?

ඔය ඇත්තො ඒ විදියට හිතා ගත්ත හින්ද. මේ විදියට හිතා ගත්ත දේට නැවත නැවත නැවත නැවත අපිව තල්ලු කරල දාන ඒ ධර්මතාවයටයි කියන්නෙ පින්වතුනි ප්‍රපංච කියල. එතකොට ඒක ඒ පැත්තට පෙරලෙනව නම් ඒ පැත්තෙ තියන විදියට හිතනව, මේ පැත්තට පෙරලෙනව නම් මේ පැත්තෙ තියන විදියට හිතනව. මේ කියන උගුලේ ඔය ඇත්තොත් මමත් එක දවසක් ඇතුලෙ කොච්චර නම් වෙලාවක් ගත කරල ඇද්ද. නේ? වරු කීයක් නම්, අවුරුදු කීයක් නම් ගත කරල ඇද්ද?

බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන හැටියට පින්වතුනි සාංසාරික ජීවිතයක් ගෙවන ලෝකයා, ඔබත් මමත්, (අපි ඔක්කොම) මේ සංසාරෙ ගෙනියන්නෙම ඕක හින්ද තමයි. යම්කිසි කෙනෙක් කෙරෙහි අපි හොඳයි කියල හිතනව, යම්කිසි දෙයක් කෙරෙහි අපි හොඳයි කියල හිතනව, ඒ දේ හොඳ හැටියට දරාගෙන ඉන්නව අපි හිතපු හින්ද. යම්කිසි කෙනෙක් කෙරෙහි අපි හොඳ නැහැයි කියල හිතාගෙන ඉන්නව, යම්කිසි අවස්ථාවක් සිද්ධියක් කෙරෙහි අපි හොඳ නැහැයි කියල හිතාගෙන ඉන්නව, යම්කිසි සුවඳක් වෙන්න පුළුවන්, යම්කිසි ශබ්දයක් වෙන්න පුළුවන්, ස්පර්ශයක් වෙන්න පුළුවන්, සිතුවිල්ලක් වෙන්නත් පුළුවන්, අපි හොඳ නැහැයි කියල හිතුවොත් එහෙම ඒ අනුසාරයෙන් ඒ අනුසාරයෙන් ඒ විදියට හිතන්න අපිව යොමු කරවනව.

මේක තමයි හිතක තියන සාමාන්‍ය රටාව. සාමාන්‍ය විදිහ. විලාසය. ඔය කියන උගුලේ ඔය ඇත්තොත් මමත් පින්වතුනි හිර වෙලා ඉන්න තාක්කල් මේ ලෝකෙ කොහේ හරි හොඳක් තියනකොට අපේ හිත අපිට ඒ හොඳ දකින්න නෙවෙයි පාර පෙන්නන්නෙ. ඇයි අපි බලන්නෙ කණ්නාඩිය දාගෙනනෙ. නේද? එතකොට ඒ තියන කාරණේ තියන විදියටම දකින ස්වභාවයට අපිව ගොනු කරල තියන, තල්ලු කරල දාන මේ ධර්මතාවයට තමයි කියන්නේ ප්‍රපංච කියල.

මේ ප්‍රපංච කියල කියන දේ, නැත්නම් මේ විදියට තල්ලු කරල දාන එක පින්වතුනි, ඇහැට දකින රූපයට කනට අහන සද්දයට නාසයට දැනෙන ගඳ සුවඳට, දිවට දැනෙන රසයට, ශරීරයට දැනෙන ස්පර්ශයට වගේම හිතට එන අරමුණටත් බලාත්මක වෙනවා. ක්‍රියාත්මක වෙනවා.

අපි නිකං දවසක් අරගෙන බැලුවොත් එහෙම, අපි සමහර කාරණා ගැන අදහස් ඇති කරගෙන තියෙන්නෙ, එල්ඹගෙන තියෙන්නෙ, සිතුවිලි හදාගෙන තියෙන්නෙ, හුරු වෙලා තියෙන්නෙ ඇහැට දැකපු රූප හින්දාම නෙවෙයි නේද? ඒව හින්ද විතරක්ම නෙවෙයි නේද? කනට අහපු සද්දයටත් එහෙමයි.

සමහර දේවල් ගැන අපි නිමග්න වෙලා තියනව පින්වතුනි නාසයට දැනිච්ච ගඳ සුවඳෙන්. සමහර ඒව දිවට දැනිච්ච රසය හින්ද. සමහර ඒව ශරීරයට දැනිච්ච ස්පර්ශය හින්ද. හිතට ආපු අරමුණු හින්දත් ඒ වගේම තමයි. මේ කියන දේවල්වල තියන හැම දේකම පින්වතුනි තියනවා තල්ලු කිරීමක්.

දැන් පහුගිය දේශනාවේ මාතෘකාව වුනේ ශෛලගතවීම. මේ සතියේ ප්‍රපංච. ශෛලගත වීම කියල මට කියන්න ඕනකම තිබුනේ එක විදියකට විතරක්ම හිතන්න බලනවා කියලා. ප්‍රපංච කියල කියන්නේ මොන විදියකට හිතුවත් කමක් නෑ ඒ ඕන දේකට තල්ලු කරනව. ඒ ඕනම දේකට තල්ලු කරනව. එයා ගාව තමයි වින්දනය තියෙන්නෙ. ඒ ඕන පැත්තකට හිතනව. ඇලි ඇලී ඇලි ඇලී ඒ අනුසාරයෙන් හිතනව. කවදාවත් ඒ අනුසාරයෙන් හිතද්දි කල්පනා කරද්දි සැනසීමක් හම්බ වෙයිද?

අපිට දැන් තේරෙනව නෑ කියල. හැබැයි අපි මේක කරන්නෙ නැද්ද? අපි මේක කරනව. මේකෙන් අයින් වෙන්න අපිට තේරෙන්නෙ නෑ. ඔන්න ඔය කියන තැනටයි පින්වතුනි අද මට ඔය ඇත්තන්ව අරගෙන යන්න ඕනකම තිබ්බෙ. මේ කියන ප්‍රපංචගත වීමෙන් අපේ හිත නිදහස් කරගන්න බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට කියල දීල තියන මාර්ගය මොකද්ද කියල කියල දෙන්න.

ඔය ඇත්තො දැන් පිළිගන්නවා ඇත්තටම අපේ ජීවිතය තුල අපි රූප, වේදනා, සංඥා, සංඛාර, විඥ්ඥාණ කියන මේ පංචස්කන්ධය උපාදාන කර ගන්න භාවිතා කරන ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, මනස මේ ආයතනයන් ටික භාවිතා කරනකොට ඔය විදිහෙ තල්ලු කිරිල්ලක් තියනවා තියනවාමයි. ඒ විදියට හිතේ හදා ගත්ත, ඇති කරගත්ත, සටහන් කරගත්ත, තැන්පත් කරගත්ත කාරණාවල් එක්ක අපි අපේ ජීවිතේ ගෙවනව.

තථාගතයන් වහන්සේ ඕකට කියනව අවිද්‍යාව කියල. හේතුව සංසාරයක් තියන හින්ද. සංසාරය තියෙන්නෙ කොහොමද? අපි ඒ හිතේ හදා ගත්ත, ඇති කරගත්ත අදහසෙන් අපි නිදහස් වෙලා නැති නම්, අපිට නිවීමක් තියනවද එහෙනම්? අපිට නිවීමක් නෑ. හැබැයි වැඩේ තියෙන්නෙ මොකද්ද? අපි නිවීමක් නෑ කියල දැක්කා වුනාට ඒකෙන් අපිට අයින් වෙන්නත් බෑ. ඇයි අයින් වෙන්න බැරි? මට මොනවද තියෙන්නෙ එහෙම නැත්නම්?

ඇත්තටම කියනව නම් අපිට කියල තියාගෙන තියෙන්නෙ ඔය කියන ප්‍රපංච ගොඩ තමා. ඔය කියන තණ්හාවේ ලාටුව තමයි පින්වතුනි. මේක අයින් කරනවා කියන එක පුදුමාකාර උප්පරවැට්ටියකින් වෙන්න ඕන දෙයක්. මොකද අපේ ජීවිතේ අපි හැම දෙයක්ම කරන්නෙ තණ්හාවෙන් යුක්තව. සරල උදාහරණයක් කියන්නද?

එක අතකින් මේක සංස්කෘතියක් තමයි, ඒ වුනාට ඔය ඇත්තො පන්සලකට සුදු පාට ඇඳුම් ඇඳන් එන්නෙ. ඒක අපිට ඕන දැන්. නේ? ඒක අපි කරන්න ඕන දෙයක්. මම ඒක වැරදියි කියන නෙවෙයි මේ. නමුත් මේ තමයි අපි පුරුදු වෙලා තියන විදිය. ඔය ඇත්තො නාන්න යනකොට මං හිතන්නෙ නෑ මඟුල් ගෙදරකට වගේ ඇඳුම් අඳියි කියල. ඒ ඒ තැනට සුදුසු විදියට. ඒක ඒ තරමටම සරලයි. නමුත් සිද්ධ වෙන්න යුතු කාරණාව ගැන නෙවෙයි මම මේ කියන්නේ අපිව දුකට ඇදල දාන සිතුවිල්ල නැවත නැවත නැවත නැවත හිත හිතා, කල්පනා කර කර, අපිව මේ උගුලේ පටලවන, මේකටම අලවල තියන ධර්මතාවය තමයි ප්‍රපංච කරනව කියල කියන්නෙ. ප්‍රපංචය.

අපි කැමතියි ඒ විදියට හිතන්න. ප්‍රශ්නයක් නැති වෙන්න පුළුවන්, කාරණාවක් නැති වෙන්න පුළුවන්, අපි හරි කැමතියි ඒ විදියට හිතන්න. ඕක සංතෝසයක් ගෙනදෙන කාරණාවක් කෙරෙහි කල්පනා කරනව නම්, මෙනෙහි කරනව නම් තව එක අතකින් හොඳයි. එහෙම නැති එකයි තියන ප්‍රශ්නෙ.

කාරණය තියෙන්නෙ පින්වතුනි දේශනාවක් කරනකොට ඔය ඇත්තන්ටත් අවබෝධයක් එන්න පුළුවන්, තේරෙනව, ඇත්ත තමයි මේ හාමුදුරුවො මේ කියන්නෙ කියල. වැඩේ තියෙන්නෙ මොකද්ද දන්නවද? ඕක ඔහොම තියන එක අපේ ජීවිතේට හරියට භාවිතා කරන්නෙ කොහොමද? කියල ඉගෙන ගන්න එකයි රහස. ඉගෙන ගන්න එකයි රහස.

ඔය ඇත්තො ඕන තරම් බණ අහල ඇති. දේශනාවලට සවන්දීල තියනවා. ඒ දේශනා කරනකොට හරි හොඳට ගොඩක් ධර්ම ඥානය එනවයි කියල හිතෙනව. හරී සංතෝසත් වෙනවා. හැබැයි ගෙදර ගියාට පස්සෙ? හෝද හෝද මඩෙත් දානව. නේ?

එතකොට සතිපට්ඨානය කියන මේ ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් තමයි පින්වතුනි අපිට කියල දෙන්නේ, ඔය කියන දේශනාව තුල තියන ඒ වැඩකටයුත්ත කොහොමද අපේ ජීවිතේට ගලපා ගන්නෙ? කියල.

එතකොට මට ඇත්තටම ඕනකම තිබ්බෙ ප්‍රපංචය කියන්නෙ ඇත්තටම මෙන්න මේකයි කියන අදහස පළවෙනියෙන්ම ඔය ඇත්තන්ගෙ ඔළුවට දාන්න. ඒකෙන් අපිට කොච්චර වදයක් තියනවද, කරදරයක් තියනවද කියන එක ගැන කියල දෙන්න. ඊට පස්සෙ පින්වතුනි අපි බලමු, අද දවසේදී ඊළඟට කරන භාවනාව තුලින් අපිට හම්බ වෙන්න පටන් ගනීවී ඔය ප්‍රපංච කියන එකට අපි කොච්චර යට වෙලාද කියල.

සරල උදාහරණයක් ගත්තොත් භාවනාවට වාඩි වෙලා පොඩ්ඩක් යනකොට මොකක් හරි වේදනාවක් ආව කියන්නකො. මතකයක් ආවොත් එහෙම ඊට කලින් වතාවෙත් භාවනා කරද්දි මේක තිබ්බාමයි කියලා, අපි මේක ඊළඟට හැමදාම හිතන්නෙ ඔය තාලෙන්ම තමයි. අපි මෙහෙම එකක් ගමුකො. මේක නම් ටිකක් අමුතු කතාවක්.

කොහෙට හරි ගිහිල්ල කතා කරන්න හිතුනොත් පළවෙනි වතාවෙදි නිකං ආගන්තුක වෙන්න පුළුවන්. දෙවනි වතාවෙ අපි නිකං ඒ විදියට කතා කරන්නත් පටන් ගන්නව. ඒ අනුසාරයෙන්.

හිතන්නකො කෙනෙක්ට 'ඔයා' කියල කතා කරන්නත් පුළුවන්. නැත්නම් බනිනින්නත් පුළුවන් 'උඹ' කියල. පළවෙනියෙන් නම් ඒ විදියට කියනකොට හරි අමාරුයි වගේ. නමුත් ඊළඟට ඊළඟට ලේසියි. පුරුදු වෙනව. හිත තල්ලු කරවන්නෙ අර විදියටම කතා කරන්න. ඒ විදියටම වැඩ කරන්න. ඒ විදියටම හිතන්න. මේක කරන්නෙ ප්‍රපංච තමයි. ඒ විදියට අපිව මේ උගුලේම හිර කරවල තියන්නේ ප්‍රපංච තමයි.

එතකොට පින්වතුනි භාවනාවක් කරනකොට අපේ හිතට ඔය කියන දේවල් නැඟෙන්න පටන් ගන්නව. "මේ දැනෙන ආශ්වාසයමයි මට ඊයෙත් දැනුනෙ හෝ ඊට කලිනුත් දැනුනෙ, මේ දැනිච්ච වේදනාවමයි මම ඊට කලිනුත් බුක්ති වින්ඳෙ" කියල. මේකෙ මෙහෙම එකක් නෑ.

බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට කියල දෙන්න හදන පණිවිඩේ තුල තියෙන්නෙ පින්වතුනි හැමදේකම තියනවා ආරම්භයකුයි පැවතීමකුයි නැතිවීමකුයි. හැබැයි ප්‍රපංච වලින් අපිට උගන්නන්නෙ මොකද්ද දන්නවද? ප්‍රපංචවලින් අපිට කියල දෙන්නෙ මොකද්ද දන්නවද? මේ අර පරණ එකමයි තියෙන්නෙ කියල. මේ අර පරණ දේමයි තියෙන්නෙ කියල. අපි අළුත් නෑ. ඔන්න ඔතනයි ගැටළුව.

අද දවසේදී අපි ජීවත් වෙනවා වෙන්න පුළුවන් පින්වතුනි ඊයෙ විදියට ඊයෙ හිතේ හදාගත්ත විදියට කතා කරන්න. ඊයෙ හිතා ගත්ත නම් මේ විදියට කතා කරන එක හරියි කියල, මේ විදියට හිතන එක හරියි කියල, අදත් ඒ විදියට හිතනව වෙන්න පුළුවන්, අදත් ඒ විදියට කතා කරනව වෙන්න පුළුවන්. එතකොට අපි ඇත්තටම අද ජීවත් වෙනව කියල කියනවට වඩා තාමත් ඊයෙ ජීවත් වෙනව කියල කියන එක සාධාරණයි නේද? මොකද ඇඟ අද වුනාට, ඇඟ වර්තමානයෙ වුනාට, හිත තියෙන්නෙ අතීතයෙ. හිත වෙන කොහේ හරි තියෙන්නෙ.

ඔය වගේ තියන පුරුදු ගණන් කරොත් එහෙම ඉහේ කෙස් ගාණට වඩා අඩු වෙයිද වැඩි වෙයිද? අන්න ඒකයි ගැටළුව. ඒකයි මේ සංසාරය කියන මේ උගුල එච්චරටම ලිහා ගන්න අමාරු පින්වතුනි. එච්චරටම ගලව ගන්න අමාරු වෙන්නෙ. අන්න ඒකෙන් නිදහස් වෙන්නටයි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට දේශනා කරන්නේ සතර සතිපට්ඨානය. ඒ දේශනා කරන දේශනාව තුලින් ලැබෙන සාරයෙන්, ඒ ලැබෙන අවබෝධයෙන් අපේ ජීවිත ඔය කියන දුකෙන් නිදහස් කරවන්නටයි මඟ හදල දෙන්නෙ, පාර හදල දෙන්නෙ.

එතකොට අපි හඳුනා ගන්න ඕන ප්‍රධානම කාරණා ටික තමයි පින්වතුනි, අපේ ජීවිතය තුල යම්කිසි කාරණාවක් කෙරෙහි අපිට ඕනවට වඩා තල්ලු කිරීමක් තියනව නම්, බලපෑම් කිරීමක් තියනව නම්, ඒ විදියටම අපි හිතනවා නම්, අපි ඉන්නේ අපේ සිහිය කියන පරාසයේ නෙවෙයි.

අපි ඇහෙන් රූපය දකිනව වෙන්න පුළුවන්, හොඳට කනට සද්දය අහනව වෙන්න පුළුවන්, මේක හොඳට තැන්පත් වෙලා තියනව කියල තේරෙන්නත් පුළුවන්, මං අර ඉස්සෙල්ල කතා කරා වගේ දැහැන් ගත වෙන්නත් පුළුවන්, සම වදින්නත් පුළුවන්, හැබැයි ඊට පස්සෙ හිතන්න පටන් ගත්ත ගමන් ඊළඟට අපිව යන්න ගන්නෙ කොහොමද? අර විදියටම හිතන්න ඕන, අර විදියටම බලන්න ඕන, ඒ විදියටම ස්පර්ශ කරන්න ඕන, මේ රටාවටම තමයි. ආයෙ ගැලවිල්ලක් නෑ අපිට.

මේක හරියට කොම්පියුටර් එකක මද(ර්) බෝඩ් එක වගේ. අපේ හැම අවස්ථාවකටම හැම කාරණයකටම මේක තියනවාමයි. මේ කියන වැඩපිළිවෙල, උගුල තියනවාමයි පින්වතුනි. එතකොට අපි අපේ ධර්ම මාර්ගය තුල හදාරන්න පටන් ගන්න ඕන තමන්ගෙ ජීවිතයේ තමන්ට දුක ඇති කරවල දෙන, තමන්ට කරදරය ඇති කරවල දෙන, බාධකය ඇති කරවල දෙන, ඒ කාරණා මොනවාද? ඒවගෙන් නිදහස් වෙන්නෙ කොහොමද? කියල. අන්න ඒ ටික හදා ගන්න ඕන.

එහෙම කරන්න පුළුවන්කමක් තිබුබොත් ඊයෙ හිතා ගත්ත විදියට අද කතා කරන්නෙ නැති වේවි අපි. ඊයෙ අදහස් දරන්න පටන් ගත්ත විදියට අද අදහස් දරන්නෙ නැති වේවි. අපි අළුත් වෙන්න පටන් ගන්නව. අපි නව්‍ය වෙනව. අපි වෙනස් වෙනව. ඒ අළුත් වෙන්නෙ, නව්‍ය වෙන්නෙ, වෙනස් වෙන්නෙ වෙන මොකෙන්වත් නෙවෙයි ඊයෙ හදා ගත්ත දේ, ඊයෙ හිතාගත්ත දේ දුකක් නම් ඒ දුකෙනුයි නිදහස් වෙන්නෙ. තේරුනාද? ඒ කරදරයෙනුයි නිදහස් වෙන්නෙ. ඒ බාධකයෙනුයි නිදහස් වෙන්නෙ.

ඉතින් ඔන්න ඔය කියන කාරණාවයි මට අද ඔය ඇත්තන්ට කියල දෙන්න ඕනකමක් තිබ්බෙ. අද දවසේදී අපි මේ කතා කරපු කාරණාවෙනුත් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතේට යම්කිසි වූ අවබෝධයක් ලැබුනා නම්, එය බොහෝ කාලයක් යහපත පිණිස පවතීවා කියල මම බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි     

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏   

භාවනා උපදෙස් 12

චිත්ත රීති 04

උපක්කිලිට්ඨංති (ග්‍රහණයට නතු වීම)

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"පබස්සර මිදංවෝ භික්ඛවේ චිත්තං

ආගංතුකේහි උපක්කිලේසේහි උපක්කිලිට්ඨංතිතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන කරගත්ත මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි, මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත අපේ භාවනා වැඩසටහන් මාලාවේ දෙවනි අදියරේ දොළොස්වෙනි අදියරයි අද යෙදිල තියෙන්නේ.

මෙවර භාවනා වැඩසටහන් මාලාවේ අපි ප්‍රායෝගික භාවනා අත්දැකීම්වලට ප්‍රධාන තැනක් දෙන්නට උත්සාහවන්ත වෙන අතරම මේ තාක් දුරට අපි සාකච්ඡාවට බඳුන් කලේ භාවනාවක් පටන් ගන්නකොට අපිට තියන බාධාවල් මොනවද? ඒ වගේ බාධාවන්ගෙන් නිදහස් වන්නට අපි මොන විදිහේ ක්‍රියාමාර්ගයක් ගත්තොත් හරිද? ඒ වගේම හොඳද? කියන අදහස අපි පළවෙනියෙන්ම මුදුන් පමුණුවාගෙන ඉන් අනතුරුව භාවනාවල් සිදු කරනකොට, එයට සමගාමීව අපේ හිත පැත්තෙන්, තමන්ගේම සිත පැත්තෙන් තමන්ට ඇති වන කරදර සහ බාධක වගේම අපි හඳුනා ගත යුතු සිතේ කොටස් තමා ඊළඟට සාකච්ඡා කරන්නට පටන් ගත්තේ.

අන්න ඒ කොටස තමයි පින්වතුනි චිත්ත රීති හැටියට හිතෙහි ක්‍රියාකාරීත්වයන් කියන අදහසින් ආරම්භ කරන්නට යෙදුනේ. ඒ අනුසාරයෙන් අද යෙදිල තියෙන්නෙ හතරවෙනි කොටසයි. අද දවසේ මාතෘකාව තමයි ග්‍රහණයට නතු වීම. ග්‍රහණය කර ගැනීම කියන මාතෘකාව යටතෙත් අපි එක වැඩසටහනක් සිදු කලා. අද චුට්ටක් ඒකෙ තවත් පැත්තක් කතාබහ කරන්න මම උත්සාහ කරනව.

භාවනාව කියන මාතෘකාව ගත්තහම ඒක හරිම සුවිශේෂී පළල් මාතෘකාවක්. ඒක හරියට ලේසියකට විස්තර කරලා ඉවරයක් කරන්නත් අමාරුයි කියල කියන්නත් පුළුවන් එක්තරා මට්ටමකින්. ඔය භාවනාව කියන මාතෘකාව ඔස්සේ යනකොට අපිට හමු වෙන, නෙත ගැටෙන ප්‍රධානම කාරණාවක් තමයි හිත. චිත්ත හැටියට හඳුන්වන ඉන්ද්‍රිය කියල කියන්න පුළුවන්. සිත සකස් කර ගැනීම, සිත දමනය කර ගැනීම, බුද්ධ ශාසනයෙහි ගැඹුරාර්ථය, ඉලක්කය සහ ප්‍රමේයය සාධනය කියලා තථාගතයන් වහන්සේගේ දේශනාවක සඳහන් වෙනව. "සචිත්ත පරියෝදපනං" හැටියට.

ඔය කියන කාරණාවන්වලට කේන්ද්‍රගත ගත වෙච්ච මේ හිත පින්වතුනි බොහෝම දුර ගමනක් යන, තනිව හැසිරෙන කෙනෙක්. බොහොම දුර ගමනක් යන, තනිව හැසිරෙන දෙයක්. ස්වභාවයෙන් තියන හිතක් ඇත්තම කියනව නම් කිසිම කිසි ආරෝපණයක් නැහැ. ඒ දේට කිසිම කිසි උත්තේජනයකුත් නැහැ. බැහැර කිරීමට අවශ්‍යතාවයකුත් නැහැ. හැබැයි හිතක තියන සාමාන්‍ය ඔය ලක්ෂණය වගේම ඒක හින්දාම හිතින් ජනිත වෙන, හිතින් ප්‍රකට වෙන, කියාපාන ප්‍රධානම ලක්ෂණයක් තථාගතයන් වහන්සේගේ ගථා රත්නයක සඳහන් වෙනවා

"පබස්සර මිදං" කියල.

හිත ප්‍රභාෂ්වරයි. හිත හරි විවෘතයි. හිතෙහි ස්වභාවය පින්වතුනි මොකක් හෝ කාරණයකට ඇලිලා, ගැටිලා හෝ රදවාගෙන තියාගෙනම ඉන්න, එහෙම එකක් හිතේ නැහැ. හිත හරි ප්‍රභාෂ්වරයි.

සරලම විදිහේ උදාහරණයක් ගත්තොත්, ඔය ඇත්තෝ සුවඳ විලවුන් පාවිච්චි කරනව ඇති. ඔය සුවඳ විලවුන් පාවිච්චි කරනකොට පොඩ්ඩක් අපේ ඇඟට ලා ගත්තොත් අළුතෙන් ඒක ශරීරයට ආපු, අපේ ළඟට ආපු, කිට්ටුවට ආපු දෙයක් හින්දා ඒ සුවඳ විලවුන්වල තියන සුගන්ධය අපිට දැනෙන්න පටන් ගන්නව. හැබැයි ඒ සුගන්ධය දැනුනා වුනාට, ඒ පුසුඹ දැනුනා වුනාට, ඒ සුවඳ දැනුනා වුනාට, ඒ සුවඳ ඒකාකාරවම, දීර්ඝ කාලීනවම අපිට දැනෙන්නෙ නෑ. යම් වෙලාවකට පස්සේ ඒ දැනෙන පුසුඹ නැවතිලා යනව.

හිත කැමති නැහැ මොනවාත්ම දේක කුළු ගැන්වෙන්න. මුළු ගැන්වෙන්න. අයිනකට යන්න. හිත ප්‍රභාෂ්වර වෙනව යම්කිසි කාරණාවක් ප්‍රකට වුන ගමන්ම, ඒ දේ ප්‍රකට වෙලා එයාව තියාගන්න එක්තරා කාලයක් විතරයි තියෙන්නෙ හිතේ. ඊට පස්සේ ඒ දේ තුල තියන ප්‍රභාෂ්වරත්වය නැති වෙලා ගියාට පස්සේ හිත ප්‍රභාෂ්වර නෑ වගේ තමයි. හිත ඒ දේ ප්‍රභාෂ්වර කරල පෙන්වන්නෙ නෑ ඇත්තටම කියනව නම්.

වෛද්‍ය විද්‍යාවේදී සඳහන් වෙනවා මං දන්න හැටියට, සාමාන්‍ය කෙනෙක්ට එක්තරා දෙයක් කෙරෙහි අවධානය පවත්වාගෙන ඉන්න පුළුවන් වෙන්නෙ තත්පර අටක් දහයක් වගේ කාලයක් කියල. මේකම තමයි පින්වතුනි මේකෙ තියන සිද්ධාන්තය එතකොට, අපිට ඇත්තම ඇසිපිය හෙළන්න ඕන වෙන්නෙ.

කොච්චර ලස්සන දෙයක් වුනත් කමක් නැහැ ඒ දේ දිහාම බලාගෙන ඒකාකාරවම අපිට ඇති තරම් කල් ජීවත් වෙන්න ඔය ඇත්තන්ටත් මටත් හැකියාවක් ලැබෙන්නෙ නෑම තමයි. ඒ වෙනුවට අපිට ඇසිපිය හෙළන්න වෙනව. ඇහැට අළුතෙන් රූපයක් හදල දෙන්න වෙනව. එහෙම වුනොත් විතරයි ඇහැ මනාප වෙන්නේ, කැමති වෙන්නේ ඒ රූපය බලාගෙන ඉන්න. එහෙම නැතිනම් ඇහැට විඩාවක් (කඳුළු එන්න බලනව මං හිතන්නෙ) ඇති වෙනව. ඇහැ බලන, ඇහැ දකින ඒ අවස්ථාවන්වලින් නිදහස් වෙනව.

එතකොට පින්වතුනි හිතක් කොච්චර ප්‍රභාෂ්වර වුනත්, කොච්චර ලස්සන වුනත් ඒ ලස්සනකම සහ ප්‍රභාෂ්වර භාවය සාමාන්‍යයෙන් පවතින්නේ පොඩි වෙලාවක් විතරයි. ඒ පවතින පොඩි වෙලාව තමයි ඔප් නැංවෙන්නේ අපිට යම්කිසි දෙයක් හිතේ තැන්පත් වෙලා, රැඳිලා, එකඟ වෙලා, ඒකාත්මික වෙලා ඉන්න පුළුවන් කාලය.

යම්කිසි කෙනෙක් එක්ක කතාබහ කරනකොට, යම් කෙනෙක්ව ඇසුරු කරනව නම් එක්තරා කාලයකදි, ඒ කෙනෙත් ඒ කියන ඇසුර පවත්වන්නට (කාන්තා හෝ පිරිමි මොකක් වුනත් කමක් නැහැ මේ උදාහරණයකට ගන්නේ) ස්වභාවයෙන්ම අපේ මනාපය තියාගෙන, මනාපය පවත්වාගෙන, කැමැත්ත තියාගෙන, මධ්‍යස්ථ මතධාරී විදියට ඇසුරු කරන්න පුළුවන් කාලයක් ඔය ඇත්තො දන්නව ඇති අපිට හම්බ වෙලත් තියනව. අපි අත්දැකලත් තියනවා, අත්දැකීම් විඳලත් තියනවා. ඉන් එහාට අපිට අමාරුයි. ඒක තමයි හිතට දරා ගන්න පුළුවන් ප්‍රමාණය, පරිමාව, සීමාව.

එතකොට පින්වතුනි මේ වගේ ප්‍රභාෂ්වර වෙන, එන එන අරමුණ ලබා ගන්න හිත, එන එන අරමුණ දකින හිත ප්‍රභාෂ්වර භාවය තියාගන්නෙ ඒ එන එන අළුත් අරමුණු ගන්න හින්දයි.

"ආගංතුකේහි උපක්කිලේසේහි උපක්කිලිට්ඨංති"

කියලයි කියන්නෙ මේකට. ආගන්තුකව එන, අළුතෙන් එන, අළුතෙන් පැමිණෙන අරමුණු වලින් හිත ආලෝකමත් වෙන හින්දයි, හිත ඒ දේවල් අල්ලගන්න හින්දයි, හිත ඒ දේවල්වලට නතු වෙන හින්දයි, මනාප වෙන හින්දයි, කැමති වෙන හින්ද තමයි හිතේ ප්‍රභාෂ්වරභාවය මේ තරමටම පවත්වන්නට පුළුවන්කමක් තියෙන්නෙ.

නමුත් සමස්ථයක් හැටියට ගත්තහම හිත කියල කියන්නේ නිෂ්ක්‍රීය දෙයක්. කිසිම කිසි බලයක් නැති, ආරෝපණයක් නැති දෙයක්. අපි මොහොතකට දැන් අපේ භාවනාව පැත්තට ආවොත්, අපි භාවනා කරද්දී බලාපොරොත්තු වෙනවා පළවෙනියෙන්ම හුස්ම බලන්න කියලා. (ගොඩක් අය ඉපදිලාම තියෙන්නෙ ආනාපානෙ බලන්න වගේනෙ) අපි හිතෙන්නෙ "හරි හුස්ම බලන්නම ඕන" කියලා.

අපේ හිතට එන ආගන්තුක අදහසක් තියාගන්න පුළුවන්, පවත්වා ගන්න පුළුවන්, රඳවා ගන්න පුළුවන් තත්පර කිහිපයක් විතරයි කියන අවබෝධයට, දැනුමට, ප්‍රායෝගික අත්දැකීමට ලක් නොවිච්ච කෙනෙක් ඉන්නව නම් පින්වතුනි, ඒ කෙනා ආනාපානය දිහා බලාගෙන ඉන්නකොට ඕක බොඳවෙලා යන්න පටන් ගන්නව. ආනාපානය බලන එක හැරෙන්න වෙන අරමුණක් එයා එයාගෙ ජීවිතේට පුරුදු කරල නැත්නම්, භාවනාව කියන්නෙ මෙන්න මේ වගේ එකක් කියන අදහස හිතට දීල නැතිනම්, කාවද්දල නැතිනම්, උගන්වල නැතිනම්, ආයෙ වෙන දෙයක් කරන්න එයාට තේරෙන්නෙත් නෑ.

ධර්මයෙ එහෙම කියල දෙනව මේ හැම දෙයක්ම සිද්ධ වෙන්නෙ දැනගෙනමයි, දැනුවත් කමෙන්ම තමයි, උවමනාවෙන්ම තමයි කියල. ඒ විදියට භාවනා කරද්දි අපි අපේ හිතට උගන්වල තියෙන එකම එක අදහස හුස්ම දිහා බලාගෙන ඉන්න විතරක් නම්, එක්කො නහයෙ කෙළවර බලාගෙන ඉන්න විතරක් නම්, ඕක දිහා බලාගෙන ඉන්න එක හිතට එපා වුනාම අර කියන තත්පර ගාණක් ඇතුලතදී, අපිට ඊළඟට කරන්න දෙයක් නැති වෙනව භාවනාව තුලදී නිදා ගන්න එක හැරෙන්න.

ගොඩක් කට්ටිය ඒක කියා පානවා බොහෝ වෙලාවල්වලට,

"ස්වාමීන් වහන්ස, හුස්ම නැති වේගෙන ගියානෙ විගහට"

මේ ආකාරයෙන්. එතකොට හුස්ම නැතිවේගෙන යන එකක් එන්න පුළුවන්, නෑ නෙවෙයි. හැබැයි අහනකොට ඒ හුස්ම නැතිවෙන එකට කොහොමද ගියේ? එතකොට තිබිච්ච අනික් දේවල් මොනවද? කියලා එයාට ඒක තේරෙන්නෙත් නැහැ වෙන මොනවද තිබිච්ච අරමුණු, තමන්ට තේරිච්ච, දැනිච්ච ඒව කියලා දන්නෙත් නෑ. මේකෙ තේරුම පින්වතුනි එවන් වූ මනසක් ආරෝපණය වෙලා තියෙන්නෙ හෝ භාවනාව කියන දේ පරිවර්තනය කරල තියෙන්නෙ හෝ කියල දීල තියෙන්නේ, හිතට දාල තියෙන්නෙ, හුස්ම දිහා බලාගෙන ඉන්න එක විතරයි කියලයි.

ආනාපාන සතිය කියල කියන්නෙ හුස්ම දිහා බලාගෙන ඉන්න එක නෙවෙයි කියන එක මං හිතන්නෙ දැන් ඔය ඇත්තො පිළිගන්නව, විශ්වාස කරනව. මේ පහුගිය කාලෙ අපි කතා කලේ ඔය මාතෘකාව ගැනම තමයි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඒ අසහාය ගණයේ සූත්‍ර දේශනාව, 'ආනාපාන සති සූත්‍රය' අරගෙන බැලුවොත් කාරණා දහසයක් තියනවා. ඒ දහසයෙන් විදහා පාන්නේ නිකංම නිකං හුස්ම දිහා බලාගෙන ඉන්න විතරක්ම නෙවෙයි. එහෙම කොටසකුත් තියනවා ඉන් එහාට ගිය තව කොටසකුත් තියනවා.

එතකොට පින්වතුනි අපි දක්ෂ වෙන්න ඕන ඇත්තටම තමන්ට එක අරමුණක් කෙරෙහි හිත තියාගෙන ඉන්න පුළුවන් කාලය මෙන්න මෙච්චරයි කියල හඳුනා ගන්න. ඒක තමයි තමන් තමන්ට සෘජු වෙන බව. තමා තමාව හරි හැටි හඳුනාගන්න ප්‍රමාණය. ඒක වෙනත් කෙනෙක්ගේ අත්දැකීමක් එක්ක සැසඳෙන්නෙ නැති වෙන්න පුළුවන්, සමාන නොවෙන්න පුළුවන්, කාරි නෑ. හැබැයි තමන් තමන්ව දැකල තියනව යම්තාක් දුරට හෝ.

අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන පින්වතුනි අපේ ප්‍රමාණය, පරිමාව සහ (අපේ capacity එක කියල කියනව) දරන්න පුළුවන් ධාරිතාවය මොකද්ද කියල. ඒ ප්‍රමාණය තේරුම් බේරුම් ඇති කරගත්තා නම් භාවනාව තුලදී, අපිටම තේරෙන්න බලනව, පේන්න බලනව, තේරෙන්න පටන් ගන්නව ආශ්වාසය දිහා බලන් ඉන්නකොට ඒ ආශ්වාසය බොහොම තදට, දැඩිව, තියුණුව දැනිලා යම්කිසි වෙලාවක් ගියාට පස්සේ ඒ ආශ්වාසය අපිට පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ බොඳ වෙවී යන, නොපෙනී යන්න ඔන්න මෙන්න යන විදියෙ ස්වභාවයකට පත් වෙන්න පටන් ගන්නව. මෙව්ව අපි දැනුවත්භාවයට පත් වෙන්න ඕන කාරණා. මේව අපි හොඳාකාරයෙන්ම තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න ඕන කාරණා.   

යම් අවස්ථාවක් එනවා අපේ භාවනාවේදී, අපි කරන අරමුණ අපේ හිතට එපා වෙන. ඒකෙ තේරුම එයාගෙ ප්‍රභාෂ්වර භාවය, ඒ ගත්ත අරමුණ තුල තිබිච්ච ප්‍රභාෂ්වර භාවය ඒ වෙනකොට බොඳ වෙවී යන්න පටන් අරන් තියනව. මේකෙන් නිදහස් වෙන්න ඕන. අපි එතකොට ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන මොකද්ද පින්වතුනි?

"දැන් එහෙම නම් මේ හිතට අසවල් අරමුණම දෙන එක වැරදියි. එහෙම නම් මම අළුත් එකකට යන්න බලන්න ඕන, තේරුම් ගන්න පටන් ගන්න ඕන" කියල.

මෙන්න මේ විදියට අපි අපේ හිත ආලෝකමත් කරගන්න, ක්‍රියාකාරී මට්ටමක පවත්වා ගන්නට උත්සුක වෙන්න ඕන, උත්සාහ කරන්න ඕන, වෙර වීර්යය වඩන්න ඕන, වෑයම් කරන්න ඕන. එහෙම වුනොත් තමා පින්වතුනි අපිට හිතේ තියන ප්‍රභාෂ්වර භාවය රඳවා ගන්න පුළුවන් වෙන්නෙ. පවත්වා ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ. ඒකාකාරවම තියාගන්න පුළුවන්කමක් හම්බ වෙන්නෙ.

එහෙම නැතිවුනොත් එහෙම භාවනාව තුලදී හෝ සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපිට ඔය කියන ඒකාකාරීත්වය තුල හිර වෙන්නට, ඒ ඒකාකාරීත්වයෙන් ගැලවෙන්න බැරි වෙන්නට හේතු වෙන්න පුළුවන්. කෙසේ හෝ වේවා මේ විදියට අපි අපේ ජීවිතයට ලබා ගන්න අදහස් වුනත් පින්වතුනි පැති දෙකක් තියනව.

එකක් තමයි තමන් කාගෙන් නමුත් ඉගෙනගෙන ලබා ගන්නා වූ, ග්‍රහණයට නතු කරගන්නා වූ කාරණා. අනිත් එක තමයි අපි අපේ ජීවිතය තුල, විශේෂයෙන්ම භාවනාව ගැන කතා කරද්දී මේ භාවනා මාර්ගය තුල, තමන් හැබෑවටම අත්දැකීම් ලබලා, බුක්ති විඳලාම, පිරිසිද දැකලාම තේරුම් බේරුම් ඇති කරගෙන තියන කාරණාවල්.

අපේ ජීවිතේ ගොඩක් වෙලාවල් වලදී අපිව අරගෙන යන්නෙ, අපිට පාර පෙන්නන්නෙ සහ අපිට දිශානතිය මෙන්න මේකයි කියල යොමු කිරීම සිදු කරන්නේ බොහෝ අවස්ථාවන්වලදී පින්වතුනි අපි ලබා ගත්ත අපේ ස්වකීය අත්දැකීමට වඩා වෙන කොහෙන් හරි ඉගෙන ගත්ත, වෙන කාගෙන් නමුත් අහගත්ත, එහෙම කාරණාවක් ඔස්සේ අපේ ජීවිතේ මෙහෙයවනව වෙන්න පුළුවන්. එහෙම මෙහෙයවන එකේ වැරැද්දක් කියන්න බෑ. නමුත් ඒක හරියි කියල කියන්නත් හොඳ නෑ.

එතකොට භාවනාව තුලදී අපි ලබන අත්දැකීම දිහා අපි හැරිල බලන්න ඕන පින්වතුනි, තමන් මේ ලබාගන්නා වූ අත්දැකීම හැබෑවටම හෝ තමන් මේ ලබා ගන්නා වූ හෝ මේ ග්‍රහණය කරගන්නා වූ අදහස තමන් හැබෑවටම අත්දැකීම් ලබපු දෙයක් කියල ප්‍රායෝගිකව බුක්ති විඳපු දෙයක්ද? එහෙම නැතිනම් වෙන  මොකක් හරි සදහනක තිබිච්ච දෙයක් මේ හොයනවාද? කියල. අත්දැකීමක් ලබල ඒ දේ තේරුම් ගන්නවාද? තේරුම් කරගත්ත දෙයක් අත්දැකීම් ලබන්න උත්සාහ කරනවද? කියල අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන.

මොකද හිතක ස්වභාවය ඕනෑම කාරණාවක් විගහට අල්ල ගන්නව. එයා ඒ දේ තුලින් තමයි හිතේ ප්‍රභාෂ්වර බව, හිතේ ලස්සන පවත්වා ගන්නෙ එක්තරා කාලයක් තුල. අපි අපේ හිතට ඇති කරගත්ත අදහසක් නම් හඹාගෙන යන්නෙ, ඒ අදහස අපේ හිතේ පැන නැඟිල ක්‍රියාත්මක වෙලා තියන කාලය හිතේ ප්‍රභාෂ්වර භාවයක් ඒ කාරණාව ඔස්සේ තියෙන්න පුළුවන්, නමුත් ඒ දෙයින් අයින් වුනාට පස්සේ ආයෙ හිතට දුවන්න ක්‍රමයක් නැති වෙනව ප්‍රායෝගිකත්වයක් නැති නිසා.

ඉතින් අන්න ඒක හින්ද පින්වතුනි අපි අපේ භාවනාව තුලදි තමයි හඳුනාගන්න පටන් ගන්නේ තමන් ඇත්තටම ස්වාධීනව අඩිය තියන අඩි ප්‍රමාණය කීයද? තමන් ස්වාධීනවම මේ දේවල් තේරුම් ගන්න ප්‍රමාණය කොච්චරද? ස්වාධීන නැති කාලය කොච්චරද? කියල.

තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන මේ දහම් මාර්ගය පින්වතුනි, අපි පළවෙනියෙන්ම ඇවිදගෙන යනකොට අපිට හම්බ වෙන කාරණාවල් තමයි 'ශ්‍රද්ධාව.' විශ්වාසයක් ඇති වෙනව බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහිත් උන් වහන්සේ දේශනා කරල තියන ධර්මස්කන්ධය කෙරෙහිත් ඒ මාර්ගයෙ ගිහිල්ල ප්‍රයෝජනය ගත්ත ඇත්තො කෙරෙහිත්.

ඊට පස්සෙ අපිත් උත්සුක වෙන්න පටන් ගන්නවා මාත් එහෙනම් මේක කරල බලන්න ඕන කියල. ඉන් අනතුරුව තමයි අපි සැක හැරගෙන අඩිය තියන්න පටන් ගන්නේ තමාගේ රැකවරණය තමාම සලසා ගන්නා වූ ප්‍රමාණයට.

එතකොට පින්වතුනි මේ ගමන ඔය විදියට යන්න අපිට 'පරතෝඝෝෂය' ඕන වෙනව. අන් අදහස් ඕන වෙනව. හැබැයි යම් අවස්ථාවකට පස්සේ ඒ අදහස් අපිට අපේ අත්දැකීමක් හැටියට බුක්ති විඳින්න පටන් ගන්න වෙනව.

හිත කියන දේ අළුත් අළුත් අදහස් අල්ල ගන්නවා තමයි. රඳවා ගන්නව, තියා ගන්නව තමයි. ඒ වුනාට ඒව අත්දැකීම් නෙවෙයි. අත්දැකීම් ලබන්න ප්‍රායෝගිකව බුක්ති විඳින්න ඕනෙ. භාවනාවෙදි තමයි අපිට හම්බ වෙන්නේ තමන් මේ ලබා ගන්නා වූ දෙය, එහෙම නැතිනම් කමටහන් වාර්ථාව, සැබෑවටම අත්දැකීමක්ද එහෙම නැති නම් වෙනත් මොකක් හරි කාරණාවක සබැඳියාවක් තියන සිද්ධියක්ද, දෙයක්ද කියල.

මෙන්න මේ වගේ දේවල්වලින් තමයි පින්වතුනි අපිට අපේ චිත්ත සන්තානය තුල, අපේ ආත්ම භාවය තුල ප්‍රභාෂ්වර භාවය, පිරිසිදු භාවය, ලස්සන ඔප් නංවාගන්නෙ මොන දේකින්ද කියන එක තේරෙන්න පටන් ගන්නෙ. අපි ඇත්තටම අපිට ස්වාධීනද තවමත් අපි පරාධීනද කියන අදහස එළියට ගන්න පුළුවන්කම තියෙන්නෙ. ඒකයි මේ කියන සතිපට්ඨානය පුදුමාකාර දේශනාවක් වෙන්නේ.

"සෝක පරිද්දවානං සමතික්කමාය දුක්ඛ දෝමනස්සානං අත්තංගමාය"

සෝකයක් සන්තාපයක් තියනව නම් එව්වයින් නිදහස් වෙන්නටත් දුකක් දොම්නසක් තියනව නම් එව්වගෙන් නිදහස් වෙන්නටත්,

"ඥාණස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්චකිරියාය"

නුවණක් ඇහැරවන්නටත්, නිර්වාණය කියල කියන මාර්ගඵල ලැබීමේ අවසානය, සංසාර දුකෙන් අත්මිදෙන සැනසීම අත්කර ගන්නටත් අපිට පාර කියල දෙන්නේ. ඔය කියන මඟ යන්න කියල දෙන එකම එක පාඩම, එකම එක කතාව, එකම එක මූලධර්මය, ප්‍රමේයය නම් සතර වූ සතිපට්ඨානය. ඒ සතර සතිපට්ඨානය හකුළුවල තියන දේශනාව නම් ආනාපාන සති සූත්‍රය. ඒ කියන දේශනාව ඇතුලේ ඔය කියන සම්පූර්ණ කාරණාවන්වල යථාර්තය පෙන්නන විදිහේ මූලධර්මය කැටි වෙලා තියෙන්න ඕන.

ඉතින් අද දවසේදී මට කියන්න ඕනකම තිබ්බේ අපේ හිත ප්‍රභාෂ්වරව තියෙන්නේ ආගන්තුකව එන උපක්ලේශ හින්දයි. ඒ හිත කොච්චර ප්‍රභාෂ්වර වෙලා තියනවද කියන එක අපි තේරුම් ගන්න ඕන. ඒ වගේම මේ හිත ප්‍රභාෂ්වර වෙලා තියෙන්නෙ තමන් ඇත්තටම ලබා ගත්ත අත්දැකීම හින්දද? ආගන්තුකව ආපු උපක්ලේශ හින්දද? නැත්නම් ආගන්තුකව ආපු අදහස් හින්දද? කියන එක අපිම ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන.

තමන් තමන් තුලින්ම තමාවම දූපතක් කර ගන්න යනවද? තමන් තාමත් වෙනත් දූපතකට ඇල්ම බැල්ම දාගෙන, අත දික්කරගෙන ඉන්නවද? කියන එක තේරුම් ගන්න අපිම දක්ෂ වෙන්න ඕන. එහෙම වුනාමයි පින්වතුනි අපිට අපේ ජීවිතය තුල නිදහස සහනය හොයා ගන්න පුළුවන් වෙන්නෙ.

මේ තරම් කාලයක් ඔය ඇත්තොත් මමත් අන්‍ය ආගම් ඕන එකක ඉන්න ඇති. වෙන වෙන දේවල්වල යන්නත් ඇති. වෙන වෙන අයට අපේ ජීවිතය තුල සංතෝසය, සතුට ඇති කරන්න වගකීම් බාර දෙන්නත් ඇති.

"මගේ ජීවිතේ සතුට ඔයා ගාවයි, මගේ ජීවිතේ සැනසීම අහවල් දේ හින්දයි, අහවල් කෙනා ළඟයි" ඒ ආදී වශයෙන්.

අපි මේවයි බලාපොරොත්තු වෙන්නත් ඇත්තේ. නමුත් අවසානයේදී ඔය කියන හීනය පස්සෙ දුවගෙන දුවගෙන ගිහිල්ල, ඒ කියාපු උපක්ලේශය පස්සෙ දුවගෙන දුවගෙන ගිහිල්ල, හිත බොහොම සංතෝසයෙන් තියාගන්න උත්සාහ කරල කරල, අවසානයෙදි අපිට එපා වෙලත් ඇති මේ වෙනකොට.

දැන් අපි දන්නවා අත්දැකීම් හැටියටම, උපක්ලේශ පස්සෙ යන එක ඒ ආගන්තුකව එන දේවල්වලින් හිතට ලොකූ සංතෝසයක්, සහනයක්, සැනසීමක් වගේ දෙයක් ගෙනල්ල දුන්නට එව්ව ඇත්තටම හැමදාටම නැහැ, තියාගන්න බැහැ කියල. අපිට හැමදාම තියන සැනසීම ඇති කරගන්න පුළුවන් ක්‍රමයයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරල දෙන්නේ, කියල දෙන්නේ, උගන්වන්නේ, භාවිතා කරන්න කියල අපිව යොමු කරවන්නෙ. ආන් ඒකයි සතර සතිපට්ඨානය ගැන, ආන් ඒ දේශනාව ගැන අපි මේ කතාබහ කරන්නේ අපක්ෂපාතී නික්ෂණය කියන මාතෘකාව යටතේ.

ඉතින් අද දවසේදී ඔන්න ඔය කියන දිශානතිය තමයි පින්වතුනි මට ඔය ඇත්තන්ට කියන්න ඕනකම තියෙන්නෙ. ඇත්තටම තවමත් සූත්‍රය සූත්‍රය හැටියට විස්තර කරන්න අපි කිට්ටු කරල නැහැ. තාමත් අපි යන්නෙ සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්නෙ කොහොමද? සිහියට ප්‍රධාන තැන දිය යුත්තේ මොන මොන කාරණාවන්වලටද? කියන මෙන්න මේ පාඩම් ටිකෙයි අපි යන්නෙ.

අපි සමස්ථයක් හැටියට භාවනාව කරනකොට, එක පාරටම ආනාපානය කරන්න යනව. ටික දවසක් කරනව. නැති වුනහම ඇස් දෙක අරෙහෙ මෙහේ තද කරගෙන හොයන්න පටන් ගන්නව. නාහෙ කෙළවර හොයන්න පටන් ගන්නව. ඊට පස්සෙ පොතෙන් හොයනව. අවසානෙට සැක සංකා, ගැටීම්, අනං මනං මහා ගොඩක් මැද ඉන්නව. පස්සේ ඔය ටික ඔක්කෝම අතහැරල දාලා කල්පනා කරන භාවනාවක් කරන්න පටන් ගන්නව.

නමුත් දැන් මං හිතනව අපිට යම් අවස්ථාවක් හම්බ වෙලා තියනවා අපේ ජීවිතය තුලම තොරතෝංචියක් නැතුව කෑ ගහපු හිතට, තොරතෝංචියක් නැතුව ගමන් බිමන් කරපු, තනිව හැසිරිච්ච, පුදුමාකාර දුරක් ගියපු හිතට ලොකු නිදහසක් දෙන්න.

බුදුරජාණන් වහන්සේ ආනාපාන සතිය කියන දේශනාව කරන්නෙම විතක්ක ඡේදනයට. විතර්කයන් සංසිඳුවා ගන්නට. අවිද්‍යාව නැති කරවන්නට. ඒ කියන දිශානතිය මං හිතනව දැන් අපිට පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ පේන්න පටන් ගන්නව ඇති කියල අත්දැකීම් හැටියට. දේශනාව අනුසාරයෙන් නෙවෙයි.

එවන් වූ අත්දැකීමක් ලබාගන්න, අදත් මේ කියල දුන්න කාරණාවල් හේතු වාසනා උපකාර වේවා කියල මං බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි.

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි     

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 13

චිත්ත රීති 05

පාලනයෙන් බැහැරවීම

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"ඵන්දනං චපලං චිත්තං

දුරක්ඛං දුන්නිවාරයං

උජුංකරෝති මේධාවී

උසුකාරෝව තේජනංතීතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්දට එකතු වෙච්ච පින්වත් පිරිස වගේම අන්තර්ජාලය ඔස්සේ අප හා සම්බන්ධ වෙන ඔය ඇත්තො සෑම සියළු දෙනාමත් බොහෝමත්ම ගෞරවයෙන් යුක්තව පිළිගනු ලබනවා. මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍රගත කරගත්ත අපේ සතිපට්ඨාන භාවනා වැඩමුළුවේ අදට යෙදිල තියෙන්නෙ පින්වතුනි දහතුන් වෙනි වාරයයි.

මේ තාක් වෙනකං අපි භාවනාව කියන මාතෘකාව ඔස්සේ බොහෝ කාරණාවල් සාකච්ඡාවට ලක් කලා. මූලිකව මම උත්සාහවන්ත වෙනවා, උත්සාහවන්ත වුනා භාවනාවක් කරනකොට අපිට තියන කරදර සහ බාධකවලට මුහුණ දෙන්නෙ කොහොමද? ඒවා හසුරුවා ගන්නෙ කොහොමද? කියන මේ ඉලක්කය සම්පූර්ණ කරගන්න, ඒ විදිහ ගැන කියල දෙන්නයි උත්සාහවන්ත වුනේ.

ඒ තුලින් බුදුරජාණන් වහන්සේ සතර සතිපට්ඨානය කියන දේශනාවේ කියල දෙන "සෝක පරිද්දවානං සමතික්කමාය දුක්ඛ දෝමනස්සානං අත්තංගමාය" කියල කියන අපිට තියන ශෝකයන්ගෙන්, පසුතැවීම්වලින්, කළකිරීම්වලින් නිදහස් වෙන්නටත්, කායිකව සහ මානසිකව තියන දුක් දොම්නස්වලින් නිදහස් වෙන්නටත්, මේ කියන සතර සතිපට්ඨානය භාවිතා කරන්න පුළුවන්කමක් තියනවා නම්, මේ ලෝක සත්ත්වයා වන ඔබත් මමත් දෛනිකව එදිනෙදා මුහුණ පාන ජීවිතේ කටයුතු කාරණාවන්වලට අපිට යම්කිසි වූ අස්වැසිල්ලක්, සැනසීමක්, නිවීමක් හොයා ගන්නට, සාක්ෂාත් කරගන්නට, ළඟා කර ගන්නට අවස්ථාවක් සැලසෙනු ඇතැයි කියන බලාපොරොත්තුවයි කේන්ද්‍රගත වුනේ, මුදුන් පමුණුවා ගන්නට උත්සාහවත් වුනේ.

මෙනයින් පින්වතුනි පසුගිය සතිය වෙනකොට අපි සාකච්ඡාවට ලක් කලා චිත්ත රීති කියන මාතෘකාව යටතේ, හිතෙහි තියන සකස් කිරීම් නැත්නම් හිතෙහි තියන පුරුදු, හිතෙහි තියන ක්‍රම හැටියට පහුගිය සතියෙදි අපි කතාබහට ලක් කලේ අපි අත්දැකීම් ලබලා විශ්වාස කරන කාරණාත් අපි අත්දැකීම් නොලබා (වෙන විදියට වෙන ඇත්තන්ගෙන් ආපු කාරණා තියනව අපි ගාව) දේවල් විශ්වාස කිරීමත් කියන මෙන්න මේ කොටස් දෙක ගැන.

උදාහරණයක් හැටියට වෙන කෙනෙක් ගැන කිවුවොත් එහෙම, වෙන තැනක් ගැන කිවුවොත් එහෙම අපි ඒ තැනට ගිහිල්ල තියනව නම්, ඒ කෙනාව ඇසුරු කරල තියනව නම්, අපි දන්නව පුද්ගලිකවම, අත්දැකීම් තුලින්ම, ඒ තැන කොහොම තැනක්ද ඒ කෙනා කොහොම කෙනෙක්ද ආදී වශයෙන්. හැබැයි ඒ කියන තැනට නොයා, ඒ කියන කෙනාව ඇසුරු නොකර, අපි වෙනත් කාගෙන් හරි වෙනත් මූලාශ්‍රයන්ගෙන් ලබා ගත්ත දැනුම තුලින් අදහස් දරනවා නම්, හිතේ යම්කිසි වූ මැනීම් මාත්‍ර හදාගෙන තියනවා නම්, ඒක පින්වතුනි අපි ලබා ගත්ත අත්දැකීමට සාපේක්ෂ දෙයක් නෙවෙයි. ඒක වෙනත් කෙනෙකුගේ අත්දැකීමක් අපේ අත්දැකීමක් කර ගැනීමකුයි තියෙන්නෙ.

අපි එතකොට ස්වාධීනද? අපි ස්වාධීන නෑ. අපි පරාදීනයි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දර්ශනයේ අපිට කියල දෙන්නේ තමන්ට තමන් දූපත වෙන්න, තමන්ට තමන් ස්වාධීන වෙන්න කියන මෙන්න මේ පාඩමයි. ඒ කියන ඉලක්කය සපුරා ගන්නට නම් පින්වතුනි අපි දක්ෂ වෙන්න ඕන අපේ ජීවිතය තුල අපි ඇත්තටම මේ දේවල් ස්වාධීනව බුක්ති විඳපු දේවල්ද, ස්වාක්ඛාත කර ගත්ත දේවල්ද නැද්ද කියන එක තේරුම් ගන්න.

ඔන්න ඔය කියන ඉලක්කය සම්පූර්ණ කරගන්න භාවනාව තුලදිත් අපිට සමහර සමහර අවස්ථාවන්වලදී අවස්ථාව හම්බ වෙනව. ආන් ඒ දේ ගැනයි මේ සතියෙ කතා කරන්නෙ. මේ සතියේදී චිත්ත රීතිය කියන තේමාව යටතේදී එහි පස්වෙනි කොටස හැටියට අද මම කතා කරන්න බලාපොරොත්තු වෙනව පින්වතුනි පාලනයෙන් තොරවීම කියන මාතෘකාව ගැන. මේ වෙනුවෙන් මාතෘකා කරගත්ත ගාථා රත්නය තියෙන්නෙ දහම් පදයේ චිත්ත වර්ගයේ පළවෙනි ගාථාව.   

"ඵන්දනං චපලං චිත්තං

දුරක්ඛං දුන්නිවාරයං"

ඔය ඇත්තන්ටත් මටත් තියන හිත, සාමාන්‍ය මට්ටමේ තියන හිත පින්වතුනි චපලයි. සාමාන්‍යයෙන් අපි කියනවනෙ අර කෙනා චපලයි මේ කෙනා චපලයි කියල. සමස්ථයක් හැටියට කියනව කාන්තාවො චපලයි කියල. මං දන්නෙ නෑ ඇත්තද බොරුද කියල. ඇයි එහෙම කියන්නෙ කියලත් මං දන්නෙ නෑ. කොහොම නමුත් තථාගතයන් වහන්සේ මේකට පුද්ගල බේදයක් ඈදා ගන්නෙ නැතුව සාමාන්‍ය හිතක තියන ස්වභාවයක් පෙන්නල දෙනවා

"ඵන්දනං චපලං චිත්තං".

හිත කියන්නෙ හරි චපල දෙයක්. විශ්වාස කරන්න අමාරු දෙයක්. නිතර නිතරම වික්ෂිප්ත වෙනවා. හරිම චංචලයි. එක විදියකට තියෙන්නෙ නෑ. මේ ගාථා රත්නයට පස්සෙ තියන ගාථා රත්නයෙ කියල දෙන උදාහරණයෙ තියෙන්නෙ ඒක හරියට වතුරෙ ඉන්න මාළුවව ගොඩට අරන් දැම්මට පස්සේ ඌ දඟලන්න පටන් ගන්නව. ඌ දඟලන්නෙ මොනව කරනවද, මොනව වෙන්න යනවද, කොහාටද යන්න ඕනෙ ඒ මොනවත් දන්නෙ නෑ. මෙයා දන්න එකම දේ තමයි එහෙට මෙහෙට එහෙට මෙහෙට එහෙට මෙහෙට එහෙට මෙහෙට දඟලන එක. සමහරක් විට වතුර තියෙන්නෙ වෙන අහක වෙන්න පුළුවන්, මෙයා දඟල දඟල දුවන්නෙ වෙන පැත්තකට වෙන්නත් පුළුවන්.

අපේ හිතේ සාමාන්‍ය ස්වභාවය පින්වතුනි දියෙන් ගොඩට දාපු මාළුවෙක් වගේ තමයි කියල කියනව. ඒ තරමටම චංචලයි. නිරන්තරයෙන්ම දුවනවාම තමයි. හැබැයි ඕක පාලනය කරගත්ත කෙනාට තමයි 'මේධාවි' කියල කියන්නෙ. මාත් ඉතින් උත්සාහ කරනවා තාම බැරි වුනාට සමහර වෙලාවට. ඉතින් දක්ෂ කෙනා, ඥාණවන්තයා, ප්‍රඥාවන්තයා (එයාට තමයි පාලියෙන් කියන්නෙ මේධාවි කියලා) මොකද කරන්නේ.

හරියට අර වේලිච්ච ලීයක් රත් කරල රත් කරල කෙළින් කරල ගන්නව වගේ, එහෙට මෙහෙට නැමිල තිබිච්ච ලීයක් හොඳ වඩුවෙක් තමන්ට උවමනා වන ප්‍රමාණයට සකස් කරල සකස් කරල ගන්නව වගේ තමන්ගෙ හිත හසුරුවා ගන්නව. මොන හිතද හසුරුවා ගන්නෙ? චපල හිතයි හසුරුවා ගන්නෙ. මේ විදියට චංචල හිතයි හසුරුවා ගන්නෙ.

එතකොට පින්වතුනි අපි හඳුනාගන්න ඕන ප්‍රධානම කාරණා කිහිපයක් තියනව අපේ හිතේ. අංක එක තමයි මේ හිත නිරන්තරයෙන්ම දඟලනව. ඒක තමයි හිතේ තියන ස්වභාවය. ඒ දැඟලීම මොකටද සමාන වෙන්නෙ? වතුරෙන් ගොඩට දාපු මාළුවෙක්ට. ඌ වතුර හොයාගෙන යනවද, වෙන මොනවද කරන්න යන්නෙ, ඒ මොනවත්ම දන්නෙ නෑ. වතුරෙ ඉන්නකොට පීනන්න දන්නවා. ගොඩ දැම්මට පස්සේ පණ තියනකං දඟලන්න දන්නව.

ඔන්න ඔය වගේ එකක් තමයි අපේ හිත. නිරන්තරයෙන්ම දඟලනව. එක තැනක තියෙන්නෙ නැහැ. ඒක පොඩි ළමයෙක්ට විශේෂ දෙයක් හෝ වෙනත් කෙනෙක්ට විශේෂ දෙයක් හෝ කාන්තාවකට විතරක් විශේෂ දෙයක් නෙවෙයි. ඒක කාටත් පොදු දෙයක්. ඒකට කාන්තා, පිරිමි, බාල, මහළු, ගිහි, පැවිදි කියල බේදයක් නැහැ. හැබැයි හිත සකස් කරගන්නකං.

ඒ හිත සකස් කරගන්න පුළුවන්කමක් තිබ්බා නම් ආන් ඒ කෙනාට කියනවා ඥාණවන්තයාය කියල. ඒ ඥාණවන්තයා අර විදියට දඟලන හිත සකස් කරගන්නව. එතකොට අපිට සමහර අවස්ථා තියනව පින්වතුනි අපේ ජීවිතය තුල අත්දැකීම් ලබන කාරණා ගොඩක් වෙලාවට එක පාරටම නිකං මහ පුදුමාකාර දේවල් ඔළුවට එන්න පුළුවන්. එක පාරටම එක එක අදහස් හිතට එන්න පුළුවන්. එහෙම වුනාම අපි ඇත්තටම කියනව නම් වික්ෂිප්ත වෙනව. මොකද්ද කරන්නෙ? මොකද්ද මේ වෙන්න යන්නෙ? කියල අපි දන්නෙ නෑ.

ඕක සමාන කරනව මම, අපි භාවනාව කරනකොට හිටි ගමන් කොහෙවත් නැති සිතිවිල්ලක් එනව. කොහෙවත් නැති මතකයක් එනව. කිසිම කිසි සම්බන්ධයක් නෑ, කිසිම කිසි ගැලපිල්ලකුත් නෑ, මේ වෙලාවටවත් මේ කාලයටවත් මොකකටවත් සම්බන්ධයක් නැති මොකක් හරි එකක් ඔළුවට ඇවිල්ල පාත් වෙනව. අපි ඕකෙන් වික්ෂිප්ත වෙනව ගොඩක් වෙලාවට.

ඊළඟට අපි මොකද්ද කරන්නේ? ඕක ගැන හිතන්න පටන් ගන්නව. නේ? අපි හිතන්න ගන්නව මේක මොකක් හින්දද වුනේ? දැන් අපිට ඕන මේකෙ අවස්ථා සම්බන්ධය සම්පූර්ණ කරගන්න. මේ ආපු සිතුවිල්ල අපි දන්න මොකක් හරි භාජනයක් තිබ්බ කියන්නකො. අපි දන්න භාජන කිහිපයක් තියනව බහාලන්න, දැන් ධර්මයත් දන්න හින්ද කාම තණ්හා, භව තණ්හා, විභව තණ්හා. එක්කො තියනව කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථින මිද්ධ, උද්දච්ච කුක්කුච්ඡ, විචිකිච්ඡා ආදිය හැටියට. තව මොනව හරි තියෙන්නත් පුළුවන්. කාරි නෑ.

මේ තියන මොහොකට හරි අපිට දැන් මේක දාන්න ඕන. වැඩේ තියෙන්නෙ දාන්න එකක් නෑ. තේරෙන්නෙ නෑ මොකකටද දාන්නෙ කියල. ඉතින් අපි මොකද කරන්නෙ? ඕකෙ අස්සක් මුල්ලක් නෑර හොයන්න පටන් ගන්නව. මේ වගේ දෙයක් වෙනකොට පින්වතුනි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට උගන්වන ප්‍රධානම දේ තමයි අපි අපේ භාවනාවට පින් සිද්ධ වෙන්න භාවනාවේ යම්කිසි අවස්ථාවක් අපේ හිත තැන්පත් කර ගන්නවා කාලානුරූපීව කරන පුහුණුව හින්දා.

ඒක අර ගොඩට දාපු මාළුවා ආපහු වතුරට දානව වගේ වැඩක්. හැබැයි වතුරට දැම්මා කියලා මේ මාළුව එක තැනක ඉඳීද? මූ එක තැනක ඉන්නෙ නෑ. ඉන්න බෑ. මෙයාට පීනන්න ඕන, එහේ මෙහේ යන්න ඕන. අපේ හිතටත් ඔන්න ඕකම තමයි තියන සිද්ධිය.

අපේ හිත සාමාන්‍යයෙන් තියනකොට ගොඩ දාපු මාළුවෙක් වගේ තමයි නිතරම දඟලනව. අර අරමුණ පස්සෙ යනව, මේ අරමුණ පස්සෙ යනව, අර අරමුණ ගැන කතා කරන්න ඕන, මේ දකින දේ ගැන විවේචනය කරන්න ඕන, මේක පාලනය කරන්න ඕන, මේකට ඕන නෑ කියන්න ඕන, මේක ඕන නෑ කියන්න ඕන ආදී හැටියට එහෙට මෙහෙට එහෙට මෙහෙට පැන පැන තමයි තියෙන්නෙ. මේ ගොඩ ඉන්න වෙලාව.

ඕක යම්කිසි අවස්ථාවකදි භාවනා කරනකොට ආපහු වතුරට වැටෙනව. වැටෙනව කියන්නෙ අර තියෙන දැඟලිල්ල ටිකක් සාමකාමී වෙලා නිශ්චල වෙන්න පටන් ගන්නව. හැබැයි මෙහෙම වුනා කියල මාළුව නිකං ඉන්නෙත් නෑ. සමහර මාළුවො දැකල ඇති ඔය ඇත්තෝ, වතුරෙ ඉන්නෙ, ගොඩට පනිනව. දැකල ඇති සමහරක් වෙලාවට.

ආ එහෙම එකක් අපේ හිතටත් වෙනව. ඉඳල හිටලා අර වගේ කිසිම කිසි සම්බන්ධයක් නැති මොනව හරි සිතුවිලි පහළ වෙන්න පුළුවන් සමහරක් විට ධාර්මික සිතුවිලි, සමහරක් විට අධාර්මික සිතුවිලි. මේක ඥාණයක් වුනා, මේක ලොකු කාරණාවක් වුනා ආදී හැටියට එහෙමත් ඔළුවට එනව. සමහරක් විට අපේ ඇත්තො හිතනව එහෙනම් මාර්ගඵලයකුත් ලබාගත්ත කියල.

මේක තමයි මේ චපල හිතේ තියන මාකාකාරී ස්වභාවය. චපල වූ ස්වභාවය. හිත අපේ පාලනයට නතු කරලාම තියාගන්න බැරි කතාවයි මේ කියන්නෙ. එයා එයාගෙ පාලනයෙන් මිදිල ගිහිල්ල එයාට කැමති මොනව හරි එකකට ආපහු වැටෙනව හෝ වට්ටවා ගන්නව. මේක තමයි හිතක තියන සාමාන්‍ය ස්වභාවය හැබැයි අපි ඔය කියන අත්දැකීමට හුරු වෙලා නැත්නම්, පුරුදු වෙලා නැත්නම්, අපි දන්නෙ නැත්නම් මේකෙ මොකද්ද වෙන්නෙ කියල, එහෙනම් අපි හිතන්න පටන් ගන්නව මේ ආපු සිතුවිල්ල මොකද්ද කියල.

එතකොට වෙන්නෙ මොකද්ද? අපි ගොඩේ හිටපු එක්කෙනා භාවනා කරපු හින්ද වතුරට වැටුනා. වතුරට වැටිච්ච එක්කෙනා ආපහු ගොඩට වගේ ඇවිල්ල ඔන්න හිතන්න පටන් ගත්තා. දැන් ඒක ගොඩේම තියාගන්නවා අපි අර විදියට නැවත නැවත නැවත නැවත හිතන්න පටන් ගත්තහම. එතකොට පින්වතුනි අපිට කරන්න තියන හොඳම දේ තමයි ඒ වගේ අවස්ථාවකට මුහුණ දෙන්න වුනහම ඒ තුලින් වික්ෂිප්ත වෙන එක නෙවෙයි. ඒකත් එක ආශ්වාසයක ඇති වීමකුයි පැවතීමකුයි නැති වීමකුයි වුනා වගේම එහෙම එකකුත් අපේ ඔළුවට පැමිණිලා තිබිලා යට වෙන්න ඕන. යන්න දෙන්න ඕන. එහෙම එකක් ඔළුවට එන්න දෙන්නත් ඕන, යන්න දෙන්නත් ඕන, තියාගන්නෙ නැතුව. මොනව කරන්නෙ නැතුවද? තියාගන්නෙ නැතුව.

අපි ගොඩක් වෙලාවට කරන්නෙ මේක තියාගන්නව. තියාගන්නෙ කොහොමද? හිතන්න පටන් ගන්නව,

"මේක කොහොම හිතිච්ච එකක්ද මේ? කවද්ද මේක වුනේ? මට මතක නෑනෙ අප්පා"

දැන් එයාට කාලයක් දීල තියෙන්නෙ. දැන් එයාට ඕන කරන වේදිකාව හදල දීල තියෙන්නෙ ඔය විදියට හිතන්න වුනාම. අපි අපේ හිතට එන අදහසට දැම්ම කියල "මට හරි කළකිරීමක් තියෙන්නෙ දැන් හිතේ" ඒ වගේ අදහසක් දැම්මොත් එහෙම දැන් හිතෙන් අපි එයාට හදල දීල තියනව වේදිකාවක්. මේ කාරණේ කෙරෙහි දුකක් තියනව කියල අපි හිතට දුන්නොත් එහෙම ඒක ආපු සිතුවිල්ලක් විතරක් නෙවෙයි පවතින්න පුළුවන් සිතුවිල්ලක්. ඇයි මේ? මේක දුකක් තියන සිතුවිල්ලක්නෙ. දැන් අපි ඒකෙ දුක කෙරෙහි හිතන්න පටන් ගන්නව. දුක ආශ්‍රයෙන් හිතන්න පටන් ගන්නව. එහෙම එකක් මේකෙ තියනව.

එතකොට පින්වතුනි සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල දැන් ඔය ඇත්තන්ට තේරෙනව ඇති දෛනිකව ඔය කියන උගුලේ, ඔය කියන දුකේ දවසකට කී වාරයක් නම් අහු වෙනවද කියන්නකො. කොච්චර නම් පැටලෙනවද කියන්නකො. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන හැටියට හඳුනා ගත්තොත් අපේ හිත තැන්පත්කමෙන් මිදිලා මේ වෙන මොකක් හරි එකක් පෙන්වනවා, හේතුව තමයි මෙයාට හිතන්න ඕන.

හිතේ ස්වභාවය තමයි චංචල බව. ඒක හින්ද මොකක් හරි එකක් දානව. හැබැයි අපි ඒකට හිතා මතා වෙනම විදිහේ ඉන්ධන සපයන්න ගියොත් එහෙම අර ආපු සිතුවිල්ල වඩා වර්ධනය වෙනව. ඕක පරණ එකක් එක්ක සංසන්දනය වෙන්නත් පුළුවන්. සැසඳෙන්නත් පුළුවන්.

"මේ වගේ එකක් මට මීට කලිනුත් වුනානෙ අප්පා. හරි පුදුමයිනේ බලන්නකො" ඕක ගැන ඉතින් කෙනෙක් හේතුවකුත් කියන්න පුළුවන්. මළගිය ඥාතියෙකුත් ගලපල කියන්නත් පුළුවන්. විනාසයි ඊට පස්සෙ. ආයෙ බේරෙන්න වෙන්නෙ නෑ කවම කවදාකවත්. එතකොට පින්වතුනි අපි උත්සාහවත් වෙන්න ඕන, අපි දක්ෂ වෙන්න ඕන භාවනාව තුලදි විශේෂයෙන්ම පැන නඟින ඔය ගණයේ කාරණාවන් වලට එන්න දෙන්න වගේම යන්න දෙන්න. තියාගන්න නෙවෙයි යන්න දෙන්න. ඒ දේට එච්චර වටිනාකමක් වැදගත්කමක් නොදී ඉන්න උත්සාහ කරන්න ඕන.

අන්න එහෙම කරන්න පුළුවන්කමක් තිබුනොත් එහෙම අපිට අවස්ථාව තියනව පින්වතුනි මේවගෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන් වටපිටාවක් හදා ගන්න. එහෙම නැතිනම් ඒ එන එන සිතුවිල්ල අපි අනුමත කරන්න තියාගන්න පටන් ගත්තොත් මේක අපේ පාලනයට ගන්න බැරි වෙනව. අපිට පාලනය කරන්න පුළුවන් ස්වභාවය හිත අපෙන්ම අරගෙන යනව. අපේ හිත අපිට පාලනය කරන්න පුළුවන් ස්වභාවය අරගෙන යනව. මේවට චිත්ත උපක්ලේශ කියලත් කියනව. එහෙම නැත්නම් විපස්සනා උපක්ලේශ කියල කියන්නත් පුළුවන්. හිතෙහි අපි හඳුනා ගත යුතු විශේෂිත කාරණා මේව.

මේව තමයි පින්වතුනි අපිට නිකං ඉන්න වෙලාවට වෙන එක්කෙනෙක් ගැන තියන මොකක් හරි එකක් ඇවිල්ල ඔළුවට පනින්න පුළුවන්. ඊට පස්සේ අපි ඕක ගැන හිතන්න පටන් ගත්තොත් එහෙම, මේක වෙච්ච දේකුත් නෙවෙයි, හැබැයි ඒක ඇත්ත වගේ තමයි. ඒක හරියට හීනයක් දැකලා ඒ හීනය ඇත්ත කියල හිතාගෙන කල්පනා කරනව කියල හිතන්නකො. ආන් ඒ වගේ වැඩක්.

අපි උත්සාහවත් වෙන්න ඕන භාවනාව තුලින් ඔය කියන විදිහේ වටපිටාවට උත්තර බඳින්නේ කොහොමද කියල අපේ හිතට උගන්වන්න. භාවනාවක් කරනකොට අපේ ජීවිතේ තියන ප්‍රශ්න ටික නිකං ස්විච් එකක් ඕෆ් කරනව වගේ නැති වෙලා යනව නෙවෙයි. අපි අපේ හිතට උගන්වනවා ඒ විදියට පහළ වෙන කාරණාවලට කොහොමද මම ප්‍රතිචාර දක්වන්න ඕන කියල. ධර්මාවලේපනයෙන්. ධර්මය තුලින් කියල දෙනවා මෙන්න මේ විදියටයි ඔයා බලන්න ඕන කියල. මෙන්න මේ විදියටයි මේක දකින්න ඕන කියල.

ඒ විදිහෙන් බැලුවාම සාමාන්‍ය ජීවිතයෙදිත් අර වගේ අත්දැකීමක් ලබනකොට අපේ හිතේ එතකොට අළුත් සකස් කිරීමක් එකතු වෙලා තියනව. පැලපදියම් වෙලා තියනව. ධර්මයක් හැටියට. අන්න එතනිනුයි පින්වතුනි සතිපට්ඨානය තුලින් ඔය "සෝක පරිද්දවානං සමතික්කමාය දුක්ඛ දෝමනස්සානං අත්තංගමාය" කියන ඒ කොටස් සම්පූර්ණ වෙන්නෙ කියල අපිට පොඩ්ඩක් හිතාගන්න පුළුවන්.

ඉතින් අද මට කියන්න ඕනකම තියෙන්නෙ සාමාන්‍යයෙන් අපේ ජීවිතේ ගත කරනකොට ඔය එක පාරටම කොහේවත් නැති සිතුවිලි ඇවිල්ල, කොහේවත් නැති මතකයන් ඇවිල්ල, ආවර්ජනයන් ඇවිල්ල, ධර්ම කාරණා ඇවිල්ල අපේ හිතට තට්ටු කරල මහා ලොකු දේවල් මවාපාල පෙන්නනකොට මේවට මහා ලොකු විදිහේ අගය කිරීමක් දෙන්න නරකයි. ඒ දේවල් හැම එකක්ම සිහියකට ගන්න ඕන. ඒ හැම එකක්ම මතින් සතිමත් වෙන්න ඕන.

සිහියක තියන ස්වභාවය තමයි එන බව දැන ගන්නව, තියන බව දැනගන්නව, යන බව දැනගන්නව. ඔය තමයි සම්පජන්‍යය ගුණය. ඒ හැම එකකටම එන්නත් ඉන්නත් යන්නත් දෙන්න ඕන. හැබැයි තියාගන්න නරකයි. ඔය ඉන්න කියන එක අපි පොඩ්ඩක් පැත්තකින් තිබ්බොත් එහෙම, එන්න දෙන්න, යන්න දෙන්න, ඒකට වඩා වර්ධනය වෙන්න පොහොර දෙන්නෙ නැතුව. එහෙම වුනොත් තමා අපේ හිත අර එක පාරටම පාලනයෙන් බැහැර වෙලා ගිහිල්ලා එයාට ඕන ඕන දේවල් කරන්න යන අන්න ඒ ස්වභාවයෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන් වෙන්නෙ.

එතකොට මේ වගේ මට්ටමක් අපි කාගෙත් හිත්වල තියනව. ඒක සාමාන්‍යයයි. ඒක හරිම සාමාන්‍ය දෙයක්. ඒක කවුරුත් අත්දකින දෙයක් වගේම කාටත් නිදහස් වෙන්න පුළුවන් කාරණාවක්. ඉතින් ඔන්න ඔය කියන දෙයයි පින්වතුනි මට අද ඔය ඇත්තන්ට අද දවසේදී කියල දෙන්න ඕනකම තිබ්බෙ.

අපි බලමු මේ අනුසාරයෙන්, අද දිනයේදී දේශනාව අනුසාරයෙන් කරන භාවනාව තුලදී ඔය කියන කාරණාව තවදුරටත් ක්‍රියාත්මක වෙන හැටි. අභ්‍යාසයක් පොඩ්ඩක් කරන්න බලමු සතිපට්ඨානය ඇසුරෙන්. මම විශ්වාස කරනව එතකොට පුළුවන්කම හම්බ වේවි කියලා තවදුරටත් මේ කියන කාරණාව තුල බැසගෙන ඉන්න.

ඉතින් අද කියාපු දේශනාවෙන් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතේට යහපතක් වුනා නම්, අනේ සාදු සාදු එය බොහෝ කාලයක් හිතසුව පිණිසම වේවා !

තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි          

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 14

චිත්ත රීති 06

සටකපටබව සහ මායාකාරී බව

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"විවටෝ විරෝචතී නෝ පටිච්ඡන්නෝතීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධානකොට ගත්ත මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට පැමිණිච්ච වගේම අන්තර්ජාලයෙන් අප හා සම්බන්ධ වෙන ඔය ඇත්තො සෑම සියළු දෙනාමත් බොහෝමත්ම ගෞරවයෙන් යුක්තව පිළිගනු ලබනවා. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත 'අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය' කියන මාතෘකාව යටතේ පැවැත්වෙන දහම් දේශනා මාලාවේ, දහම් වැඩසටහනේ, අද දහහතර වෙනි දවස.

පහුගිය කාලෙ පුරාවටම භාවනාව කියන විෂයට රුචිකත්වයක් තියන, මනාපයක්, කැමැත්තක් තියන පිරිසට භාවනාව කියන ප්‍රායෝගික දැනුම ලබාදෙන්නට, ඒ භාවනාව කියන විෂය ප්‍රායෝගික වූ ස්වරයකින් ප්‍රායෝගික වූ දිශානතියකින් ඔය ඇත්තො ගාවට අරගෙන එන්න අපි උත්සුක වුනා. ඒ යටතේදී කතාබහ කරන්නට යෙදුනේ භාවනාව කියන විෂයට ආගන්තුක කෙනාගේ ඉඳලම තියන, මුණ ගැහෙන, ගැටළු වලට මුහුණ දෙන්නෙ කොහොමද? ඒ ගැටළු නිවැරදි ආකාරයට සකස් කරගන්නෙ කොහොමද? හසුරුවා ගන්නෙ කොහොමද? ඒ තුලින් තමන්ගෙ සතිපට්ඨාන පුහුණුව ඉදිරියට සිදු කරගෙන යන්නෙ කොහොමද? කියන එකයි උගන්වන්නට උත්සාහ කලේ, කියල දෙන්නට උත්සාහ කලේ.

ඉතින් මේ වැඩසටහනේ තියන සුවිශේෂත්වය විදියට භාවනාව ගැනම වෙච්ච සුවිශේෂ මාතෘකාවක් පදනම් කරගත්ත දේශනාව කෙටියෙන් කරලා, ඒ දේශනානුසාරයෙන් ඒ දවසට භාවනාවකුත් ප්‍රායෝගිකව වඩන්නට යොමු කිරීම ප්‍රධාන අංගයක් හැටියට මම සලකනව. ඉතින් අද දවසේදී මේ කරන දේශනාව කරන භාවනාව සහ දහම් සාකච්ඡාව තුලින් ජනිත වෙන කුසලය මූලිකවම මම බලාපොරොත්තු වෙනවා අනුමෝදනා කරන්න, මීට දින කිහිපයකට පෙරාතුව මිය පරලොව යන්නට යෙදුන අනුරුද්ධ ප්‍රියන්කර ඒ පින්වත් මහත්මයාට. එතුමාගේ ධන පරිත්‍යාගයෙන් ලැබිච්ච පරිගණකයෙන් තමයි මේ තාක් දුරට කාලයක් බෝලන්කන්ද තපෝ අරණේ සියළුම දහම් කටයුතුවල සංස්කරණ කටයුතු සිද්ධ කලේ.

අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණයේ දෙවන අදියරේ පින්වතුනි අද දවසේ තියෙන්නේ දහහතර වෙනි දේශනයයි. චිත්ත රීති කියල කියන හිතෙහි සකස් කිරීම්, හිතේ තියන අපි හඳුනා ගත යුතු කොටස් ආකාරයට ගන්න හයවෙනි කොටසේ අද මම කල්පනා කලා සාකච්ඡාවට බඳුන් කරන්න කියලා 'සටකපට බව සහ මායාකාරී බව' කියන මාතෘකාව.

ඔය ඇත්තො දන්නවද අපි සටකපටයි කියල? මායාකාරයි කියල දන්නවද? අපේ හිතේ පැලපදියම් වෙලා තියන, තැන්පත් වෙලා තියන, අපි මෙච්චර කාලයක් පුරුදු කරල තියෙන (ඒක ගුණයක් කියන්නත් බෑ) මොකක් හරි එකක් තමයි ඔය සටකපට බව. තවත් එකක් තමයි මායාකාරී බව. තථාගතයන් වහන්සේගේ දේශනාවේ පින්වතුනි "සටෝහෝති මායාවි" කියන වචනය භාවිතා කරන්නේ.

මේ දෙකේ සම්බන්ධතාවයක් පෙන්වනව. සටකපට බව සහ මායාකාරී බව කියන මේ දෙකේ සබැඳියාවක් පෙන්වනව. සටෝහෝති මායාවි කියලයි කියන්නෙ. ඒක නිකං මේධාවී වගේ තමයි මේ මායාවී නමුත් මේ අර්ථ දෙකක් හොඳේ ළඟින් ගියාට වචන දෙක. ඉතින් සටකපට බව කියල කියන්නේ තියන දේට වඩා වෙනත් දෙයක් පෙන්නන වගේ අර්ථයක් වගේ වෙන්න පුළුවන්. මායාකාරී බව කියල කියනකොට ඕක තව ටිකක් ඉලිප්පිලා එනව. එළියට එනව හොඳට තේරෙනව අපිට.

මායාවකින් නැත්නම් මැජික් එකකින් කරන්නෙ නැති දෙයක් තියන හැටියට පෙන්නනවා. ඒකෙ විශේෂම ස්වභාවය තමයි අල්ලල ගැට ගහල තියාගන්න පුළුවන් විදියට තමයි මායාවකින් යම්කිසි දෙයක් සිද්ධ වෙන්නෙ. සමාජයේ බොහොම ප්‍රසිද්ධ මායා වගයකුත් තියනවනේ නේද? ඔය හැට හතරක්ද කොහෙද කියන්නෙ. මම දන්නෙ නෑ ඔය ඇත්තද බොරුද කියල කෙසේ හෝ වේවා නිකං ගත්තොතින් එහෙම, ඒවගෙන් කියන්නෙ මොකක් හරි දේකට ඇඳ බැඳ තබාගන්නට යොදව ගන්නා වූ උපක්‍රමයක් වගේ හරියට.

මේක අපේ හිතේ තියන දෙයක්. මේක මේ කාන්තාවන්ට විතරක් තියන දෙයක් නෙවෙයි. සාමාන්‍යයෙන් මනුෂ්‍ය හිතක තියන ස්වභාවයක් තමයි සටකපට බව සහ මායාකාරී බව. එතකොට මේක හරි පුදුමාකාරයි භාවනාවෙදි අපිට මුහුණ පාන්න වුනාම.

අපි භාවනාවට වාඩි වෙලා ආනාපානය බලාගෙන ඉන්නකොට සමහර වෙලාවට අපි තියන ආනාපානයට කැමති නෑ. ඒ තියන ස්වභාවයට කැමති නෑ. කම්මැලි හදා ගන්නව නිදිමත හදා ගන්නව. සමහර වෙලාවල් තියනව ඒ තියන ස්වභාවයට හරිම කැමතියි. එක දවසකදි අපි භාවනාවට මනාපයි, එක දවසකදි අමනාපයි. එතකොට සමහර වෙලාවට ආනාපානයෙ කිසි වැරැද්දක් ඇත්තෙ නැති වෙන්න පුළුවන්. හැබැයි අපි අර දකින ආකල්පය තුල මොකක් හරි එහෙම දෙයක් තියනව වෙන්න පුළුවන්.

සමහරක් විට ආනාපානය හොඳට තේරෙනවා, ශරීරයත් හොඳටම තැන්පත් වෙලා තියනවා, ඒ වුනාට අපි කැමති නෑ වෙන්න පුළුවන් මේ තියන දේට. නැත්නම් අපේ හිත මනාප නැති වෙන්න පුළුවන් ඒ තියන වටපිටාවට. මේක ඇත්තටම ජීවිතය තුල අපිට පේන්න තියන, අපි බුක්ති විඳින අවස්ථාවක් ගත්තහම ඇත්තටම ඔය තියන ස්වභාවය ඔය වගේම තමයි.

සමහර වෙලාවල්වල අපේ ජීවිතය තුල පින්වතුනි අපිට මුහුණ පාන්න තියන වටපිටාවල් කිසීම ගැටළුවක් නැති විදියට තියනවා. හැබැයි අපිට ඒ විදිහ හරි යන්නෙ නෑ. අපිට ඒක හරි යන්නෙ නෑ වෙන විදියකට මාරු කරන්න ඕන. සකස් කර ගන්න ඕන. කෙසේ හෝ වේවා භාවනාවක් කරගෙන යනකොට අපි සාමාන්‍ය ජීවිතේදී කරන්නෙ අපේ තියන වැරැද්දක් හරි මොකක් හරි දෙයක් තියනව නම් ඒක වහල දාන එක, පැත්තකට කරල තියන එක, ඒ දෙයට එළියට එන්න දෙන්නෙ නැති එක වගේ හරියට.

උදාහරණයක් හැටියට ගන්නව නම් අපි කතා කරගෙන යනකොට වැරදි වචනයක් කියවුනොත් එහෙම, ඒ කියවිච්ච වැරදි වචනය අපේ හිත පාරනව වෙන්න පුළුවන් මං වැරදි වචනයක් කිවුවාය කියලා. ඒ වුනාට ඒක සකස් කරගන්න හිතන්නෙ නෑ අපි බොහෝ වෙලාවට. ඒ වෙනුවට ඒ වචනය එහෙමම තැන්පත් වෙන්න දෙනව. හැබැයි ඒක එළියට අරගෙන, සකස් කරල, තැන්පත් කරන්න කියන එකයි බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම වෙන්නෙ. උන් වහන්සේගේ උපදේශය වෙන්නෙ.

එතකොට පින්වතුනි භාවනාවෙන් අපිට කියල දෙන්නෙ මොකක්ද? හිතේ තියන ඔය වගේ වූ ස්වභාවයන් අපේ හිතෙන් මතුවෙන, අපිටම වංචා කරන, අපිවම රවටන එවන් වූ ස්වභාවයන්, ඒකමයි කියල තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න ඕන. සමහර කාරණා තියනව අපේ හිත පොඩ්ඩක් තැන්පත් වුනාට පස්සෙ, ශරීරය තැන්පත් වුනාට පස්සෙ අපිට තේරෙන්න පුළුවන්, හිතට යන්න පුළුවන්, "එහෙනම් මම සමාධියටවත් පත් වුනාදෝ" කියල. ශරීරයේ බොහොම පහසුවක් දැනෙන්නත් පුළුවන්. එතකොට ශරීරයට දැනිච්ච පහසුව වෙනයි. අපි හිතාගන්න එක වෙනයි. තේරුනාද හිතේ තියන සටකපටකම?

දැන් අපේ හිත තමයි අපිට මෙහෙම හිතන්න කියලා පාර හදල දෙන්නෙ, අදහස දෙන්නෙ, කාරණාව දෙන්නෙ, ඒ හිතන පැත්තට අපිව යොමු කරවන්නෙ. නමුත් අපිට ප්‍රායෝගිකව දැනිච්ච දේ මොනවද? රළු ඇඟක් තිබ්බා භාවනාව කරගෙන යනකොට, ඒ රළු ස්වභාවයන් ටික තේරෙන්නෙ නැතුව ගිහිල්ලා අර මෘදු සැහැල්ලු වෙච්ච ස්වභාවය විතරක් තේරෙන්න කියල. හැබැයි මේක තථාගතයන් වහන්සේගේ සතිපට්ඨානය තුල තියන භාෂාවෙන් කතා කලොත් පින්වතුනි, මේ පඨවි ධාතුව ගැන තිබිච්ච අවබෝධය ආපෝ ධාතුව හෝ වායෝ ධාතුව බවට පරිවර්තනය වීමක් පමණයි වෙලා තියෙන්නෙ.

මේක විතරයි සතිපට්ඨානයේ කෝණයෙන්, සතිපට්ඨානයට ඇසුරු කරගෙන බලන්න තියන විදිහ. නමුත් අර විදියට හිතන කෙනා කොහොමද හිතන්නෙ? හිත පොඩ්ඩක් තැන්පත් වුනහම, මෘදු සැහැල්ලු වුනාම, පාවෙන්න වගේ වුනාම, "දැන්නම් මාව සමාධියකට ගියා, දැන් නම් අසවල් දේ ලබාගත්තා" කියල හිතාගත්තහම එයාව අයින් වෙන්නෙ සතිපට්ඨානයෙන්. තේරුනාද? අපේ හිත අපිට පොඩ්ඩක් අළුතෙන් යමක් පෙන්නල දීල තියනවා. අළුත් සළකුණක් නැත්නම් අළුත් ලාංඡනයක්, අළුත් කුසලානයක් දීල තියනවා. මොකද්ද?

"හා..ඔයාට දැන් සමාධියක් තියනව. ඔයා භාවනා කරනකොට පාවෙනව. ඔයාට දැන් අහවල් අහවල් දේවල් මතු වෙන්න ගන්නව."

නමුත් තථාගතයන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම පින්වතුනි මේ මතුවෙන කාරණේ සතිපට්ඨාන භාෂාවෙන් දකින්න. මං ඒක එහෙම කියන්නං. මේක අපිට තේරෙන අර කුසලාන භාෂාවෙන් දකින්න නෙවෙයි උගන්වන්නේ, කියල දෙන්නේ, අපි මේ දැනගත්ත තේරුම් ගත්ත දේ සතිපට්ඨානයට අදාල වන භාෂාවකින් දකින්න. ඔච්චරයි එතකොට තියෙන්නෙ. එතකොට අපි සතිපට්ඨානුකූලගත වෙනවා, සතිපට්ඨානයට පැමිණෙනවා සිහිය පිහිටුවා ගැනීමට පැමිණෙනවා, හිතාගන්නෙ නැතුව මවා ගන්නෙ නැතුව.

එතකොට මීට කලියෙන් අපේ ජීවිතය තුල අපි ලබාගත්ත මොනවා හරි අත්දැකීමක් සාමාන්‍ය ජීවිතයකදී හෝ වේවා පින්වතුනි අපි ලබා ගන්නකොට, ඒ දේ බුක්ති විඳිනකොට, අපිට සිද්ධ නොවිච්ච දේවල් තමයි මේව. අපේ හිත අපිට කපටිකම් කලා. වෙන අය නෙවෙයි. අපේ හිතම අපිට දේවල් මවාපාල පෙන්නුවා. වෙන අය නෙමෙයි. අපි අහු වුනේ කාටද පළවෙනියෙන්ම? අපිට. තේරුනාද? අපි පළවෙනියෙන්ම අහු වුනේ අපිට. අපි පළවෙනියෙන්ම රැවටුනේ අපිට. අන්න එතනයි මේකෙ අල්ලගන්න ඕන දේ.

ඒකයි මගෙන් මාව අයින් කරන දහමක් වෙන්නෙ බුද්ධ දර්ශණය. මමත්වයයි අයින් කරන්නෙ. මමත්වය අයින් කරාම ලෝකයාට තේරෙන්නෙ මට මොනවද තියෙන්නෙ කියල. මම මේ ලෝකෙ දුක් විඳින්නෙ මොකක් හින්දද? මමත්වය හින්දයි. මට මේ තියාගෙන ඉන්න මේ දේවල් හින්දයි. මගේ උවමනාවල් හින්දයි.

මම සරල උදාහරණයක් ගන්නං. මම කෙනෙක්ට කතා කරනව නම්, දුරකතනයෙන් ඒ කතා කරන වෙලාවෙදි මං එයාට යමක් කියනකොට මගේ හිත ඇතුලෙන් යමක් බලාපොරොත්තුවෙන් නම් මම කියන්නෙ? දැන් අපි හිතමු මේ ඇත්තො එනව අතුපතු ගාන්න. දැන් අපි හිතමු ඔය මෑණියන්ට කතා කරනව නම් මං කිවුවොත් එහෙම, "මේ අතුපතු ගාන්න තියනවා" වගේ මොකක් හරි කිවුව කියන්නකො. මගේ හිත ඇතුලෙන් මම අදහසක් (ඕක ක්ෂණයෙන් වෙන්න පුළුවන් දෙයක්) හදාගත්තොත් එහෙම, ඇති වුනොත් එහෙම, "මේ දැන්ම මෑණියො ඇවිත් අතුපතු ගාල දෙන්න" කියන ඒ අදහස ඇතුව නම් මම වචනෙ කියන්නෙ, මම ඒ කියන වචනෙ පින්වතුනි පිරිසිදුව කියන එකක්ද?

පිරිසිදු නෑ. මම නිදහස්ද? මම නිදහස් නෑ. එයාට මම මගේ හිතෙන් නිදහස් වෙන්න දෙනවද? එහෙම දෙන්නෙත් නෑ. හේතුව තමයි ඒ මෑණියො කියන්න පුළුවන් "අපෙ හාමුදුරුවනේ මට අද නම් එන්න වෙන්නෙ නෑ අතුපතු ගාන්න. ලබන සතියෙ නම් පුළුවන්. මේ සතිය පුරාවටම වැඩ තියනව" ඒ උත්තරේට මම කැමතිද? ඒ උත්තරේට මම කැමති නෑ.

ඔන්න බලන්න පින්වතුනි අපේ හිත අපිට කපටිකම් කරලා, මවාපාල, පෙන්නල දීල තියනව ඔයා මේ විදිහේ අදහසක් දරන්න, ඔයා මේ විදියට ප්‍රාර්ථනා කරන්න, ඔයා මේ විදියට හිතන්න, ඔයා මෙහෙම දෙයක් බලාපොරොත්තු වෙන්න ලෝකයාගෙන් කියල. මෙන්න මේකයි වැරැද්ද. අපි ලෝකෙන් බලාපොරොත්තු වෙන්න ඕන පින්වතුනි අපිට ලෝකයාට දෙන්න පුළුවන් දෙයක් විතරයි. වෙන දේවල් බලාපොරොත්තු වෙන්න හොඳ නෑ.

මේ උගුලෙන් ගැලවෙන දේ ඉගෙන ගන්න, භාවිතා කරන්න තියන උපක්‍රමය තමයි භාවනා කරන එක. සතිපට්ඨානය වඩන එක. හැබැයි අපි මෙනෙහි කරන භාවනාවල් කරනව නම් වැරදි නෑ, නරක නෑ, නමුත් මම ඕක ධ්‍යාන භාෂාවෙන් කිවුවොත් එහෙම, පළවෙනි ධ්‍යානයට විතරක් එනකං භාවනා කරල හරියන්නෙ නෑ. බුද්ධ ශාසනය තුල කියල දෙනව දෙවනි ධ්‍යානය, තුන්වෙනි ධ්‍යානය, හතරවෙනි ධ්‍යානය කියල මේ හතරම.

ධ්‍යාන කියන ඒව විශ්වාස කරන්නෙ නැත්නම් ඒ කෙනා සම්මා සමාධිය විශ්වාස කරන්නෙත් නෑ. සම්මා සමාධිය විශ්වාස කරන්නෙ නැත්නම් ඒ කෙනා ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයෙ කරුණු අටක් තියනව කියල විශ්වාස කරන්නෙත් නෑ. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයෙ කරුණු අටක් තියනව කියල විශ්වාස කරන්නෙ නැති කෙනා ධර්ම මාර්ගය පිළිගන්නෙත් නෑ. ධර්ම මාර්ගය පිළිගන්නෙ නැති කෙනා සෝතාපන්න වෙන්නෙත් නෑ. අන්න එහෙම එකක් තියනව.

පින්වතුනි, අපි මේ දහම පුරුදු කරගෙන යනකොට අපේ ජීවිතය තුල හොයන්න පටන් ගන්න හෝ දකින්න පටන් ගන්න දේවල් අපේ ජීවිතේම විනිවිද දකින, අපේ ජීවිතේම හාර අවුස්සා හාර අවුස්සා බලන්න උත්සාහ කරන කැඩපත වෙනවා අපේ අත්දැකීම. ඒ කැඩපත වෙන මොකක්වත්ම නෙවෙයි අපේ අත්දැකීමමයි. සතිපට්ඨානයෙන් අපිට කරල දෙන ප්‍රධානම කාරණාවක් තමයි අපිව අපිට කිට්ටු කරල දෙනව. මම කවුද කියන එක මට පෙන්නල දෙනව.

මම තරහ ගන්නව නම්, ඊට කලින් මම කලේ වෙන කවුරු හරි කෙනෙක් කියනකොට ඔයා තරහෙන්නෙ කතා කරන්නේ කියල, තව ටිකක් තරහ ගත්ත එක. "පිස්සු කතා කරනව මඟුලක් කියනව මෙතන" අපි ඔහොමනෙ කියන්නෙ. නමුත් දැන් මට තරහ ගියා නම්, මං අනුමත කරන්න ගන්නව, මගේ තරහ වෙන කෙනෙක් මට කියන්න කලින්. තේරුනාද? ඊට කලින් අපි දන්නෙ, අපිට තරහ ගියා කියල වෙන කෙනෙක් කිවුවට පස්සෙ, ඔයා මේක කරන්නෙ මෙහෙමයි කියල. හැබැයි දැනට මෙහෙම එකකුත් වෙන්න පුළුවන්. වෙන කෙනෙක් නොදැනුවත්කමින් කියන්නත් පුළුවන් ඔයා තරහෙන් ඉන්නෙ කියල. හොයල බලන්න ඕන මම ඇත්තටම තරහෙන්ද නැද්ද කියල. එච්චරයි. නැත්නම් නෑ.

නමුත් ඇත්තටම තරහෙන් නම් ඉන්නේ අනිත් කෙනා ඒක මට කියන්න කලින් මම දැනගෙන ඉන්න ඕන. අනිත් කෙනාට කලින් මම ඒක හඳුනාගෙන ඉන්න ඕන. නමුත් අපේ හිත අපිට මවාපාල දෙන්නෙ පින්වතුනි, "නෑ මම එහෙම කෙනෙක් නෙවෙයි. මම ඊට වඩා හරීම වෙනස් චරිතයක්" කියල. භාවනාවේදී එතකොට අපිට පේන ආනාපානය වෙන්න පුළුවන්, පේන වේදනාව වෙන්න පුළුවන්, පේන සුඛය වෙන්න පුළුවන්, පේන දුක වෙන්න පුළුවන්, පේන උපේක්ඛාව වෙන්න පුළුවන්, හැබැයි මේ හැම එකක්ම අපි හොඳට හොයල බලන්න ඕන හිත මවාපාන දෙයක්ද? අපි ඇත්තටම දකින දෙයක්ද? කියල. මං මෙතනින්මයි මේ දේවල් කියල දෙන්න යන්නෙ.

තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරපු ආනාපාන සති සූත්‍රයේ මුල ඉඳන් අගටම තියන පොදු වචනයක් තියනව ඔක්කෝම ටික අල්ලගත්තොත් එහෙම,

"අස‍්සසිස‍්සාමීති සික‍්ඛති පස‍්සසිස‍්සාමීති සික‍්ඛති"

ඔය ටික තියනවාමයි. හුස්ම ගන්න බවත් යන බවත් දැන ගන්නවා. හැබැයි ඒ අස්සට දානව විවිධාකාර සංඝටක ගොඩක්. අන්න ඒ අතර තමයි පින්වතුනි අපි හොයන්න පටන් ගන්න ඕන අපි මේ ගන්න හුස්මක වුනත් ඔය කියන සටකපට බව යුක්ත වෙලා තියනවද කියල. මායාකාරී බව එකතු වෙලා තියනවද කියල. මං හිතෙන් හිතාගෙන ඉන්න පුළුවන් මං ගන්නෙ ආශ්වාසය කියල, නමුත් ආශ්වාසයෙ අවසාන කොටස තියෙන්න පුළුවන් ඒක සම්පූර්ණ ආශ්වාසය නෙවෙයි. එහෙම නේද? ඒ ආශ්වාසයෙ අග. මං ආශ්වාසය කියල හිතන්න පුළුවන් නමුත් ප්‍රාශ්වාසය තියනකොට. මේක දෙකක්.

ඊට පස්සෙ මට ඕන වෙන්න පුළුවන් දීර්ඝ හුස්ම ගන්න. නමුත් ඇඟට බැරි වෙන්න පුළුවන් දීර්ඝ හුස්ම ගන්න. මං ඊළඟට අර මයින හම අඳිනව වගේ හුස්ම අඳින්නත් පුළුවන්. එහෙම ඒව තියනව. භාවනා වැඩසටහන් වලට ගියාම ඔය වගේ ලස්සන සිද්ධි දැකබලා ගන්න පුළුවන්. සමහර වෙලාවල් තියනව ආනාපානය කියන දේ නාසිකාග්‍රය තුලම බලන්න ඕන කියන අදහසසේ ඉඳලා බල බලා ඉන්නකොට ඕක නොපෙනී යනව. ඒක සාමාන්‍යයයිනෙ.

අර ඒ කාලෙ එකක් තිබ්බ දැන් නම් හරි අඩුයි හැබැයි, (මට එක්කො තේරෙන්නෙ නැත්තෙ ගමන් බිමන් යන්නෙ නැති හින්දද දන්නෙ නෑ) ඔය වාහනවලට නඟිනකොට සමහර කෙනෙක් ඉස්සරහ දොරෙන් නඟිනකොට මෙහෙන් ඉන්න බෑ ඒ තරම් අර පවුඩර් හරි සුවඳ විලවුන් හරි නාල. ඒ නාන්නත් හේතුව මේකයි. ඕක චුට්ටක් ගහපුහම ඒක චූටි වෙලාවක් නහය ගන්නවා. අරගෙන නහයට එපා වෙනවා. ඕකෙ සුවඳ ගන්න එක එයාට එපා වෙලා යනව. ඊට පස්සෙ සුවඳ දැනෙන්නෙ නැති වුනාම හලාගන්නව ඇඟේ. එතකොට එයාට සුවඳ දැනෙනවා මොකද නහය කඩාගෙන යන හින්දා. හැබැයි ඒකත් නැතුව යනව ටික වෙලාවක් යද්දි. හැබැයි ටිකක් වැඩිපුර වෙලාවක් මතකයෙ තියනව. හැබැයි හතරවටේ ඉන්න අයට තමයි ඊට පස්සෙ ප්‍රශ්නෙ තියෙන්නෙ.

ඕකම වෙනව භාවනාවෙදි. අපි ආනාපානය බලන්නෙ නාසිකාග්‍රයෙමයි කියන අදහසේ ඉන්නකොට අපිට පේනව නැතුව නෙවෙයි, හැබැයි ඕක බලාගෙන ඉන්න එක හොඳටම පේන්න වුනාම ඕකෙ මොනවා වුනත් තියෙන්නෙ පින්වතුනි, අපි ආශ්වාසයක් තියෙයි, ප්‍රාශ්වාසයක් තියෙයි, ඔය දෙක අතරමැදක් තියෙයි, ඔච්චරයි. ඔච්චරමයි තියෙන්නෙ. ඔය කියන එකට විතරම නම් අපි අපේ අදහස යොමු කරගෙන තියෙන්නෙ, ඕකෙ ගැඹුරට කිඳා බහින්න අපි ඉගෙනගෙන නැති නම්, හිතට මේක ඒකාකාරයි. අර සෙන්ට් එක පොඩ්ඩක් ගහගත්ත වගේ තමයි.

ඊට පස්සෙ ආයෙ මේක තේරෙන්නෙ නෑ. ඊළඟට අපි මොකද කරන්නේ දැන් ඉතින් නාන්න පටන් ගන්නවා. භාවනා වැඩසටහන් වලට ගියපුහම කට්ටිය බෙල්ල දික් කරගෙන ඉන්නව. ටික වෙලාවක් ගිහිල්ල, කොහොමද කියල කමටහන් වාර්ථාවල අහපුහම කියනව, "හාමුදුරුවනේ නළල රිදෙන්න ගත්තනෙ, ඔළුව රිදෙන්න ගත්තනෙ." රිදෙන්නෙ නැත්නම් පුදුමයි. රිදෙන්නෙ නැත්නම් පුදුමයි.

මොකද ඒ වෙනකොට හුස්ම තුල නහයේ දැනෙන ඒ සංවේදනාව හිතට දැනගන්න පුළුවන් එක නතර වෙලා තියනව. මං නතර වෙලාද? මං නතර වෙලා නෑ. හැබැයි මගේ අර අභ්‍යන්තරයෙන් කියන මවාපෑම තුලින් කියල තියනව, උගන්වනව, මාව යොමු කරවනව, නෑ ඔයා අරකම බලන්න, නාසිකාග්‍රයම හොයන්න, එතනම බලන්න යන්න කියල.

මේ වගේ පින්වතුනි අපිවම රවටන, අපිවම මේ උගුලේ පටලවන හිතකුයි මේ තියෙන්නෙ. හැබැයි මෙහෙම කිවුව කියලා හිතන්න එපා හැම වෙලාවකම අපේ හිත ගැන සැකෙන් බලන්න ඕන කියල. එහෙම එකකුත් නෑ. මොකෝ දන්නවද?

අපේ හිත අපිට කියන සමහර කාරණා තියනවා ඇත්තටම ඒව බොහොම හොඳ යහපත් දේවල්. "මේ වගේ වෙලාවට මේ විදියට කතාබහ කරන්න ඕන, මේ විදියට හැසිරෙන්න ඕන, මේ විදියට හිතන්න ඕන" කියලා අපේ හිත ධර්මානුකූල විදියට අපිව යොමු කරවනව නම්, ඒක ඇත්තටම හිතේ තියන හොඳ පැත්තක්. ඒක හින්දා වෙන්න ඕන තථාගතයන් වහන්සේ සතර සෘර්ධිපාද වලට සැකය දාන්නෙ නැතුව විමංසාව දැම්මෙ.

විමංසාව කියන්නෙත් සැකයේම වර්ගයක්නෙ. මේ විමසිලිමත්භාවය. සැකය කියල කියන්නේ මොකද්ද ඒක තමයි සැකය නමුත් තථාගතයන් වහන්සේ ඔය වචනය භාවිතා කලේ නැහැ සෘද්ධිපාද වලදි. භාවිතා කලේ විමංසාව. එතකොට පින්වතුනි අපි කරන්න ඕන දේ තමයි හොඳ විමසීමකින් ඉන්න එක. තේරුනාද? තමන්ට මේ තියන ස්වභාවය මොකද්ද? නිවැරදිද නැද්ද? කියන එක හොඳට බලාගෙන ඉන්නත් ඕන.

එතකොට මේ ගමන යන්න අපි අපිටමයි කිට්ටු වෙන්න ඕන. අපි අපිවමයි හඳුනාගන්න ඕන. අපි අපෙන්මයි නිදහස් වෙන්න ඕන. අපි අපෙන් නිදහස් වුනා නම්, අපි අපේ උවමනා එපාකම්වලින් නිදහස් වුනා නම්, අපිට මේ සංසාරෙ හදල තියන අපේම ඒ පුරුදු ගොඩන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්. ඕවට කියනව 'සංඛාර' කියල. අපිම හදාගත්ත ක්‍රමයක් තියෙන්නෙ.

"මගේ හැටි මෙහෙමයි මට මේක ඕන හොඳේ. නැත්නම් හරියන්නෙ නෑ." අපිට එහෙම අදහස් ඇති වෙනව නේ? "මේක මගේ පෑන, මේක මගේ පුටුව" ඉස්කෝලෙ යන කාලෙ. "මේක මගේ පිඟාන" කියයි. "මං මෙතනින් යන්නෙ" කියයි.

මට මතකයි කට්ටියක් සිල් සමාදන් වෙන්න ගිහිල්ල පන්සලක. එක පොඩි ළමයෙක් කණුවක් ගාව වාඩි වෙලා ඉන්නවලු. වයසක උපාසක අම්ම කෙනෙක් ආවලු. "තී මොකද මෙතන" කියල ඇහුවලු. "කවුරුත් හිටියෙ නෑනෙ, මම වාඩි වුනා" කියල ළමය කිවුවලු. එතකොට උපාසක අම්ම "ඔතන ඔයිට කලින් වාඩි වෙලා හිටියෙ අපේ අම්ම. ඊට පස්සෙ වාඩි වෙන්නෙ මං. ඊට පස්සෙ අපේ දුව. තෝ නෙවෙයි. පලයන් යන්න" කිවුවලු.

ඉතින් ඔන්න වැඩේ. ටිකක් හිතන්නකො. බුද්ධ දර්ශණය ගැන මොනවද එතකොට අපි මේ හොයන්නෙ. මොනවද දන්නෙ. හැබැයි දැනට මේ ඉන්න අයට තියන දැනුම බැලුවොත් එහෙම සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේටත් එහා යන දැනුමක් තියෙන්න පුළුවන් සමහර විට. එච්චරට සූත්තර දන්නව. කොහෙන් බැලුවත් පටලවල පටලවල කියන්නත් පුළුවන්. ප්‍රායෝගික දැනුම අතින් ගත්තහම හොස්ස ළඟින් මැස්ස නෙවෙයි, මැස්ස කිලෝමීටර් ගාණක් එහායින් යන්න බෑ ඒත් ඉවරයි.

මේකෙ කතාව තියෙන්නේ අපි මේ දහම පමුණුවා ගන්න ඕන අපි ගාවට. මේක තථාගතයන් වහන්සේගේ දහම කටපාඩම් කරගැනීමකට වඩා අපේ ජීවිතයට ගලපා ගැනීමක් තියෙන්නෙ.

'ඒහි පස්සිකෝ'

මේකට ඇවිල්ල බලන්න ඕන. ඇවිල්ල කියන්නෙ ධර්ම කාරණා ඔළුවට දාගෙන බලනව කියන එක නෙවෙයි. මේව අපේ ජීවිතේට පුරුදු කරන්න ඕන. මම ආපහු යනව දේශනාවෙ මුලට.

අනුරුද්ධ මහත්තය ඇත්තටම කියනව නම් ඔය කියන දේ කරන්න පුදුමාකාර විදියට උත්සාහවන්ත වුනා. ඒ කරපු ධර්ම සාකච්ඡා වලින් තේරුනා අපි මොකක් හරි එකක් කිවුවොත් ටිකක් වැදගත් වෙන ධර්ම කාරණයක් එහෙම, ආයෙත් අහනව හාරඅවුස්සල. එයාගෙ අත්දැකීමක් දාන්න බලනව ඒ කතාවට. දාල අහන්න බලනව, "හාමුදුරුවනේ මේකද ඒ කිවුවෙ ඔබ වහන්සේ? මෙහෙම එකක්ද මෙහෙමද මෙහෙමද?" කියල ගලප ගන්න බලනව. මම දකිනව ඒකත් ගුණයක් හැටියට.

ඉතින් ඒ වගේ පින්වතුනි අපි අපේ ජීවිතයෙ හුරු කරල තියන මේ අපේ පුරුදු, මේ අපේ නැමියාවල්, මේ අපේ ගමනාන්තයන්, නැත්නම් අපේ උපාදානයන් අපි හොඳින් හඳුනා ගන්න ඕන. අපේ හිත ඇතුලෙ තියන සටකපටකම්, අපේ හිත ඇතුලෙ තියනව මායාකාරීකම් එවුව අපි තේරුම් ගන්න ඕන. ගොඩක් වෙලාවට අපි කරන්නේ බාහිර කෙනාගේ මේ තියන දේවල් හොයන එකයි බලන එකයි ඒවා ගැන විමර්ශනය කරන එකයි කතාබහ කරන එකයි.

නමුත් තායිලන්තයේ ඔය වනවාසී සම්ප්‍රදායෙ උගන්වන ප්‍රධානම කාරණයක් තමයි,

"සියයට අනූපහක් තමන් දිහා දකින්න, සියයට පහක් බාහිර දිහා බලන්න" කියල. ඒකෙනුත් කියනවා "තව සියයට තුනක් විතර අතහැරල දාන්න" කියල. තේරුනානේ?

එහෙම බලනකොට පින්වතුනි අපි ධර්මය පැත්තෙන් ගත්තහම, ඒ ධර්මය අපි තුලට පමුණුවා ගන්න පමුණුවා ගන්න මං පිළිගන්නව අපේ තියන කැත තමයි පේන්නෙ. හැබැයි අපේ තියන ඒ අවලස්සන හරි ඒ කැත හරි අපි සාංසාරිකව පුරුදු අඩුපාඩුකම් ටික දකින්න දකින්න, එව්වාට අපි ධර්මාවලේපනය එකතු කරන්න එකතු කරන්න, එව්ව විදර්ශනාවෙන් දැකලා අයින් කරන්න උත්සාහවන්ත වුනාම, එව්ව නිත්‍ය හැටියට තියාගන්නෙ නෑ අපි. තේරුනාද?

එහෙම නොදකින තාක්කල් මයෙ පුතා අපේ සටකපටකම් නිත්‍යයිද අනිත්‍යයිද? එව්ව නිත්‍යයි. එව්ව මමය මාගේය මගේ ආත්මයය තමයි. මේක තමයි මගේ විදිහ. අර උපාසක අම්මට අර වාඩි වෙච්ච තැන මගේ වුනා වගේම තමයි. මගේ ආත්මය වුනාම තමයි. ඒක මම වුනා වගේම තමයි. ඒක සැපයි. අපි නොදකින තාක්කල් ඒක සැපයි. හැබැයි දැක්කොත් එහෙම මේකෙ මෙන්න මෙහෙම අවැඩක් තියෙන්නෙ කියලා, මේක තුලින් මට කරන හානිය වෙන කාටවත්ම කරන්න බෑ කියල තේරුනොත් එහෙම අපි අපෙන් නිදහස් වෙනව. මම මගෙන් නිදහස් වෙනව.

මේ ලෝකෙ පින්වතුනි අපි හිතාගෙන ඉන්නෙ අපිට හානි කරන්නෙ, අපිට කරදර පමුණුවන්නෙ බාහිර අය කියල. බාහිර කෙනා කියලයි. අල්ලපු වත්තෙ කට්ටිය, කඩේ යද්දි බැනපු එක්කෙනා එහෙම, නැත්නම් මට විහිළුවකට වගේ කියන්න පුළුවන් ඒ කාලෙ බීපු අපේ මහත්තය, එහෙමත් හිතන්න පුළුවන්. ඒ වුනාට ඇත්තටම කියනව නම් අපිට මේ ගමනේදී මේ කරන කරදරය කරල තියෙන්නෙ අපේ හිතමයි කියලයි බුදු හාමුදුරුවො දේශනා කරන්නෙ.

අපි මේක හොඳින් හඳුනා ගන්න ඕන. මේ දේ හඳුනාගෙන අපිට අපෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්කමක් තිබ්බොත්, අපෙන් බැහැර වෙන්න පුළුවන්කමක් තිබ්බොත් එහෙම, අපිටත් සැනසීම තියේවි. අපිත් එක්ක ඉන්න ඇත්තන්ටත් සැනසීමක් තියේවි. ඒ වගේම ඒක තුලින් සාංසාරිකව අපිට නිදහස් වෙන්නත් පුළුවන්කමක් හම්බ වේවි.

දැන් ඔය ඇත්තන්ට යම්තාක් දුරට තේරෙනව මං හිතන්නෙ, අපි ඇත්තටම දුක් වෙන්නෙ අපි හින්දයි කියල දැන් තේරෙනව නේ? බාහිර රූප තියෙන්න පුළුවන්, සද්ද තියෙන්න පුළුවන්, ගන්ධ රස ස්පර්ශ තියෙන්න පුළුවන්, ඒ වුනාට ඕව උපාදාන කරගෙන ඉන්න විදිය අනුවයි අපි දුක් වෙන්නෙ. ඒ උපාදානය කියන විදියට, අල්ලාගෙන ඉන්න විදියට, අපේ හිත අපිට මවල පෙන්වනව "මෙහෙම කියහං, මෙහෙම හිතහං, මෙහෙම කරහං" කියල. ඒ අනුව අපි ජීවත් වෙනව.

ඊයෙ පෙරේදා මම බණක් කිවුවා 'වඳුරු උගුල' කියන මාතෘකාවෙන්. වඳුරො අල්ලන විදිහ දන්නවද? පොල් ගොඩියක් අරගෙන ලෙල්ල ගහන්නෙ නැතුව ඕකට කූරක් ගහලා ලණුවක ගැට ගහනව. ගැට ගහල ඒක ගැට ගහනව ගහක. අර පොල් ගෙඩියෙ පොඩි හිලක් හදල ඕක අස්සට දානව කෙසෙල් ගෙඩියක්. සමහර විට කෙසෙල් ගෙඩිය අස්සට කූරකුත් ගහනව. මේ වඳුරො අල්ලන අය කරන වැඩේ මේ. වඳුර හරි රිළව හරි මොකද කරන්නෙ (රිළව තමයි හරියට අහුවෙන්නෙ ඔය වැඩේට) ඇවිල්ල එක ඇහැකින් බලනකොට මෙහෙම පේනව කෙසෙල් ගෙඩියක්. සුවඳත් එනවනෙ.

දානව අත. අහුවෙනව කෙසෙල් ගෙඩිය. අල්ලනව. අත ගන්න යන්නෙ කොහොමද? කෙසෙල් ගෙඩියත් එක්කයි. ගන්න පුළුවන්ද? කවම කවදාකවත් ගන්න බෑ. හැබැයි මූ මේක අතහරිනවද? අතහරින්නෙත් නෑ.

අපි වගේම තමයි පින්වතුනි. අපි අද වෙනකං හිතාගෙන ඉන්න අපේ සිතුම් පැතුම් දිහා ආපස්සට හැරිල බැලුවොත් එහෙම, අපිත් කෙසෙල් ගෙඩියක් කියල හිතාගෙන ලී කෝට්ටක් අල්ලගෙන දැඟලුව වෙන්න පුළුවන් නේ? එහෙම එකක් තියෙන්නෙ නේ? මේ හිත අපිට මවාපාල පෙන්නනව මා පුතා, මේ හිත මවාපාල පෙන්නල දීල තියනව, "මේක සුභයි, මේක යහපත්, මේක හොඳයි, මේක ඔයාට හරි"යි කියල. අවසානයට බලනකොට ඒ හැම එකකින්ම ලොකු දුකක් ගෙනැල්ල දීල තියනව. මේකෙන් නිදහස් වෙන විදිහයි අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නෙ.

ආන් ඒක කරන්නයි අද මට කියල දෙන්න ඕනකම තිබ්බෙ යන්තම් දුරට හරි. මං හිතනව යම් විදියකට සාර්ථක වුනා කියල. ඉතින් අද දවසේදී මේ සිදු කරගත්ත ඒ ධර්ම දානමය කුසලය තුලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතවලට සියළු යහපත සැනසීම උදා වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනව. සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි ! 

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 15

චිත්ත රීති 07

සිත විසිරීම සහ හැකිලීම

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"අස්සද්ධෝ අකතංඤුත

සංදිච්ඡේද යෝ නරෝ

හතෙවකාසෝ වංතාසෝ

සවේ උත්තම පෝරිසෝ තීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට සුදුරුදු පරිදි පැමිණිච්ච ඔය ඇත්තො වගේම අන්තර්ජාලය ඔස්සේ අප හා සම්බන්ධ වෙන ඔබ සෑම සියළු දෙනාමත් බොහෝම ගෞරවයෙන් යුක්තව පිළිගනු ලබනවා. මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත සතිමත්බව වැඩීමේ ප්‍රායෝගික භාවනා වැඩපිළිවෙලේ, වැඩමුළුවේ, වැඩසටහනේ, පහළොස් වෙනි දවසයි අදට යෙදිල තියෙන්නේ.

අපි මේ වැඩසටහනට භාවිතා කරන පොදු ව්‍යවහාරය තමයි 'අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය දෙවන අදියර' කියල. පහුගිය සතිය වෙනකොට පින්වතුනි අපිට සම්පූර්ණ කරන්න පුළුවන් වෙච්ච මහ විශාල ප්‍රමාණයක් තිබ්බා, ප්‍රදේශයක් තිබ්බා භාවනාව කියන විෂයේදී අපි හඳුනා ගත යුතු, තේරුම් ගත යුතු, පැති, දිශානතීන් මහ විශාල කොටසක් අපිට හම්බ වෙන්න පටන් ගත්තා.

ඒ අතරින් ගන්නකොට අපිට මේ මෑතක් වෙනකංම සාකච්ඡාවට ලක් කරන්න සිද්ධ වුනේ යම්කිසි දෙයක අපේ හිත නතර වුනොත්, අපේ හිත කිට්ටු වුනොත් එහෙම, ඒකෙන් වෙනත් දේකට යන්නයි ගොඩක් වෙලාවට කියල දුන්නෙ. උදාහරණයක් හැටියට කියනව නම් අපේ හිතට නිදිමතක් ආපුහම, ඒ නිදිමත කියන දේට එක්තරා විදියකින් සටන් කරන්න, තවත් විදියකින් නිදිමතට බැහැර වෙච්ච විදිහේ වෙනත් අරමුණකට හිත ගෙනියන්නටයි කියල දෙන්නට උත්සාහවන්ත වුනේ මේ පහුගිය දේශනා දහහතරෙදිම.

හැබැයි ඔය අතර ඉදල හිටල අහම්බෙන් වගේ වේදනාව කියන කොටස ගැන කතා කරද්දී, ඒ පරිච්ඡේදය ගැන කතා කරද්දී විතරක් සමහර අවස්ථාවන්වලදී කියල දෙන්නට අවස්ථාවක් යෙදුනා, උත්සාහ කලා, ඔය වේදනාව දිහා චුට්ටක් බලාගෙන ඉන්න කියල. වේදනාවට විතරක්.

ඊට පස්සේ අද දවස වෙනකොට මම කල්පනා කරනව පින්වතුනි, භාවනාවේ අපේ ඉදිරියට යනකොට හුරු කරන්න ඕන තවත් එක ක්‍රමයක්, එක පැත්තක් ගැන කතා කරන්න. අපේ හිතේ තියන විවිධාකාර සංඝටක, විවිධාකාර ලක්ෂණ, ක්‍රම, ප්‍රමේයයන්, මූලධර්මයන්, රීති අතර තවත් ප්‍රධාන පෙලේ දෙයක් තමයි හිත විසිරෙන එක සහ හිත හැකිලෙන එක.

හිත විසිරෙනවා කියල කියන්නෙ, එක අරමුණක දීර්ඝ කාලයක් හෝ යම්කිසි කාලයක් රැඳිල ඉන්න එයා මනාප නෑ. සූදානම් නෑ. කැමති නෑ. රුචි නෑ. අකමැතියි. ඒ වෙනුවට නිරන්තරයෙන්ම ඉන්ද්‍රියන්ගෙන් එන අරමුණුවල එල්ලි එල්ලී එල්ලි එල්ලී, ඒ ඉන්ද්‍රියන්ගෙන් පැමිණෙන අරමුණුවලට කැමැත්ත, රුචිකත්වය ඇති කරගනිමින් හෝ අකමැත්ත, ප්‍රතික්ෂේපය ප්‍රකට කරගනිමින් එහාට මෙහාට දුවනව.

ඔය වගේමයි තවත් අවස්ථාවක් තියනවා ඒ එන අරමුණු අපිට පේනවා. අපි දන්නවා ඒ එන අරමුණුත් එක්ක යන්න හිතට ඕන වෙන්නෙ නෑ. ඒ දෙවනි කොටස. ඒ වගේම තවත් එක කොටසක් තියනවා පින්වතුනි. අපේ හිත බොඳයි. පහුගිය ටිකේම ඔය බොඳ කියන කතාව මම හරියට පාවිච්චි කලා. අපිට ආනාපානය දිහා බලාගෙන ඉන්නකොට ටික වෙලාවකින් තේරෙනව දැන් ඒක තියනවද නැද්ද කියල හිතාගන්න අමාරුයි වගේ. අපේ සිහිය චුට්ට චුට්ට චුට්ට චුට්ට නැති වේගෙන යන්න පටන් ගන්නව. බොඳ වේගෙන යන්න පටන් ගන්නව. අපෙන් බැහැර වේගෙන යන්න පටන් ගන්නව.

ඔය කියන ස්ථර තුනම, අවස්ථා තුනම අපි භාවනාවේදී පුද්ගලිකව අත්දකිනවා, අත්විඳිනවා. ඇත්තටම කියනව නම් භාවනාවේදී විතරක් නෙවෙයි සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා ඔය කියන වටපිටාවන්ට අපි මුහුණ දෙනවාමයි. ඒක සාමාන්‍යයයි.

එතකොට පින්වතුනි මීට කලින් භාවනා උපදේශවල ඔය ඇත්තන්ට කියල දෙන්නට යෙදුනේ ඒ වගේ වටපිටාවකට මුහුණ දෙනකොට, අර කියන 'භික්ඛුනූපස්සය' සූත්‍රයේ කියල දෙන ආකාරයෙන්, හිතාමාතාම තමන්ට රුචිකත්වය ඇති කරවන, කැමැත්ත ඇති කරවන අරමුණක හිත බහා තබන්නයි කියල දුන්නෙ.

"පසාදනීයෙ නිමිත්තෙ චිත්තං පණිදහිතබ්බං"

කියන ආකාරයට තමන්ට අකුසලයක් එනව නම්, කුසලයක හිත තැන්පත් කරල තියාගන්නයි කියල දුන්නෙ. නිදිමතක් එනව නම්, ඒ නිදිමත මැඬ පවත්වා ගන්නට පුළුවන් වෙන වෙනත් අරමුණක, වෙනත් කාරණාවක හිත බහා තබන්නටයි කියල දුන්නෙ. ඒක ඒ කාලෙදි අපි ඉගෙන ගන්න ඕන එකක්. තේරුනාද? ඒක ඒ කාලෙදි අපි ඉගෙන ගන්න ඕන එකක්.

තථාගතයන් වහන්සේගේ හරී ලස්සන සූත්‍ර දේශනාවක් තියනවා පින්වතුනි 'රථවිනීත' කියලා. මේ දේශනාවේ කියල දෙනවා වාහන හතක් ගැන. සාර්ථක ගමනක් යන්නට නම්, දීර්ඝ විදියට තියන දීර්ඝ ගමනක සාර්ථකත්වයක් ලබා ගන්නට නම්, බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා ඒ ගමන යන කෙනා එක වාහනේකින් නෙවෙයි කියනව යන්නෙ. වාහන හතකින් යනව කියල කියනව. වාහන කීපයකින් යනව කියල කියනව.

ධර්ම මාර්ගය සරසා ගන්න කෙනා, ධර්ම මාර්ගය තමන්ගේ ජීවිතේට ඈදා ගන්න පුරුදු කරන ඒ අනුව කටයුතු කරන්න උත්සාහ කරන කෙනාට කියනවා වාහන හතකින් යන්න කියල. එකකින් නෙවෙයි. එකකින් යන්නේ එක සීමාවකට විතරයි එතනින් එහාට යන්න තවත් වාහනයක් භාවිතා කරන්න වෙනව.

ඒක එක හා ම සමාන වෙනව පින්වතුනි, පහුගිය කාලෙදි භාවනාව සම්බන්ධයෙන් ඔය ඇත්තන්ට අපි කියල දෙන්නට යෙදුනා (එන එන අරමුණ දරාගන්න පුළුවන් නම් නෙවෙයි, එහෙම නම් කාරි නෑ) දරා ගන්න බැරිකමක් තියනවා නම් තමන්ට ඊට වඩා මනාපය ඇති කරවන, රුචිය ඇති කරවන වෙනත් අරමුණකට යන්න කියල. ඔය ඇත්තොන්ගෙ හිත පිට ගියාට පස්සෙ ඔය ඇත්තො කිවුවා,

"හාමුදුරුවනේ හිත අරගෙන ආව අපි. ශරීරයට ගෙනාවා."

පස්සෙ කාලෙකදි හිත පුරුදු වෙන්න පටන් ගත්තා ඉබේටම එන්න. හිත පිට ගියාද, අපි ඒක හඳුනා ගත්තද, ඉබේටම හිත ආපහු අපේ ශරීරය මත පතිත වුනා. ඒක සාමාන්‍යයෙන්ම සිද්ධ වෙච්ච දෙයක් වුනා. ඒක අපි අර යන දීර්ඝ සංසාරික ගමනේ නිවන හොයාගෙන යන ඒ කොටසේ එක වාහනයක් කියල කියන්න පුළුවන්. ඒත් ඒක නෙවෙයි ඒ සම්පූර්ණ ගමන නිමා කරන වාහනේ. මට ඒකයි මේකෙන් කියන්න ඕන වුනේ. ඒක ඒ කාලෙදි අපි පාවිච්චි කරපු, භාවිත කරපු එක මෙවලමක් විතරයි. එක විදිහක් විතරයි.

ශාසනය තුල පින්වතුනි අපිට කියල දෙන මේ මාර්ගය තුලදී ලැබෙන අවසාන ඵලය රහතන් වහන්සේ නමක් බවට පරිවර්තනය වීම නම්, ඒ ඵලයට පෘතග්ජන කෙනා එකපාරටම ගිහිල්ල වැටෙන්නෙ නෑ. පෘතග්ජන කෙනා අවබෝධ කරගන්නව ශ්‍රද්ධාවෙන් යුක්ත වෙන්න ඕන කියල. 'ශ්‍රද්ධානුසාරී' කියල කියනව එයාට. ඊළඟට ධර්මයට අනුව කටයුතු කරන්න පටන් ගන්නව. එයාට කියනව 'ධම්මානුසාරී' කියල.

ඊට පස්සෙ එයා මේ මාර්ගය පිළිගන්නව, ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය අනුව යනව, ඒක අනුමත කරනව. ඒ කෙනාට කියනව සෝතාපන්නයි කියල. ඊට පස්සේ සෝතාපන්න කෙනා තමන් තුල තියන කෙලෙස් දකින්න පටන් ගන්නවා. එව්වා අඩු කරන්න, අයින් කරන්න උත්සාහවන්ත වෙනව. ඒ කෙනාට කියනව සකෘදාගාමී මාර්ගය සකෘදාගාමී ඵලය.

ඊළඟට එයාට හදා ගන්න තියන, ඇති කරගන්න තියන ගුණයන් එකතු කරගන්නව, විශේෂයෙන්ම ඉවසීම වගේ දේවල්. ආන් ඒ ක්‍රමයට යන කෙනා අනාගාමීත්වය ඊළඟට අනාගාමී මාර්ගය අනාගාමී ඵලය සාක්ෂාත් කර ගන්නව. අවසාන වශයෙන් ඉතුරු වෙනව මාන, උද්ධච්ච, අවිජ්ජා කියන අකුසලයන් ටික. ඒ ටික හඳුනා ගන්න කෙනා අරහත් මාර්ගය ඒ ටික සාක්ෂාත් කරගෙන, නැත්නම් ඒවගෙන් නිදහස් වෙච්ච කෙනා අරහත් ඵලය ඇති කරගන්නව.

එතකොට පින්වතුනි බලන්න, මේ යන ගමන පුදුමාකාර විදිහේ දීර්ඝ ගමනක් තියනව. අපිටම තේරෙන විදිහේ මහා විශාල වටපිටාවක් තියන, හරි ලස්සන ගමනක් තියනව. එතකොට ඒ කියන ගමන මුල ඉඳලා අග දක්වාම ගිහිල්ල නතර වෙන්නේ ඔය කියන එක භාවනා ක්‍රමයකින් නෙවෙයි වෙන්න පුළුවන්. එක විදියකින් නෙවෙයි වෙන්න පුළුවන්. අපි පරිනත වෙන්න ඕන, අපි පාණ්ඩිත්‍ය වෙන්න ඕන අපි ගාව තියන ක්ලේශය හඳුනාගෙන එයින් නිදහස් වෙන්න මොන විදිහේ දෙයක් භාවිතා කලොත් හොඳද කියල.

මේක ටිකක් අනික් පැත්තට කියනවා නම් ටිකක් පටලැවිලි සහගත වෙන්න පුළුවන් මම මේ කියන්න යන වචනේ. අනිත්‍ය සංඥාව තමයි බොහොම හොඳ සහ වැදගත් කියල අපි අහල තියෙන්නෙ. මොහොතක් අනිත්‍ය සංඥාව වඩන එකත් හොඳයි. හැබැයි අනින්‍ය සංඥාව ගැනත් අනිත්‍ය හැටියට දකින්න අපිට හිතක් තියෙන්න ඕන. ඒ දේ භාවිතා කරන්න ඕන ප්‍රමාණය, සීමාව, පළල අපි තේරුම් ගන්න ඕන.

ඒ වගේම තමයි පින්වතුනි භාවනාව තුලදී අපිට එන අරමුණ, සතිපට්ඨානයේදී අපි සතිපට්ඨානය පුරුදු කරනකොට අපේ අභිමුඛයට එන ක්ලේශය, එහෙම නැති නම් උදාහරණයකට කියනව නම්, ඇහෙන සද්දය අපි උත්සාහ කරනවා නම් ඒ දේට තියන අවධානය අයින් කරල දාල ආපහු ශරීරයට එන්න, ඒක මේ ගමන තුල භාවිතා කරන එක උපක්‍රමයක් විතරයි. ඒක හැමදාම භාවිතා කරන්න ඕන උපක්‍රමය නෙවෙයි. මං ඒකයි මේ කියන්න උත්සාහ කරන්නෙ. ඒක එක උපක්‍රමයක් විතරයි.

හැබැයි ඔය එක උපක්‍රමය, නැත්නම් ඔය කියන උපක්‍රමය මුලින්ම භාවිතා කරන්න ඕන. භාවිතා කළ යුතුමයි. එක පාරටම ඒ එන ඕන එකක් එක්ක ඉන්නවා කියන ඒ අදහසට යන්නෙ නැතුව. ඒකයි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට මේ කියල දෙන්නෙ මාර්ගඵලයකට යන්න තියන දිග පාර. ඒ රටාව. ඒ ඔක්කෝම ටික සම්පූර්ණ කරන්න ඕන.

ඉතින් කොහොම හෝ වේවා භාවනාවේදී දැන් අපිට හම්බ වෙන ඊළඟට අපිට කතාබහ කරන්න සුදුසු වෙන කොටස තමයි පින්වතුනි, හිතේ විසිරීමට සහ හිතේ හැකිලීමට අපි මොනවද කරන්න ඕන දේ කියල. හිත විසිරිලා ගිය වෙලාවට, ඊට කලියෙන් හිත පිට ගිය වෙලාවට, ඊට කලියෙන් අපි භාවිතා කරපු එක ක්‍රමයක් තමයි ආපහු හිත අරගෙන ආවා අපිට හිත සංතෝස ගන්වන අරමුණකට. එක්කො ආනාපානයට නැත්නම් ශරීරයට. එහෙම නැත්නම් සද්ද අහගෙන හිටිය. මොනව හරි විදිහේ ප්‍රසාදනීය අපි කැමති අරමුණකට. මේ වෙලාවෙ හිත දුවන එකට වඩා මම අසවල් දේ කරන්න කැමතියි මනාපයි කියල හිතන ඒ දේට කිට්ටු වුනා. ඒ දේට අපි ආපහු ආවා.

හැබැයි ඒක විතරක් නෙවෙයි පින්වතුනි අපිට භාවිතා කරන්න, පුරුදු කරන්න පුළුවන් එකම එක ක්‍රමය වෙන්නෙ. ඔය දේ දැක දැක ඒ දේට එහෙමම තියෙන්න දෙන්නත් පුළුවන්කම තියෙනවා. හැබැයි මේක වෙන්න නම් අපිට හිත තැන්පත් කරගන්න පුළුවන්කමක් තියෙන්න ඕන. ඔය කියන හිතේ විසිරීමත් දැකලා ඒ හිතේ විසිරීම බලාගෙන ඒකට තියෙන්න දෙන්න.

හැබැයි තමන්ට තේරෙනවා නම් තමන්ගේ භාවනාව තුල, තමන්ගේ පුහුණුව තුල, හිතේ විසිරීම තියෙන වෙලාවක ඒ විසිරීමට ලක් වෙලා තමන් තව තව තවදුරටත් හිත විසුරුවා ගන්නවා කියන ඒ තැනේ නම් ඉන්නේ, එහෙම නම් අනිවාර්යයෙන්ම ආපහු තමන්ගේ හිත අරගෙන එන්න ඕන උවමනාවෙන්ම ප්‍රසාදය ගන්වන අරමුණකට. ඒක උවමනාවෙන්ම කරන්න ඕන දෙයක්. කැමැත්තෙන්ම කරන්න ඕන දෙයක්. කළ යුතුම දෙයක්.

නමුත් කාලයක් තිස්සේ භාවනාව කරනකොට, පුරුදු කරගෙන යනකොට, අපිට අහුවෙන්න පටන් ගන්නව පින්වතුනි, තේරෙන්න පටන් ගන්නවා, කොච්චර අරමුණු ආවත් කොච්චර කොච්චර අරමුණු ඉස්මතු වෙන්න පටන් ගත්තත් ඒවා එච්චර කරදරයක් නොවෙනවා කියන ගණයට. ඒ දේ දිහා බලාගෙන ඉන්න පුළුවන් කියන ඒ වගේ අවස්ථාවක් එන්න පුළුවන්.

මෙවන් වූ මට්ටමකට මෙවන් වූ ප්‍රදේශයකට අපිට පා තබන්නට පුළුවන්කමක් තියනවා නම් අවස්ථාවක් හම්බ වුනොත් එහෙම, ඒ වගේ වෙලාවකදි අර පරණ පුරුද්දටම හිත දීලා ආපහු හිත තමන්ට කැමති අරමුණකට අරන් එන්න උත්සාහවත් වෙන එක ඕන නැති වෙන්නත් පුළුවන්. අපි අර පළවෙනි යානයෙන් ඇවිල්ල බැහැල ඊළඟට වෙනම වාහනයක යනව වගේ වැඩක්. මේ දැන් යන්නෙ දෙවනි වාහනේ.

ඒ වගේමයි පින්වතුනි මේ මෑත කාලයේදී ඔය ඇත්තන්ගෙ කමටහන් වාර්ථාවල් අතර විශේෂයෙන් භාවනාව ගැන කියල දෙන ඒ කමටහන කරන වෙලාවෙදි මම ගොඩක් වෙලාවට කියපු එකක් තමයි හිත බොඳ වේගෙන යනව නම්, හිත විසිරීගෙන යනව නම්, තමන්ට දැනට වෙන විශේෂ හැටියට තේරෙන අරමුණකට එන්න කියල. මතක ඇතිනෙ ඔය ඇත්තන්ට.

හිත බොඳ වේගෙන යනව නම් ඒ තියන අරමුණේ තියෙන්න පුළුවන් කාලය ඉවරයි. ඒ හින්ද දැන් එතනින් අයින් වෙලා අළුත් අරමුණකට යන්න කියන එන මම නිතර නිතරම කියන්න උත්සාහ කලා. හැබැයි හිතන්න එපා ඒක විතරමයි තියන එකම එක විසඳුම කියල.

අපි හිත මුලින්ම අර විදියට පුරුදු කරලා ප්‍රසාදය ගන්න අරමුණක හිත තැන්පත් කරවලා (පනිදාය භාවනාව කියල කියනව භික්ඛුනුපස්සය සූත්‍රයෙදි ඕකට) පුරුදු කරලා අපි පස්සෙ කාලෙකදි මොකද්ද කරන්න පටන් ගන්නේ, ඒ හිතේ තියන විසිරීමම අරමුණක් කරගන්නව. සමස්ථ විසිරීමම අරමුණක් කරගන්නව.

මේකෙදි එතකොට පින්වතුනි ඒ ඒ අරමුණු ඔස්සේ හඹා යෑම නෙවෙයි කරන්නේ. සමස්ථයක් හැටියට මේක එක කමටහනක් හැටියට ගන්න එකයි කරන්නෙ. හැබැයි අපි ඕක අස්සෙ තියන එව්ව හොයන්න බලන්න යනව නම්, එහෙනම් අපි තාමත් ඉන්නෙ අර වෙනත් කොටසක තමයි. මෙහෙම වුනා කියල කමටහන් වාර්ථාවට එකතු කරන්න හදන්න එපා

"හාමුදුරුවනේ දැන් මට මෙහෙම එකක් පුළුවන්. මේ මේක දිහා බලාගෙන ඉන්න පුළුවන් මෙහෙම" කියල.

මොකද මේ හැම එකක්ම මාන්නය ඇති වෙන්නත් පුළුවන් දේවල්. ඒක හින්ද තමන් උත්සාහවන්ත වෙන්න ඕන, තමන්ගේ නිහතමානීත්වය තියාගෙන ඒක තුලින් මේකෙ තියන ඇත්තම කතාව එළියට ඇදල ගන්න. ඇත්තම කතාව.

අපිට වෙන මොකක් හරි මුසාවක් එළියට දාන්න පුළුවන්. මේ තියන කාරණේ වෙනුවට වෙනත් කතාවක් කියන්න පුළුවන්. නමුත් තියන සත්‍ය ස්වභාවය නෙවෙයි එළියට යන්නෙ.

අපි ගොඩක් වෙලාවට පින්වතුනි උත්සාහ කරන දෙයක් තියනවා (අද අර එක් කෙනෙක් එක්ක කරපු ධර්ම සාකච්ඡාවකින් මේක එළියට ආවෙ) මිනිස්සු ලෝකෙ මොනව හරි දෙයක් කරනකොට බලාපොරොත්තු වෙන ප්‍රධානම කාරණය තමයි මොකක් හරි මාන්නයක්. මට කියල දෙයක්. මං මෙහෙම කෙනෙක්. අන්න එහෙම එකක් පෙන්නන්න පුදුමාකාර රුචිකත්වයක් තියනව. හරි කැමතියි. "මම දන්නවනෙ, මම මෙහෙමනෙ" ආදී වශයෙන්.

හැබැයි ඇත්තටම තමන් දන්නෙ නැතුව දන්නවා කියන එක තරම් මුලාවක් තවත් නෑ.

ඒක හින්ද අවංකවම අපි තේරුම් ගන්න ඕන පින්වතුනි, අපි දැනට කරන පුහුණුව මත, ඒ කරන පුහුණුව හින්දා අපිට දැනට තේරෙන ප්‍රමාණය මොකක්ද, අපිට දැනුම් තේරුම් යන ප්‍රමාණය මොකද්ද කියල. අපිට ඇත්තටම පුළුවන්කම තියෙන්නෙ හිත විසිරෙන බව හඳුනා ගන්න විතරක් නම්, ඒ දිහා බලාගෙන ඉන්න බැරි නම්, ඒක තමයි දැනට කරන්න පුළුවන් දේ.

ඒ වෙනුවෙන් තමයි මගේ අර නිරන්තරයෙන්ම කරන යෝජනාව හැටියට කරන්නේ පුළුවන් තරමක් භාවනාවට කාලය යොදව ගන්න කියල. පුළුවන් තරමක් දවසකට විනාඩි පහළොවක් හරි කමක් නෑ පුළුවන් තරම් මේ කියන දේට කාලය යොදව ගන්න කියල. හේතුව අපිට මේක කරන්න තව කොච්චර වෙලාවක් ඉතුරු තියනවද කියල කියන්න දන්නෙ නැති හින්ද.

ඒක හින්ද අපි උත්සාහවන්ත වෙන්න ඕන පින්වතුනි අපි තුල තියන යථාර්තය යථාකොටම දකින්න. 'යථාභූත ඥාණ දස්සන' කියලයි කියන්නෙ ඕකට. අපි ගාව තියන ඇත්ත ඇති සැටියෙන්ම දකින්න උත්සාහවත් වෙන්න ඕන.

මේක ගොඩක් වෙලාවට අපේ ශ්‍රාවකයෝ, ලාංකිකයො විශේෂයෙන්ම හිතාගෙන ඉන්න එකක් තමයි "සූත්‍රය තුල මෙන්න මෙහෙම කාරණයක් කියනවා, ඕක තුල තියෙන්නෙ ධාතු, ඕක තුල තියෙන්නෙ මෙව්වා. ඕක හට ගන්නෙ මෙන්න මෙහෙමයි. ඕක දකින එක තමයි යථාර්තය" කියල. මං පිළිගන්නව ඒක යථාර්තයේ මූලධර්මය. ඒක යථාර්තය තමයි නමුත් ඒ යථාර්තයේ මූලධර්මය.

ඔය මූලධර්මය අපි ගාව සිද්ධ වෙන්නෙ කොහොමද කියන එකයි දකින්න ඕන. මූලධර්මය ඉගෙන ගන්න එක අන්‍යාගමික කෙනෙක්ට වුනත් කරන්න පුළුවන්කමක් තියනව, අන්‍ය ආගමක අදහස හිතේ තියාගෙන. වෙන ආගමක් කරපින්නාගෙන බුද්ධ දර්ශණය තුල තියන ඔය කියන යථාර්තය ගැන අපිට තේරෙන්නෙ නැති විදිහට කතාබහ කරන්න පුළුවන් ඇත්තො වෙනත් රටවල්වලත් ඉන්නව. ඒ තරමටම ඒ ඇත්තො මේවගෙන් පරිනතයි. හොයල තියනවා.

හැබැයි ඒගොල්ලො ආගම වෙනස් කරන්න යන්නෙ නෑ. හැබැයි ඒ ගොල්ලො බුදුරජාණන් වහන්සේ කියන විදියට තමන්ගෙ ජීවිතේ පුරුදු කරන්න යන්නෙ නෑ. ඒක එතකොට යථාර්තය අවබෝධ කරගැනීමක් නෙවෙයි. මේ කියන යථාර්තය අවබෝධ කරගන්න අපි අපිට කිට්ටු වෙන්න ඕන. අපි අපිව තේරුම් ගන්න ඕන. අපි අපේ අභ්‍යන්තරය තුල ඔය සිද්ධ වෙන දේ දකින්න ඉගෙන ගන්න ඕන.

ඔය 'අභි' කියන වචනය හින්දියෙත් පාවිච්චි කරනවා මගේ කියන්න. තමන්ගෙ කියන්න. අභිධර්මය කියනකොට මං දන්නෙ නෑ එහෙන් ආපු වචනයක්ද කියන්න කොහොම නමුත් සංස්කෘතනෙ ඕව. තමන් තුල කියන ධර්මයයි මේ කියල දෙන්නෙ.

හරි ලස්සනයි ඇත්තටම ඒ තියන කතාවල් ටික. අපි ඒවා ඒ පොතේ තියන භාෂාවෙන් ඉගෙන ගන්න එක වෙනමම දෙයක්. හැබැයි තමන් තුල සිද්ධ වෙනකොට ඒ දේ තේරුම් ගන්න එක වෙනමම කතාවක්. උත්සාහවන්ත වෙන්න ඕන පින්වතුනි භාවනාව තුලදී තමන්ගේ හිත විසිරීගෙන යනකොට පළවෙනියෙන්ම හඳුනා ගන්න පටන් ගන්න ඕන, "ඔව් මගේ හිත දැන් විසිරීගෙන යනව." තවත් අවස්ථාවක් තියනව හිත විසිරෙන්නෙ නැහැ. අරමුණු ඔස්සේ ගියා වුනාට, හිතට ඒ අරමුණු බලාගෙන ඒව දිහා, අර හුරතල් වචනය අපක්ෂපාතී විදියට නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන්කම තියනව. තවත් අවස්ථාවක් තියෙනවා මොනව වුනත් හිතට කිසිම කිසි අරමුණක් හරියට තේරෙන්නෙ නෑ, ඔක්කොම බොඳ වෙලා ගිහිල්ල හිත හැකිළිලා තියෙන්නෙ.

එතකොට මූලිකව අපි කරපු දේ තමයි ඔය කියන අවස්ථාවන් වලදී ඒවා දරාගෙන ඉන්න බැරිකොට, අපි ආපහු අපිට ආරක්ෂාකාරී වෙච්ච, පහසු වෙච්ච, ලේසි වෙච්ච, අරමුණකට විගහට එන්න පටන් ගත්ත. ඒක හරියට සෙල්ලම් කර කර ඉන්නකොට පොඩි කාලෙ මොකක් හරි බයක් වුනාම ගෙදරට දුවගෙන එනව, එක්කො අම්ම තාත්ත ගාවට දුවගෙන එනව වගේ වැඩක් කරන්නෙ.

නමුත් දැන් අපි වයසට ගිහිල්ල තියන හින්ද දැන් මොකක් හරි සද්දයක් ඇහිල බය වුනොත් එහෙම ඒ කාලෙ වගේ කෑ කොස්සන් ගහගෙන රෙදි පෙරෙදි ගලවගෙන දුවගෙන එන්නෙ නෑ. දැන් බලනව මොකද්ද මේ තියෙන්නෙ කියල. මේකත් ඒ වගේම වැඩක්.

භාවනාව තුලදිත් අපි දැන් උත්සාහවත් වෙන්න ඕන මේ කියන වටපිටාව තුල මොහොතක් රැඳිල ඉන්න. මේ තියන වටපිටාව තුල මොහොතක් රැඳිලා ඒ දේ භාවනා අරමුණක් කරගන්න උත්සාහවන්ත වෙන්න ඕන. දැන් තියෙන්නෙ කම්මැලිකම නම්, දැන් තියෙන්නෙ හිත හැකිළිච්ච බව නම්, බොඳ වෙලා යන ස්වභාවය නම්, ඒක තමයි දැන් මගේ කමටහන. ඒක තමයි දැන් මගේ භාවනා අරමුණ. අයින් කරගන්න යන්නෙ නෑ.

හැබැයි අපිට පුළුවන්කමක් තියනවා නම් විතරයි ඔය කියන දේ කරන්න යන්න ඕන. එතකොට අවංකවම අපි ඉගෙන ගන්න ඕන පින්වතුනි, තමන්ට මේ මාර්ගය තුල කොච්චර දුරක් යන්න පුළුවන්ද කියල. කමටහන් වාර්තාවෙදිත් හිතෙන්න පුළුවන් මෙහෙම කිවුවනං හරි නේද කියල. නෑ ඇත්තටම එහෙම එකක් නෑ. තමන්ගෙ තියන ඇත්ත එළියට ගත්තට පස්සේ ප්‍රශ්නයක් නැති වෙනව. ආයෙ ඒ දේ එළියට එන්නෙ නැති වෙනව.

අද ඇත්තටම වෙච්ච ලස්සන සාකච්ඡාවක එක කතාවක් මෙන්න මෙහෙම වුනා. පහුගිය දවසක එක මල්ලි කෙනෙක් ඇවිල්ල මට කිවුවා පච්ච කොටන්න ඕන කියල. ඊට පස්සෙ මම කල්පනා කරා මෙයා ජීවිතේටම ඔහොම එකක් ගැන හිතපු කෙනෙක් නෙවෙයි. ඇයි මෙයාට පච්ච කොටන්න ඕන වෙන්නෙ කියල. ඊට පස්සෙ එක පාරටම මට හිතුනා දැන් මෙයා ඇසුරු කරන්නෙ පච්ච කොටපු අය. මෙයාගෙ දැන් වීරයො පච්ච කොටපු අය. ඒකයි මෙයාට එයාල වගේ වෙන්න ඕන වුනේ. මං ඕක එකපාරටම කිවුව.

ඊට පස්සෙ දැන් අද කතාවෙදි මම ඇහුව එයාගෙන්,

"මල්ලි දැන් ඔයාට පච්ච කොටන්න ඕන නැද්ද?"

"නෑ නේ හාමුදුරුවනේ."

තේරුනාද සිද්ධිය. අපි අපේ හිතේ ඇතුලෙ තියන ඇත්ත කතාව ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දැක්කා නම් ආයෙ ඒකට යන්නෙ නෑ. ආයෙ ඒ ක්ලේශයට අත තියන්නෙ නෑ. ඒ වෙනුවට බොරුවක් එළියට දැම්ම කියන්නකො. අර කෙනා ආයෙත් පුපුරු ගගහ නඟිනව. ආයෙත් පැල වෙනව. චුට්ට චුට්ට බෝ වෙන්න පටන් ගන්නව. අන්න එහෙම හිතක් මේක.

ඒක හින්ද අපි අපේ ඉස්සරහ තියන කැඩපතයි ඇත්තටම කියනව නම් ධර්මය වෙන්නේ. සතර සතිපට්ඨානය වෙන්නේ. අපි අපිට පේන්න පටන් ගන්නෙ පින්වතුනි සතිපට්ඨානය වඩද්දි විතරයි. සිහිය පුරුදු කරද්දි විතරයි. අනික් හැම වෙලාවල්වලම අපි කණ්නාඩිය තියාගෙන ඉන්නෙ අර වාහනවල හයි කරල තියන විදියට. එහා පැත්තෙ එන වාහනේ වේගෙන් එනවද, ළඟින් එනවද, දැන් කවුද එන්නෙ, හැප්පෙනවද, ඕව තමයි බලන්නෙ ඒ වෙලාවට.

මේ සතිපට්ඨානය වඩන වෙලාවෙදි විතරයි, අපක්ෂපාතී විදියට නිරීක්ෂණය කරන වෙලාවට විතරයි අපි අපිව දකින්න පටන් ගන්නේ. අපේ කෙරුම මොකද්ද කියල තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නේ.

අන්න ඒකෙදි අපි පළවෙනියෙන්ම භාවිතා කරන ක්‍රමය තමයි, භාවිතා කරපු ක්‍රමය තමයි තියෙන ප්‍රශ්නෙට පැලැස්තරේ ඇලෙවුවා. ඒක එක ක්‍රමයක්. ඒක කරන්නත් ඕන අනිවාර්යයෙන්ම, මූලිකවම. නමුත් දැන් අපිට භාවිතා කරන්න පුළුවන් ක්‍රමයක් තියනව තව එකක්.

මේ තියන දේට තියෙන්න දෙනවා. ඒ දේට ගොජ දාන්න දෙනවා. අපි ඒ දේ අරමුණක් කරගන්නව.

ඔන්න ඔය කාරණාවයි මට කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ. අන්න ඒ අතින් බලනකොට පින්වතුනි බුදුරජාණන් වහන්සේ කියල දෙන ලස්සන ගාථා රත්නයක් තියනවා. මේක හරියටම සැසදෙනවා අද කාරණාවටත්.

"අස්සද්ධෝ අකතඤ්ඤූ ච

සන්ධිච්ඡේදෝ ච යෝ නරෝ

හතාවකාසෝ වන්තාසෝ

ස වේ උත්තමපෝරිසෝ"

දැන් අපි ඊට කලින් භාවිතා කරපු මූලධර්මයට පයින් ගහන්න වෙලා තියනව ඊළඟට. එහෙම නේ? මීට කලින් අපි ස්වකීය අරමුණකට ආපහු ගියා. කැමැත්තෙන් ගියා. අපිට හිත දුන්න හොඳ අරමුණකට ආපහු ගියා. ආපස්සට ගියා. නමුත් රහතන් වහන්සේලාගේ ලක්ෂණයක් තියනවා කියල කියනවා

"අස්සද්ධෝ අකතඤ්ඤූ ච"

ශ්‍රද්ධාවක් නෑ කෙළෙහි ගුණ සලකන්නෙ නෑ. මේකෙ තේරුම මේ එන එන කෙනාට කෑ ගහනව, බනිනව, කුණුහරුප කියනව, ගහල පන්නනව කියන එක නෙවෙයි. තමන් තුල තිබිච්ච දේටත් තමන් තුල හදාගත්ත දේටත් මහ ලොකු ඇලීමක් නෑ. මං ඒකයි කිවුවෙ අනිත්‍ය සංඥාව දිහාත් අනිත්‍ය හැටියට බලන්න පුළුවන් වෙන්න ඕන කියල. ඒකත් බැහැර කරන්න ඕන අවස්ථාවක් තියෙන්න පුළුවන්. ඒ දේ භාවිතා කරන්නේ ඒ කාලයට විතරයි. ඊට පස්සෙ ඒකෙන් අයින් වෙන්න ඕන.

ඔය කියන කතාව ලස්සනට ගැලපෙනව දහම් පදයෙ ඊළඟට තියන ඊළඟ වචනෙත් එක්ක.  

"සන්ධිච්ඡේදෝ ච යෝ නරෝ"

හන්දිය කඩනවා. මේක ඒකාකාර හැටියටම පුරුදු කරගෙන යන්නෙ නැහැ. අයින් කරන්න ඕන වෙලාවට ආයෙ කෙළෙහි ගුණ සලකන්න මේක තියාගන්න, "මගේ එකනෙ, මම පුරුදු කරපු එකනෙ, මට ඕන වෙච්ච එකනෙ, අනේ බෑනෙ" කියල එහෙම එකක් නෑ. ඒක අයින් කරල දානව එතනින් හන්දිය කඩල දානව.

"හතාවකාසෝ වන්තාසෝ"

කාපු දේවල් තියනව මීට කලින් අපි කෑව මේක. මේ භාවනා කරනකොට අපිට භාවිතා කරන්න සිද්ධ වුනා පින්වතුනි, තමන් කැමති අරමුණකට යනවා කියන එක භාවිතා කරන්න වුනා අපිට. හැබැයි දැන් මම ඒක වමනෙ දාන්න ඕන. පස්සෙ කාලෙකදි වමනෙ දාන්න ඕන. කන කන දේ වමනෙ දානව. දිරවන්න තියාගන්නෙ නෑ. මගේ සන්තකයේ තියාගන්න උත්සාහ කරන්නෙ නෑ.

"ස වේ උත්තමපෝරිසෝ"

බුදු හාමුදුරුවො කියනව අන්න ඒ කෙනා තමයි උතුම් පුරුෂයා කියල. පින්වතුනි අපි මේ පුරුදු කරන්නෙ ඔය කියන තැන ගැන ඉගෙන ගන්න. මේ යන මාර්ගය තුල සකස් වෙලා තියන ක්‍රමය තියෙන්නෙ ඔය කියන තාලයට, ඔය කියන දිශානතියට තමයි. හැබැයි මේකෙන් එක පාරට රහත් වෙන්න බෑ කියල දැන් තේරෙනවනෙ. අපි ඉන්න මට්ටම අපි හරියට හඳුනා ගන්න ඕන.

පහුගිය කාලෙදි සමහර ඇත්තො මට කියපු එක තමයි, "ඔබ වහන්සේ දැන් රහත් වෙලානෙ ඉන්නෙ, දැන් ඔය ඔහොම කියන්නේ" කියල. මම ගත්ත කටටම කියපු කතාව තමයි "මම හොඳ පෘතග්ජනයෙක්" කියල. ඒක අවබෝධ කරාට පස්සෙ, තේරුම් ගත්තට පස්සෙ, ඇත්තටම බිමට බැහැල ඉන්න පුළුවන්. තමන්ගෙ වැරැද්ද හොඳ හැටි තේරුම් ගන්න පුළුවන්. හිතාගෙන ඉන්න තරමක්, හිතාගෙන ඉන්න තාක්,

"නෑ මම මෙහෙම දන්න කෙනෙක්, මෙච්චර දේවල් දන්න කෙනෙක්, මට මෙහෙම කියන්න ඕන, මෙහෙම සලකන්න ඕන, මෙහෙම හිතන්න ඕන"

කියල ඔය ඔක්කෝම ටික එන්නෙ අර ලේබල් එක දාගත්තට පස්සෙ තමයි. මම මෙහෙම දන්නව කියල හිතාගත්තට පස්සෙනෙ මට මෙහෙම සලකන්න ඕන කියල කියන්නෙ. නෑ මං දන්නෙ නෑ කියන තැනට ගියාට පස්සෙ කොහොම සැලකුවත් කාරි නෑ. ගාණක් නෑ.

එදා මෙදා තුර ඇත්තටම කියනව නම් මගේ පැත්තෙන් මම කල්පනා කරන්නෙ මාර්ගඵල ලැබුවාද නැද්ද කියන එකට වඩා, මොන වෙලාවෙදි මට සිහිය තියෙන්නේ, මොන වෙලාවෙද හට සිහිය නැත්තෙ කියල. ඒ වගේමයි ඒ තියන සිහිය මොන වෙලාවෙදි මෛත්‍රිය, කරුණාව, මුදිතාව, උපේක්ෂාව කියන දේවල් කැටි වෙලා තියෙන්නෙ, මොන වෙලාවටද මගේ සිහියට මෛත්‍රිය, කරුණාව, මුදිතාව, උපේක්ෂාව නැතුව ක්ලේශය එකතු වෙලා තියෙන්නෙ.

ඕකට තියෙන්න පුළුවන්නෙ තරහ. තරහෙන් සිහියෙන් ඉන්න පුළුවන් මට. එහෙම එකක් තියනව. කවුරු හරි එනව නම්, එයාට ගහන්න ඕන නම්, බනින්න ඕන නම්, බලාගෙන එනව වෙලාව එනකං. එහෙම තියනව. මෙහාට පැනපු අර හොරා මං ඉතින් මෙහෙන් වහං වෙනකං බලාගෙන ඉන්න ඇති නෙව. නේ? ඒක තමයි එයාගෙ සිහිය. සම්මා නෑ. ඒකයි මිච්ඡා සතියක් තියෙන්නෙ. සම්මා සතියක් වගේම මිච්ඡා සතියක් තියෙන්නෙ.

මම ඇත්තටම හොයන කාරණාව ඔච්චරයි. ලබපු මාර්ග ඵලය මොකද්ද කියන එක ඇත්තටම අදාල නෑ. ඉතින් මම කියන්න උත්සාහවන්ත වුනේ පින්වතුනි අද දවස තුලදි අපි භාවනා කරනකොට අපේ පුහුණුවට දා ගන්න ඕන තවත් ක්‍රමයක් ගැනයි. අප්පනිධාය භාවනාව. හිතාමතාම හිත පන්නවන්නෙ නැතුව, තියෙන දේත් එක්කම හිත තියාගෙන ඉන්න හිත පුරුදු කරන එක. මේකෙදි මෙතන සැප තියෙන්න පුළුවන්, දුක තියෙන්න පුළුවන්, අදුක්ඛමසුඛය තියෙන්නත් පුළුවන්. කාරි නෑ. ඒ ඔක්කෝටම තියෙන්න දෙනව.

මම විශ්වාස කරනව මේ දේශනාව තුලින් ඔය ඇත්තො තම තමන්ගේ භාවනාව ගැන, භාවනා ගමන සාර්ථක කරගන්න මොකක් හරි ඉස්පාසුවක් ලැබෙන්න ඇති කියල. එය එසේම වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි  

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 16

චිත්ත රීති 08

සමාහිත බව සහ අතහැරීම

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"මාතා යථා නියං පුත්තං

ආයුසා ඒක පුත්ත මනුරක්ඛේ

එවම්පි සබ්බභූතෙසු

මානසං භාවයේ අපරිමාණං තීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට පැමිණිච්ච මේ ඇත්තො වගේම අන්තර්ජාලය ඔස්සේ අප හා සම්බන්ධ වෙන ඔය සුපින්වත් සෑම සියළු දෙනාම බොහොම සාදරයෙන් යුක්තව පිළිගනු ලබනවා.

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත, අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියන මාතෘකාව යටතේ පැවැත්වෙන, සතිමත් බව වැඩීම කියන තථාගත ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කොට වදාළ, මේ සම්බුද්ධ ශාසනය තුල තියන මුදුන් මල්කඩ ගැන විවරණය කෙරෙන වැඩසටහන් මාලාවේ දාසය වෙනි දවසයි අදට යෙදිල තියෙන්නේ. අද දවසේ මාතෘකාව පින්වතුනි, හිතෙහි හැඩතල නැත්නම් චිත්ත රීති කියන ආකාරයට අනුව ගත්ත මාතෘකාව ඔස්සේ යමින් අද කතාබහ කරන්නට උත්සාහ කරනවා සමාහිත බව සහ අසමාහිත බව කියන මේ කොටස ගැන.

භාවනාව කියන විෂයට ඔය ඇත්තොත් මමත් ආගන්තුක නැහැ. අපි හැදිච්ච වැඩිච්ච බෞද්ධ සංස්කෘතිය තුල භාවනාව කියන දේ අපේ ජීවිතේම එක්තරා කොටසක්. ඉස්කෝලෙ පටන් ගන්නකොට මෛත්‍රියෙන් වැඩ කටයුතු පටන් ගත්ත අපි, ඉස්කෝලෙ අවසාන කරනකොට ඡත්ත මානවක ගාථා කියලයි ගෙදර එන්නෙ. මෙකී කාලය තුල පින්වතුනි අපි පුරුදු කරන්නට යෙදුනා එක්තරා විදිහක සිතුවිලි ක්‍රමයක්.

ඒ පුරුදු කරපු ක්‍රම අතරින් සතිපට්ඨානයට කිට්ටු වෙනකොට අපිට අහු වෙන්න ගත්තා අපි අපේ ජීවිතය තුල නොදැකපු තවත් කාරණා කිහිපයක්, පැති සමූහයක් තියනවා කියල. භාවනාව කියන මාතෘකාව සතිපට්ඨානය පැත්තෙන් ගලාගෙන යනකොට කමටහන් වාර්ථාව ආශ්‍රයෙන් අපි බුක්ති විඳින, අපි අනුමත කරන, අපි අනුගත වෙන, අපි අගය කරන වටිනා යි කියන කාරණා ටික එළියට එනකොට, කියා හිටිනකොට, අපිට අහු වෙන්න ගත්තා මුලින්ම හුස්ම ගැන විතරක්.

පස්සෙ කාලයක් යනකොට හුස්ම නැති එක කතාබහ කරන්න පටන් ගත්තා. කාලයක් යන්න යන්න තමා නිදිමත කියන දේ වෙන්න පුළුවන් කියන එක අපි අනුමත කරන්න පටන් ගත්තෙ. ඊට කලියෙන් භාවනාව තුල අපි හදාගෙන හිටපු රටාව, අපි මවාගෙන හිටපු ක්‍රමය තමයි අසවල් දේ පමණයි භාවනාවේ විය යුත්තේ කියල.

අද මාතෘකා කරගත්ත ගථා පාඨයෙ තියෙන්නේ කරණීය සූත්‍රය ඇත්තටම. ඕක මෙත්ත සූත්‍රය කියලත් කියනව. කරණීය මෙත්ත කියන්නෙ මෛත්‍රිය කරන සූත්‍රය කියලයි කියන්නෙ. මේ සූත්‍ර දේශනාවේ තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරනව මෙන්න මෙහෙම හරි ලස්සන පාඨයක්. උදාහරණයක් වශයෙන් කියන්නෙ,

"මාතා යථා නියං පුත්තං

ආයුසා ඒක පුත්ත මනුරක්ඛේ"  

අම්ම කෙනෙක් තමන්ට ඉන්නෙ එකම දරුවෙක් නම්, ඒ දරුවව ආරක්ෂා කරනව තමන්ගේ පණ වගේ. අපිට දේශනා කරනවා බුදුරජාණන් වහන්සේ ඊළඟ ගාථා පාඨයෙන්,

"එවම්පි සබ්බභූතෙසු

මානසං භාවයේ අපරිමාණං" කියල.

ඒ වගේ විදිහකට සියළු ලෝකයා දිහාම බලන්න පුළුවන් ඇහැ හදා ගන්න කියල. ඕක තව ටිකක් කෙටි කර කර කෙටි කර කර, ළං කර කර ළං කර කර බැලුවොත්, අපි අපේ කරන භාවනාව තුළදී වත් අපිට තියන, අපිට දැනෙන, අපි බුක්ති විඳින දේවල්වලට වත් එක හා සමාන විදිහේ අගය කිරීමක් දීල, එක හා සමාන විදිහකට දකින්න මීට කලින් ඉගෙනගෙන තිබ්බෙ නැහැ. අපි හිතාගෙන හිටියේ අපි රැක ගන්න ඕන දේ හුස්ම විතරයි. නේද?

අපි අයින් කරන්න ඕන දෙයක් කියලයි දාගෙන හිටියේ නින්ද යන එක. අපිට තරහ එන එක. අකමැත්ත එන එක. කම්මැලිකම හැදෙන එක. එපා වෙන එක. මේ දේවල් අපි බැහැර කරල තිබ්බ. අර උවමනායි, හොඳයි, යහපත් කියල කියන කාරණා ටික ළං කරගන්න, තුරුල් කරගන්න, උත්සාහ කරපු අපි විශ්වාස කරන, භාවනාව හැටියට නෙවෙයි කියල හිතන කාරණා ටික ඉස්මතු වෙනකොට, බැහැර කරන්නට උත්සාහ කළා.

හැබැයි අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියන ඔය වචනයත් එක්ක, ඒ දිශානතියත් එක්ක යන්න වුනාම චුට්ට චුට්ට අපි හඳුනා ගන්න පටන් ගත්තා භාවනාව කියල කියන්නේ මේක මහ සමූහයක් කියල.

ඒක හරියට පින්වතුනි අපේ ජීවිතය වගේ. අපි හැමදාම හිනා වෙවී ඉන්න අය නෙවෙයිනෙ. නේද? අපිට අඬන්නත් වෙනව. දුක් වෙන්නත් වෙනව. පසුතැවිලි වෙන්නත් වෙනව. උත්සාහ කරන්නත් වෙනව. කම්මැලිකමෙන් ඉන්නත් වෙනව. එහෙම හිටියෙ නැත්නම් ඒ ජීවිතේ ගත කරන්න අමාරුයි.

හැබැයි ඔය අතරින් අපි වටිනාකමක් දෙන්නේ අපි අර සංතෝසයෙන් හිටපු, ප්‍රීතියෙන්ම හිටපු, ලොකූ දියුණුවකින්ම හිටපු, අපිට ලොකු වටිනාකමක්ම හම්බ වෙච්ච අවස්ථා විතරයි. අනික් එව්වා අපි බැහැර කරනවා, මෙව්වා අපිට අදාළ නැහැ, වැදගත් නැහැයි කියල. අර ගාථා පාඨයට ගියොත් ආපහු,

"මාතා යථා නියං පුත්තං

ආයුසා ඒක පුත්ත මනුරක්ඛේ

එවම්පි සබ්බභූතෙසු

මානසං භාවයේ අපරිමාණං"

අපරිමාන වෙච්ච, ප්‍රමාණයක් කරන්න බැරි විදිහේ සිතුවිල්ලක් මේ ලෝකයේ ඉන්න හැම කෙනෙක් කෙරෙහිම භාවිතා කරන්න කියලයි තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ. මං ටිකක් ඕක ආදේශ කරනවා භාවනාවට. අපි ඒ වුනාට අපේ ජීවිතය තුල සිද්ධ වෙච්ච හැම දේකටම එක හා සමාන විදිහේ සිතුවිල්ලක් මෙතරම් දුර කාලයක් භාවිතා කරල නෑ. සමහර දෙයක් හොඳයි කියල තියාගත්ත වගේම අනික් දේ අයින් කරන්නත් උත්සාහ කලා.

ඒ වුනාට ඔය ඇත්තො මේ අද වෙනකොට ඉන්න ජීවිතේට ඇවිල්ල තියෙන්නේ සතුට නිසාම පමණක්ම නෙවෙයි. දුක නිසාම පමණක්මත් නෙවෙයි. හැබැයි අපි හැම වෙලාවෙම වටිනාකම දුන්නෙ මොකටද? සතුටට විතරයි.

සතුටට විතරයි.

සතිපට්ඨානය කියන මාතෘකාවේදී පින්වතුනි උගන්වන ප්‍රධානම රහස තමයි, 'විය නොහැක්කක් නොමැත' කියන එක. ඔය වචනේ මම ගොඩාක් පාවිච්චි කලා මේ වැඩසටහනේදී.

'වෙන්න බැරි දෙයක් නෑ'

අපිට දැනෙන දෙයක් තියනව නම්, තේරෙන දෙයක් තියනව නම්, අපි භාවනාව තුලදි බුක්ති විඳින යම්කිසි දෙයක් තියනව නම්, ඒක අපි හිතුවට පුද්ගලිකව වෙන්න බැරි දෙයක් කියලා, ඒක ඇත්තටම වෙන්න පුළුවන් දෙයක්. ඒක වෙන්න බැරි දෙයක් නෙවෙයි.

කාරණාව තියෙන්නේ සති පට්ඨානයක් කර ගන්නවාද? ඒ තුල සිහිය පිහිටුවා ගන්නවාද? ඒ දේ දැකපු ගමන් බැහැර කරන්න, අයින් කරන්න, විසික් කරන්න, එළවල දාන්න උත්සාහ කරනවද? කියන එකයි.

සති පට්ඨානයක් කර ගත්තා නම්, ඒ දේ සිහිය පිහිටුවා ගන්න තැනකට පත් කරගන්න අපිට පුළුවන්කම හම්බ වුනා නම්, නිදිමත කියන්නෙත් කමටහනක්. හිත කලබල වෙනව කියන්නෙත් කමටහනක්. තරහ කියල කියන්නෙත් කමටහනක්. ඒ වගේමයි හිත තැන්පත් වෙනව කියල කියන්නෙත් කමටහනක්.

මේ කියන දේ අපිට ඉගෙන ගන්නට කාලයක් වුනා. ඊට කලින් අපේ කමටහන වුනේ ආශ්වාසය හෝ ප්‍රාශ්වාසය දිහා බලාගෙන ඉන්න එක විතරයි, සමහරක් වෙලාවට නාසිකාග්‍රයේ. ඕක කරන්න බැරි වුනා ගොඩක් වෙලාවට. අවසානෙට අපි ඒක හින්ද කල්පනා කරන්න පටන් ගත්තා. සතිපට්ඨානය තුලින් උගන්වන විපස්සනාව මොකක්ද කියන එක ඇත්තටම අපිට මහ පුදුමාකාර විදිහේ අඳුරු භාවයක් තිබ්බේ. තේරෙන්නෙ නැහැ මොකද්ද මේකෙන් අපිට කියල දෙන්න හදන විපස්සනාව කියල.

හැබැයි සිහියට ප්‍රධාන තැන දීලා පුරුද්ද කරගෙන යන්න වුනාම, මේ විදියට කටයුතු කරගෙන යන්න උත්සාහවත් වෙන්න වුනාම, අපිට හම්බ වෙන්න වුනා ආනාපානය දිහා බලාගෙන ඉන්නකොට හැබැයි ඒක අයින් වෙලා යනව කියලා. අපි අපේ හිතෙන් ඊට පස්සේ අනුමත කරන්න පටන් ගත්තා, අපි අපේ හිතෙන් යම්කිසි අගයක්, වටිනාකමක්, කැමැත්තක් වගේම එකඟතාවයක් දෙන්න පටන් ගත්තා, ආනාපානයට දැනෙන්න තේරෙන්න වගේම බැහැර වෙලා යන්නත් ඉඩ දෙන්න ඕන.

නින්දට එන්න වගේම ඉන්න වගේම යන්නත් ඉඩ දෙන්න ඕන. තරහට එන්න වගේම ඉන්න වගේම යන්නත් ඉඩ දෙන්න ඕන. අපි අනුමත කරන්න පටන් ගත්තා, තේරුම් ගන්න පටන් ගත්තා, නින්දත් එනවා, ඉන්නවා, යනවා කියලා. ආශ්වාසයත් එනවා, තියනවා, බැහැර වෙනවා කියල. ප්‍රාශ්වාසයත් පටන් ගන්නවා පවතිනවා නැති වෙනවා කියල.

මෙන්න මේ ආශ්‍රයෙන් අපි තේරුම් ගන්න පටන් ගත්තා පින්වතුනි, මේ ලෝකෙ තුල තියන පුදුමාකාර යථාර්ත වූ ධර්මතාවය නිරන්තරයෙන්ම වෙනස් වන ස්වභාවය කියල.

ඒ නිරන්තරයෙන්ම වෙනස් වන ස්වභාවය අපි හඳුනා ගත්තේ සතිපට්ඨානය පුරුදු කරන කෙනා දේශනාවක තියන මොකක් හරි වචනයක් ආශ්‍රයෙන්ම නෙවෙයි. එයා පාරිශුද්ධවම අවබෝධ කරන්න පටන් ගත්තා, විනිවිද දකින්න පටන් ගත්තා, තමන්ගෙ අත්දැකීමම, තමන්ගෙ අත්දැකීම තුලම පේන්න පටන් ගත්තා, මෙන්න මෙහෙම ස්වභාවයක් තියනවා ය කියල. ඔය ඇත්තො පහුගිය කාලෙදි කරපු කමටහන් වාර්ථාවල හරි ලස්සනට මේක ගැන කිවුවා. ඒකෙ තිබ්බේ,

"අපේ හාමුදුරුවනේ හුස්ම දැනෙන්න වුනා. මම හුස්මෙ හිටපු බවත් දන්නවා, අවසානෙදි හුස්මෙ නැති බවත් දන්නවා"

කියන මේ කතාව කිවුවා. ඒත් එක්ක කියන්න පටන් ගත්තා,

"මට අමනාපය ආවා. මම අමනාපයෙන් හිටියා. හැබැයි ඊට පස්සෙ අමනාපය නැති වුනා."

අපි අනුමත කරන්න පටන් ගත්තා පින්වතුනි අපි අසමාහිත වෙනව වගේම සමාහිතත් වෙනව කියල. ඒ හැම අවස්ථාවක්ම අපි අංග හැටියට නැත්නම් කොටස් හැටියට වෙනස් කරන්න දකිනවා වෙනුවට පසුකාලීනව ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්තා, බුදුරජාණන් වහන්සේ අර මෙත්ත සූත්‍රයේ නැත්නම් කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ කියන හැටියට, හැම දේ කෙරෙහිම එක හා සමාන හැටිම බලන්න ඔන්න අපි ඇහැක් හදා ගත්ත.

එහෙම වෙන්න වුනාම අපේ ජීවිතේ තුල අපිට හම්බ වෙච්ච, මුණ ගැහිච්ච හැම අවස්ථාවක්ම, සිද්ධ වෙච්ච හැම අවස්ථාවකටම මේ කියන විපර්යාසය දාගන්න, මේ කියන අවස්ථාව දාගන්න අපිට ලේසි වෙනව.

එතකොට අපි මනින්න යන්නෙ නෑ මේ දේ හොඳයි හෝ මේ දේ නරකයි කියල. අපි දකින්න පටන් ගන්නවා සිද්ධියක ඇති වීමක් වුනා, ඒ සිද්ධිය පවතිනවා, ඒ සිද්ධිය නැති වෙලා ගියා. අන්න එහෙම වෙනකොට අපිට හම්බ වෙන්න පටන් ගන්නවා භාවනාව තුලදිත්, අපේ හිත අල්ලා ගන්න, අපේ හිත පවත්වා ගන්න තියාගන්න දේවල් වගේම අපේ හිත යම්කිසි දෙයක් අතහැරල දාන්න, බැහැර කරල දාන අවස්ථාවලුත් තියනව යි කියල.

යම් අදහසක් එනකොට අපේ හිතට, අපිම තේරුම් ගන්න පටන් ගත්ත හිත අභ්‍යන්තරයෙන් ඒ අදහසට තියන මනාපය රුචිකත්වය වගේම, ඒක අල්ලගන්න දරන වෑයම වගේමත්, කරුණු කාරණා හරිහැටි අවබෝධ වුනාට පස්සේ මොකද්ද මේකෙ තියෙන්නේ, මේක තුල තියන ස්වභාවය මට අල්ලාගෙන ඉන්න බැරිකමක් තියනවා කියන මේ අදහස අපි දකින්න වුනාම, ඒ ලබාපු අත්දැකීම අපේ හිතෙන් ඔන්න බොඳ වෙලා යන්න පටන් ගත්ත, අයින් වෙලා යන්න පටන් ගත්ත, අපි අතහැරිය. 

මට මතකයි මීට කාලෙකට කලින් එක උපාසක අම්ම කෙනෙක් මා අතින් ඇවිල්ල කිවුව, (මේක වුනේ ගාල්ල පැත්තෙ මට මතක හැටියට. එහෙ භාවනා වැඩසටහනක් කරනකොට)

"හාමුදුරුවනේ, මම දවසක් බුදු ගුණ වඩ වඩා ඉන්නකොට හිත හොඳට තැන්පත් වුනා. ඒක හරීම ප්‍රියකරුයි. පුදුමාකාර සංතෝසයක්, සැහැල්ලුවක් දැනිච්ච දෙයක්. මට වචනයෙන් විස්තර කරන්න බෑ හාමුදුරුවනේ."

කියල අඬන්න ගත්ත. මං ඇහුව ඇයි කියල.

"දැන් ඒක නෑනෙ හාමුදුරුවනේ" කියන්න වුනා. "දැන් ඒක නෑනෙ"

ඇයි ඒ නැත්තෙ? දැන් ඒක නැත්තෙ, නැති වෙන්න පුළුවන් හින්ද. නමුත් දැන් තියන දෙයක් තියනවා. ඒ තියන දේ මං අනුමත කරන්නෙ නෑ අර වගේ දෙයක් කියල.

හැබැයි මම අර හිතේ හැදිච්ච, ඒ විදියට දැනිච්ච, ඒ විදියට තේරුම් බේරුම් ඇති කරගත්ත, ඒ සමාධිය හරි මොකක් හරි කමක් නෑ හිතේ තැන්පත්කමට දීල තියන වටිනාකමක්, අගය කිරීම හා සමාන අගය කිරීමක්, ඒ දේ බැහැර වෙලා ගිය එකට මම දෙන්න කැමති නෑ. ඒ සිතුවිල්ලට දෙන්න කැමති නෑ.

සතිපට්ඨානය තුලින් පින්වතුනි උගන්වන්නේ හැම එකක්ම කමටහනක් කර ගන්න නම්, හැම දෙයක්ම කමටහනක් කරගන්න නම්, අපි පරිවර්තනය වෙමින් පවතිනවා බුදුරජාණන් වහන්සේ අර දේශනා කරපු කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ තියන අර වචන පෙළට. අපිව කිට්ටු වෙමින් පවතිනව. අපි හඳුනා ගන්න පටන් ගන්නවා අපි හැමෝම දෙමව්පියෝ. අපි හැමෝම අම්මල වගේ තමයි කියල.

මේ භාවනා ලෝකය තුලදී හම්බ වෙන හැම දේකටම ඔන්න අපි පටන් ගන්නවා එක හා සමාන අගය කිරීම් ටිකක් දෙන්න. අන්න එතකොට අපිට හම්බ වෙනවා අපේ හිත තැන්පත් වෙච්ච අවස්ථාවලුත් තියනවා, තැන්පත් නොවෙච්ච අවස්ථාවලුත් තියනවා. මීට කලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ කමටහන් වාර්ථාවල්වල වැඩමනක්ම තිබුනේ සමහරවිට අපිට සංතෝසමත් වෙච්ච අවස්ථා වගේම අසංතෝසමත් වෙච්ච අවස්ථා විතරක් වෙන්න පුළුවන්. දැන් මං හිතන්නෙ මේ ටික ඔක්කොම අපිට එකතු කරන්න පුළුවන් අවස්ථාවක් තියනව. මේ ඔක්කොම එකට එකතු කරන්න පුළුවන් අවස්ථාවක් තියනව.

අපේ හිත ඔප් නැංවෙච්ච, සතුටු වෙච්ච අවස්ථා වගේම ඒ සතුට නැති වෙලා ගිය අවස්ථාවත් අත්දැකීමක් හැටියට කියන්න දැන් අපිට හැකියාවක් තියනව. හා...මෙන්න මේකටයි කියන්නෙ සතිපට්ඨානය කියල.

ආනාපාන සති සූත්‍රයේ බලන්න මේ චිත්ත සංඛාර කියන කොටස් ඉවර වුනාට පස්සෙ, චිත්ත පටිසංවේදී ත් ඉවර වුනාට පස්සෙ, ඊට පස්සෙ කියනව සමාහිත බව තේරුම් ගන්නව, විමුක්ත වෙච්ච භාවය තේරුම් ගන්නව, ඒත් එක්ක ආශ්වාසය බලනව ප්‍රාශ්වාසය බලනවයි කියල. අපි අපේ භාවනාව තුල පින්වතුනි ඔය කියන රටාවල්, ඔය කියන ලක්ෂණයන් බුක්ති විඳ ගනිමිනුයි මේ භාවනාව කරගෙන යන්නෙ.

එක පර්යංක වාරයක් කියල කියන්නෙ හුදෙක් ආනාපානයම, නැත්නම් ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසයම දකිනවා කියන එක විතරක් නෙවෙයි. අපි දැන් ඒක පිළිගන්නවනෙ. ඇත්තටම අපේ ජීවිතය වගේමයි. මොකද්ද සමානකම?

අපේ ජීවිතේට හැමදාම සංතෝසය, දුක, ප්‍රශ්ණ, කරදර, එව්වගෙන් නිදහස් වෙන එව්ව, එව්වගෙන් බැහැර වෙන එව්ව, තව ප්‍රශ්ණ වැඩි කරගන්න එව්ව, අනං මනං ඔය ඔක්කොමත් එක්ක තමයි මේ ජීවිතේ ගලාගෙන යන්නෙ. ඒ වගේම තමයි අපේ භාවනාව කියන මේ ගමනත් ගලාගෙන යන්නෙ. කොහොමද?

හිත පල්ලෙහාට වැටෙන ඒව, සමාහිත වෙන ඒව, අසමාහිත වෙන ඒව, නින්දට යන ඒව, කාමයට යන ඒව, රාගයට බර වෙන ඒව, ඒවගෙන් නිදහස් වෙන ඒව, ආනාපානය තේරෙන ඒව, තේරෙන්නෙ නැති ඒව, ශරීරය මෘදු සැහැල්ලු වෙන ඒව, මෘදු සැහැල්ලු වෙන්නෙ නැති වෙන ඒව, ඒවට මම කැමති වෙන ඒව, ඒවට මම අකැමති වෙන ඒව ආදී මේ හැම එකක් එක්කමයි පින්වතුනි අපේ භාවනා වාරයක් සකස් වෙලා තියෙන්නෙ. භාවනා වාරයක් සම්පූර්ණ වෙන්නෙ.

ඊට කලියෙන් ඕව අපේ කමටහන් වාර්ථාවෙ හෝ අපේ අභිලාශය තුලදී අපි කියල දුන්නෙ, අපේ හිතට උගන්වන්න පටන් ගත්තේ,

"හා...හුස්ම බලන එක විතරයි. මං කරන්නෙ මෙනෙහි කිරීම විතරයිනෙ. මට මේක තමයි මගේ භාවනාව වෙන්නෙ."

හැබැයි මම ගැටෙනවා කියන එක හඳුනා ගන්න ගියේ නෑ. මම ඇලෙනවා කියන එක හඳුනාගන්න ගියේ නෑ. ඒක තිබ්බා යටින්. එහෙම නේ? මේ තියන දේට වඩා මේ දේටයි මම කැමැත්ත තියෙන්නේ කියන මේ කතාව තිබ්බා මේක යට. අපි මීට කලින් ඒක හඳුනා ගන්න ගියේ නෑ.

නමුත් සතිපට්ඨානය කියන මේ වචනයටම පින් සිද්ධ වෙන්න, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ මේ අසහාය ගණයේ දේශනාවට පින් සිද්ධ වෙන්න දැන් අපිට හම්බ වෙන්න පටන් ගන්නව අපි කොහෙද මේ පඹගාලෙ පැටලුනේ කියල. අපි කොහෙද පැටළුනේ කියල.

වෙන කොහෙවත් නෙවෙයි පින්වතුනි අපිම හොඳයි හොඳයි, සැපයි, නියමයි, යහපත්, අද කාලෙ වචනයක් තියනව මේක බණට නම් හරියන්නෙ නැහැ නමුත් කිවුවාම කාටත් තේරෙනවා "පට්ට" කියල හිතපු අන්න ඒ දේවල් හින්ද තමයි මේ වැඩේ වුනේ. එව්ව ගන්න ගිය හින්දයි මේ අවුල. මේ ප්‍රශ්නෙ.

අපි ගත්ත ඒ දේවල් ගන්නෙ මම හැටියට. මගේ හැටියට. මගේ ජීවිතේ, මගේ ආත්මය හැටියට. බලන්න ඔය අනාත්මය ගැන කියල දෙන සූත්‍රවල හරි ලස්සනයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා,

"යංදුරේ සංතිකේවා"

ළඟ තියන දෙයක් හරි, දුර තියන දෙයක් හරි, වෙච්ච දෙයක් හරි, වෙමින් පවතින දෙයක් හරි, පොඩි දෙයක් හරි, ලොකු දෙයක් හරි, ප්‍රණීත දෙයක් හරි, ප්‍රණීත නැති දෙයක් හරි, විශාල දෙයක් හරි, පොඩි දෙයක් හරි කමක් නෑ ඒව මම හැටියට ගන්නව නම්, 'ඒක තමයි මම,' 'ඒක තමයි මට තියෙන්න ඕන' කියල ගන්නව නම්, 'මේක තමයි මගේ විදිහ' කියල ගන්නව නම් 'මේක තමයි මගේ ජීවිතය' නැත්නම් 'මගේ ලෝකය' කියල ගන්නව නම්, 'මට වෙන්න ඕන දේ' හැටියට ගන්නව නම්, ඒ කෙනා දුකක් හදා ගන්නවා කියන එක ඉතින් නතර කරන්න වෙන්නෙ නෑ. ඕක ඔය විදියට නොගන්න ස්වරූපයයි අපි මේ ඉගෙන ගනිමින් යන්නෙ.

අපි මුලින් 'මම' හැටියට ගත්තා.

"ආනාපානය විතරයි මම"

"ආනාපානය විතරයි මගේ භාවනාව"

"කාමය මට තේරෙන එක මට නින්ද යන එක භාවනාව නෙවෙයි"

එහෙම මමක් අපිට තිබ්බා. එහෙම නේද? දැන් එව්ව අපි බැහැර කරන්න පටන් ගන්නව. දැන් අර මමත්වයකින් තොරව අපි ආනාපානය දිහා බලන්න පටන් ගන්නව. අපිට නින්ද යන එක දිහා බලන්න පටන් ගන්නව. මගේ දෙයක් හැටියට නැතුව මේක ධර්මතාවයක් හැටියට.

අන්න එතකොට පින්වතුනි අපි කිට්ටු වෙනවා අර කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ තියන අර ලස්සන වචනෙ ගාවට. අපිත් හරියට අම්ම කෙනෙක් වගේ වෙනවා, හැම දෙයක් කෙරෙහිම එක හා සමාන ඇහැකින් බලලා ඒ හැම දේකටම එක හා සමාන විදිහේ වටිනාකමක් ගරුත්වයක් දෙන්න උත්සාහ කරන කෙනා හැටියට.

මේක හරි ලස්සන ජීවිතයක්. ඒක හරි සැනසිලිදායක ක්‍රමයක්.

මෙහෙම වෙනකොටයි තේරෙන්න පටන් ගන්නේ සතිපට්ඨානය තුලින් කියල දෙන විපස්සනාව, ඇස අනිත්‍යයයි හෝ කන අනිත්‍යයයි, අසවල් දේ තුල තියෙන්නෙ ධාතු හැටියට, කියලා මෙනෙහි කරන එකට වඩා ටිකක් උසස් තලයක දෙයක් කියල. ඒ තුලින් ලැබෙන අවබෝධය පින්වතුනි ඒක අපි මෙනෙහි කරල ගන්න එකක් නෙවෙයි ඒක අපි ස්පර්ශ කරල ලබන දෙයක්.

"කායේන චේව පරම සච්චං සච්චිකතංති"

කියලයි කියන්නෙ පාලියෙන්. ඔය 'චංකි සූත්‍රයෙ' එහෙම තියනව ඔය වචනෙ. අපි මේ දේවල් ස්පර්ශ කරන්නෙ මේ වෙන කෙනෙකු කියන හින්ද නෙවෙයිනෙ. අපිම දකින්න පටන් ගන්නව. අපිම තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නව. අපිම බුක්ති විඳිනව.

ඒ දේවල් බුක්ති විඳින හින්දා, ඒ දේවල්වලට අපි සම වදින හින්දා, අපි දේවල් දැන් අනුමත කරනව මේ තාලෙන්. ඊට කලියෙන් අපිට භාවනාව කියල කියන්නේ එක්තරා ක්‍රමයක් විතරක් වුනාට, දැන් තේරෙනවා ඒ දේවල් වලින් නිදහස් වෙන එකත් අපි හඳුනා ගත යුතුයි.

අපේ හිත අසමාහිත වෙලා තිබිලා ඒ අසමාහිත භාවයෙන් නිදහස් වෙන වෙලාව සමාහිත භාවයට පත් වෙන අවස්ථාවල් අපි මැනවින් හඳුනා ගත යුතුයි. අපේ හිතේ ආශාව, රාගය, උවමනාකම, කැමැත්ත, ලෝභය, දෝසය ආදී දේවල් තිබිලා ඒවගෙන් නිදහස් වෙන වෙලාව අපි පැහැදිලිවම හඳුනා ගත යුතුයි. ඒවගෙන් බැහැර වෙන අවස්ථාව, නිදිමතින් පවා, මම දැන් මෙයින් බැහැර වුනාය කියල.

මේ හැම එකක්ම පින්වතුනි එතකොට සතිපට්ඨානයට අයිති දේවල්. මුලින් අපි මේකෙ බැලුවෙ ඇත්තටම කියනව නම් හුස්මක් තියනවද කියන එක විතරයි. ඇඟක් පේනවද කියන එක විතරයි. දැන් බලනවා ඒකෙ ඇතුලෙ තියන කතා මොනවද කියල. මං ඒකයි කිවුවේ මේ කියන සතිපට්ඨානය මේ කියන ආනාපාන සති සූත්‍ර දේශනාව පුදුමාකාර පෙරහන්කඩක් කියල.

අපේ ජීවිතේ තුල අපි දැකපු නැති විදිහේ කෙලෙස් හැංගිලා තියන තැන් ටික ඔක්කෝම හාර අවුස්ස අවුස්සා, හාර අවුස්ස අවුස්සා අපිව පිරිසිදු කරල දෙනව. භාවනාවට වාඩි වෙන කෙනා නෙවෙයි භාවනාවෙන් නැඟිටින්නෙ. හේතුව එයා දකිනවා, තේරුම් ගන්නවා, මං අසවල් දේට වැඩිපුර ඇලීමක් දක්වනවා, මං අසවල් දේට ගැටීමක් තියනව කියල.

ඇලීමක් තියනවා නම් අනිවාර්යයෙන්ම ඒ කෙනාගෙ ගැටීමකුත් තියෙන්න ඕන. හේතුව හිතක සමබරතාවය රැඳෙන්නෙ එහෙම. හිතක් නම් සමබර වෙන්න රාගය සහ ද්වේශය කියන මේ දෙකම තියෙන්න ඕන. ඒකයි ඔය දෙකම එක හා සමාන විදියට මං හිතන්නෙ විනිර්මුක්ත වෙලා යන්නෙ, නිරෝධ වෙලා යන්නෙ ඔය මාර්ගඵල වලදි පවා.

සකෘදාගාමී කෙනාට තදංග හැටියට තියන රාග දෝස අයින් වෙනවයි කියලයි කියන්නෙ. බරට තියන දේවල්. අනාගාමී කෙනාට තමා අනුශය හැටියට තියන රාග දෝස අයින් වෙනව කියන්නෙ. හැබැයි මේ එක තැනකවත් දේශනා කරන්නෙ නෑ එක් කෙනෙක්ට රාගය අයින් වෙලා එයාට අනික් මාර්ග ඵලයෙදි තමයි ද්වේශය අයින් වෙන්නෙ කියල.

මං හිතනව මේකට හේතුව තමයි හිතේ මේ පැතිකඩේ තියන සමානකම. අපිට තියන ඇලීමේ තරමටම අපිට ගැටෙන්නත් පුළුවන්. ඒකයි පින්වතුනි අපි හදා ගන්න ඕන, අපේ ජීවිතය තුල මගේ ඇලීම මෙන්න මේ සීමාවෙන් මෙහාටයි තියාගන්නෙ කියල. අන්න එහෙම වුනාම අපි නිදහස් වෙනවා. කොහොමද? මගේ ගැටීමත් මෙන්න මේ සීමාවෙන් මෙහාටයි තියෙන්නෙ කියන මේ මධ්‍යස්ථ වූ ප්‍රමාණයකට අපි අපේ හිත පුරුදු කරන්න පටන් ගන්නව.

ඒක කාටවත් අඟිල්ලෙන් ඇනල කියන්න පුළුවන් දෙයක් නෙවෙයි. ඕනම දෙයක් කෙරෙහි ඇති කර ගන්නා වූ ඇලීම සහ ඇති කර ගන්නා වූ ගැටීමෙහි ප්‍රමාණය තීන්දු තීරණය කරගන්න එකේ ස්වාධීන අයිතිය තමන්ට තියනව. මේකෙ අයිතිකාරය තමන්. ඇත්තටම කියනව නම් අපේ ජීවිතේ මැවුම්කාරයා වගේම විනාස කාරයාත් අපිම තමයි.

ඉතින් අපේ ජීවිතය තුල ඔය කියන ලක්ෂණ දකින්න පින්වතුනි, ඔය කියන ලක්ෂණ දකින්න සතිපට්ඨානය කියන මේ භාවනා ක්‍රමය පුදුමාකාර අස්වැසිල්ලක්, මඟ පෙන්වීමක් ලබා දෙනව වගේම පුදුමාකාර තල්ලුවක් දෙනව. අපි අපේ ජීවිතේ තුල මෙච්චර කාලයක් දැකපු නැති විදිහේ, අහුමුළුවල හිර වෙලා තිබිච්ච, ඒ දේවල් ටික එළියට අරගෙන ඒවට එලව එලවා ගහන්න නෙවෙයි, ඒව අවබෝධයෙන් දැකල බැහැර කරන්න අපි දැන් ඉගෙන ගන්නව. ඒව අවබෝධයෙන් දැකල ඒවගෙන් නිදහස් වෙන්න අපි ඉගෙන ගන්නව. අපි දැන් තේරුම් අරගෙන තියනව.

"යං නතුම්හාකං තං පජහත" කියල

"යමක් මගේ නෙවෙයි නම් ඒක අතහරින්න ඕන"

කියල දැන් අපි ඉගෙනගෙන තියනව. ඊට කලින් අපි දන්නෙ නැහැ ඇත්තටම. අර උපාසක අම්ම ගත්තොත් හරි අහිංසකයි එයා. එයා දන්නෙ නෑ එයාට ආපු ඒ භාවනා අත්දැකීම, සමාධියක් හැටියට හරි මොකක් හරි හැටියට ඒ දැනිච්ච අත්දැකීම, මගේ නෙවෙයි කියල දන්නෙ නෑ. ඒ හින්ද ඒක බැහැර කරන්න බෑ. ඒක මගේ කියල ගත්ත. ඒකයි වෙන්නෙ.

ඉතින් දැන් අපි තේරුම් අරන් තියනව පින්වතුනි මේ හැම එකක්ම සංඛත සකස් කිරීම් කියල. ඒ සකස් කිරීම වෙන්නෙ මොකක්ද? යම්කිසි දෙයක් පවතිනව නම් අපි දැන් දන්නව ඒක නැති වෙලත් යනවමයි අනිවාර්යයෙන්ම කියල. ඒක අපිට පේන්න පටන් අරගෙන තියනව. පොතේ හැටියට නැතුව.

ඊට කලියෙන් ඒ තියන දේවල්වල අපිට උවමනා කරපු විශේෂ කාරණා විතරක් අපි අවධානයට ලක් කරා වෙනුවට, දැන් ඒ තියන සමස්ථ සම්පූර්ණම කාරණා ටික ග්‍රහණය කරගන්නට අපි උත්සාහවන්ත වෙනව. උත්සුක වෙනව. මෙන්න මේ විදියට යනකොට පින්වතුනි අපේ හිතේ හැංඟිලා තිබිච්ච, අපිට මේතාක් දුරට දුකක් ඇති කරල දුන්න ඒ කාරණා ටික අපිට හම්බ වෙන්න පටන් ගනීවි. අපි අවබෝධ කරාවි, තේරුම් බේරුම් ඇති කරගනීවි, එක භාවනා වාරයක් තුලදි අපිට සිද්ධ වෙන්න පුළුවන් විපර්යාස මහා විශාල ප්‍රමාණයක් තියනව යි කියල.

එතකොට කමටහන් වාර්තා වුනත් හරි ලස්සන වේවි. හරි චිත්තාකර්ශණීය වේවි. මොකද නිදිමත, කරුණාව, මෛත්‍රිය, තරහ, බය, ආශාව, ඊර්ෂ්‍යාව, තැන්පත්කම, කල්පනා කරන එක, කල්පනා කරන්නෙ නැති එක, විවේචනය, විවේචනය නොකරන එක ආදී මේ වගේ තියන ඔක්කොම කැටි වෙච්ච දෙයක් මේක. හැබැයි මේ තියන ටික හරියට හඳුනා ගත්තට පස්සේ පසුකාලීනව පුළුවන්කම තියනවා, අපිට ඕනකම තියන, උවමනාව තියන, උවමනාම කරන ටික විතරක් අරගෙන ලස්සනට ගමනක් යන්න.

මං හිතනව ඒ ටික කරන්න මේ කියල දුන්න කාරණා ටික ප්‍රයෝජනවත් වෙයි කියල. එය එසේම වේවා කියල බලාපොරොත්තු වෙනවා.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 17

චිත්ත රීති 09

සිහිය සහ මමත්වය

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"යංදුරේ සංතිකේවා

නේතංමම නේසෝහමස්මි

නමේසෝ අත්තාති

සම්මා පඥාය දට්ඨබ්බංතීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශණාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත, අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියන මාතෘකාව යටතේ පැවැත්වෙන, දහහත් වෙනි භාවනා වාරයයි අදට යෙදිල තියෙන්නේ. දහසය වෙනි භාවනා වාරය වෙනකංම අපි සාකච්ඡාවට භාජනය කලේ චිත්ත රීති නැතිනම් හිතෙහි සකස්කඩ නැත්නම් හිතෙහි ක්‍රියාදාමයන් සුළු සුළු වශයෙන් හෝ අධ්‍යනය කරන ආකාරයයි. භාවනාවේදී ඒ දේවල් ග්‍රහණය කරගන්නා වූ ආකාරයයි අපි ඉගෙන ගන්නට පුරුදු කරන්නට උත්සාහවත් වුනේ.

ඒ මාතෘකාව යටතේදීම අද දවසේදී මම කල්පනා කලා කතාබහ කරන්න කියලා 'සිහිය සහ මමත්වය' කියන මාතෘකාව ගැන. 

ඔය ඇත්තො දන්නවා මේ භාවනා වැඩසටහන් මාලාව අපි ආරම්භ කලේ සතිපට්ඨානය කියන බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඒ අසහාය ගණයේ භාවනා ක්‍රමය, දේශණාව කේන්ද්‍රගත කරගෙනයි. ඒ අනුසාරයෙන් යන ගමනේදී පින්වතුනි අපිට භාවනාව තුලදී මුණ ගැහෙන, හම්බ වෙන කාරණාවන් අතර එකක් හැටියට හඳුන්වන්න පුළුවන් සතිමත් වීම.

නිරතුරුවම අපිට අවස්ථාවක් හම්බ වෙනවා, සත්පට්ඨානයට අනුකූලව භාවනාවක යෙදෙනකොට, සතිමත් වෙන්නට අවස්ථාවක් තියනවා, මේ මොහොතේදී මම දැන් මෙතන, එහෙම නැතිනම් දැන් මේ දෙයයි තියෙන්නේ ආදී වශයෙන්. ඒ විදියට හිත හදා ගන්න එක සතිපට්ඨාන භාවනාවේ පළවෙනි පියවර, පළවෙනි අඩිය කියල කියන්න පුළුවන්.

හැබැයි භාවනාව කියන විෂය තවදුරටත් බුදුරජාණන් වහන්සේ විකාශනය කරගෙන යනවා, ඔය ඇත්තො පෙල දහම ගැන දැනුමක් තියන හින්දා, ඔය බොජ්ජංග වලට එහෙම කතා කරන්න වුනොත් එහෙම, සිහිය කියන ඉන්ද්‍රිය, බොජ්ජංගය, ඒ ගුණය වැඩුනු කෙනාට සම්පජන්‍ය ලක්ෂණ ටික මතු වෙන්න පටන් ගන්නවා. තේරෙනවා.

අපේ භාවනාවේදී ඔය ටික වෙන්න සමහර වෙලාවල් වලදී අවස්ථාව හම්බ වුනා, ඔය ටික ග්‍රහණය කරගන්න, බලාගන්න, දැකගන්න. ඒ කොහොමද කියනවා නම්, වේදනාවක් එනවා නම්, වේදනාව මුලින් ඔහේ වේදනාව ආවා නැත්නම් තියනවා කියල දකින අපි, පස්සෙදි දකින්න පටන් ගත්තා වේදනාවේ අඩුවැඩි වීම් තියනවා කියල.

එක්කො ඒක වැඩියෙන් පටන් අරගෙන, අඩුවෙලා, නැති වෙලා ගියා. එහෙම නැතිනම් හෙමීට පටන් අරගෙන, වැඩි වෙලා වැඩි වෙලා, අඩු වෙලා, නැති වෙලා ගියා. ආදී වශයෙන් අපි සතිමත් වෙන අරමුණේ ජීවත් වෙන්නට ඒ සතිමත් වෙච්ච අරමුණ තුල තිබිච්ච සංඝටකයන් ටික, ධර්මතාවයන් ටික, විනිශ්චය කර ගන්නට අපිට ඉඩහසර හම්බ වෙන්න පටන් ගත්තා.

ඕක සිතුවිල්ල දකින්න සිතුවිල්ල බලන්න ඉගෙන ගත්තා නම්, එතනදිත් ඒකම තමයි. ආශ්වාසයක් හෝ ප්‍රාශ්වාසයක් දිහා බලන්න ඉගෙන ගත්තා නම්, එතනදිත් ඕකම තමයි. ඒ අනුසාරයෙන් බලනකොට පින්වතුනි, අපි මේ යන භාවනා ගමන තුල කොහෙවත් තැනක හිර වෙන්න කාරණාවක් නැහැ, මොකද අපිට අපිව පේන්න පටන් ගන්න හින්දා.

මීට කලියෙන් අපිට හොරෙන්, අපිට වහං කරලා, අපි ඉස්සරහට ආපු අපේම කෙලෙස් පසුකාලීනව අපි ඉගෙන ගත්තා හඳුනා ගන්නට. මට තරහා එනවා නම්, "ඔව් මට තරහ එනවා." මට තරහ වැඩි වෙනවා නම්, "ඔව් මට තියන තරහ දැන් වැඩි වෙනව." හැබැයි ඒ තිබුන තරහ නැති වෙලා යනවා නම්, විශේෂයෙන්ම ඔන්න ඔය කොටසත් හඳුනා ගන්නට අපි උත්සාහවත් වෙන්න පටන් ගත්තා, හිත පුරුදු කරන්න පටන් ගත්තා, "ඔව් දැන් ඒ තිබිච්ච තරහා නැති වෙලා යනවා" කියලා.

මොකද සාමාන්‍ය ලෝකයාට ගොඩක් වෙලාවට තියෙන්න පුළුවන් දැනුමක් තමා, ඇති වීම සහ පැවතීම. නමුත් නැතිවීම කියන දේ ඒ අයගේ චිත්ත සන්තාන වලට හුරු නැති දෙයක්. මං හිතන්නෙ ඒක හන්දා වෙන්න පුළුවන්,

"විරාගෝ සෙට්ඨෝ ධම්මානං"

කියන කාරණේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන්නෙත්. ධර්මතාවයන් අතර බලන්න වටින, තේරුම් ගන්නට වටින, ඉතාම වැදගත්ම ධර්මතාවය තමයි විරාගය කියල තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ ගාථා පාඨයක.

ඒ අතරින් බලනකොට පින්වතුනි අපි අපේ ජීවිතය තුල විවිධාකර දේවල් දැක බලාගන්න තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න තැනට අරන් එන අපේ මේ සතිපට්ඨානය, සිහිය තුල අපි ලබා ගන්නා වූ අත්දැකීම අපි ලබාගන්නා වූ භාවනාවේ ඒ ප්‍රායෝගිකත්වය තුලින් අපේ ජීවිතවල තියන ගැටළු ප්‍රශ්න නිරාකරණය වෙන බවයි තථාගතයන් වහන්සේගේ දේශණාවේ කියල දෙන්නේ.

ඒ ගමන යන්නට අපිට පාර කියල දෙන මේ සතිපට්ඨානයට අහු වෙන්න ඕන තව පැත්තක් තමා එතකොට අපි ගාව තියන මේ මමත්වය කියන කාරණේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන සමහර සූත්‍රවල තියනවා මෙන්න මෙහෙම. අද මාතෘකා පාඨය කරගත්ත ගාථාවත් එහෙම දේශනාවකින් තමයි.

ළඟ හෝ වේවා දුර හෝ වේවා කුඩා හෝ වේවා විශාල හෝ වේවා ප්‍රණීත හෝ වේවා කටුක හෝ වේවා ඕනෑම දෙයක් අපිට උගන්වනවා පින්වතුනි, මම නොවේ, මගේ නොවේ, මගේ ආත්මය නොවේ කියල ගන්න.

තථාගතයන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම තමයි අතීතයේ වෙච්ච හෝ මේ දැන් සිදු වෙමින් පවතින, ළඟ දෙයක් හරි කමක් නෑ, දුර දෙයක් හරි කමක් නෑ, ප්‍රණීත දෙයක් හරි කමක් නෑ, ප්‍රණිත නැති දෙයක් හරි කමක් නෑ, මටසිළිටු දෙයක් හරි කමක් නෑ, ගොරෝසු දෙයක් හරි කමක් නෑ, රසවත් දෙයක් හරි කමක් නෑ, කර්කශ දෙයක් හරි කමක් නෑ, හොඳ දෙයක් හරි කමක් නෑ, නරක දෙයක් හරි කමක් නෑ, අපි තියාගෙන ඉන්නවා නම් මයෙ පුතා මගේ කියලා, මේක තමයි මගේ ක්‍රමය, මේක තමයි මගේ විදිහ, මේ විදිහ තමයි මට තියෙන්නේ, මේ විදිහේ ක්‍රමයක් තමයි මට උරුම මගේ උරුමය, මේ අනුසාරයෙන් තමයි මම කියන චරිතය ගොඩ නැඟිල තියෙන්නෙ, මට හැමදාම තියෙන්න පුළුවන් විදිහ හැඩතලය මෙන්න මේකයි කියලා අරගන්න එපා කියලයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශණා කරන්නේ.

හැබැයි සතිපට්ඨානය පුරුදු නොකරන තාක්කල් අපි ඔය කාරණා දේශනා ආශ්‍රයෙන් අහල තියෙන්න පුළුවන්. පරිශීලනය කරල තියෙන්න පුළුවන්. සමහරක් වෙලාවට හාමුදුරුවන්ටත් වඩා විස්තර තේරුම් කරල දෙන්න වෙන්නත් පුළුවන්. නමුත් සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදි මයෙ පුතේ අපිට වෙන අත්දැකීම් ඔක්කොම ගන්නෙ මට වුනා කියල නේද?

මට මෙහෙම එකක් වුනා, මට මෙහෙම එකක් කලා හෝ භාවනාව තුලදි නම්, මම මෙහෙම අත්දැකීමක් ලබාගත්තා, ඊයෙත් මට මේ විදිහයි තිබ්බේ, පෙරේදත් මේ විදිහයි තිබ්බේ, අදත් මේ විදිහයි තියෙන්නේ, එහෙනම් හෙටත් මේ විදිහයි කියලා අපි මේ විදියට නේද ගොඩක් වෙලාවට ගන්නෙ?

එතකොට තථාගතයන් වහන්සේ ඔය දේශනා කරන ඒ ක්‍රමය ඒ මානසික වූ තලය සියළු දේකින්ම නිදහස් වෙච්ච නිර්මල වූ හිතක ස්වභාවය. ඒ නිර්මල හිතක ස්වභාවය අපි හදාරන්න පුළුවන් සූත්‍රානුකූලව, නමුත් ප්‍රායෝගිකව අත්දැකීම් ලබන වෙලාවටයි කියන්නෙ සතිපට්ඨාන භාවනාව කියල.

මේ සතිපට්ඨාන භාවනාව සිදු කරන මොහොතේදීම පමණයි, ඒ අවස්ථාවේදීම පමණයි අපි හඳුනා ගන්න පටන් ගන්නේ මේ ලබා ගන්නා වූ අත්දැකීම හුදු අත්දැකීමක් ගණයට දානවාද, එහෙම නැති නම් ඒක තමයි මට තියන දේ හැටියට මාව එකතු කරලා, මගේකම එකතු කරලා, මගේ ලෝකය, මගේ චිත්ත සන්තානය (ඕකට දේශනාවෙම කියනව මගේ ආත්මය කියලා) අනුසාරයෙන්ද මේක ගන්නෙ කියන එකයි හොයන්න ඕනෙ.

සම්පජන්‍යය කියන ලක්ෂණයේ තේරුම,

"උප්පජ්ජංති උපට්ටහංති

අබ්බත්තං ගච්චංති"

"විදිතා වේදනා උප්පජ්ජංති

විදිතා උපට්ටහංති

විදිතා අබ්භත්තං ගච්චංති"

"විදිතා සංඥා උප්පජ්ජංති

විදිතා උපට්ටහංති

විදිතා අබ්භත්තං ගච්චංති"

"විදිතා විතක්කා උප්පජ්ජංති

විදිතා උපට්ටහංති

විදිතා අබ්භත්තං ගච්චංති"

ඔච්චරයි. සම්පජානනය ඇති කරගන්න පුළුවන් කාරණා ත්‍රිත්වයක් තමයි අපේ ජීවිතය තුල තියෙන්නෙ කියල බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා. එකක් විතර්ක. අනික් එක තමයි සංඥා, විවිධාකාර හඳුනාගැනීම්. ඊළඟ එක තමයි වේදනා, වින්දනයන්. ඔය කියන දේවල් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම හඳුනා ගන්න කියලා, එන බව, තියන බව සහ යන බව.

හැබැයි අපි බොහෝ වෙලාවල්වලට හඳුනා ගන්නව පින්වතුනි, එන එක අල්ල ගන්න දක්ෂ වෙන්න පුළුවන් හෝ තියන එක ගොඩක් වෙලාවට අල්ලනව, නමුත් අතහැරිල යන එක දැක්කා වුනාට හිතන්න පුළුවනි, හිතේ තියාගෙන ඉන්න පුළුවනි, තාමත් මේ දේ තියනවා කියන අදහසක්. ඒ තිබිච්ච කාරණේ හෝ අත්දැකීම හෝ ගැටළුව හෝ මොකක් හරි කමක් නෑ තියෙන දේ තාමත් තියන හැටියට නම් අපි අදහස් දරාගෙන ඉන්නේ, ඒ අනුසාරයෙන් නම් හිතේ තැන්පත් කරගෙන ඉන්නේ, ඒක වැටෙන්නෙ නෑ සම්පජන්‍යය ගණයට.

ඒ දේ වැටෙන්නෙ නෑ බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරපු ඔය අනාත්මය හොයාගෙන යන ඒ ඉසව්වට. ඒ අනාත්මය දකින ස්වභාවයට ඒක අහු වෙන්නෙ නැහැ. අපි තුල තාමත් අපි ආත්මයක් හදාගෙන තියනවා මගේ වේදනාව, මගේ සංඥාව, මගේ සිතුවිල්ල හැටියට. ඔය දේවල් තියෙන්න පුළුවන් ලොකු දෙයක් හැටියට හෝ පොඩි දෙයක් හැටියට, ප්‍රණීත හැටියට හරි ප්‍රණීත නැති හැටියට හරි කර්කශක දෙයක් හැටියට හරි රසවත් දෙයක් හැටියට හරි ළඟ දෙයක් හැටියට හරි දුර දෙයක් හැටියට හරි මොනව හරි කමක් නෑ ඒක අපි තියාගන්නවා මම හැටියට. මගේ හැටියට. මගේ ජීවිතය හෝ මගේ ආත්මය හැටියට.

මෙන්න මේකයි අපිට දුක ගෙනැල්ල දෙන හේතුව. හැබැයි සතිපට්ඨාන භාවනාවේදී අපි භාවනාව පුරුදු කරනකොට දකින්න පටන් ගන්නවා, තමන්ගේම අත්දැකීම තමන් දකින්නේ මොන කෝණයෙන්ද කියල. නිත්‍යතාවයට මුසු වෙච්ච කෝණයකින්ද, අනිත්‍යතාවය රජයන අනිත්‍යතාවයෙන් යුක්ත වෙච්ච අදහසකින්ද, එවන් වූ දැක්මකින්ද අපි දකින්නේ? කියල ඔන්න අපි බලන්න පටන් ගන්නව.

මේකට එතකොට පින්වතුනි, "අනිත්‍යයයි අනිත්‍යයි අනිත්‍යයයි" කියල මෙනෙහි කිරීමක් නෙවෙයි තියෙන්නෙ කියල දැන් තේරෙනව ඇතිනෙ. එහෙම මෙනෙහි කිරීමක් නෙවෙයි මේ තියෙන්නේ, තමන් තුල තියන රටාව හැබෑවටම තියෙන්නේ නිත්‍ය සංඥාවකින් නම්, නිත්‍ය හැටියකට ගන්න බවක් නම් තියෙන්නේ, මේක තමයි මට තියන අත්දැකීම, මේක තමයි මගේ අත්දැකීම ආදී වශයෙන් අන්න එතනිනුයි නිදහස් වෙන්න ඕන.

ආනාපාන සති සූත්‍රයේ දහතුන් වෙනි කාරණාව වගේ අරන් බැලුවොත් එහෙම, අනිත්‍යතාවය දැක ගනිමින් ආශ්වාසය දැක ගන්නවා හෝ ප්‍රාශ්වාසය බලනවා. මෙහෙමයි කියල දෙන්නෙ. එතකොට මේකෙ කතාව අනිත්‍යයි කියල මෙනෙහි කරල ආශ්වාස කරනවා හෝ අනිත්‍යයි කියල හිතලා ප්‍රාශ්වාස කරනවා කියන එක නම් නෙවෙයි කියල නම් මම කියන්න ඕන බොහොම නිහතමානීව.

මොකද ආනාපාන සති සූත්‍රයම ගත්තහම ගලාගෙන යන්නේ විතක්ක ඡේදනයට. විතර්කයන් සංසිඳුවන්නටමයි. එහෙම දේශනාවක අපි අනිත්‍යයි කියල හිතලා මෙනෙහි කරන එක නෙවෙයි සිද්ධ වෙන්න ඕන දේ. මේ ගන්නා වූ අත්දැකීම තමන් නිත්‍ය හැටියට ගන්නවද කියල බලල හුස්ම බලන එකයි වෙන්න ඕන දේ. ඒකයි මේක "සම්මා පංඥාය දට්ඨබ්බං" වෙන්නෙ. යහපත් වූ ප්‍රඥාවෙන් යුක්තව දැකගත යුතු දෙයක් වෙන්නෙ.

ඒ විදියට දැක ගන්න ක්‍රමයක් නෙවෙයි අපි සාමාන්‍ය ජීවිතේදී නම් නිරන්තරයෙන්ම පුරුදු කරන්නෙ හෝ මෙච්චර කාලයක් තුල පුරුදු කරල තියෙන්නේ වුනාට, දැන් අපිට අවස්ථාවක් එනවා සතිපට්ඨානය හින්දා, අපේ චිත්ත සන්තානය තුල වේදනාවකට අපි දක්වන ආකල්පය මොකද්ද, ප්‍රතිචාරය මොකක්ද කියල හඳුනා ගන්න. අපි ඉගෙන ගෙන තියෙන්නෙ, වේදනාව එන බව හඳුනා ගන්න, තියෙන බව හඳුනා ගන්න, යන බව හඳුනා ගන්න වෙන්න පුළුවන්. ඒක නිවැරදියි පැහැදිලිවටම. නමුත් ඒක එතනින් නවතින්නෙ නැහැ. තව එක අඩියක් ඉස්සරහට තියන්න වෙනවා අපිට, මේ වේදනාවේ ඇති වීම, පැවතීම, නැතිවීම තමන් අල්ලගෙනද ඉන්නෙ කියල බලන්න ඕන.

ඒ අත්දැකීම තමයි තමන්ට තියෙන්නේ. ඒ අත්දැකීම තමන්ටම වෙච්ච දෙයක්. ඒ විදිහේ දේකින් තමයි තමන්ගේ ජීවිතය, තමන්ගේ ලෝකය, තමන්ව සකස් වෙලා තියෙන්නෙ කියන ස්ථිර අදහසකින් ගන්නවද, මමායනයකින් ගන්නවද, ඒ ඇති වෙන වේදනාවට වේදනාවක ගරුත්වය දීලා, වේදනාවක වටිනාකම දීලා, වින්දනයක වටිනාකම දීලා, ඇති වෙන්නට දෙනවද, පවතින්නට දෙනවද, නැති වෙලා යන්නට ඉඩ දෙනවද කියන එකයි අපි හොයා ගන්න ඕන වෙන්නෙ.

එහෙම කරන්න පුළුවන්කම තිබුනා නම් පින්වතුනි, සතිපට්ඨානයේ ඊළඟ කාරණය, නැත්නම් සතිමත් බව නැත්නම් සප්ත බොජ්ජංගවල සති සම්බොජ්ජංගයේ ඊළඟ කාරණාව හැටියට කතා කෙරෙන 'ධම්මවිජය සම්බොජ්ජංගය' අපේ ජීවිතය තුල ක්‍රියාත්මක වෙන්න පටන් ගන්නව. හැබැයි ඒක වෙන්නේ සිහියේ අග්‍රස්ථානයට හිත හිත කෙනාට විතරයි. මොට සිහිය තියන කෙනාටත් නෙවෙයි සිහියේ අග්‍රස්ථානයට හිත ගන්න පුළුවන් කෙනාට.

එතකොට සිහියේ අග්‍රස්ථානය කියල කියන්නේ මේ තාක් දුර කාලයක් අපි අර කතාබහ කරපු හැම ලක්ෂණයක්ම අපේ හිතේ පුරුදු කරන්න වෙන්න පුළුවන්, ඊටත් වඩා වැඩි වෙන්නත් පුළුවන්.

රේරුකානේ නායක හාමුදුරුවො කියන හැටියට අපිට තියනව කෙලෙස් එක්දාස් පන්සියයක්. එතකොට මා පුතා එක භාවනා වාරයක් තුලදී ඔය කෙලෙස් එක්දහස් පන්සියයෙන් එක්දහස් පන්සියයම නැතා බොහෝම ප්‍රමාණයක් අපිට ප්‍රකට වෙනවා අනිවාර්යයෙන්ම. හැබැයි එවුව අපි භාවනා අත්දැකීමක් හැටියට හෝ කමටහනක් හැටියට ඒ මොහොතේ ජනිත වෙච්ච, පැවතිච්ච, නැති වෙච්ච දෙයක් හැටියට ගන්නවද, ඒව තාමත් තියන දෙයක් හැටියට ගන්නවද? කියන එකයි හොයන්න ඕන වෙන්නෙ.

එතකොට ගිය සතියේ මම අර කියල දෙන්න උත්සාහවත් වුනේ, අපි හිතනව නම් භාවනා වාරයක ආනාපානය බලන එක විතරයි භාවනාවට අයිති වෙන කාරණාව කියලා, ඒක සතිපට්ඨානය පැත්තෙන් ලොකු වැරැද්දක්. වෙනත් භාවනාවල් ආශ්‍රයෙන් නම් ඉතින් මම දන්නෙ නෑ. සතිපට්ඨාන සූත්‍රයට අනුකූලව බලනකොට වෙන්න බැරි දෙයක් නෑ.

එහෙම නම් මේ දේ තුලදී, අපි මේ කරන භාවනාව තුලදී, අපිට සැබෑ වටිනාකමක්, සමාන අගය කිරීමක් දෙන්න පුළුවන් වෙන්න ඕන ආනාපානය දකින එක වගේම කාම සිතුවිල්ලක් එන එකටත්. නින්ද යන එකටත්. කම්මැලිකමක් හිතෙන එකටත්. වේදනාව දැනෙන එකටත්. හිත තැන්පත් වෙන එකටත් ආදී මේ හැම එකකටම එක සමාන අගයක් දීල බලන්න පුළුවන් වෙන තරමේ දියුණු තියුණු හොඳ සිහියක් තියෙන්න ඕන.

එක එක පැත්තක් ගන්නෙ නැතුව, මේ දේ තමයි හොඳ, මේ දේ තමයි නරක ආදී වශයෙන් වෙන් වෙන් හැටියට දාගන්න යන්නෙ නැති විදිහේ දියුණු තියුණු සිහියක් තියෙන්න ඕන. ඔන්න ඕක හන්ද තමා හේනෙපොල නායක හාමුදුරුවො මං හිතන්නෙ මෙන්න මේ නම ඔය සතියට නැත්නම් සිහියට දාල තියෙන්නේ 'අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය' කියල. මාත් ඒක හින්දයි ඔය නම පාවිච්චි කරන්න පටන් ගත්තෙ. ඒ නම, ඒ වචනය, ඒ තරම්ම සාර්ථකයි.

අපේ පරීක්ෂාව, අපේ නිරීක්ෂණය, පක්ෂපාතී වෙන තරමට අපි මමත්වයට අහු වෙලා තියෙන්නෙ. හැබැයි අපි අපක්ෂපාතී වෙන තරමට අපිව දුකෙන් නිදහස් වෙනව. එතකොට සාමාන්‍ය ජීවතේදී පවා අපි ඇහැට දකින රූපයට, කනට අහන ශබ්දයට ආදීකොටගෙන මේ හැම දේකටම තියන ලක්ෂණයන් ටික තමයි භාවනාවේදී අහු වෙන්න පටන් ගන්නේ පින්වතුනි, ඒ ඒ අත්දැකීම්වලට අපි දරණ ආකල්පය කොහොමද කියල.

ඒ වෙලාවේ ඒ එන අත්දැකීම අත්දැකීමක් ගණයට දාලා ඒ දේට පවතින්නටත් ඒ දේට නැති වෙලා යන්නටත් ඉඩ දෙනවාද, ඒ දේ රඳවා ගන්නවාද, නැවත නැවතත් කොනිත්ත කොනිත්ත හිත හිතා මගේ දේ මෙහෙමයි මට වුනේ මෙහෙමයි ආදී වශයෙන් සලකනවද, කල්පනා කරනවද, හිතේ තැන්පත් කර ගන්නවද, මමායනයකට යනවද? කියන එකයි අපි දැන් හොයල බලන්න පටන් ගන්නෙ.

භාවනාව ඒකයි තමන්ගේ චිත්ත සන්තානයම උපුටල දක්වල, තමන්ගේම ජීවිතය ගවේෂණය කරන්නට භාවිතා කරන දෙයක් හැටියට සඳහන් වෙන්නෙ. ආත්ම ගවේෂණයක් කියල කියන්නෙ ඒකයි භාවනාවට. මේ ගවේෂණය කරන්නෙ මා පුතා අපේ ආත්මය. තමන් පුද්ගලිකව දරන මතය, දරන ආකල්පය මොකද්ද, තමන් පුද්ගලිකව දුක් විඳන්නේ කරදර විඳින්නේ, කරදරයට ලක් වෙන්නෙ මොන එකෙන්ද, මොන කාරණෙන්ද? කියන එකයි මේ හොයාගෙන යන්නෙ. ඒ දෙයයි අපි හඳුනා ගන්නට උත්සාහ කරන්නෙ. ඒ දෙයයි අපි තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්නට උත්සාහ කරන්නෙ.

හැබැයි අපි හඳුනා ගත්තට පස්සෙ මම මමායනයට ලක් වෙලා තියෙන්නෙ හෝ මම හැටියට ගන්නෙ අසවල් කාරණාව කියල තේරුම් ගත්තා නම්, අන්න ඒ දේට අපිට පුළුවන්කමක් තියනවා මමත්වය නැති සංඥාව එකතු කරන්න. "නේතං මම නේසෝ හමස්මි හමේසෝ අත්ථාති" ආදී වශයෙන් අපිට ඉගෙන ගන්නට පටන් ගන්නට සිද්ධ වෙනවා, ඒ අත්දැකීම මම හැටියට ගන්නෙ නැතුව, මගේ හැටියට ගන්නෙ නැතුව, මගේ ජීවිතය හැටියට ගන්නෙ නැතුව, හුදෙක් අත්දැකීමක් හැටියට ගන්නෙ කොහොමද කියල.

හුදෙක් වෙච්ච සිද්ධියක් ගණයට විතරක් දාන්නෙ කොහොමද කියල. හුදෙක් ඇහිච්ච සද්දයක් හැටියට විතරක් දාන්නෙ කොහොමද කියල. හුදෙක් දැනිච්ච වින්දනයක් හැටියට විතරක් දාන්නෙ කොහොමද කියල. හුදෙක් හිතට ආපු සිද්ධියක් හැටියට විතරක් දාන්නෙ කොහොමද කියල අපිට ඉගෙන ගන්නට සිද්ධ වෙනව. අන්න ඒ දේ ඉගෙන ගන්න පාඩම, අන්න ඒ දේ ඉගෙන ගන්නා වූ වැඩපිළිවෙල සිදු කරන තැනටයි කියන්නේ සත්පට්ඨාන භාවනාව කියල.

මේක ඇත්තම කියනව නම් විද්‍යාගාරයක් වගේ තැනක්. අපේ ඉස්සරහ අපි කණ්නාඩියක් තියල තියනව සතිපට්ඨාන භාවනාව වඩනවා නම්. ඒක හරියට කරගෙන යනකොට අපිට අපිව පේන්න පටන් ගන්නව. අපේ සිහිය දියුණු වෙන තරමට අපිව පේන්න පටන් ගන්නව. අපේ වැරැද්ද පේන්න පටන් ගන්නව. අපි අපෙන් නිවැරදි වෙන්නෙ කොහොමද කියල පේන්න පටන් ගන්නව.

ඊට කලියෙන් මමත්වයෙන් අයින් වෙන්න කියල දෙනකොට මට මාව නැති වෙනව කියල තේරුම් ගත්ත ලෝකයාට, සතිපට්ඨානය තුලින් මමත්වය ගැන කියල දෙනකොට තේරෙන්න වුනා, ඇත්තටම මම මගේ දුකෙනුයි අයින් වෙන්නෙ කියලා.

අපි ප්‍රාර්ථනා කලේ මයෙ පුතේ හැමදාම දුක. අපි පැතුවෙත් ප්‍රාර්ථනා කලෙත් බලාපොරොත්තු වුනෙත් අපිට ලැබුනෙත් දුක. හැබැයි දැන් අපි ඉගෙන ගන්නවා ඒ දුක කොහෙද හිර වෙලා තිබ්බෙ කියල. ඒව අපේ සංඥාව තුල හිර වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. අපේ වින්දනය තුල හිර වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. අපේ සිතුවිල්ල තුල හිර වෙලා තියෙන්න පුළුවන්.

ඕවගෙත් හැම සිතුවිල්ලකම හිර වෙලා නැහැ. හැම සංඥාවකම හිර වෙලත් නැහැ. හැම වින්දනයකම හිර වෙලත් නැහැ. එතකොට තමන් පුද්ගලිකව හඳුනා ගන්න පටන් ගන්න ඕන තමන් මමත්වයෙන් හඳුනා ගන්නෙ හෝ මමත්වයෙන් අල්ලගන්නෙ මොන කාරණයද, මමත්වයට දාගන්නෙ නැත්තෙ මොන කාරණයද? කියල. මේ ටික පුද්ගලිකව හඳුනා ගන්න අවස්ථාවටයි සතිපට්ඨාන භාවනාව කියල කියන්නෙ.

ඒකයි සතිපට්ඨාන භාවනාවට වාඩි වෙන කෙනා භාවනාවෙන් නැඟිටල යනකොට අර තිබුන අත්දැකීමට වඩා බොහොම පිවිතුරු වෙච්ච, පිරිසිදු වෙච්ච, අත්දැකීම් ඇති කෙනෙක් බවට පරිවර්තනය වෙන්නෙ. හිත දමනය වෙන්නෙ. ඒ අතින් බලනකොට පින්වතුනි අපි නැවතත් කිට්ටු වෙන්නෙ බුදුරජාණන් වහන්සේ මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රය දේශනා කරනකොට අර පටන් ගත්ත ගාථා රත්නය ගාවටම තමා.

"සෝක පරිද්දවානං සමතික්කමාය දුක්ඛ දෝමනස්සානං අත්තංගමාය ඥායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්චකිරියාය"

කතාව ඇත්ත නේ. මේ භාවනාව වඩනකොට, මේ අනුව ජීවිතය ගෙවනකොට, මේ අනුව ජීවිතේ පුරුදු කරනකොට, අපේ ආකල්ප හදා ගන්නකොට, සකස් කර ගන්නකොට, අපි කායිකව වින්ඳ දුක් වේදනා, චෛතසිකව වින්ඳ දුක් වේදනා, කායිකව තිබ්ච්ච පීඩා, චෛතසිකව තිබිච්ච පීඩා, ඇයි තියෙන්නෙ? කොහොමද තියෙන්නෙ? මොකක් හින්දද ඒක පීඩාවක් වෙලා තියෙන්නෙ? කියල අපි හඳුනා ගනීවි. අපිව ඒවගෙන් නිදහස් වේවි.

ඥනවන්තව ජීවත් නොවිච්ච කාලය තුල එහෙම නම් ඥානවන්තව ජීවත් වෙන්නෙ කොහොමද? ඥානවන්තව බලන්නෙ කොහොමද? ඥානවන්තව අහන්නෙ කොහොමද? ඥානවන්තව ගමනක් බිමනක් යන්නෙ කොහොමද? ඥානවන්තව කතාබහ කරන්නෙ කොහොමද? ඥානවන්තව වැඩක් කරන්නෙ කොහොමද? ආදී වශයෙන් අපේ ජීවිතේ තුල ඥානවන්ත භාවයක් ඇති කරගන්න අපි ඉගෙනගෙන තියේවි.

ඒක සතිපට්ඨානය වැඩීමෙන් ලැබෙන අතුරු ඵලයක් නෙවෙයි ප්‍රධානම ඵලය. ඒක ලැබෙන්නෙ නොමිලේ. ආයෙ කාගෙන්වත් බලාපොරොත්තු වෙන්න දෙයක් නැහැ කාගෙන්වත් අහන්න දේකුත් නැහැ. තමන් දන්නව. තමන් තමන්ට කිට්ටු වෙන්න කිට්ටු වෙන්න, තමන් තමන්ට අපක්ෂපාතී වෙන්න අපක්ෂපාතී වෙන්න, තමන් තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නවා අසවල් වූ දුකෙන් දැන් තමන් නිදහස් කියල. ඒක තමන්ට කායික සහ මානසික සහනයක්. ඒක ඇත්තටම නිවනක් තමයි නේද? 

එවන් වූ නිවනකට යන්න, එවන් වූ සැනසීමකට යන්න අද දවසේදීත් මේ කියල දුන්න කාරණාවල් ඔය ඇත්තන්ට මහෝපකාරී වේවා කියල මම බලාපොරොත්තු වෙනව.

තෙරුවන් සරණයි !

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 18

ආනාපාන සති භාවනාව 01 කොටස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"ආනාපාන සතීයස්ස

පරිපුණ්ණා සුභාවිතා

අනුපුබ්බා පරිච්චතා

යථා බුද්ධෙව දේසිතා

සෝ ඉමං ලෝකං පභාසේති

අබ්භාමුත්තොව චන්දිමා තීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. බෝලන්කන්ද තපෝ අරණට පැමිණිච්ච ඔය ඇත්තො වගේම අන්තර්ජාලයෙන් අප හා සම්බන්ධ වෙන ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත, අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය මාතෘකාව ඔස්සේ පැවැත්වෙන, භාවනා වැඩසටහන් මාලාවේ දෙවනි අදියරේ දහ අටවෙනි දවසයි අදට යෙදිල තියෙන්නේ.

මේ පහුගිය වාර දහ හත තුලම ඔය ඇත්තෝ ආපස්සට සිහිපත් කරල බැලුවොත් හමු වේවි, සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව අපේ ජීවිතයට කිට්ටු කරගන්න යනකොට ඒ දේශනාව තුල කියල දෙන පළවෙනි භාවනා ක්‍රමය හැටියට කියල දෙන්නේ ආනාපාන සතියයි. ඒ කියන භාවනා ක්‍රමයට යන්න, ඒ කියන භාවනාව වඩන්න අපි පුරුදු වෙනකොට, අපිට හම්බ වෙන, මුණ ගැහෙන වගේම අපි අපේ භාවනාව අතරමඟදි නතර කරල දාන්න කල්පනා කරන, භාවනාව නීරස වෙන කාරණා මොනවද? එව්ව එහෙම තියෙන්නෙ ඇයි? ඒ වගේම ඒ දේවල් විසඳාගන්නෙ කොහොමද? හරියට සකස්කර ගන්නෙ කොහොමද? කියන එකයි පහුගිය වාර දාහත තුලදී අපි කතා කලේ.

ඒ කියන අවස්ථාවල් පින්වතුනි අපි හරියට හඳුනා ගන්නෙ නැති වුනොත් භාවනාව තුල අපිට යන්න තියන ගමන ගොඩාක් සීමාසහිත කරගන්න හිතන්න පුළුවන්. ඒක හන්දාම තමයි මට තේරෙන හැටියට බුදුරජාණන් වහන්සේ ආනාපාන සතිය කියන භාවනාව ගැන කතාබහ කෙරෙනකොට ඒ දේට එකපාරම යන්නෙ නැතුව, උන් වහන්සේ මූලිකවම කියාපු වචනයක් තිබ්බා, මගෙත් භාවනා ජීවිතේ සම්පූර්ණයෙන්ම උඩු යටිකුරු කරන්න හේතු වුනු වචනය ඔන්න ඕකයි,

"පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා"

සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න ඉගෙන ගන්න කියල.

සාමාන්‍යයෙන් අපි භාවනාවක් කරන්න යනකොට හෝ මොනවා හරි දෙයක් කරනකොට අපේ ඉලක්කය එන්නෙ, පරමාර්ථය එන්නෙ, අපි බලාපොරොත්තු වෙන දෙයම සිදු කරන්න ඕන කියන ඒ අභිලාශයයි. හැබැයි භාවනාව කියන විෂය ඊට වඩා චිත්තාකර්ශණීයයි. ඊට වඩා හරි වෙනස්.

බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කොට වදාළ මේ සතර සතිපට්ඨානය කියන ක්‍රමය තුල අපිට උගන්වන්නෙ පින්වතුනි, ඔය ඇත්තොත් මමත් එදිනෙදා ජීවිතේදී හෝ ආධ්‍යාත්මික ජීවිතේදී දුක් විඳින්නෙ කොහොමද? දුක තියෙන්නෙ කොහොමද? සතුටු වෙන්නෙ කොහොමද? සතුට තියෙන්නෙ කොහොමද? දුක හට ගන්නෙ කොහොමද? ඒ දුක නැති කරන්නෙ කොහොමද? සතුට හට ගන්නෙ කොහොමද? ඒ සතුට පවත්වාගන්නෙ කොහොමද? කියලයි.

මේ දේවල් ටික අපි හඳුනාගත යුතු වෙනවා අපේ භාවනා ගමන ඉදිරියට කරගෙන යන්න. හැබැයි ආනාපාන සතිය කියන, හුස්ම දිහා බලාගෙන ඉන්න භාවනාව කරන්න කැමති වෙන කෙනා එකපාරටම හුස්ම දිහා බලන්න වැඩේ පටන් ගන්න යනවා, පුළුවන්, බැරිත් නෑ හුස්ම වාර කිහිපයක්. ඊට පස්සේ කොහොමත් හිත එහේ මෙහේ දුවනවා මහ කලබගෑනි ගොඩක.

එහෙම වෙන්න වුනාම අවස්ථාවක් දෙකක් උත්සාහ කරයි. ඊට පස්සෙ හිතට ගන්න අදහස තමයි, "මේක මට හරියන භාවනාවක් නෙවෙයි, මේක කරන්න මට බෑ." ඇයි බැරි? හුස්ම වාර දෙක තුනකට වඩා බලන්න බැරි හින්ද. පේන්නෙ නැති හින්ද. කල්පනාවල් එන හින්ද. ඇඟ රිදෙන ඒවට හිත යන හින්ද. සද්ද බද්ද වලට හිත යන හින්ද. සැක එළියට එන හින්ද. තරහ යන හින්ද. ආශාවල් ඇති වෙන හින්ද.

මීට වඩා ලේසියි එතකොට අද කාලෙ වෙනකොට බොහෝම ප්‍රසිද්ධ අර මෙනෙහි කරන භාවනා ක්‍රම. කල්පනා කරන්න තිබ්බහම, ඔය රේඩියෝ එක වගේ ඕක දා ගත්තහම, ඕක ඉතින් හිත හිතා ඉන්න පුළුවන්. මෙනෙහි කරනවා කියලයි කියන්නෙ. හැබැයි ඒ කරන මෙනෙහි කිරීම තුල යම්කිසි දෙයක් තේරුම් යන්නටත් පුළුවන් හෝ තියන දේම ආපහු ආපහු චක්කරේ වගේ කැරකි කැරකී තමන් ළඟ තියෙන්නත් පුළුවන් එක තැනම වගේ.

ගොඩක් වෙලාවට මෙනෙහි කිරීමක් කරන්න පුරුදු වෙච්ච මනසක තියන ගැටළුව තමයි, (මේක සාමාන්‍ය ලෝකයෙත් තියන සාමාන්‍ය පොදු ගැටළුවක්) ඒ හිතට එන අදහස ස්ථිර හැටියටයි ගන්නෙ. තමන් මෙනෙහි කරන්නෙත් තමන් ඒ අදහස ස්ථිරයි කියල හිතලනෙ. එතකොට ඒ ස්ථිර අදහස ආයෙත් ආයෙත් ආයෙත් ආයෙත් හිතනව, මෙනෙහි කරනව, බෙද බෙදා දකිනව. ඕක තමයි සාමාන්‍ය ක්‍රමය.

බැලූ බැල්මට වැරැද්දකුත් නෑ. ඒ වුනාට වැඩේ තියෙන්නෙ හිත පැත්තෙන් හිත ඉගෙන ගන්නේ මොකක් හරි දෙයක් අහු වුනොත්, හිතන්න වුනොත්, මෙනෙහි කරන්න වුනොත්, ඒක ස්ථිර හැටියට අල්ලගෙනයි මෙනෙහි කරන්න ඕන කියල.

ඒ වගේ චරිතයක් සාමාන්‍ය ජීවිතේදී ජීවත් වෙනකොට පසුකාලීනව තියන අර්බුදය තමයි, එයාට සැකයක් ආව කියන්නකො, එයාට තරහක් ආව කියන්නකො එයාට ආශාවක් ආව කියන්නකො, ඒ ආශාව ඔස්සේ එයා යනවා. ඒ සැකය ඔස්සේ එයා යනවා. ඒ තරහ ඔස්සේ එයා යනවා. ඒකට අනුව එයාගෙ තියන ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, මනස පාවිච්චි කරනව. සිත, කය, වචනය භාවිතා කරනව අනිවාර්යයෙන්ම. හේතුව ඒක තමයි එයාගෙ ජීවිතේ තුල තියන අභ්‍යන්තර සැකැස්ම.

අන්න එතනටයි සතර සතිපට්ඨානය කියන, සිහිය පිහිටුවා ගැනීම චුට්ට චුට්ට වෙන පැත්තකට තට්ටු කරන්නෙ. මෙතනදි අපිට උගන්වන්නෙ පින්වතුනි, සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න මිසක් මට ඕන දේට ප්‍රධාන තැන දෙන්න නෙවෙයි. සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපි කරන අනෙකුත් සෑම භාවනා ක්‍රමයක්ම අන්තර්ගත වෙන්නේ මට ඕන දේ කරනවා කියන දේට. භාවනා ක්‍රමයක් තමයි ඒක, මම පිළිගන්නවා. හැබැයි ඒක ක්‍රියාත්මක කරන්න හෝ ඒක ගෙනියන්න ඕන ප්‍රමාණය, මට්ටම, අපි දන්නෙ නැති එකයි තියන අර්බුදය.

ඔය පහුගිය දවස්වල කිහිප දෙනෙක්ම අහපු ප්‍රශ්න වගයක් තිබ්බා,

"හාමුදුරුවනේ සතිපට්ඨානය එතකොට පුරුදු කරද්දී එහෙම නම්, මෙනෙහි කරන්නෙ නැත්නම්, මේ මෙනෙහි කරන එකයි මෙනෙහි නොකරන එකයි දෙකක්ද?"

ඕක කිහිප දෙනෙක්ම අහපු ප්‍රශ්ණයක් වුනා. මෙනෙහි කරනවා කියන දේ අපි කරන්න උත්සාහ කරන්නෙ පින්වතුනි, මෙනෙහි කිරීමක් කරන්න ඕන කාලෙදි විතරයි. ඕන නම් පමණයි. හැබැයි අපේ හිතේ එක තත්වයක් එනවා, එක තැනක් එනවා, එක මට්ටමක් එන්න පුළුවන්, මෙනෙහි කිරීම ඕන වෙන්නෙ නැති වෙන. මෙනෙහි කිරීම නුවමනා වෙන. ඒක බර වැඩි වෙන, මෙනෙහි කරනවා හෝ කල්පනා කරනවා කියන එක.

නමුත් මෙනෙහි කිරීමටම පුරුදු වෙච්ච ශ්‍රාවකයාට, යෝගාවචරයාට ඒ මෙනෙහි කිරීමෙන් බැහැර වෙලා ඉන්න ඉසව්වක් නැති වෙන්න පුළුවන්. ඉඩක් නැති වෙන්න පුළුවන්. පුරුද්දක් නැති වෙන්න පුළුවන්. මොකද එයාට ඕන එයාගෙ අර මෙනෙහි කරන ලෝකය. භාවනාව තුල ඔය මෙනෙහි කිරීම කියන එක කතාබහට ලක් වෙන අවස්ථාවකුත් තියනවා. හැබැයි ඒ මෙනෙහි කිරීමෙන් තොරව ඉදිරියට යන තවත් බොහෝ අවස්ථාත් තියනව.

තථාගතයන් වහන්සේ ඕක විස්තර කරල දෙන්නෙ පින්වතුනි ධ්‍යාන කියන මාතෘකාව හරහා. අවසනාවකට අපේ රටේ ධ්‍යාන කියන වචනය භාවිතා කරන්නේ ධර්මයට පටහැනි දෙයක් හැටියටයි. ඒක බොහෝම ලොකු අභාග්‍ය සම්පන්න බවක්.  

සමාධිය කියන වචනය අපේ රටේ බොහෝමයක් පිරිස් පිළිගන්නේ ධර්මයට විරුද්ධ වැරදි දෙයක් කියලයි. හැබැයි ඒ කියන ගමන් මේ ඇත්තො සෝතාපන්න භාවයක් ගැනත් විශ්වාස කරනවා. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයකුත් විශ්වාස කරනවා. හැබැයි ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය මොකද්ද කියල කියන්න වුනාම, ඒක කියාගෙන කියාගෙන ගිහිල්ල, සම්මා සමාධිය එච්චර විස්තර කරන්න කැමතිත් නෑ. හේතුව බුදුරජාණන් වහන්සේ සම්මා සමාධිය යටතේදී පැහැදිලි කරල දෙන්නෙ ඔය ධ්‍යාන හතර ගැන තමයි. පළවෙනි ධ්‍යානය, දෙවනි ධ්‍යානය, තුන් වෙනි ධ්‍යානය, හතර වෙනි ධ්‍යානය කියල.

ලාංකිකත්වය තුල තියන අර තාර්කික බුදු දහමේ ඇත්තෝ එතකොට හිතන්නේ නැහැ බුදුරජාණන් වහන්සේ සම්මා සමාධි කියන දේට මේ කියන ධ්‍යාන කියන එක ඇතුලත් කරල තියනව නම්, ඒක මේකට තියෙන්න ඕන දෙයක් කියල හිතන්නෙ නෑ. ඒ වෙනුවට තමා අපේ ඇත්තෝ අර මෙනෙහි කරන භාවනාව විතරක් කරන්න උත්සාහ කරන්නේ, මේ ධ්‍යාන හරි යන්නෙ නෑ, සමාධියට පත් වෙන්න ඕන නෑ, ඒ වෙනුවට හරියන සූත්‍ර පවා එළියට ඇදල ගන්නත් උත්සාහ කරනවා එහෙම කර කරත් ඇත්තටම ධ්‍යානයම තමයි අනුමතත් කරන්නෙත් එක්තරා මට්ටමකින්.

කෙසේ හෝ වේවා පින්වතුනි ඔය කියන හැම අවස්ථාවකම බුදුරජාණන් වහන්සේ උගන්වාකොට වදාලේ තියන දේ හඳුනා ගන්න, ඒ දේට ඇලෙන්නෙ නැතුව ඉන්න, අතහරින්න ඉගෙන ගන්න කියලයි.

යමක් ඔබගේ නොවන්නේද ඒ දේ බැහැර කරන්න කියන උපදේශය වගේ දේවල් තථාගතයන් වහන්සේගේ දේශනාවේ හැම තැනකම තිබ්බා. අපේ දේශනාවෙත් හැම තැනකම තියෙන්න ඕන. අපි භාවනාවට එන්න කලියෙන් අපි ගාව තියෙන දේවල් ටික හඳුනා ගන්නවා, අල්ලා ගන්නවා, නැතුව නෙවෙයි. හැබැයි අතහරින්න පුළුවන් වෙන මට්ටමේ. මේ භාවනාව, සතිපට්ඨානය, අන්න ඒකයි වෙනස් වුනේ.

සතිපට්ඨානය වඩන්නෙ නැතුව ආනාපානය කරන්න උත්සාහ කරන ඇත්තෝ හුස්මම හොයාගෙන හොයාගෙන උනාම, එයාලට සිතුවිල්ල හෝ වේදනාව හෝ සංඥාව හෝ ආදී වශයෙන් තියන මේ අනික් දේවල් එකක්වත් හසුරුවා ගන්න අවස්ථාවක් එන්නෙ නැහැ, තේරුමක් ඇති කර ගන්නෙ නැහැ, ඒ ඔක්කෝම ටික පලවා හරින්න උත්සාහ කරනවා විනා. හැබැයි සතිපට්ඨානය පුරුදු කරන ඇත්තන් ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නවා අප වටා තියන දේ හොඳ හෝ වේවා නරක හෝ වේවා ඒ හැම දෙයක් එක්කම සාමයෙන් ඉන්නෙ කොහොමද කියල. ඒ හැම දෙයක්ම භාවනා අරමුණක් කරගන්නෙ කොහොමද කියලයි පළවෙනියෙන්ම ඉගෙන ගන්නෙ.

මෙයාට එතකොට හදිස්සියක් නැහැ හුස්ම බලන්නම ඕන කියන ඒ ඉසව්වට යන්න. මෙයා දන්නව අත්දැකීම තුලම දැක බලාගන්න වුනාම, මෙයාගෙ තියන පරිනත කමත් එක්ක තේරුම් ගන්නවා හුස්මක පේන්නේ හුස්ම වාර කිහිපයක් තමයි. ඔහොම නෙමෙයි මොන තාලෙන් කලත් පෙනෙන්නෙ ඔච්චරයි ධ්‍යානයකට යන්න කලින්. සමාධියකට යන්න කලින්. ඒ වගේ තැනකට හිත පත් වුනොත් විතරයි හුස්මකටම වෙලා ඉන්න පුළුවන් වෙන්නෙ.

මේක හින්දයි මම අද මේ ධ්‍යාන කියන වචනය මෙච්චර කතා කරන්න කියලා කල්පනා කලේ. ඊට මෙහා තමයි පින්වතුනි අපි ඉගෙන ගන්න ඕන වෙන්නේ අපේ තියන විතර්ක ටික අයින් කර ගන්න ක්‍රමය මොකද්ද කියල. කල්පනා කරන්න හිතන, හීන දකින්න බලන්න හිතන, ඕවාට විවේචනය කරන්න හිතන ආදී මේ හැම එකක්ම තියෙන්නේ තාර්කික මනස තුලයි. කල්පනා කරන්න රුචි මනස තුලයි. අන්න ඒ මනසෙන් අපි අයින් වෙන්න ඕන හරියකට ආනාපානයක් දකින්න නම්.

හේතුව ආනාපාන සති සූත්‍රයේම බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන්නෙ පින්වතුනි විතක්ක ඡේදනයට තියන එකක් කියලයි. විතර්කයන් නැති කරන්න, සංසිඳුවන්න තියන එකක්. නමුත් අපේ රටේ තියන සාමාන්‍ය ක්‍රමෙත් එක්ක, අනාපාන සතියත් එක්ක, විතර්කයත් අරගෙන යන බවකුයි පේන්න තියෙන්නෙ. විවේචනයක් නෙවෙයි මේක සාමන්‍යය දේ.

එතකොට දැන් අපිට අවස්ථාවක් එනව පින්වතුනි, සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න වුනාම අපි දකින්න පටන් ගන්නවා, අපිට දැනෙන වේදනාව, අපිට දැනෙන සංඥාව, අපිට දැනෙන සිතුවිල්ල ආදී හැම එකක්ම මොහොතක පවතින, පැවති පැවති නැති වෙන, ඊට පස්සෙ අළුත් එකක් බවට පරිවර්තනය වෙන මෙන්න මෙහෙම රටාවක් තියනවයි කියල.

සද්දයක් ඇහුනොත් එහෙම, අපි භාවනා කරන්න වුනාම ඊට කලින් නම් ඔය සද්දයට අමනාප වුනා. එලවන්න උත්සාහ කලා. නමුත් දැන් ඉගෙන ගන්නවා, නෑ ඒ දේ නම් වැඩිමනක්ම තියෙන්නේ ඒක තමයි එහෙම නම් ප්‍රධානත්වය ගන්න ඕන දේ. ඒ විදියට තේරුම් අරගෙන ඒ දේට අපි යා වුනාට පස්සේ, ඒ සද්දෙ අහගෙන ඉන්නවා කියන ඒ අදහසට කැමති වුනාට රුචි වුනාට පස්සේ, අපිට තේරෙන්න පටන් ගන්නව පින්වතුනි අපේ හිතේ ගත්ත ස්ථිර සංඥාව සාර්ථක නෑ කියල.

හේතුව ඒ සද්දය මුලින් තිබ්බ සද්දයට වඩා ඊළඟ සද්දෙ වෙනස්, ඊළඟ සද්දෙ වෙනස්, ඊළඟ සද්දෙ වෙනස් ආදී වශයෙන් මේක වෙනස් වෙවී යන ප්‍රවාහයක් තියෙන්නෙ. අපිට හරි ලස්සන රටාවක් පේන්න පටන් ගන්නව මේකේ ස්ථිර හැටියට මම අල්ල ගන්න උත්සාහ කරනවා අපි උත්සාහ දරනව මොකක් හරි දෙයක් ස්ථිරයි කියල කර ගන්න. හැබැයි මේකෙ නෑ මොකක්වත්ම දෙයක් ස්ථිර හැටියට. ඔන්න ඕකයි සතිපට්ඨානයෙන් උගන්වන ලස්සන පාඩම.

අපේ හිතට සිතුවිල්ලක් ආවම අපි කියනව, "මට සිතුවිලි එනව අපේ හාමුදුරුවනේ" කියල. හරි මම පිළිගන්නව සිතුවිලි එනව. හැබැයි මේ සිතුවිල්ල කියන දේ එක තැනක තියන එකක් නෙවෙයි මේක. මේ හිතනවා කියන එකත් එක එක එක එක හැටියට මාරු වෙවී මාරු වෙවී මාරු වෙවී මාරු වෙවී යන ප්‍රවාහයක්.

මෙහෙම වුනහම ඔය දේ හරියට බලාගෙන ඉන්න ඉගෙන ගත්ත ශ්‍රාවකයට, හිත තැන්පත් කරගත්ත කෙනාට, ආපහු කල්පනා කරන්න වෙලාවක් නෑ ඇත්තටම. ආපහු හිතන්න වෙලාවක් නෑ.

අනික් එක තමයි අර සිතුවිල්ල ගැන, මම හැටියට හරි මගේ හැටියට හරි මේ සිතුවිල්ල අල්ල ගන්නව හරි මොකක් හරි කියල අදහසකට යන්නත්, එහෙම තැනකුත් ඒ සිතුවිල්ලෙ නෑ. හේතුව ඒක එක තැනක තියන දෙයක් නෙවෙයි. ඒකත් වෙනස් වෙවී යන ප්‍රවාහයක්. මෙන්න මේ වගේ අත්දැකීම් ටිකක් අපි ලබා ගන්න වුනාම පින්වතුනි අර මෙනෙහි කරන භාවනාවට වඩා විශාල විදිහේ, මහ පුළුල් අත්දැකීමක් අපිට ගලාගෙන එන්න පටන් ගන්නවා අපි වටා තියන හැම දෙයක් එක්කම.

ඔන්න ඕක ගැනයි මේ පහුගිය වාර දාහතේදී අපි කතා කලේ. ඔය ඇත්තන්ට මතක ඇති. අපි දැක්කා සද්දයක් ඇහුනත් අපිට නින්දක් ආවත් අපිට තරහක් ආවත් අපේ හුස්ම වුනත් අපිට සිතුවිල්ලක් ආවත් ශරීරයේ වේදනාවක් තිබුනත් අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්තා ඒක තුල තැන්පත් වෙන්න. ඒක තුල දැහැන්ගත වෙන්න. (හරි ලස්සන වචනයක් ඒක.) ඒක තුල දැහැන් ගත වෙන්න අපි ඉගෙන ගත්තා. ඒ මතු වෙච්ච දේ කමටහනක් කර ගන්න අපි ඉගෙන ගත්තා. කමටහනක් කරගෙන අපි ඒකට වෙලා තැන්පත් වෙලා ඉන්න වුනාම අපිට තේරෙන්න වුනා මම මේක ඒකකයක් කියල ගන්නව තමයි. ඒ වුනාට මේකෙ අල්ල ගන්න දෙයක් නැහැයි කියල. මේකෙ අල්ලන්න තැනක් නැහැයි කියල. ඒක හරි ලස්සන පාඩමක් වුනා අපිට.

එහෙම වුනාම අපේ හිතේ අර ස්ථිර හැටියට ගන්න අදහස් ටික පින්වතුනි පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ බොඳ වෙවී යන්න පටන් ගත්තා අත්දැකීමක් හැටියට. මෙනෙහි කිරීමක් හැටියට නෙවෙයි. අත්දැකීමක් හැටියට. සිහියට අපි ප්‍රධාන තැන දෙන්න වුනහම අපිට තේරුම් යන්න පටන් ගත්තා සිහිය කියල කියන්නෙ අතීතයෙ තියන දෙයක් නෙවෙයි, අනාගතයට යන්න පුළුවන් දෙයකුත් නෙවෙයි, වර්තමානය තුල තියන එකක්.

හැබැයි අතීතයට ගියා නම් අපේ මතකය, හා...එතන සිහිය තියනව. අපි දන්නවා අපි දැන් අතීතයට ගිහිල්ලයි ඉන්නෙ කියල. හැබැයි සිහිය අතීතයෙ තිබිච්ච එකක් නෙවෙයි වර්තමානය තුල විතරයි තියෙන්නෙ, අනාගතයට යන්න පුළුවන් දේකුත් නෙවෙයි. හැබැයි අනාගතය ගැන කල්පනා කරනව නම් ඒක දැන ගන්න එක සිහියක්. මේ ආකාරයෙන් පින්වතුනි අප වටා තියන සියළුම දේවල් හඳුනා ගන්න වුනාම අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්තා මම කරන දේට නෙවෙයි, ඒ වෙන්නෙ මොකක්ද කියන එක දැනගන්න දේට ප්‍රධාන තැන දෙන්න.

ඕකට ඉතින් අපි එක පැත්තකින් හුරතලේට පාවිච්චි කරපු වචනය තමයි අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය. එහෙම වුනහම අපි අනුමත කරන්න පටන් ගත්තා අපිට තරහ යන විත්තිය. අපිට සැක එන විත්තිය. භාවනාවක් කර කර ඉන්නකොට හුස්ම දැනෙන විත්තිය වගේම නොදැනී යන විත්තිය. භාවනාවක් කර කර ඉන්නකොට අපිට ලොකු පහසුවක් දැනෙන බව සහ නොදැනෙන බව. හැබැයි ඒ කාලෙදි අපි එව්ව අල්ලගත්තා. මුලදිම. ඊට කලින්.

දැන් දැන් භාවනාවෙදි ඔය දේවල් දකින්න පටන් ගත්තහම අපිට තේරෙන්න පටන් ගන්නවා, ඒව හුදු අත්දැකීමක් විතරයි, ඒ වෙලාවේ ජනිත වෙන, පවතින නැති වෙලා යන, අල්ල ගන්න බෑ මේකෙ මොකක්වත්ම, අල්ල ගන්න තැනක් නෑ කියල.

අපි ඊට පස්සෙ තේරුම් ගන්න පටන් ගත්තා භාවනා වාරයක් කියල කියන්නෙ ඒ වගේ මහා විශාල පරිමානයක සිද්ධ වෙන සිද්ධි දාමයක ඒකරාශී අවසානයක් කියලයි. ඒ සිද්ධි දාමය වෙනුවට බුදුරජාණන් වහන්සේ පොදුවේ දීල තියන වචනය තමයි භාවනාව.

අපි සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න වුනාම පින්වතුනි අපිට මේ දේවල් තේරුම් යන්න පටන් ගත්තා. අපි වාඩි වෙලා ඉන්න වෙලාව හෝ සක්මනේ ඉන්න වෙලාව කොච්චරද කියන එක ඇත්තටම අදාල නැති කතාවක් වුනා ඊට පස්සෙ. අපි තේරුම් බේරුම් ඇති කර ගන්න පටන් ගත්තා මේ කාරණාවක් එක්ක මට කොච්චර වෙලාවක් ඉන්න පුළුවන්ද, ඒ දේ නැති වෙලා යන්න කලින් මට නැති කරල දෙන්න ඕනද, ඒ දේ නැති වෙලා යන්න කලින් හෝ වෙනස් වෙලා යන්න කලින් මම හිතන්න පටන් ගන්නවද, හා.. එව්ව අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්ත.

අපේ සිහිය අපිට උගන්වන්න පටන් ගත්තා ඔය ඇත්තෝ ඇත්තටම සිහියෙන්මද ඉන්නේ? සිහියෙන් ඉඳල අසිහියට යනවද? අසිහියෙන් ඉදල සිහියට එනවද? ආදී වශයෙන් මේ ඔක්කෝම අපි හදාරන්න පටන් ගත්තා සතිපට්ඨානය හින්දා. මෙහෙම වෙන්න වුනාම අපිට දැන් අවස්ථාවක් තියනවා භාවනාවක් පටන් ගත්තහම, අපි ඉන්න තැන හරියටම හඳුනා ගන්න. අපි දැන් ඉන්න මට්ටම තුල ඉන්නේ විතර්ක කරන්න ඕන මනසකද? විතර්ක නොකර ඉන්න පුළුවන් මනසකද? කියන එක දැන් අපි දන්නවා. දැන් අපි දන්නවා.

දේශනාව අරගෙන බැලුවොත් එහෙම භාවනාව වඩන ඇත්තො ගැන කියන්නෙ, ඒ ඇත්තෝ පළවෙනි ධ්‍යානයට සම වදිනවලු බුදුරජාණන් වහන්සේ පවා. බුදුරජාණන් වහන්සේ, සාරිපුත්තයාණන් වහන්සේ, මොග්ගල්ලානයන් වහන්සේ, ආනන්ද, නන්ද, රාහුල ආදී මේ ඇත්තො හැමෝම ගැන කියල දෙන සූත්‍රවල තියෙන්නේ, ඒ ඇත්තො පළවෙනි ධ්‍යානයට දැනගෙනම සම වදිනවලු. ඊට පස්සෙ දෙවනි ධ්‍යානයට දැනගෙනම සම වදිනවලු. ඉන් එහාට ඕන නම් යනවලු. ආපස්සට එනකොටත් ඒ වගේමයි. දෙවනි ධ්‍යානයට සම වදින එක දැනගෙනම සම වදිනවලු. පළවෙනි ධ්‍යානයට දැනගෙන සමවදිනවලු.

ඔය ඇත්තන්ට දැන් තේරුනාද ඒක කරන්න පුළුවන් දෙයක් කියල. ඒක කරන්න පුළුවන් දෙයක් කියලා. ඒක කරන්න පුළුවන් වෙන්නෙ කොහොමද? අපි සිහියට අවධානය යොමු කරන්න, නැත්නම් සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න ඉගෙන ගත්තාට පස්සේ අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නවා, මේ මොහොත තුල මං ගාව තියන මේ කමටහනට, මේ කාරණාවට, මට කල්පනාව දාන්න ඕනද ජීවත් වෙන්න, ඕන නැද්ද? ඔච්චරයි තියන කතාව.

මේ විතර්කය තියාගන්න ඕනද නැද්ද කියන මේ ටික විතරක් විශ්ලේෂණය කරගන්න අවශ්‍ය වන ප්‍රමාණයට. අපිට විතර්කය දාගෙන නම් ඒ දේ ඒ කුසල සිතුවිල්ල පවත්වා ගන්න ඕන විතර්කයක් එක්ක නම් හා..එහෙම නම් ඉන්න මට්ටම අපිට තේරුම් යන්න පුළුවන්. මම මේ ධ්‍යාන දෙනවවත් මාර්ගඵල දෙනවවත් නෙවෙයි නමුත් අපි භාවනාව තුල ඉන්න අවස්ථාව මොකද්ද කියල අපි හඳුනා ගන්න ඕන.

අපි දැනගන්නවා හෝ දැක ගන්නවා මට ඒකාකාර විදියට ආනාපානය දිහා බලාගෙන ඉන්න බෑ, ඊට වඩා වෙනස් එකක් මම කරන්න පටන් අරගෙන ඉන්නෙ. කල්පනා කරන එකක් වෙන්න පුළුවන්. සමහරක් වෙලාවට සැබෑ ආනාපානය නැතුව බාහිරින් හිතල ආනාපානයක් පවත්වනවා හෝ ඒ දිහා බලාගෙන ඉන්නවා වෙන්නත් පුළුවන් ඇත්තටම මේක තුල ක්‍රියාත්මක වෙන දේ දකින්නෙ නැතුව.

මෙන්න මේ හන්දා තමයි අපි ශරීරය බලන්න පටන් ගත්තෙ. අපිට සාක්කියක් හදන්න පටන් ගත්තා අපේ හිත දුවන එක දුවාපුවාවයි කාරි නෑ අපිට ආරක්ෂා කරන්න පුළුවන් මට්ටමක කියල. ඒක හින්දයි ශරීරය පවත්වා ගන්න උත්සාහ කලේ.

මෙන්න මේ ටික පුරුදු කරන්න වුනාම පින්වතුනි අපිට ඇති වෙච්ච වීර්යයක් තියනවා. ඒ වීර්යය සැලෙන්නෙ නැති එකක් වෙන්න ඕන. යම් අවස්ථාවක් එන්න පුළුවන්. ඒ වගේමයි ඇති වෙන සිහිය මොට නෑ. ඒ වගේමයි යම් අවස්ථාවකදි අපිට පුළුවන්කම හම්බ වෙනවා මුළු ශරීරයම දැන ගන්න පුළුවන් වෙන විදිහේ හොඳ අවධානයක් වගේම මුළු ශරීරයෙම තියන මෘදු සැහැල්ලු බවක්.

මෙවන් වූ අවස්ථාවක් ආවොත් එහෙම අපි විතර්ක කරන්න ඕනද නැද්ද කියන එක අපිට හොඳට තේරෙන්න පටන් ගන්නව, එහෙම වුනොත් එහෙම අපිට ආනාපානය බලන්න හොඳ වටපිටාවක් හම්බ වෙනව. හුස්ම දිහා බලාගෙන ඉන්න හොඳ අවස්ථාවක් හම්බ වෙනව.

හැබැයි මේ ටිකට යන්න බැහැ වේදනාවත් එක්ක අපි කල්පනා කරනව නම්, ඔට්ටු වෙනව නම්. මේ දකින්නෙ මොකද්ද කියලා සූත්‍රයෙන් හොයන්න හිතෙනවා නම්, මේක අභිධර්මයට ගැලපෙනවද කියලා කල්පනා කරන්න යනව නම්, ඕව ගැන කවි කියනව නම්, මේව අල්ලන්න ඇත්තටම බැහැ.

නමුත් අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්තා සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න වුනාම කතාබහ කරන මනසේ ඉඳලා නිහඬව ඉන්න මනස දක්වාම අපිට යන්න පුළුවන් ගමනක් තියනවාය කියල. හැබැයි ඒ ගමන යනකොටත් පින්වතුනි අපිට අල්ල ගන්න තැනක් තිබ්බෙ නෑ. ඒකයි මහ පුදුමාකාර දේ වුනේ මේ දර්ශණයේ.

අපි හිතාගෙන හිටියට අනිත්‍යයි කියන වචනය තුල මම අනිත්‍යය වඩන එක තමයි හරි එහෙනම් කියලා, ඒක දිහා බලාගෙන ඉන්න වුනාම අපිට තේරෙන්න වුනා ඒකෙත් අල්ලන්න තැනක් නැහැයි කියලා. ඒක අල්ලගත්තොත් එහෙම එතන මම නිත්‍ය කරගෙන ඉන්නව. ඒ වගේ අපිට හම්බ වෙන්න ගත්තා අත්දැකීමක් දැක දැක, අත්දැකීමක් බුක්ති විඳ විඳ, ඒක අත්දැක දැක, අත්හරින මනසක් හදා ගන්න පුළුවන් විත්තිය හුදෙක් අත්දැකීමක් විතරක් බවට පත් කරගන්න ගමන්.

මෙහෙම වෙන්න වුනාම පින්වතුනි අපිට අපේ ජීවිතේ දිහාට හැරිල බලනකොට අපේ ජීවිතේ තියන ප්‍රශ්න ගැටළු දිහාත් අපි මීට කලින් හිතාපු විදිහ පොඩ්ඩක් පරිවර්තනය වෙන්න පටන් ගත්තා. ඔය ඇත්තො කිවුවා මේ කතාව. ඊට කලින් බොහොම ස්ථිර හැටියට තියනවා කියලා තියාගෙන හිටියා වුනාට පස්සෙ කාලෙකදි තේරෙන්න වුනා තියාගන්න එකක් නෑ මේකෙ කියල.

මට ඕන විදියට මෙනෙහි කර කර, හිත හිතා, කල්පනා කර කර, පුපුර පුපුරා ඉන්නවා නම් ඒක ඉතින් අපේ තියන මෝඩකමක් තමයි. හැබැයි ඊට වඩා පැහැදිලිව මේක දිහා සතිමත් වෙලා බලන්න වුනාම තේරුනා සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා ඇත්තටම අල්ලගන්න දෙයක් නෑ, තියාගන්න දෙයක් නෑ, ග්‍රහණය කරගන්න දෙයක් නෑ, බැහැර කරන දෙයක් මිසක කියල. ඇත්තටම කියනව නම් අපිට බැහැර කරන්න දේකුත් නෑ බැහැර වෙලා යන එකක්. ඒ දේට බැහැර වෙලා යන්න දෙන්න අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්තා සතිපට්ඨානය හින්දා. සිහියට පින් සිද්ධ වෙන්න.

අන්න එහෙම වුනාම අපිට හම්බ වුනා භාවනා කරද්දි වටපිටාවක් අවධියක්, එන ඕනෑම අරමුණකට එන්න දෙන්නත් ඉන්න දෙන්නත් යන්න දෙන්නත්. ඒ දේවල්වලට ඒ විදියට සලකන්න වුනාම ඒවගෙ තියන අර ඝන, රළු, බර, ඒ වගේ අරමුණු වලට එන්න ඉන්න යන්න දෙන්න පුළුවන් වුනාට පස්සේ, විශේෂයෙන්ම යන්න දෙන්න ඉගෙන ගන්න වුනාට පස්සේ, අවසානයේදී අපිට මේ ශරීරය තුල තියන ඝන ස්වභාවය වෙනස් වෙලා ගිහිල්ලා මෘදු බව දැනෙන්න පටන් ගත්තා. අවසානයේදී අපි හුස්මක නවතින්න වුනා. වායෝ ධාතුවක වගේ.

අන්න එතනින් පටන් ගන්නවා ආනාපාන සති සූත්‍රය හරි ලස්සනට. මෙතනට එනකනුත් අපි කරේ ඔය සූත්‍රය තුල තිබිච්ච කාරණාවල් හඳුනා ගන්න එකම තමයි. ඊට පස්සේ දැන් අපි හඳුනා ගන්න යන්නේ ඒ හිටපු මට්ටමට වඩා තව ටිකක් ගැඹුරු මට්ටමකින් ආපහු සූත්‍රය කරගෙන යනවා. එතකොට මේ කතා කරන මට්ටම තුල බොහොමක් වෙලාවට ඔය ධ්‍යාන කියන මට්ටම කියන දේවල් තියෙන්න පුළුවන්. මහ දෙයක් නෙවෙයි මෙව්ව ඈ. මහ බලගතු මහ විශාල එහෙම ඒව නෙවෙයි මෙව්ව.

නමුත් තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරපු හැටියට ධර්මය භාවිතා කරනව නම් (මේ ධර්මය නෛර්යානිකයි නේ) මේ දේ වඩනකොට ඒ දේ ලැබෙන්න ඕන. ඒ ප්‍රතිඵලය ලැබෙන්න ඕන. ඒක සාමාන්‍යයි. අන්න එහෙම වුනාම පින්වතුනි අපිට ආනාපාන සති සූත්‍රය ඇතුලේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා (හරි ලස්සනයි සූත්‍රය පටන් ගන්නකොටත්)

"පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා" කියල.

ඊළඟට පටන් ගන්නෙ,

"සෝ සතෝ අස්ස සති" කියලයි.

"සෝ" කියල කියන්නෙ කවුද? සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න ඉගෙන ගත්ත කෙනයි දකින්නේ ආශ්වාසයක් එනව නම් ආශ්වාසය තියනවා, ප්‍රාශ්වාසය නම් ප්‍රාශ්වාසය. ඒ ආශ්වාසය කෙරෙහිම නැඹුරු වෙලා ඉන්න පුළුවන්කමක් තිබුනොත් එහෙම, ඒ හුස්මත් එක්ක ඇත්තටම තේරුම් ගනීවී මුල ඉඳල මැද සහ අගට යනකංම ඉන්න පුළුවන්කමක් තිබ්බොත්, හැම ආශ්වාසයකම වෙනස්කමක් තියනව කියල. අද දීර්ඝවම ගන්නවා අද කෙටිව ගන්නවා කියල එහෙම එකක් නෑනෙ මේකෙ. සමහර හුස්ම දීර්ඝයි සමහර හුස්ම කෙටියි. එච්චරයි.

හැබැයි අපි ඉගෙන ගත්තා ඒ හැම එකක් එක්කම මොහොතක ඉපදිලා ඒ මොහොත තුල ජීවත් වෙලා ඊට පස්සෙ මියැදිලා යන්න. ඒක හරි ලස්සන ඉගැන්වීමක් වුනා. හැබැයි මේ වෙද්දි අපිට හදාරන්න සිද්ධ වෙලා තිබ්බා ශරීරය තුල තියන වේදනාවල් සමනය කරගන්නෙ කොහොමද? සිතුවිලි සමනය කරගන්නෙ කොහොමද? සැකසංකා සමනය කරගන්නෙ

කොහොමද? සද්ද බද්දවලට හිත යන එක සමනය කරගන්නෙ කොහොමද? ආදී වශයෙන් තියන මේ ගැටළු ඔක්කෝම ඉගෙන ගන්න ඕන වුනා.

ඔන්න ඔය ටික තමයි මේ පහුගිය වාර දහහත තුලදී අපි ඉගෙන ගත්තේ. දැන් අපි ඊට පස්සෙ හිත පුරුදු කරන්න පටන් ගන්නවා අර කරදර බාධකයන් හඳුනා ගත්ත හිතත් එක්ක, ඒවාගෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන් අත්දැකීම් තියන හිතත් එක්ක හුදෙක් තියන ආනාපානය දකින්න. හුදෙක් තියන හුස්ම දකින්න.

අද දවසට දේශනාව මෙච්චරයි.

තෙරුවන් සරණයි !  

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 19

ආනාපානසති භාවනාව 2

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"මුට්ඨස්සති අසම්පජානස්ස

ආනාපානසති සමාධිං නවන්නේමිතිතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි ! ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත, අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියන මාතෘකාව යටතේ පැවැත්වෙන, සතිපට්ඨාන භාවනා වැඩමුළුවේ දහ නමවෙනි වාරයයි අදට යෙදිල තියෙන්නේ.

වාර දහහතක් වගේ කාලයක් අපි සාකච්ඡාවට බඳුන් කලේ, සතිමත් බව වැඩීමේදී අනාපාන සතියට සේන්දු වෙනකොට, අපිට අවබෝධ කරන්න ඕන වෙන, අපි ස්පර්ශ කළ යුතු වෙන, අපි දැක බලාගත යුතු වෙන, හඳුනා ගත යුතු වෙන වගේම ඒ බාධකයන් ජයග්‍රහණය කරන්න උවමනා වෙන ක්‍රම ගැනයි.

මේ කියන කාරණාවන්වලින් අත්දැකීම් ලබාගත්ත භාවනා යෝගාවචරයා සතිමත් බව වැඩීම කියන මේ පරිච්ඡේදය පහු කරගෙන යනකොට, එයාට හම්බ වෙන්න පටන් ගන්නවා අනාපාන සතිය නැත්නම් ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසය, වායෝ ධාතුව, සුසුම් පොද. ඔය ගලාගෙන යන හුස්ම පොද පින්වතුනි, සාමාන්‍යයෙන් අපේ තියන පියවි ඇහැට පේන්නෙ නැහැ. පේන එක එච්චර ගෝචර නැහැ. හැබැයි ඔය ඇත්තොත් මමත් කොච්චර දුරකින් හිටියත් ඔබත් මමත් යා කරන, සම්බන්ධ කරන හෝ අපි අතර තියන මහා අවකාශය පිරිල තියන දේටයි වායෝ ධාතුව කියල කියන්නේ. හැබැයි ඒක අපේ ඇහැට පේන්නෙ නැහැ භාවනාවේදී ස්පර්ශ කරන්න හම්බ වුනාට.

අපි බොහෝමයක් භාවනා කරන්න මනාප වෙන, රුචි වෙන ඇත්තෝ එක පාරටම අනාපාන සතිය කරන්නටම, හුස්මටම අවධානය යොමු කරල ඉන්නටම බලාපොරොත්තු වුන හින්දා තත්පර කිහිපයක් ඇතුලතදී ඒ දේ කරගන්න පුළුවන් වටපිටාවකුත් සකස් කරගෙන ඒ දේ කර ගන්න බැරි වුනාට පස්සේ, අමනාපය මුසු වෙච්ච ස්වාභාවයක් ඇති කරගන්න උත්සාහ කරනවා. සමහර වෙලාවට ආනාපාන සතිය අපිට හරි යන්නෙ නැහැයි කියල හිතන ඒ විදිහේ ස්ථිර, දැඩි වූ අධිෂ්ඨානයකට නැත්නම් අදහසකට පැමිණෙනවා වෙන්නත් පුළුවන්.

හැබැයි තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන අද මාතෘකා පාඨය කරගත්ත ගාථා රත්නය අරගත්තොත් එහෙම,

"මුට්ඨස්සති අසම්පජානස්ස

ආනාපානසති සමාධිං නවන්නේමි"

කියලා දේශනා කරල තියනවා. මේ වචනයේ පින්වතුනි අවරෝහණ පැත්ත, නැතිනම් වෙනත් හැඩතලයකින් අපි ඔය වචනය දිහා බැලුවොත් එහෙම, අපිට හම්බ වෙනවා මෙන්න මෙහෙම ලස්සන පාඨයක්. සිහිය මොට, ඒ තරමේ සම්පජානන නුවණක් නැති ශ්‍රාවකයෙක්ට ආනාපානය කියන ආශ්වාස ප්‍රාශ්වාසයක සිහිය පිහිටුවන්නට බැරිකමක් නෑ. හැබැයි ආශ්වාසය ප්‍රාශ්වාසය කියල කියන ඔය කාරණාවෙහිම ගිලිල ඉන්න බෑ. මේ කතාවේ කියවෙන්නේ,

"මුට්ඨස්සති අසම්පජානස්ස ආනාපානසති සමාධිං"

කියලයි. එතකොට ආශ්වාස ප්‍රාශ්වාසයකම ගිලිලා වෙන මොනවාත්ම දේකට හිත යවා ගන්නෙ නැතුව, අනෙක් හැම දෙයක්ම විපස්සනාවෙන් දැක දැක අතහරින්න පුළුවන් තරමේ හිතක් ඇති වෙන්නේ, දියුණු තියුණු සිහියක් තියන, සම්පජානන නුවණ නැතිනම් සිහි නුවණ හොඳාකාරවම තේරුම් බේරුම් ඇති කරගත්ත පුරුදු කරගත්ත භාවනා යෝගාවචරයාට කියන එකයි ඔය ගාථා පාඨයේ තේරුම.

ඊට මෙහා භාවනා ජීවිතයක් ගත කරන අපිට, දැඩි වූ තියුණු වූ සිහියක් ඇති කරගන්න එක ටිකක් අමාරු කාරණාවක් තමයි. සම්පජානන නුවණ නැතිනම් ඇති වීම, පැවතෙමින් වෙනස් වීම සහ නැතිවීම කියල කියන උප්පාද, වය, ඨිතස්ස, අඤ්ඤතත්ත කියල කියන මේ පාලි වචනයෙන් තියන මෙන්න මේ කාරණාවල් අපිට හඳුනා ගන්න එක සමහර විට අමාරුයි.

ඒකෙ තේරුම තව ටිකක් විස්තර කලොත්, අපිට වේදනාවක් එන වෙලාවට ඒ වේදනාව අල්ලන්න අමාරු වෙන්නත් පුළුවන්. ඒ වේදනාව දිහා බලාගෙන ඉන්නත් තාමත් අමාරු වෙන්න පුළුවන්. ඒ වේදනාව බැහැර වෙලා යනකොට බැහැර වෙලා යන විත්තිය තේරුම් ගන්න බැරි වෙන්නත් පුළුවන්.

සිතුවිල්ලක් එනකොට ඒ සිතුවිල්ල එනවා කියන එක තේරුම් ගන්න බැරි වෙන්නත් පුළුවන්. සිතුවිල්ල පවතිනකොට ඒක දුව දුව දුව දුව එහෙට මෙහෙට පැන පැන පවතිනකොට, ඒ පවතින ස්වභාවය තේරුම් ගන්නට බැරි වෙන්නත් පුළුවන්. ඒ සිතුවිල්ලේ තියන විශේෂිත බව, ජව සම්පන්න බව අඩු වෙලා ගිහිල්ලා ඒකෙ තියන බලය අඩු වුනාට පස්සේ සිතුවිල්ල වියැකෙමින් වියැකෙමින් බොඳ වෙලා යන බව බලාගන්න සමහරක් වෙලාවට නොහැකි වෙන බවක් තියෙන්නත් පුළුවන්.

ඒ වගේ කෙනාට කියනවා තියුණු සිහියක් නැති කෙනා, දියුණු සිහියක් නැති කෙනා කියලා. හැබැයි මේ කෙනාට පුළුවන්කම තියනවා ඉදල හිටල හෝ එන ආනාපානයක් දකින්න. ඒ දකින හුස්ම පොඳ පවත්වා ගන්නට නොහැකි වෙන කාරණා ටික තමයි පහුගිය වාර දහහත ඔස්සේ අපි සාකච්ඡාවට භාජනය කලේ, ඔය ඇත්තන්ගේ භාවනාවෙන් ඔය ඇත්තන්ගෙ

සාකච්ඡාවෙන් එළියට ආපු කාරණා හැටියට.

ඒවගෙන් තමයි අපිට අහු වෙන්න පටන් ගත්තේ, අපි යම්කිසි දේවල් වලට ඇලෙනවා, යම් දේවල්වලට ගැටෙනවා, හිත තැන්පත් වේගෙන යනකොට ආපහු මෙනෙහි කරන්න පටන් ගන්නවා, මෙනෙහි කර කර ඉඳල මෙනෙහි නොකර ඉන්න එක ගැන ඊළඟට සැක කරන්න ගන්නවා. වේදනාව ආපුහම පලවා හරින්න උත්සාහ කරනවා. බොහෝම ප්‍රීති සහගත අත්දැකීමක්

බුක්ති විඳිනකොට, දැක බලා ගන්නකොට, තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්නකොට, ඕක

තියාගන්නට, පවත්වා ගන්නට වෙර වෑයම් දරනවා කියන එක පේන්න පටන් ගත්තා.

මේව තමයි පින්වතුනි අපේ සම්පජන්‍යයට අහු වෙන්න ඕන කාරණා. සිහිනුවණට අපිට අහු වෙන්න ඕන අපිට මේ දැනෙන වින්දනය මම දැන් තියාගන්න බලාපොරොත්තු වෙන ආකාරයෙන් තමයි මේ ස්පර්ශ කරල තියෙන්නෙ කියල. තණ්හාවක් ඇතිව, තණ්හාවෙන් යුක්තව. මගේ කරගන්න හැටියටයි මට ඕන හැටියට තියා ගන්න හැටියටයි මගේ ක්‍රමය හැටියටයි ඒ දේවල් දකින්නේ, ඒ දේවල් ඇසුරු කරන්නේ කියන එකයි අපි හඳුනා ගන්න ඕන වෙන්නේ.

ඒ විදිහට වේදනාව දිහා බලන එක, වේදනාව දකින එක, සිතුවිල්ල දිහා බලන එක, සිතුවිල්ල දකින එක, සංඥව දිහා බලන එක, සංඥාව දකින එක කරන්න ටිකක් අමාරුයි. නමුත් ඒ අමාරු කාරණාව තමයි, ඒ අමාරු පරිච්ඡේදය, කොටස තමයි අපි හිමිහිට හිමිහිට හිමිහිට හිමිහිට පුරුදු කරන්න පටන් ගන්නේ සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න ඉගෙන ගන්න ඒ අවධියේදී. ඒ කොටස්වලදි මයෙ පුතේ අපිට දැඩි සිහියක් නෑ තමයි. අපේ සිහිය කැඩෙනවා තමයි. ඒක සාධාරණයි.

ඒ සාධාරණ භාවය අනුමත කරලා අපි භාවනාව කරගෙන යන්න වුනහම තේරුම් ගන්න පටන් ගත්තා, එක භාවනා වාරයක් කියල කියන්නේ මූලිකව මුල්ම කාලයේදී නිදිමතට යන, නැඟිටවෙන, අපිටම බැණ ගන්න, රාග සිතුවිලි හිතෙන, හිතන, ද්වේශ සිතුවිලි මතු වෙන, හිතන, හිතෙන, මෝහ සිතුවිලිවලටත් ඔය විදියටම මුහුණ පාන, කම්මැලිකම ඇති වෙන, අලසකම ඇති වෙන, පීඩාවල් තේරෙන වගේම හිතේ තැන්පත්වීම අත්දකින, මේ ශරීරය තුල තියන මෘදු සැහැල්ලුකම් අත්දකින ආදී වශයෙන් තියන මහා සිද්ධි සමුදායක එකතුවක් තමයි අපේ එක භාවනා වාරයක් කියල හඳුන්වන්න පුළුවන් වෙන්නෙ. 

ඔය කියන භාවනාවේදී අපිට මෙවන් වූ අවධියක් තියනවා කියන එක අහු වෙන්න පටන් ගත්තේ මා පුතා, කමටහන් වාර්ථාව කියන එක අපි කියන්න පටන් ගත්තහමයි, ලියන්න පටන් ගත්තහමයි. එහෙම වුනාමයි අපි දැක්කේ, හඳුනා ගත්තේ, තේරුම් ගත්තේ, අපේ භාවනාවේ මෙහෙම ගොඩක් තියනවා කියලා.

ඒත් එක්ක තමා අපිට පේන්න පටන් ගත්තේ මේ එන යන දේවල් අපි හඳුනා ගන්නා අවධියක් තියනවා, ස්ථානයක් තියනවා, ක්‍රමයක් තියනවා, කාලයක් තියනවා කියලා. අන්න එතනින් අල්ලන්න ගත්තා සම්පජානනය කියන එක නැත්නම් සිහි නුවණ කියන එක අපි ගාව දැනට තියෙන්නේ මොන මට්ටමකින්ද කියලා.

සිතුවිල්ල එනවා, අල්ලන්න බැරි වෙන්න පුළුවන්. තියනවා, අල්ලනවා වෙන්නත් පුළුවන්. එනවා, අල්ලන්න බැරි වෙන්න පුළුවන්. තියනවා, අල්ලන්න බැරි වෙන්නත් පුළුවන්. යනකොට අල්ලනවා වෙන්න පුළුවන්. ගියාට පස්සෙ අල්ලනවා වෙන්න පුළුවන්. කාරි නෑ. මේ හැම එකක්ම ලක් වුනා සතිපට්ඨානයට. සිහිය පිහිටුවා ගැනීමට. හේතුව අපි කරන්න පටන් ගත්තේ "පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා" කියන උපක්‍රමයයි. සිහියට ප්‍රධාන තැන දුන්නා. ඔච්චරයි. එන්නෙ මොකද්ද, තියෙන්නෙ මොකද්ද කියන එක අපිට අදාල වුනේ නෑ.

මේ විදියට එන එන ඕනෑම දේකට, හොඳ හෝ වේවා, නරක හෝ වේවා, ඒ ඕනෑම දෙයක් එක්ක සාමයෙන් ඉන්න (ධම්මජීව හාමුදුරුවන්ගේ වචනයෙන් කියනවා නම්) සාදර වෙන්න ඉගෙන ගත්තට පස්සේ, අපිට ඒ එන හැම එකකටම පින්වතුනි හිතාමතාම සාදර වෙනවා නැතිනම් හිතාමතාම එව්වා එන්න දෙන්න, තියෙන්න දෙන්න, යන්න දෙන්න කියන මේ ඉගැන්වීම නිතර නිතර මූලිකව කරන්න වුනාට පස්සෙ, කාලෙකදී ඒ වගේ බලපෑම් කිරීමකින් තොරවම අපේ හිත ඉගෙන ගන්න පටන් ගත්තා, එන ඕනෑම දෙයකට එන්න දෙන්නත් ඕන, ඉන්න දෙන්නත් ඕන, යන්න දෙන්නත් ඕන කියලා.

මේ අවධිය පුරුදු කරගෙන කාලයක් අපි භාවනාව පුරුදු කරනකොට, වඩනකොට, අපිට අහු වෙන්න ගත්තා එක්තරා මට්ටමකින්, එක හා සමාන විදිහේ අපි අත්දකින සංඥා, වේදනා හෝ චේතනා ඒ තරමටම විග්‍රහ කරන්න, ඒ තරමටම දැක දැක බලා බලා ඉන්න ඕන වෙන්නේ නෑ නේද කියලා. මොකද අපි අත්දැකීම තුලින්ම තේරුම් ගන්න පටන් අරගෙන තිබ්බා මේ එන ඕනෑම එකක් ආවොත් වෙනස් වෙවී තියේවී, වෙනස් වෙවී තිබිලා අවසානෙට බැහැර වෙලා නැති වෙලා යාවි.

ඔය කියන ධර්මතාවය හඳුනා ගන්න, තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න අපි පටන් ගත්තා. එහෙම වුනාම ආනාපානය හැර අනික් ඕනෑම දෙයක් අපිට බාධාවක් වුනේ නෑ තවදුරටත්. ඒවා ඒවී යාවී. අපි හුස්ම පොද තුල රැඳී ඉදීවි.

මෙන්න මේ චරිතය, මෙන්න මේ අවස්ථාව, මෙන්න මේ වටපිටාව තියන කෙනා, භාවනා යෝගාවචරයාට හැකියාවක් තියනවා පින්වතුනි, දියුණු සිහියක්, තියුණු සිහියක් අත්දකින්නට, බුක්ති විඳින්නට, තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්නට. ඒ කෙනා සම්පජානනය කියන සිහි නුවණ මනා කොට බුක්ති විඳින්නට පටන් ගන්නවා. එයාට එන දේවල් දැක බලා ගන්නට, තියන දේවල් දැක බලා ගන්නට, වෙනස් වෙමින් පවතින දේවල් දැක බලා ගන්නට වගේම නැති වෙන දේවල් නැති වෙලා යන විත්තිය තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්නට හැකියාවක් එනවා. යථාර්තයක් අවබෝධ වෙන්න පටන් ගන්නවා.

කුඩා දේට කුඩා අගයක් දෙන්න වගේම විශාල දේට විශාල අගයක් දෙන්න මෙයා ඉගෙන ගන්නවා. කුඩා දේ විශාල හැටියට කරගන්නටත් විශාල දේ කුඩා කර ගන්නටත් කියන විපරීත සංඥාවට යන්නෙ නැති මනසක් ඇති වෙනවා. යන්නෙ නැති සිතුවිල්ලක් ඇති වෙනවා. අදහසක් ඇති වෙනවා. අවබෝධයක් ඇති වෙනවා.

මෙන්න මෙවන් වූ අවස්ථාවකදි පින්වතුනි අපිට හැකියාවක් ලැබෙනවා හුස්ම පටන් ගත්ත තැනේ ඉඳලා මැදටත්, මැද ඉඳලා අවසානයටත් කියන හැම අවස්ථාවකම රැඳී ඉන්න. ඒ හැම මොහොතකම හුස්මකටම වෙලා තැන්පත් වෙලා ඉන්න පුළුවන් වෙනවා. මෙවන් වූ වටපිටාවකට අපි පරිවර්තනය වුනාට පස්සේ, පත් වුනාට පස්සේ, ඒ හුස්මෙහි තියන දිග හෝ කොට ආදී කාරණා අපිට ඇත්තටම කාරියක් නෑ. අපි ඒ හුස්මෙහි තියන ප්‍රමාණයත් එක්ක රැඳී ඉන්නවා විනා.

ඒ දේ දිගට තිබ්බා හෝ කොටට තිබ්බා හෝ අපිට පුළුවන්කම හම්බ වෙනවා අනික් හැම දෙයක්ම අපි නිශ්ප්‍රභා කරගෙන තියන හින්දා, අනික් හැම දෙයක් එක්කම අපි සාමයෙන් ඉන්නෙ කොහොමද, මධ්‍යස්ථ මතධාරීව, උපේක්ෂා සහගතව ඉන්නෙ කොහොමද කියලා දන්න හින්දා, හදාරල තියන හින්දා, පුහුණු කරල තියන හින්දා, පුරුදු වෙලා තියන හින්දා, ඒ හැම දේකටම ඉන්න වගේම යන්න දෙන්න පුළුවන්.

අන්න එතකොට අවස්ථාවක් ඒවි පින්වතුනි සමුදය වය කියන කතාව ගැන යම්කිසි අදහසක් ගන්න, පවතිනවා කියන අදහස අයින් කරලා. දේශනාව අරගෙන බැලුවොත් එහෙම,

"සමුදය ධම්මානුපස්සීවා වය ධම්මානුපස්සීවා"

කියලයි සඳහන් වෙන්නේ. මෙතන නැහැ සම්පජානනයෙ කියල දෙන අර පැවති පැවති වෙනස් වෙනවා කියන කතාවක්. හැබැයි ඒ කියන කාරණාව මේ කියන කොටස අස්සේ අන්තර්ගත වෙලා තියෙන්නත් ඕන අනිවාර්යයෙන්. හැබැයි අපි අර තරමේ හිත තැන්පත් කරගන්න මට්ටමකට ආවාට පස්සේ අපිට තේරෙන්න පටන් ගනීවී, එන සිතුවිල්ල යන බවත් හෝ ඒ එන සිතුවිල්ල පවතින්නෙත් වෙනස් වෙවී බවත්.

දැනෙන සංඥාවටත් දැනෙන වේදනාවටත් තියන තත්ත්වය ඕකම වේවි. මෙවන් වූ මට්ටමකදි පින්වතුනි අපේ සිහිය බොහොම දියුණුයි තියුණුයි කියන බව දැන් ඔය ඇත්තන්ට තේරෙන්න පුළුවන්. එවන් වූ අවස්ථාවකදි අපිට ආනාපාන සතිය නැත්නම් සුසුම් පොද තේරෙනවා නම්, ඒ දේ දිහා ඕනෑ තරම් විදියට අපේ අවධානය යොමු කරගෙන ඉන්නත් අවස්ථාවකුත් හම්බ වේවි, නිදහස් මනසකින් යුක්තව. සාමකාමී හිතකින් යුක්තව.

මොකද මේ වෙද්දී අපි අපේ ශරීරය මෘදු සැහැල්ලු කරගෙන තියනවා, දැක බලාගෙනම. තේරුම් බේරුම් ඇති කරගෙනම. ඒ මෘදු වූ සැහැල්ලු වූ ශරීරයක් තුලයි අපිට මේ කොටස් ටික දරන් පෙනී යන්න පටන් අරන් තියෙන්නෙ. අන්න ඒ වගේ අවධියකදි තමයි පින්වතුනි අපි ආනාපාන සතිය කියන භාවනාව තුල තියන හිතේ තැන්පත්කම අත්දකින්න පටන් ගන්නේ.

දැන් ඔය ඇත්තන්ට තේරෙනව ඇති ඒ කියන හිතේ තැන්පත්කම ඇති කරගන්න විපස්සනාවයි පාදක වුනේ. ඇති නැති වීම දැකපු බවයි පාදක වුනේ. ඒ ඇති නැති වීම කියන දේ දකින්න, ඇතිවීම, පවතින ස්වභාවය වෙනස් වීම වගේම නැතිවීම කියන එක දකින්න ඕන වුනා මූලිකව. ඒක නොදැක මේ කියන තැනට දකින්න බෑ. ඒක කරන්න පුළුවන් පොතෙන් විතරක්. නමුත් ප්‍රායෝගිකව ඕක කරන්න බෑ.          

නමුත් සම්පජානනය තේරුම් ගත්ත කෙනා ඊළඟට ඒ සම්පජානනය තුල තියන කාරණා ත්‍රිත්වයත් කාරණා දෙකක් හැටියට තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නව. ඔය ඇත්තන්ට මතකද දන්නෙ නෑ පහුගිය වැඩසටහන් මාලාවේ සම්පජානනය විස්තර කරද්දී අර කාටූන් එකක චිත්‍ර දහයක උපමාවක් මම කිවුවා. ආපහු ඒක කිවුවොත් එහෙම, ඕකට එදා ගත්තෙත් සූර පප්පගෙ කතාව.

සූර පප්පා හිනා වෙන පින්තතුරයක් ඒ කාලෙ ඇන්ඳා නම් පින්වතුනි එයාල ඒක අඳින්නෙ කොළ බර ගාණක. අපි නිකං ගමු කොළ දහයක කියලා. එයාලා කොළ දහයක අඳිනවා සූර පප්පා හිනා වෙන්නෙ නැතුව ඉන්න එකයි, පොඩ්ඩක් හිනා වෙන එකයි, ඊට වඩා පොඩ්ඩක් වැඩියෙන් හිනා වෙන එකයි, ඊටත් වඩා පොඩ්ඩක් වැඩියෙන් හිනා වෙන එකයි, පස්වෙනි කොළේ හය වෙනි කොළේ එනකොට (කොළ දහයක් නම් තියෙන්නේ) උපරිම හිනා වෙන තැනට ඇඳලා හත් වෙනි කොළේට එයාල අඳින්නෙ මොකද්ද අර උපරිම හිනාවට වඩා චුට්ටක් අඩුවෙන්. ඊළඟ එක අඳිනවා තව ටිකක් අඩුවෙන්. ඊළඟ එක අඳිනවා තව ටිකක් අඩුවෙන් හිනා වෙලා.

අවසානයට දහවෙනි කොළය නම්, ඒ හිනාව සම්පූර්ණ කරන කොළ දහය, ඒ කොළේ අඳින පින්තූරේ අර මුලින් ඇඳපු පින්තූරෙ වගේම සාමාන්‍ය මූණ තියන පින්තූයක්. හැබැයි මේ කොළ දහය ඒකාකාර හැටියට, එක පාරට පෙරලගෙන පෙරලගෙන යද්දී, අන්න පේන්න පටන් ගන්නවා මේ කෙනා හිනා වෙනවයි කියලා.

ඒ වගේම තමයි පින්වතුනි සම්පජානනය කියන කාරණාව තුල බලාගෙන ඉද්දී අපිට තේරෙන්න පටන් ගන්නවා, ඕනෑම දෙයක් ඇති වුනා නම් ඒ දේ වැඩිවීමකට යනවා, ඊට පස්සේ අවසානයේදී වෙනස් වීමකට, අඩු වීමකට ගිහිල්ලා නැති වෙලා යනවාය කියලා.

මේකෙදි තියන ලස්සනම කොටස තමයි, අර සූර පප්පගෙ කතාවෙදී අපි ඒ දැකපු චිත්‍ර දහයේ පළවෙනි චිත්‍රය පෙන්නන්නම ඕන අනිවාර්යයෙන්ම දෙවනි චිත්‍රය පෙන්නන්න කලියෙන්. හැබැයි දෙවනි චිත්‍රය පෙන්නනලා ක්ෂණයක් ඇතුලත ඒක අයින් කරලා තුන් වෙනි චිත්‍රය පෙන්නන්නත් ඕන. තුන් වෙනි චිත්‍රයත් පෙන්නල මහා කාලයක් තියන්න බෑ. ක්ෂණයක් ඇතුලත මොහොතකින් ඒ දේත් පෙන්නල ඊළඟ දෙයත් පෙන්නන්න ඕන. එහෙම එහෙම එකේ ඉඳල දහය දක්වා අර චිත්‍ර ටික මාරුවෙන් මාරුවට, විගහට පෙන්නුවම තමයි හිනා වෙන කෙනෙක්ව පේන්න පටන් ගන්නෙ.

මේකෙදි එතකොට පළවෙනි චිත්‍රය පෙන්නුවා, අයින් කලා. ඒක හරියට ඇති වුනා නැති වුනා වගේ තමයි. ඒක ඇති කරල නැති කරන්න ඕන තාත්විකත්වයක් ගන්න නම්. අපිට තේරෙන මානසිකත්වය තුල සම්පජානනය තුලත් අපි දකින්න පටන් ගන්න 'උදයව්‍යය' කියන එක, තිබීම සහ නැති වීම කියන එක, ඔන්න ඔහොම කතාවක් පින්වතුනි.

අපේ වේදනාව දිහා බැලුවත් සංඥාව දිහා බැලුවත් සිතුවිල්ල දිහා බැලුවත් ඔන්න ඔහොම රටාවක් තියනවා මේක අස්සේ. ඒවා එකිනෙකට එකිනෙකට සම්බන්ධයි. එකිනෙකට එකිනෙකට නෑදෑකම් කියනවා. හැබැයි ඒ එකකටවත් මහ කාලයක් රැඳිල ඉන්න බෑ. අපිට අල්ලාගන්න තැනක් නෑ කියල තේරෙන්නේ ඔන්න ඕවත් එක්ක තමයි.

අපි මේ ප්‍රවාහය තුල බලාගෙන ඉන්නකොට අපිට පේන්න පටන් ගන්නවා, මේ හැම එකක්ම ඇති වෙවී නැති වෙවී යන අන්න එහෙම ස්වභාවයක් තියෙන්නෙ. හැබැයි හිනා වෙනවා කියන සම්පූර්ණ කතාව ගත්තොත් එහෙම ඒක අර සම්පජානනයට අයත් වෙන සමස්ථ කතාව තමයි. මොකද්ද? ඇතිවීමක් තියනවා, පවතින ස්වභාව වෙනස් වීමක් තියනවා, අවසාන වශයෙන් නැතිවීමක් තියනවා.

ආන් ඒ වගේමයි එක වේදනාවක් ගත්තත් පින්වතුනි, ඒ සමස්ථ කතාව සම්පජානනයට ගන්න පුළුවන් ඇත්තම කියනවා නම්. සමස්ථ වේදනාව නැත්නම් සමස්ථ සිතුවිල්ල සමස්ථයෙන් තියන එක සිතුවිල්ලක්, සමස්ථයෙන් තියන එක සංඥාවක්, සමස්ථයෙන් තියන එක වේදනාවක් අපිට ගන්න පුළුවන් සම්පජානනයක් හැටියට.

නමුත් මේක අස්සට තව ටිකක් කිඳා බැහැල බැලුවට පස්සේ ඒ හැම එකකම තියන ස්වභාවය තමයි අර ඇති වීම සහ නැති වීම කියන සත්‍යය. මේක එතකොට පොතෙන් හොයන එකක් නෙවෙයි අපි දකින එකක්. අපිට පේන්න පටන් ගන්න එකක්. මේක දැක්කා කියල අපිට මහ ලොකු කරදරයක් නෑ. අපි තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නවා පොඩි දේට මහ ලොකු වටිනාකමක් දෙන්න ඕන වෙන්නෙ නැහැයි කියලා.

ලෝක සත්ත්වයාගේ තියන සාමාන්‍ය ක්‍රමය තමයි පොඩි දේ ලෝකයක් කරගන්නවා. ලෝකය ලෝකයක් හැටියට කරන්න ඕන දේ පොඩි දෙයක් කරගන්නව. ඒ වුනාට අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නවා සතිපට්ඨානය වඩන හින්දා, ඇති වෙලා නැති වෙන දේට ඇති වෙලා නැති වෙන්න දෙන්න. එහෙම වුනාම පින්වතුනි හුස්මට තියන ආලය, තියන කැමැත්ත හෝ සුසුම් පොද බලන්න අපේ තියන ඒ අනුග්‍රහය ඒ විදියටම රැඳිල තියේවී.

අනික් පැත්තෙන් ඔය මතුවෙන කාරණාවල් ඇති වෙලා නැති වෙලා යාවි. මෙවන් වූ හිතක් ඇති කරගන්න පුළුවන් වූ කෙනාට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා ආනාපාන සති සමාධිය වඩන්න පුළුවනියි කියල. අන්න ඒ කෙනා තමයි ආශ්වාසයක මුල, මැද, අග කියන ඔක්කෝම ටික බලලා ප්‍රාශ්වාසයක මුල, මැද, අග කියන මේ ඔක්කෝම ටික තේරුම් ගන්න පුළුවන් තරමේ හොඳ හිතක් තියෙන්නේ.

ඒ කෙනාට පුළුවන්කම තියෙන්නේ "පස්සං භය කාය සංඛාර" කියල කියන සම්පූර්ණ කාය සංස්කාර ටික දැක දැක, මෘදු සැහැල්ලු කරගන්න පුළුවන් අවස්ථාවක් තියෙන්නේ. මේවා අපි අපේ භාවනාවේ අත්දකින්න ඕන කාරණා. අත්විඳින්න ඕන කාරණා. මෙන්න මේ කොටස් ටික ගැන කියන්නයි මම අද දවසේදී බලාපොරොත්තු වුනේ.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 20

ආනාපානසති භාවනාව 03 කොටස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"මුට්ඨස්සති අසම්පජානස්ස

ආනාපානසති සමාධිං නවන්නේමිතිතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත, සතිමත් බව වැඩීමේ භාවනා වැඩමුළුවේ විසිවෙනි දවසයි අදට යෙදිල තියෙන්නේ. මේ පහුගිය වාර දහනවය තුලදීම අපි නිතර නිතර සාකච්ඡාවට බඳුන් කලේ, ඇත්තටම අපිට භාවනාවක් කරන්න, ඒකාකාර හැටියට භාවනාවක් තුල රැඳී ඉන්න හැකියාවක් නැතුවා වගේම, අපිට හැකියාවක් තියන ඒ ස්වභාවයෙන් භාවනාව කරගෙන යන්නෙ කොහොමද කියන ඒ උපාය මාර්ග ගැනයි.

එනයින් ගත්තහම පින්වතුනි තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන මේ ආනාපාන සතිය කියල කියන අපි කවුරුත් බොහොම ආදරයෙන් වැළඳ ගන්න, කරන්න මනාප වෙන, ඒ වුනාට හරි හැටියකට කරගන්න අමාරු වෙන මේ භාවනාවේදී, අපිට මූලිකව මුණ ගැහෙන ගැටළු සහ කරදර, ප්‍රශ්න බොහෝමයක් තියනවා.

මේ ගැටළුවලට කරදරවලට මුහුණ දෙන යෝගාවචරයා සමහර වෙලාවට, ඇත්තම කියනව නම් ගොඩක් වෙලාවට ඒ අය කරන්න යන සිහිය පුරුදු වීමේ භාවනාව පසෙකලා, පැත්තකින් තියලා, වෙනත් මෙනෙහි කිරීමකට යොමු වෙන, වෙනත් මෙනෙහි කිරීමකට සම්බන්ධ වෙන භාවනාවක් කරන්න ඊළඟට සිත් සකස් කරගන්නවා. කැමැත්ත ඇති කරගන්නවා.

මේකට ප්‍රධානම හේතුව තමයි පින්වතුනි, වැඩි වෙලාවක් ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසය කියන දෙක අපිට දකින්න නොහැකි හින්ද. තථාගතයන් වහන්සේගේ දේශනාව අරගෙන බලනකොට හරි ලස්සන පාඨයක් තියනවා. අද මාතෘකා පාඨය කරගත්තෙත් ඒකමයි.

"මුට්ඨස්සති අසම්පජානස්ස

ආනාපානසති සමාධිං නවන්නේමි" කියල.

මේකෙදි කියල දෙනවා, මොට සිහියක් තියන, සම්පජානනය ගැන අවබෝධයක් නැති කෙනෙක්ට ආනාපාන සතිය කියල කියන භාවනාව තුල තැන්පත් වෙන්නට, සමාධිමත් වෙන්නට හෝ අපිට තේරෙන්න තවත් විදියකට කිවුවොත් ආනාපාන සතියම එක දිගටම වඩාගෙන ඉන්න, වඩන්න, පුරුදු කරන්න බැහැ කියල බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා. "නවන්නේමි" කියලයි කියන්නේ. ඒ ඇත්තන්ට මේක කරන්න පුළුවන් කියලා මං වර්ණනා කරන්නෙ නෑ කියලයි ඒකෙ අදහස.

ඔය කියන කතාව සියයට සියයක්ම ඇත්ත නේද අපේ පැත්තට හැරිල බලනකොට? අපිට ආශ්වාසය සහ ප්‍රාශ්වාසය කියන එක දැකබලාගෙන ඉන්න පුළුවන්කම තියෙන්නේ බොහොම පොඩි වෙලාවක් විතරයි. ඒ වුනාට අපේ හිතේ බලාපොරොත්තුවක් තියනව මේකම කරන්න ඕන කියලා. ඒක කරන්න බැරි වුනාම වැඩේ නතර කරල දානව.

බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා "මුට්ඨස්සති" ඒ කියන්නේ අපේ සිහිය මොට නම්, දියුණු තියුණු නැති නම්, "අසම්පජානස්ස" සම්පජානයක් කියල කියන ඕනෑම කාරණාවක ඇති වීම දැකගෙන ඉන්න පුළුවන්, පවතින ස්වභාවය තුල වෙනස් වීම දැකගෙන ඉන්න පුළුවන්, වියකී යාම නැති වී යාම දැකගෙන ඉන්න පුළුවන් විදිහේ අවබෝධයක්, හැකියාවක් නැතිනම් ආනාපාන සතිය කියන දේ දිහා ඒකාකාර විදියට බලාගෙන ඉන්න හෝ රැඳීගෙන ඉන්න ඒ කෙනාට නොහැකියි කියලයි කියන්නෙ. යම් කාලයක් ඉඳියි දරන්න පුළුවන් ප්‍රමාණයක්. ඊට පස්සෙ මොකද වෙන්නෙ? ආපහු අර පරණ පුරුදු චින්තන ලෝකයටම යනව.

කල්පනා කරනවා කියන පුදුමාකාර පුරුද්ද ලෝකයාට ඇති වෙලා තියෙන්නෙ කවද්ද කියන එක අපි දන්නෙ නැහැ. නමුත් තාමත් අපි ඒ දේ කරනවා කියන එක නම් අපි දන්නව. ඒ අතරින් බලනකොට පින්වතුනි ආනාපාන සතිය කියන භාවනාව බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනාකොට වදාළේ සිතිවිලි රහිත කරගන්නටයි. හිතන එකෙන් අයින් වෙන්නයි.

මෙන්න මේ දේ කරන්න අපිට ටිකක් අමාරුයි. ඒ අමාරුකම පහල වෙන්නේම අපේ හිතේ තියුණු සිහියක් නැති හින්දාමත් සිහි නුවණ අපි එච්චර භාවිතා කරන්නෙ නැති හින්දාමත් කියලයි බුදු හාමුදුරුවො කියල දෙන්නෙ. එතකොට ඔය කියන සම්පජානනය නැත්නම් සිහි නුවණ ඇති කරගන්න තථාගතයන් වහන්සේ අපිට කියල දෙන පාඩම මොකද්ද?

මෙන්න මේක ගැනයි අද මට කතා කරන්න හිත තියෙන්නේ. ඒක මහා ලොකු අමාරු දෙයකුත් නෙවෙයි. නමුත් අපි ඒ විදියට දකින්නෙ නැති එකයි තියන වැඩේ. දේශනාව අරගෙන බලනකොට ඒ දේශනාවෙ තියනව හරි ලස්සනට, තමන් අඳුරක ඉන්නව නම් අපිට තේරුම් ගන්න කියල කියනව මං දැන් අඳුරෙයි ඉන්නෙ කියල. මේක මේ මහ ගැඹුරු අඳුරක් නෙවෙයි. ලයිට් එකක් නැති තැනක ඉන්න එකක් කියන්නෙ. එළියක ඉන්නව නම් එහෙම.

ඊට පස්සෙ ඉදිරිය බලනව නම් එහෙමයි. පිටුපස බලනව නම් එහෙමයි. තමන් ඉදිරිය දිහා නම් බලන්නෙ මේක මේ ව්‍යංගාර්ථයෙන් කියන වෙනත් ඉදිරියක් ගැන නෙවෙයි කියන්නෙ. තමන්ට තියන ඉදිරිපස බලනව නම් තේරුම් ගන්න කියල කියනවා, තමන් දැන් ඉදිරිය බලන්නෙ. තමන්ගෙ ඉදිරිපසයි බලන්නෙ. වෙන දිශාවක් දිහා බලනව නම් තමන් වෙන දිශාවක් දිහායි බලන්නෙ.

තමන් නිදාගෙන නම් ඉන්නෙ අපිට තේරුම් ගන්න කියල කියනව මං දැන් නිදාගෙන ඉන්නෙ. තමන් කෑම කනවා නම් මං කෑම කනවා. මේ කෑම කන වෙලාව. කතා කරනවා නම්, ඔව් මම කතා කරන වෙලාව. කතා නොකරනවා නම්, ඔව් දැන් මම කතා නොකර ඉන්නෙ හිතාමතාම. දැන් ඔය ඇත්තො කතා නොකරනෙ ඉන්නෙ මේ බණ අහ අහනෙ ඉන්නෙ. ඔය ඇත්තො දැන් වාඩි වෙලා ඉන්නෙ. බණ අහගෙන ඉන්නෙ. මේ ආකාරයට තමයි.

ඕක තවදුරටත් එහාට අරගෙන යනවා බුදුරජාණන් වහන්සේ ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් උපමාවටත් අරගෙන,

"සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණෙ සම්පජානකාරී හොති" කියල.

සංඝාටය කියල කියන දෙපට සිවුර අඳිනවා නම්, දරනවා නම්, තේරුම් කරගන්න කියනවා මම මේ දරන්නෙ හෝ අඳින්නේ, පැළඳගන්නේ, පොරවන්නෙ තනිපට සිවුර නෙවෙයි දෙපට සිවුර. ඔය ඇත්තො කලිසමක් අඳිනව නම් හෝ ගවුමක් අඳිනව නම් සාරියක් අඳිනව කියල හිතන්න නරකයි කියලයි මේකෙන් කියල දෙන්නෙ. මම මේ අසවල් දේ තමයි ලා ගන්නෙ.

හැබැයි ඒකෙන් කියන්නෙ නැහැ පින්වතුනි මම දැන් කලිසමක් අඳිනවා හෝ මම දැන් සංඝාටියක් අඳිනවා, මම දැන් සංඝාටියක් අඳිනවා කියල ඒ ආකාරයෙන් මෙනෙහි කර කරම කරන්න කියනව නෙවෙයි මේ. හැබැයි ඔය යම්කිසි ඇඳුමක් ලා ගන්නවා හෝ යම්කිසි වැඩක් කරනවා කියන ඒ දේ කරන්න පටන් ගන්නකොට, අපි අපිටම තේරුමක් ඇති කරගත්තහම, අපි මම දැන් මේ දේ කරන්න පටන් ගත්ත කියල ඊළඟට ඒ සිද්ධියෙ නැත්නම් ඒ කාරණාවෙ ගමන් කරන බවක් තියනවනෙ. මම දැන් දැනගත්තහම මම දැන් කතා කරනවයි කියලා මං එතකොට කතා කරන දේ හඳුනාගෙන කතා කරන්න ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නව.

අද සමාජය තුලත් ගොඩක් වෙලාවට තියෙන්නෙ කටට එන වචනය කියනවා හිතන්නෙ පතන්නෙ නැතුව. තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න යන්නෙ නැතුව. හැබැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට සම්පජානනය නැත්නම් සිහි නුවණ කියන දේ භාවිතා කරන්න කියල කියනවා කරන කතාවට පවා. නිහඬව ඉන්නව නම් ඒ නිහඬව ඉන්න එකට පවා.

එතකොට ඒක තමන්ට මුමුණාගන්නව නෙවෙයි, ආපහු හිතනවා නෙවෙයි, "මම නිහඬව ඉන්නවා, මම නිහඬව ඉන්නවා, මම නිහඬව ඉන්නවා" කියල.

ඕක තව ටිකක් එහාටත් අරගෙන යනවා.

"උච්චාරපස්සාවකම්මෙ සම්පජානකාරී හොති" කියලත් කියනවා.

වැසිකිළි කැසිකිළි කටයුතු කරනකොට පවා.  එතකොට නම් කොහොමත් ඕක කියන්න යන්නෙත් නෑනෙ අපි, නේද? "මම දැන් ඉතින් අංක එක කරනවා, දෙක කරනවා" කියල. මම හිතන්නෙ නෑ ඕක කිය කියා ඉඳියි කියල. නමුත් අපිට දැනගන්න පුළුවන්. ඒ මොහොත තුල ජීවත් වෙන්න පුළුවන්.

තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන හැටියට පින්වතුනි මේ හැම දේකම දිහා බලාගෙන ඉන්නකොට පෙනී යන කාරණය තමයි, අපි ඒ ඕනෑම දෙයක් තුල රැඳිල ඉන්නෙ නෑ. අපිට තියන පුරුද්ද තමයි ඒ ඕනෑම දෙයක් සමහරක් වෙලාවට දැක ගන්න පුළුවන්කම තියෙන්නත් පුළුවන් නැති වෙන්නත් පුළුවන්.

පහුගිය දවස්වල කිහිප දෙනෙක් මාත් එක්ක කරපු කතාබහවල තිබ්බා,

"හාමුදුරුවනේ මම මේ ගමනක් යන්නෙ කියල දන්නෙ ගියාට පස්සෙ" කියල.

දැන් මම කොහාටද යන්නෙ? මොකටද යන්නෙ? කියල ගියාට පස්සෙ කල්පනා කරනවලු. "ඇයි මං ආවෙ මේ?" ඒකට නෙවෙයි සිහිනුවණ කියන්නෙ. අපිට උගන්වනව පින්වතුනි අපේ ජීවිතේ මේ කරන කියන හැම දේකටම නුවණ භාවිතා කරන්න කියල. සිහිය විතරක් නෙවෙයි. මනා දැනුවත්බව භාවිතා කරන්න කියල. අවධානය පමණක්ම නෙවෙයි.

ඒ දේ ඒ විදියට භාවිතා කරනකොට අපිට තේරෙනවා දැන් මං මේ කරන ක්‍රියාවලිය තුල සජීවීව ජීවත් වෙනවයි කියලා. එහෙම නැතිනම් ඇත්තටම අපි ඔහේ කරල තියනව මිසක ඒ හරිය නෑ. එතන ජීවත් වෙලා නෑ. මෙන්න මේකම තමයි සිද්ධ වෙන්නෙ භාවනාවට ආපුහම. එක හා ම සමානයි.

භාවනාවට වාඩි වුනාට පස්සේ ආනාපානෙ පේන්න ගන්නවා, ටික වෙලාවක් ඉන්නවා, තව තව තව තව කොහෙට කොහෙට කොහෙට කොහෙට හරි ගිහිල්ල අවසානෙදි මතක නෑ මං ඇත්තටම මොකද්ද දැන් කරන්න ආවෙ? මේක මතකත් නෑ. සාමාන්‍ය ජීවිතෙත් මේකම නේද? එතකොට සම්පජානයක් නෑ, සිහිය මොටයි කියල කියන එක. සාධාරණයි නේද?

එතකොට හිතන්න නරකයි මේ කියන මොට සිහියෙන් නිදහස් වෙන්නේ හෝ තියුණු සිහියක් ඇති කරගන්නේ වගේම සම්පජානනය කියල කියන සිහිනුවණින් යුක්ත වෙන්නේ භාවනාවෙදි විතරයි කියල. භාවනාවෙදි විතරක් නෙවෙයි. මේක එතනදි විතරක් කරන්න පුළුවන් හපන්කමක් නෙවෙයි.

අපි දක්ෂ වෙන්න ඕන අපේ සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදී පවා කරන කියන හැම දෙයක්ම පවා සිහියෙන් යුක්තව, සිහිනුවණින් යුක්තව කරන්න. දැනගෙන කරන්න, දැනුවත් භාවයකින් කරන්න. එහෙම නැතිනම් අපි එක දෙයක් කරන ගමන් නින්දත් බාගෙට අපිත් එක්ක යන්න පුළුවන්. කිට්ටුවෙන් යන්න පුළුවන්. පොතක් කියව කියව ඉන්නකොට ඇහැ බාගෙට වගේ පියවිලා තියෙන්න පුළුවන්. භාවනාවෙදි මේ වගේ අවස්ථා ඕන තරම් තියනවා හා නැද්ද? හරියට තියනව. බණ අහනකොටත් ඒක ඒ වගේම තමයි.

ඒ වුනාට වීඩියෝ එකක් බලනකොට, රූපවාහිනිය බලනකොට, නාට්‍ය බලනකොට එව්ව නෑ. වැඩ දෙක තුනක් හරි කර කර ඒකත් කරන්න පුළුවන්. ඒක තමයි කෙලෙස්වල ස්වභාවය සහ නිකෙලෙස්වල ස්වභාවය.

හැබැයි මේ කියන අයුරින්, බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන අයුරින් අපි අපේ ජීවිතයට පින්වතුනි, සිහිය සහ සිහිනුවණින් යුක්තව කටයුතු කරන්න ඉගෙන ගන්න වුනහම ඒ ලබන පෙරහුරුව ඇති කෙනා තමයි පර්යංකයට යන්නෙ. අන්න ඒකයි වැදගත් වෙන්නෙ.

ගොඩක් ඇත්තො කියන කතාවක් තමයි අද කාලෙ පහුගිය ටිකේ හරියට මට මේ කතාව කිවුව.

"හාමුදුරුවනේ භාවනා කරන්න පර්යංකයට යන්න නම් මට වෙලාවක් නෑ. නිවාඩුවක් නෑ. හැබැයි මම සිහියෙන් නම් ඉන්නව" කිවුවා. 

මේක නිකං හරියට මගෙන් "හා" කියව ගන්න වගේ. "හා ඔය ඇති එහෙනම් පුතේ ඈ. නියමයි. ඒ ගාණ ඇතිනෙ ඉතින්. ඔය මදෑ." ඒක කියවගන්න වගේ මේ අහන්නෙ. මට ඉතින් අර බනින්න හිතෙන්නෙත් නෑ මූණට. මොකද්දෝ වගේ. ඕකත් නැති වෙනවනෙ. ඒ නිසා මං ඉතින් "හොඳ විදිහක්" කියනව. "කැමති නම් හොඳ විදිහක්. කැමති නම් විනාඩි පහක්වත් ඉන්න කියල ආපහු අර පරණ තැනටම අරන් දානව. ඒ වුනාට ගොඩක් වෙලාවට කියනව,

"පර්යංකයට යන්න නම් වෙලාවක් නෑ හාමුදුරුවනේ ඒ වුනාට සිහියෙන් ඉන්නව. සිහියෙන් ඉන්න උත්සාහ කරනව සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල"

කොහොමද කියල අහපුහම ඒකට උත්තරත් නෑ. නමුත් අපි සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදී ලබාගන්නා වූ සිහියේ අත්දැකීම ඇත්තටම අපි ගාව තියනවද කියලා, කොච්චර ප්‍රමාණයක්ද තියෙන්නෙ කියන එක දැක බලාගන්න, තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න වෙන්නෙ භාවනාවක් වඩනකොට තමයි.

එතකොටයි අපිටම තක්සේරුවක් හම්බ වෙන්නෙ පින්වතුනි, ඇත්තටම කියනව නම් පඩි හම්බ වෙන්නේ. අපි මෙච්චර කාලයක් කරල තියන එකේ පාරිතෝෂිකය හම්බ වෙන්නේ භාවනාව තුලින්.

ඔය ඇත්තො දන්නවද අජාන් චා හාමුදුරුවොන්ගෙ එක ලස්සන කතාවක් තියනවා. අපි මමත්වයට යුක්ත වෙලා මමත්වයට බර වෙලානෙ සාමණ්‍යයෙන් කටයුතු කරන්නෙ. ඒක සාමාන්‍යයිනෙ. මමත්වය කියල කියන්නෙ, "මට ඕන විදියට තමයි ඔක්කොම කරන්නෙ. මට ඕන නම් ඕන, එපා නම් එපා. ඔච්චරයි කතාව. ගොඩක් වෙලාවට මෙහෙමයිනෙ නේ? එහෙම හින්දනෙ මේ ප්‍රශ්නත් තියෙන්නෙ.

කොහොම හරි ඔය කියන මමත්වයෙන් අපි මොහොතකට නිදහස් වුනා නම් උන් වහන්සේගේ උදාහරණයක් තියනවා, ඒක හරියට කවුරු හරි කෙනෙක් ඉපදුනොත් එහෙම බෙල්ලට ලණුවක් දාල තදින් ගැට ගහලා එයාට ඒක අසාමාන්‍යයක් කියල තේරෙන්නෙ නැහැනෙ. ඒක එයාට සාමාන්‍යයි. මොකද මේ හාදය ඉපදිලා තියෙන්නෙම බෙල්ල මිරිකෙන විදියටමයි. හැබැයි මොකක් හරි දේකට කවදා හෝ දවසක එයාගෙ අර බෙල්ලෙ තිබිච්ච හිර කරල තිබිච්ච ලණුව හරි මොකක් හරි අයින් වුනා කියන්නකො. එතකොට එයාට කොච්චර නම් සහනයක් තේරේවිද?

ආන් ඒ වගේ කියල කියනවා පින්වතුනි අපි මේ මමත්වයෙන් යුක්තව ජීවත්වෙන මේ රටාවෙන් එක අංශු මාත්‍ර මොහොතක් නිදහස් වුනා නම් ඒක හරියට මුළු ජීවිතේම අපේ බෙල්ල මිරිකගෙන හිටපු එකක් මොහොතකට අයින් වුනා වගේ දෙයක්. මං ඒකයි කියන්නෙ පාරිතෝෂිකයක් කියල මේකට, අපේ හිත් තැන්පත් කරගන්න පුළුවන්කමක් ලැබුනා නම් තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන ආකාරයට.

එතකොට සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදී අපි භාවිතා කරන සිහිය, අවධානයෙන් යුතුව වැඩ කරන එක සහ සිහිනුවණ, ඒ කාරණාව කරල ඉවර වෙනකංම ඒ කාරණාව කෙරෙහි පවත්වන්න උත්සාහවත් වෙන අවධානය කියන දේ අතිශයින්ම වැදගත් වෙනවා භාවනාවේ දියුණුවට. අතිශයින්ම වැදගත් වෙනවා.

අද කාලෙ වෙනකොට අපි බොහොම කාර්යබහුල ජීවිත ගෙවනව වෙන්න පුළුවන් ඔය ඇත්තෝ. ඒක හින්දා කාලය අවමයි කියල හිතන්නත් පුළුවන්. කවදත් මේක මෙහෙමම තමයි. හිතන්නකො බලන්න දැන් ඒ කාලෙ හිටපු බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට දේශනා කරනවා මේ ශරීරයේ තියෙන්නේ පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ කියල හතරක් කියල. ඕක එතකොට ඒ කාලෙ හිටපු අයට විතරද තිබ්බේ? අපිටත් තියෙන්නෙ ඕකම නේ? ආයෙ කඩනවා කෑලි තිස් ගාණකට කෙස්, ලොම්, නිය, දත් කියල. ඊට වඩා අමුත් දෙයක් පහල වෙලා තියනවද නැහැනෙ.

එහෙම නම් අපි එනයින් හිතමු, ඒ ආකාරයෙන් බැලුවොත් එහෙම, ඒ කාලෙ හිටපු අයටත් මේ කාලෙ ඉන්න අයටත් තියන කරදර, ප්‍රශ්න, ගැටළු කියන ඒව එක හා ම සමානයි. ඕකට තව ලේසියට දාගන්න එකක් තමයි ඒ අයට පින් තිබ්බා අපිට නෑ කියල. නෑ ඒ මිනිස්සුන්ටත් කරදර තිබ්බා. ඒ අයටත් වද වේදනා තිබ්බා. ප්‍රශ්නත් තිබ්බා. ලෙඩ රෝගත් තිබ්බා. ඒ හැම එකක්ම මැදයි මේවත් කලේ.

ඉතින් අපි ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්න ඕන මේ හැම එකක්ම අතරින් ධර්ම මාර්ගය තුල තියන මේ කාරණාවල් පුරුදු කරන්න. මොකද මෙව්ව කල් දදා කල් දදා කල් දදා ඉඳලා අවසානයේදී මං දන්නෙ නෑ මොකක් කරන්නද කියල. නේද? හිතා ගන්න අමාරුයි. මොකද තමන් වෙනුවෙන් මේක වෙනත් කෙනෙක්ට කරන්න අමාරුයි.

ඇඳුමක් අඳිනකොට තමන් දැනගන්නෙ නැතුව මේක තමන් තමයි ලා ගන්නෙ, මම අසවල් දෙයයි ස්පර්ශ කරන්නෙ, අසවල් විදියටයි මගේ වින්දනයන් හෝ වේදනාවන් හඳුනා ගන්නෙ කියන එක තමන්ට විනා වෙන කෙනෙක්ට තේරුම් ගන්න බෑ කොහොමටවත්ම. ඒකට අපි අර පුද්ගලික ලේකම්වරයෙක් හරි ලේකම්වරියක් හරි දාගෙන හිටියත් කරන්න බෑ ඒ ගොල්ලන්ට. එහෙම එකක් මේකෙ තියෙන්නෙ.

ඒක හින්ද පින්වතුනි අපි සාමාන්‍ය ජීවිතය තුල සිහිය සහ සම්පජානනය කියන මේ කාරණා දෙක දිහා හොඳ හැටි බලාගෙන ඉන්න වුනාම, තේරුම් ගන්න පටන් ගත්තහම, අපිට හඳුනා ගන්න පුළුවන්කමක් හම්බ වෙනවා අතීතය සහ අනාගතය කියන දෙක. ඊට කලියෙන් වචනයක් කතාබහ කරනකොට අපි අසිහියෙන් කතා කරා නම් අපි දන්නෙ නැහැ ඒ වචනයෙන් ලැබෙන ප්‍රතිවිපාකය හෝ අනාගතයේදී ඇති වෙන ඵලය මොකද්ද කියල.

නමුත් සිහියෙන් යුතුව කතා කරන කෙනා, සම්පජානනය නැත්නම් සිහිනුවණ භාවිතා කරන කෙනාට තේරෙන්න පටන් ගන්නවා, මේ අයුරින්, මේ විදියට, මේ ස්වරයෙන් කතාව කලොත් ඕකෙන් අහවල් විදිහේ ප්‍රයෝජන හම්බ වෙන්න පුළුවන්. ඒක සුභ විපාකයක් වෙන්නත් පුළුවන්, අසුභ විපාකයක් වෙන්නත් පුළුවන්. යහපත් වූ විපාකයක් වෙන්නත් පුළුවන්, අයහපත් වූ විපාකයක් වෙන්නත් පුළුවන්.

මේක මෙයාට තේරෙන්න හේතු වුනේ සිහියෙන් වැඩ කරපු හින්ද තමයි. එතකොට සිහිනුවණ සිහිය භාවිතා කරන කෙනාට අනාගතය යම්තාක් දුරට තේරුම් ගන්නටත් අතීතය තේරුම් ගන්නටත් අවස්ථාව තියනව. එතකොට එයා ජීවත් වෙන රටාව පින්වතුනි, සාමාන්‍යයෙන් තිබුනු රටාවට වඩා හොඳ බුද්ධිමත් රටාවකට පත් වෙනව. අපි කියමු බුද්ධිමත් මට්ටමකට එනවයි කියල, මේ කෙනා ජීවත් වෙන ස්වභාවයේ ඉඳලා.

කමටහන් වාර්ථාව කියන එක කිට්ටු වෙන්නෙ මෙන්න මෙතනටයි. ආපස්සට මතක් කරල ගන්නකොට මෙයාට හම්බ වෙන්න ගනීවි මම අද දවස තුල බුද්ධිමත් විදියට මොනවද කලේ? එහෙම නැති විදියට මොනවද කලේ? කියල. මෙන්න මේවත් එක්ක තමා අපේ කෙලෙස් දැක දැක ඒවාගෙන් අපිට නිදහස් වෙන්න අපිට අවස්ථාව හම්බ වෙන්නෙ. එහෙම නැතිනම් අපි හැමදාමත් ඉන්නෙ අපේ උවමනා එපාකම් කියන හීනයේ, ඒ මානසික අවශ්‍යතාවයේම වහලෙක් බවට පත් වෙලා.

නමුත් සිහියෙන් ඉන්න කෙනා කරදර බාධකයන් ටික හඳුනා ගන්නවා. ඒ බාධකයන් ටිකට හසු නොවී භාවනාව කරගෙන යන්නෙ කොහොමද කියල තේරුම් බේරුම් ඇති කර ගන්නවා.

අපි ගොඩක් වෙලාවට භාවනාවේදී අපිට හරි යන්නෙ නැති දෙයක් ආපු ගමන් ඕකත් එක්ක ඔට්ටු වෙන්න පටන් ගන්නවනෙ. සාමාන්‍යයෙන් වෙන්නෙ ඒකම තමයි. එහෙම නැතිනම් භාවනාවේදී අපි කවදාවත් දැකල නැති විදිහේ සංතෝසයක් දැක්කොත් එහෙම, ප්‍රීතියක් පස්සද්ධියක් වගේ මොකක් හරි ගුණයක් ආවොත් එහෙම ඒකට අහු වෙන එකනෙ වෙන්නෙ.

හැබැයි මේ දෙකටම පැන්න ගමන් වෙන්නෙ මොකද්ද? අපේ තිබුන අර සිහියේ රටාව නැති වෙලා යනව. නමුත් භාවනාව නිතර නිතර පුරුදු කරන්න වුනාම, එහෙම නැති නම් සිහිය සහ සම්පජානනය කියන මේ දෙක නිතර නිතර පුරුදු කරන්න වුනාම අපිම හඳුනා ගන්නව පින්වතුනි, මේ එන හැම එකකටම ඇති වීමකුයි පවතින ස්වභාවයක වෙනස් වීමකුයි නැති වීමකුයි තියනව කියල.

හේතුව තමා සාමාන්‍ය ජීවිතයේදීත් අපි සම්පජානනය කියන එක පුරුදු කරන හින්ද. එතකොට මේ වගේ ජීවිතයක් ගෙවනකොට අපි ගොඩක් වෙලාවට තැන්පත් වෙන්න පුළුවන්. සමහරක් විට අපි කතාබහ කරන ප්‍රමාණය අවම වෙන්නත් පුළුවන්. මොකද අපි උත්සාහවන්ත වෙනවා අපේ වචනයට වටිනාකමක් දෙන්න. අපේ වචනයට වැදගත්කමක් දෙන්න. අපේ ක්‍රියාවට වැදගත්කමක් දෙන්න උත්සාහවන්ත වෙනව.

මෙන්න මෙහෙම වුනාම පින්වතුනි අපිට ක්ලේශය කියන දේ බැහැර කරල දාලා නිකෙලෙස් වෙච්ච ස්වභාවය තුල රැඳී ඉන්න පුළුවන්කමක් ලැබෙනව. භාවනාව තුලදි වුනත් ආනාපානය බලන අතරතුර වෙන මොකක් හරි දෙයක් ඉස්මතු වුනා වුනාට, ආනාපානය කියන දේ මොහොතකට පැත්තකින් තියලා ඒ හිත කඩා ගන්නෙ නැතුව, අනිත්‍යය තේරුම් අරගෙන, ඒ දේ බැහැර කරල ආපහු ආනාපානයට නිරුපද්‍රිතව එන්න අපිට පුළුවන්කමක් තියනව.

මේක හින්ද වෙන්න ඕන "සබ්බකාය පටිසංවේදී" කියන එකත් එක්ක තථාගතයන් වහන්සේ ඊළඟට දේශනා කරන්නේ "පස්සංභය කාය සංඛාරං" කියල. මුළු ශරීරය දැනගන්න පුළුවන් කෙනා ඊළඟට උත්සාහවන්ත වෙනව පින්වතුනි මේ ශරීරය තුල තියන සංස්කාරයන් ටික, සකස් කිරීම් ටික, තද ගොරෝසු රළු ටික බැහැර කරල දාල මෘදු සැහැල්ලු කරගන්න.

ඒ ටික කරන්න පුළුවන් වුනාම ඒ ටික කරගන්න ප්‍රමාණයෙන් ප්‍රමාණයට එයාට ප්‍රීතිය අත්දකින්න පුළුවන් වෙනව. සුඛය අත්දකින්න පුළුවන් වෙනව. ශරීරය තුල තියන මෘදු සැහැල්ලු බව අත්දකින්න පුළුවන් වෙනව.

වැඩේ තියෙන්නෙ අපිට ඔය දේවල් අත්දකින්න හම්බ වෙන්නෙ නෑ නෙවෙයි. අපි හදිස්සි වෙනව. ගොඩක් ඇත්තො කියන එක තමයි,

"ශරීරයෙ ඉනෙන් ඉහළ නම් හාමුදුරුවනේ ගොඩක් දේවල් දැනුනා. කකුල නම් රිදෙන්න පටන් ගත්තා."

දැන් ඉනෙන් ඉහළ දේවල් මෘදු සැහැල්ලු කරගන්න මෙයාල අවධානය යොමු කරල තියනවා. අත රිදෙනව නම් අරෙහෙ මෙහෙ වෙනව නම් හිතා මතාම සකස් කරගන්න, මෘදු කරගන්න උත්සාහවන්ත වෙලා තියනවා. එහෙම වුනාම ආනාපානයත් හොඳට පේන්න පටන් ගන්නවා. දැන් තමන් අර බලාපොරොත්තු වෙන ට්‍රැක් එකේ ඉන්නවා. ඊළඟට ආයෙ කකුල් දෙක දිහා බලන්න එහෙම හිතන්නෙ නෑ එව්ව මෘදු සැහැල්ලු කරගන්න හිතන්නෙ නෑ. මොකද තමන් බලාපොරොත්තු වෙන කෑම ටික ඔක්කොම හම්බ වෙනවනෙ. හැබැයි ඔන්න පොඩ්ඩක් ඇති කකුල් රිදෙන්න පටන් ගන්නව. ඊට පස්සෙ කියනව,

"හාමුදුරුවනේ භාවනාව බොහෝම හොඳට කරගෙන ගියා. ඉනෙන් ඉහළ පුදුමාකාර සැහැල්ලුවක් තිබුනා දණහිස නම් පුපුරන්න රිදෙන්න ගත්ත. භාවනාව නැවැත්තුව."

මේකට හේතුව තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ කයෙහි කොටසක් පටිසංවේදී කියල නෙවෙයි, "සබ්බකාය පටිසංවේදී" කියල. සබ්බකාය කියල කියන්නේ මුළු ශරීරය පුරාම කියන එකයි. හැබැයි අපි ශරීරයේ කොටසක් දැක ගන්න පුළුවන් වුනාට පස්සේ ගමන නතර කරනව. අපි ඇත්තටම කියනව නම් හරි ලස්සන වැඩක් කරනව. දිවීම මැදදී සපත්තු මාරු කරන අය වගේ තමයි. මීටර් සියය දුවන්නේ. තරඟෙ මැදදි සපත්තු දෙක මාරු කරල ආයෙත් දුවන්න පටන් ගන්නව. අන්න ඒ වගේ වැඩක් අපි කරන්නෙ. ඉතින් ඒක නරකයි.

සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා පින්වතුනි අපි පුරුදු කරන්න ඕන සම්පජානනය කියන දේ. මේ සම්පජානනය කියන එකේ තියන ලක්ෂණය තමයි, "උප්පාදෝ පඤ්ඤායති, වයෝ පඤ්ඤායති" පමණක් නෙවෙයි "ඨිතස්ස අඤ්ඤථත්ත පඤ්ඤායති" මේ සම්පූර්ණ කාරණාව දැනගන්න පටන් ගන්නව.

අපි ගොඩක් වෙලාවට හඳුනා ගන්නේ උපත සහ නැතිවීම විතරක් වෙන්න පුළුවන්. මේ පවතින ස්වභාවය තුල වෙනස කියල කියන මේ දේ හඳුනා ගන්න අපි එච්චර කාලයක් යොදවන්නෙ නෑ. අන්න ඒකයි මං හිතන්නෙ භාවනාව තුලදී පවා අපිට ඒ තරමේ ප්‍රතිඵලයක් ලබා ගන්න අවස්ථාවක් නොලැබෙන්නෙ.

අපිට ප්‍රීතිය හම්බ වෙනව. අපිට සුඛය හම්බ වෙනව. ඒ දේවල් හඳුනාගෙන ඒ දේට වෙලා රැඳිල ඉන්න අපි හිත හදාගන්න ඕන. ඒ දේට වෙලා රැඳිල ඉන්න අපි හිත හදාගන්න ඕන. ශරීරයක් මතුපිට කොහේ හරි තේරෙන්න ගන්නව නම්, "ඒක විතරක් දැනුනා, හා හරි දැන් මට ශරීරය තේරෙනවනෙ. දැන් ආනාපානය බලන්න පටන් ගන්නවා" කියන ඒ තැනටම යන්න නරකයි. මේ තැනටම යන්න නරකයි.

මොකද ශරීරයෙ කොටහක් දැක්කා කියන එකෙන් කියවෙන්නෙ නැහැ සබ්බකාය පටිසංවේදී කියන මේ සම්පූර්ණ කතාව, නැත්නම් මුළු ශරීරයම දැක්කා කියන වචනය එළියට එන්නෙ නැහැ නේ? අපිට හඳුනා ගන්න පුළුවන් වෙන්න පුළුවන් මේ එක අතක් හෝ උරහිසක් හෝ හිසේ පැත්තක් හෝ එක්කො පපුව, කොන්දක් නෑ.

එහෙම වුනා කියල අපි ඊළඟට ආනාපානය පේන්න වුනාම පටන් ගන්නව දැන් එහෙනම් වැඩේ හරි ඒක පටන් ගන්න ඕනෙයි කියල. ටික දවසක් හෝ ටික වෙලාවක් කරගෙන යනකොට ඕක කායික අනාපානයකට වඩා මානසික ආනාපානයක් ඊළඟට කරන්නත් පටන් ගන්නව. ඊට පස්සෙ ඉතින් ආයෙ මොකක්වත් නෑ හොඳටම දන්නව ආනාපානය එන්න එන්කම සැර වෙනව ඊළඟට. මුලින් තිබ්බ එකට වඩා ඊළඟට තියන ආනාපානය සැරයි. තදයි. ප්‍රභලයි. ඇයි?

මේ කායිකව තියන එකක් නෙවෙයි. මේක චෛතසිකව තියන එකක්. මෙන්න මෙව්වයි හොයාගන්න ඕන. හැබැයි සම්පජානනය කියන මානසිකත්වයට ගියාපුහම, සිහිනුවණට ආපුහම අපි අපිවම තේරුම් ගන්න පටන් ගන්නව, මොන දේද මේ පැවතිලා තියෙන්නේ, මොන පැත්තටද මේක අරගෙන යන්නෙ කියල.

මෙන්න මේක තමයි අපි ඉගෙන ගන්න ගොඩක්ම වටින කතාව. මේ කියන අවස්ථාව අපිට හඳුනාගන්න නොහැකි හින්ද තමයි අද වෙනකං භාවනාවෙ ඒකාකාර විදියට ඉන්න අමාරු වෙන්නෙ. ඉතින් මේක අපේ වැරැද්දක් නෙවෙයි. අපි මේව ඉගෙන ගන්න ඕන කාරණා. උත්සාහ කරල බලමු.

එහෙනම් සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 21

ආනාපාන සතිය 04 කොටස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"නතේ කාමානි යානි චිත්‍රානි ලෝකේ

සංකප්පරාගෝ පුරිසස්ස කාමෝ

තිට්ඨංති චිත්‍රානි තතේව ලෝකේ

අතෙත්ත ධීරා විනයංති චංදංතීතී"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත භාවනා වැඩමුළුවේ අද අපිට තියෙන්නේ විසි එක් වෙනි වාරයයි. මේ පසුගිය කාලය පුරාවටම අපි සාකච්ඡාවට බඳුන් කරනකොට, ඒ සාකච්ඡාවට බඳුන් කරන දේවල් ප්‍රායෝගිකව භාවනාව හැටියට පුරුදු කරනකොට, වඩනකොට, (ඇත්තටම භවානාව කියල කියන්නේ ඒ වචනයේම තේරුමත් වැඩීම, පුරුදු කිරීම තමයි) අපිට හම්බ වෙන්න ගත්තා, මුණ ගැහෙන්න වුනා, අපි හිතාගෙන හිටියට භාවනාව කියල කියන්නේ එක අරමුණකම ඒකාකාරවම දීර්ඝම කාලයක් ඉන්නවා කියලා, ඇත්තටම මේක දිහා පැත්තක ඉඳන් බලාගෙන ඉන්න වුනාම අපිට තේරෙන්න වුනා, අපි අර විදියට හිතාගෙන හිටපු එක කරන්න බැරි දෙයක් කියල.

බොහෝමයක් වෙලාවල්වලදී අපිට භාවනාව නීරස වෙන්නටත් අතහැරල දාන්නටත් වගේම සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී පවා අපි කරන කටයුත්ත වෙනස් කරල දාන්න තරම් අපේ මනසට, අපේ හිතට, අපේ චිත්ත සන්තානයට අපිට හේතු වෙන ප්‍රධාන කාරණාව තමයි බලාපොරොත්තු වෙලා තියන දේ ක්‍රියාත්මක කරගන්න බැරිකම.

මෙනයින් ගත්තහම අපිට පේන්න ගත්තා භාවනාව පුරුදු කරගෙන යද්දී, වඩාගෙන යද්දී, අපි සංතෝසයි කියල ගත්ත දේවල් වගේම අපිට අසංතෝසය ගෙනල්ල දුන්න දේවල් එකතු වෙච්ච, කැටි වෙච්ච වගේම බැහැර වෙලා ගියපු එවන් වූ වටපිටාවක්, අත්දැකීමක් ලබා ගන්නට පටන් ගත්තා. එහෙම අත්දැකීමක් ලබාගන්න අපිට සිද්ධ වුනා.

මේ වගේ අත්දැකීම් බහුල වෙනකොට කෙමෙන් කෙමෙන් අපේ හිතේ තිබුනු එක අරමුණක ඒකාකාරවම කාලයක්ම තිස්සේ ඉන්නවාම කියන එක හෝ තමන්ට සුවදායී, තමන්ගේ මන වඩන, කැමැත්ත, රුචිය ඉස්මතු කරවන, උවමනාව, ඕනෑකම ප්‍රකට කරවන කාරණයේම ඉන්නවා කියන එක, ඒක හුදෙක් අදහස් විතරයි නේද කියලා.

භාවනාවේදී මේ වගේ දේවල් අපිට තේරෙන්න තේරෙන්න, පේන්න පේන්න, අත්දැකීම් ලබා ගන්න ලබා ගන්න, අපි තවදුරටත් භාවනාව තුල තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න පටන් ගත්තා, මං හිතාගෙන ඉන්න එක මෙතන ඇත්තටම නැහැයි කියලා. මං බලාපොරොත්තු වෙලා තියන දේ  මෙතන පවත්වා ගන්න හැකියාවක් නැහැ කියල.

නමුත් යම්කිසි වෙලාවක භාවනාව තුලදී අපි යම් දෙයක් තියාගන්න උත්සාහ කරල තියනවා නම්, මේ දේ ලඟා කරගන්න එක හෝ මේ විදිහේ අත්දැකීමක් ලබාගන්න එක හරි හෝ නිවැරදියි කියන අදහසට ආවා නම්, ඔය දේ ඒ කරපු කාරණාව දිහා ආපස්සට හැරිල බලනකොට විතරක්, ආපස්සට සිහිපත් කරල බලනකොට විතරක් අහු වෙන්න ගත්තා, ඒ දේ මම නිත්‍ය හැටියට අරන් තියනවා, ඒ දේ මම සුඛ හැටියට අරන් තියනවා, ඒ දේ මට පාලනය කරන්න පුළුවන් නැතිනම් ආත්ම හැටියට අරන් තියනවා කියල.

මේ වගේ ගමනක් අපි පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ පුරුදු කරන්න වුනාම ඊළඟට අපිට හම්බ වෙන්න ගත්තා, තේරුම් යන්න ගත්තා, භාවනාවේදී අපි යම් වෙලාවක යම් මොහොතක හෝ යම් යම් කාරණාවන්වලට අනිත්‍ය දුක්ඛ අනාත්ම කියල කියන ත්‍රිලක්ෂණය සහජයෙන්ම, ස්වයංවම, ස්වාධීනවම භාවිතා කරනවා වුනාට, තවත් කාරණාවල අපි නිත්‍ය සුඛ ආත්ම කියන සංඥාවල් පුරුදු කරනවා කියල.

මෙන්න මේ ටික හඳුනාගන්න එක, මේ ටික මෙහෙමම තියන එක, තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්ක එක, අපේ භාවනා ගමන ඉදිරියට කරගෙන යන්න ලේසි වෙන්න පටන් ගත්තා.

භාවනාවක් කරගෙන යන ඕනම කෙනෙක්ට මේ වැඩේ පටන් ගන්නකොට මූලිකවම හිතක් තැන්පත් වෙනවා, ශරීරයක් තේරෙනවා කියන එක සාමාන්‍ය දෙයක්. ඊළඟට සමහර වෙලාවල්වලදී ශරීරය තුල තියන ඝන දේවල් ටික සැහැල්ලු වෙලා, තැන්පත් වෙලා, ඉතින් ඔය මොන මොනව හරි සංතෝසදායී හැඟීමක් දැනෙන එක, ඒක පළවෙනිම අඩිය කියල කියන්න පුළුවන් හෝ මූලිකම අඩිවලින් එකක්. හැබැයි ඊළඟට තියන අනෙක් කොටස්වලට යන්න අපිට අර මුලින් භාවිතා කරපු මෙවලම් වලට වඩා තව තව මෙවලම් භාවිතා කරන්න සිද්ධ වෙනවා.

තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරපු දේශනාව තුල තියන ඒ ධර්ම කාරණා ඇත්තටම කියනවා නම් එක එක අවස්ථාවන්වලදි භාවිතා කරන්න තියන මෙවලම් වගයක්. අපි හදාරන්න පටන් ගන්නේ, පුරුදු කරන්න පටන් ගන්නේ, මොන මෙලවලම මොන වෙලාවෙදිද නිසියාකාරව භාවිතා කරන්න උත්සාහවන්ත වෙන්නෙ කියන එකයි.

භාවනාවෙදි ඊළඟ ඊළඟ කොටස්වලදී අපිට ඉවසන්න සිද්ධ වෙනවා. ඒ ඉවසීම කියන දේ අපිට තේරෙන ඉවසීම වෙන්නත් පුළුවන්, ඊට එහා ගියපු, වෙනත් දේකට අත නොපා ඉන්නවා කියල කියන විදිහේ ගැඹුරත්වයකට යන කාරණාවක් වෙන්නත් පුළුවන්.

හැබැයි මෙවන් වූ අවධියකට එන භාවනා යෝගාවචරයාට (අපි සාමාන්‍ය භාෂාවෙන් කියනවා ඉවසීමේ සීමාව පනිනවා කියලා) දරාගෙන ඉන්න පුළුවන් ප්‍රමාණය ඉවර වෙනවා. ඊට පස්සේ එයා දරාගෙන ඉන්න එක නතර කරල දානවා. ඊළඟට භාවනාව වෙනස් කරනවා. ආපහු හිතන්න ගන්නවා. හැබැයි හිතන ලෝකය තුල, කල්පනා කරන ලෝකය තුල ආපහු එයා වැටෙනවා මුලකට.

ඒ වැටෙන මුල වෙන මොකක්වත්ම නෙවෙයි. තමන් බලාපොරොත්තු වෙන එකක් හිතනවා. බලාපොරොත්තු නොවෙන දේ නොහිතා ඉන්නවා. හිතේ තියන එකක් බලහත්කාරයෙන් අයින් කරන්න වෙනත් මොකක් හරි දෙයක් භාවිතා කරනවා. මේ වගේ එකක් කර කර යනවා.

හැබැයි කාලාන්තරයක් තිස්සේ ඔය කියන දෙකේ එහෙට මෙහෙට එහෙට මෙහෙට පැන පැන පැන පැන යනකොට අපිට තේරෙන්න ගනීවි, මම අර දේශනාවේ මුලින් කිවුව වගේ මං මේ කැමතියි කියල හිතාගෙන ඉදල තියෙන්නෙ මේක සංකල්පයක් විතරයි කියල. මං හිතාගත්තට මේ දේ තුලින් අහවල් අහවල් ඵල ප්‍රයෝජන හම්බ වෙයි කියලා, අවසානයට බලනකොට ඇත්තටම ඒක හීනයක් වගේ දෙයක් විතරයි.

හරියට භාවනාව පටන් ගන්නකොට එක අරමුණකටම වෙලා ඉන්න හිත තියාගෙන හෝ එක අරමුණක් විතරක්ම බලාගෙන ඉන්නවා කියන අදහසට ඇවිල්ල භාවනාවට වාඩි වෙනව වගේ. ඒක අපිට කරගන්න ඒ විදියට ගෙනියන්න බැරි වෙලා තියනවා.

අපේ ජීවිතේ වුනත් අපි බලාපොරොත්තු වෙච්ච ගොඩාක් ඉලක්ක, ගොඩාක් අභිමතාර්ථයන් අද වෙනකොට ඇත්තම කියනව නම් ඔය ඇත්තොත් දන්නව මමත් දන්නව සම්පූර්ණ කරගන්න පුළුවන් වෙලා තියනවද බැරි වෙලා තියනවද කියල. ඒ වෙනුවට අපිට හිත හදාගන්න සිද්ධ වෙලා තියනවා එක්තරා විදියකට 'වැල යන පැත්තට මැස්ස ගහන්න'.

නමුත් එන එන විදියට මුහුණ දෙන්න ඒ ඉගෙන ගන්න ජීවිතය තුල වුනත් අපි අපේ හිත නතර කරගන්න, කැමති ඇති කර ගන්න, මනාපය ඇති කරගන්න කාරණා තියෙන්න පුළුවන්. ඒ තියනවා කියල කියන්නේ ඒව නිත්‍ය, සුඛ, ආත්ම හැටියට ගන්නවා කියන එකම තමයි.

මෙවන් වූ ගැඹුරක් අපේ ජීවිතය තුල තියනවා කියන එක අංශු මාත්‍රයක් පාසා, එක ක්ෂණයක් පාසා ඔය කියන වැඩපිළිවෙලට එනවා සහ යනවා, එහෙම නැත්නම් නිත්‍ය සුඛ ආත්ම හැටියට ගන්නවා  හෝ අනිත්‍ය දුක්ඛ අනාත්ම හැටියට තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්නවා කියන එක හඳුනා ගන්න එක පින්වතුනි හරීම සූක්ෂම වැඩක්.

ආනාපාන සතිය කරනකොට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, මූලිකවම මේ භාවනා යෝගාවචරයා සිහියට ප්‍රධාන තැන දෙන්න ඉගෙන ගන්නවා තමන්ට උවමනා කරන එකට වඩා කියල. එහෙම එහෙම වෙන්න වෙන්න එයාට හම්බ වෙන, හරියටම කියනව නම් පෙරහන්කඩ ගොඩක් වගේ තමා ආනාපාන සති සූත්‍රයේදී මේ හඳුන්වල දීල තියන දේවල් ටික. කාරණා දහසය.

පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ එයා ඉගෙන ගන්න පටන් ගන්නවා එයා එයාගෙ ජීවිතය තුල නිත්‍ය හැටියට තියාගෙන තියෙන්නෙ මොනවද? නැත්නම් භාවනාව තුල ස්ථිර හැටියට තියාගන්න උත්සාහ කරන්නේ මොනවද? ඇත්තටම ඒක කරන්න පුළුවන් දෙයක්ද? කියලා.

බලාපොරොත්තු වෙච්ච දේට වඩා තියෙන දේට අනුමත වෙන්න හෝ අනුගත වෙන්න පටන් ගත්ත භාවනා යෝගාවචරයට තේරෙන්න වුනා, එක භාවනා වාරයක් කියල කියන්නේ හිත පළුඳු වීම්, ආපහු නැඟිටීම්, සිහියට පැමිණීම්, සිහියට නොපැමිණීම්, නින්දට යෑම්, නින්දෙන් නැඟිටීම්, කල්පනාවට බර වීම්, කල්පනාව නැවැත්වීම්, කල්පනාව හඳුනා ගැනීම්, වේදනාවල් දැනීම්, වේදනාවෙන් නිදහස් වීම් (ඒ වේදනාව සැප හැටියට වෙන්නත් පුළුවන් දුක හැටියට වෙන්නත් පුළුවන්) ආශ්වාසය හෝ ප්‍රාශ්වාසය තමන්ගේ භාවනා අරමුණට පැමිණීම, භාවනා අරමුණේ නියැලීම සහ භාවනා අරමුණෙන් ඉවත් වී යෑම කියන මෙන්න මේ කාරණා සමූහයේම එකතුවක් තමා අපේ තනි භාවනා වාරයක් වුනේ. එක භාවනා වාරයක් වුනේ.

කමටහන් වාර්ථාවක් හැටියට ඇත්තම කියනවා නම් එළියට ගන්න අත්‍යවශ්‍යම වෙන කතාව ඔන්න ඕකයි. ඕකෙ අස්සෙයි තියෙන්නේ ඒ එක එක කාරණාවකින් තමන් දැනගෙනම නිදහස් වෙලාද? හිතට ඒ දේ එපා වුනාට පස්සෙ නිදහස් වෙලාද? කියන එක හොයාගන්න හම්බ වෙන්නෙ කමටහන් වාර්ථාවෙන්.

හිතට මේ දේ එපා වුනාට පස්සෙ නිදහස් වෙනවා නම් අපි නොදැන, ඒක හරියට සිංදුවක් අපි හිත හිතා හිත හිතා හිත හිතා හිත හිතා ඉන්නවා, ඊළඟට ඕක ඕන වෙන්නෙ නෑ කියල හිතෙනවා, ඒ පාර වෙන එකක් හිතනවා. හැබැයි ඒකෙ තේරුම ඒ සිංදුව අපි ආයෙ ජීවිතේටම කියන්නෙ නෑ කියන එක නෙවෙයිනෙ. ඒ වෙලාවෙදි එපා. ඕක ආයෙ පස්සෙදිත් ඕන වෙනව අනිවාර්යයෙන්ම.

අන්න ඒ වගේ අපි හඳුනා ගන්න පටන් ගන්න ඕන අපි අතහැරපු දේ දැනුවත්කමෙන්ම, සිහිබුද්ධියෙන්ම, මනා හඳුනා ගැනීමෙන්ම අතහැරියෙ මොන වෙලාවෙදිද? හෝ අතහැරියෙ මොන කාරණාවල්ද? එහෙම කරන්න තරම් පුළුවන් කමක් තිබ්බෙ නැත්තෙ මොන දේටද? කියල.

භාවනාවල් වඩන ගොඩාක් ඇත්තොන්ට තියන ගැටළුව ඔන්න ඕකයි. ඒ ඇත්තො අතහරින්නෙ නෑ නෙවෙයි. ඒ අතහරිනව වගේම මේගොල්ලො අල්ලත් ගන්නවා. අල්ල ගන්න දෙය, තබාගන්න දෙය සමහරක් වෙලාවට ස්ථිර හැටියට හිතන හෝ තිබිය යුතුයි යනුවෙන් හිතන හින්දා ඉන් එහාට එයාලගෙ හිත නොයනවත් වෙන්න පුළුවන්.

මෙවන් වූ සූක්ෂම තත්ත්වයක් ගැන ඉගෙන ගන්න එක අර අපි මූලිකවම සිහියෙන් ඉන්නවා එහෙම නැත්නම් ඕන දෙයක් දිහා මධ්‍යස්ථ මතධාරීව බලනවා කියන එකට වඩා ටිකක් එහා ගියපු එකක්. මෙවන් වූ අවස්ථාවන් හඳුනා ගන්නකොට තමයි චිත්ත සංඛාරයන් වල තියන සැබෑම කතාව අපිට තේරෙන්න පටන් ගන්නෙ. භාවනාව කරගෙන යනකොට ඒ දකින හැම දෙයකටම හෝ ඒ දැන ගන්න හැම දෙයකටම අපි දක්වන ආකල්පය හෝ ඒකෙ පිටිපස්සෙ ඉඳලා ඒ දකින දේට දකින්න තල්ලුව දෙන, ඒ දකින දේට මෙන්න මේ විදියට දකින්න කියල බලපෑම් කරන අල්ල ගන්නව නම්, අල්ලගන්න බැහැර කරනවා නම් බැහැර කරන්න ආදී වශයෙන් අපිට කතා කරල කියන දේ අපි හඳුනා ගන්න පටන් ගන්න ඕන.

ඒක ඇත්තටම භාවනාව මේ වැඩසටහනෙදි මම කියනවා මෙන්න මෙහෙම එකක් කලොත් හොඳයි කියන උදාහරණයකින් වගේ නිකං. හැබැයි එහෙමවත් කියන්න බැහැ බාහිර කෙනෙක්ට ඔයා අහවල් දේ ඔන්න දැන් නිත්‍ය හැටියට අල්ලගන්නවා, අහවල් දේ නම් ඔයා අනිත්‍ය හැටියටයි ඔය ඇල්ලුවේ ආදී වශයෙන් කියන්න බෑ. මොකද මේ හැම එකක්ම මා පුතා එක ක්ෂණයක් පාසා සිද්ධ වෙන සිද්ධි හින්දා.

හැබැයි සමස්ථයක් හැටියට ගලාගෙන යන මේ ලෝකය තුල අපි හඳුනා ගන්න පටන් ගන්නවා, මං බලාපොරොත්තු වෙලා තියන එක ඇත්තටම කියනවා නම් ඒක සංකල්පයක් විතරයි කියලා. ඒක නිකංම නිකං මවා ගැනීමක් කියලා. එහෙම එකක් විතරයි කියලා.

භාවනාව කරගෙන යනකොටත් අපිට යම් යම් කාරණා හම්බ වෙන්න ගන්නවා, යම් යම් ඥාන මතු වුනා වෙන්න පුළුවන්, යම් යම් රූප දැක්කා වෙන්න පුළුවන්, එළි පහළ වුනා වෙන්න පුළුවන්, දෙයියො කනට ඇවිල්ල කිවුවා වෙන්න පුළුවන්, ඔය මොනව වුනත් කමක් නෑ ඔය හැම එකක්ම වැටෙන්නෙත් ඔය ගණයටම තමයි.

ඒ ඒ තැන්වල, ඒ ඒ අවස්ථාවන්වල, ඒ ඒ වෙලාවන්වලදී ඒවා ස්ථිරයි, (ඒ කියන්නේ නිත්‍ය) හොඳයි, (ඒ කියන්නෙ සුඛ) මට පාලනය කරගන්න පුළුවන්, (ඒ කියන්නෙ ආත්ම) හැටියට ගත්තොත් එහෙම අපි ආපහු ඉන්නේ අපේ ගමනේ මුලම තමයි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන මේ ධර්මය ඇත්තටම කියනවා නම් එන්න එන්න ගැඹුරට යන මුහුදකට සමාන කරනවනෙ. ඒ සමාන කිරීම තුල ඇත්තටම තියන කතාව අපිට නිකං හිතෙන්න පුළුවන් මූදෙ ගැඹුරට යන්න යන්න හුස්ම හිර වෙනවනෙ කියල. නෑ එහෙම එකක් නෙවෙයි මේකෙ ගැඹුරට යන්න යන්න ඇත්තටම කියනව නම් හුස්ම අඩු වෙනව. හුස්ම ගන්න ඕන වෙන්නෙ නැති වෙන්නත් පුළුවන්.

භාවනාවේදී අපිට තේරුම් බේරුම් යන දේවල් එක්ක, අපේ ජීවිතේ ඇත්තටම කියනවා නම් නොදුටු මහ විශාල පැතිකඩක් පේන්න පටන් ගන්නවා. මොන දේද මම පටලවාගෙන තියෙන්නෙ? කියල. මේ තාක් මගේ ජීවිතය තුල දුක ඇති කරගන්නට, සන්තාපය ශෝකය ඇති කරගන්නට හෝ ඒක අනික් අයටත් ලබා දෙන එක දක්වාම, අපි මේ ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, මනස කියන ඉන්ද්‍රියන් ටික පවත්වලා තියන විදියයි හම්බ වෙන්න ගන්නෙ.

ඒකෙදි එක එක අවස්ථාවල එක එක මට්ටම්වලින් අපිට තේරෙන්න පුළුවන් ඒ අරගෙන තියන සංකල්පනාව, ඒ දැකල තියන කාමය හෝ මන වඩනවා, ප්‍රියයි, හොඳයි, නියමයි, ශෝක්, සාදු කියල ගත්ත එක සංකල්පයක් විතරයි කියල. මේක ඇත්තටම මවා පා ගත්ත දෙයක් විතරයි කියල.

භාවනාව තුල අපි යම්කිසි අවස්ථාවකදි හිතා ගන්නවා නම් හෝ හඳුනා ගත්තා නම් අසවල් අසවල් දේ දැන් මට තේරෙනවා ය කියලා, ඒකටත් ඉතින් ඕකම තමා උත්තරේ වෙන්නේ. හැබැයි මේ දේවල් දැකපු ගමන්ම, එහෙම නැතිනම් ශරීරයට සුවපහසුවක් දැනිච්ච ගමන්ම, මේ දේවල් අනිත්‍යයි, දුක්ඛයි, අනාත්මයි කියල හිතන්න පටන් ගත්තා කියන්නකෝ සිතුවිල්ල දාලා. ඒ යන්නෙත් භාවනාව මුලටම තමයි.

ඒකයි මම කිවුවේ මේ ගමන තුල මූලික කොටසක් තියනවා සිතුවිල්ලෙන් පාලනය කරගන්න පුළුවන් හෝ අපි කවුරුත් කරගන්න ටිකක් තියනවා මොන තාලෙන් හරි. හැබැයි ඊට පස්සෙ වෙනස් වෙන්න තියෙන්නේ, ඊට පස්සෙ මේක කරගෙන යන්න තියෙන්නේ ඉවසීම ප්‍රධාන කරගෙනයි. ඒ කොටසට ආපුහාම ගොඩක් දෙනෙක් හැලෙනවා. බොහෝ පිරිසක් හැලෙනව. හේතුව කැමති වෙන්නෙ නැහැ හෝ තේරෙන්නෙ නැහැ.

ඇත්තටම කියනව නම් තේරෙන්නෙ නැහැ නෙවෙයි එයාලට එයාලගෙ දුක් හොඳට පෙනිල තියනව. ඒ දුකත් එක්ක කොහොමද ජීවත් වෙන්නෙ කියන එක ඉගෙන ගන්න කැමති නැහැ. ඒ දේ හදාරන්න කැමති නැහැ.

බුද්ධ දර්ශණය තුල හරි ලස්සන පැතිකඩක් පෙන්නනව පුතේ. වේදනාව කියන දේට අපිට දක්වන්න පුළුවන් ප්‍රතිචාර දෙකක් තියනව. එකක් තමයි අඬන එක, ප්‍රශ්නයකට හෝ කරදරයකට. අනිත් එක තමයි ඒ දේ සතුටින් භාර ගන්න එක. හැබැයි බුදු හාමුදුරුවන්වත් වෙන කවුරුවත් කෙනෙක්වත් බලපෑමක් කරන්නෙ නැහැ අපිට ඔය මේ දේමයි කරන්න ඕන කියල. අපිට ස්වාධීනව අපේ තීන්දුව ගන්න අපිට අයිතියක් දෙනව. ඒ දේ කරන්න අපිට අවකාශයක් දීල තියනව.

ඉතින් භාවනාවෙදී අපිට හම්බ වෙන්න ගන්නේ මොන දේ ද මම නිත්‍ය හැටියට ගන්නේ? මොන දේ ද මම සුඛ හැටියට ගන්නේ? කියල. එහෙම නැතුව ඉන්න කෙනාට 'ධීර' කියල කියනවා. ඒ කෙනා මේ දේවල්වලට ඇලීමක් හදා ගන්නෙත් නැහැ ගැටීමක් හදා ගන්නෙත් නැහැ. හැබැයි ඒක මුලින් හදා ගත්ත ඇලීම සහ ගැටීමට වඩා ටිකක් ගැඹුරට ගිය එකක් වෙන්න පුළුවන්.

භාවනාවෙදී අපිට යම් යම් අවස්ථා තියනව පින්වතුනි, යම් යම් කාරණා තියනවා, එක්තරා එක්තරා කාලෙකට පවත්වා ගන්න ඕන තියා ගන්න ඕන. උදාහරණයකට ශරීරයට සුව පහසුව දැනෙන එකට එකපාරටම අනිත්‍යයයි, දුකයි, අනාත්මයි කියල දාන්න යන එක ඇත්තටම එච්චරම සුභදායී ලක්ෂණයක් නෙවෙයි මූලිකව.

ශරීරයේ කොටසකට ඒ දේ දැනුනා වෙන්න පුළුවන්. අනිත් කොටසට දැනුනෙම නැති වෙන්නත් පුළුවන්. එතකොට එක පැත්තක් නිශ්ප්‍රභා කරගෙන අනිත් පැත්ත තුල වේදනාවල් දකින්න යන එක මේකෙ මහා ලොකු පටලැවිල්ලක්. මේ ටික ඔක්කෝම එකට අරන් යන්න ඕන ගමනක්.

ඒක හරියට භාවනාව ගැන කියල දෙන උපමාවක බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා වතුර වැටෙනකොට හෝ වතුර පිරෙනකොට වළකට ඒ වලේ හාත්පසම තියන කොටස් එක හා සමානව පිරීගෙන යන්නෙ. එක වළකට එක එක කැඩි කැඩී කැඩි කැඩී තියන වතුර පිරෙනව නම් ටිකක් හිතල බලන්න ඒකෙ එක පැත්තකට පිරෙනවා අනික් පැත්ත පස්සෙ පිරෙනවා, එහෙම එකක් නෑ. වතුර කියල කියන්නෙ සමබර දෙයක්.

මේ වගේම තමයි අපේ භාවනාව තුල අපි අත්දකින ඒ කාරණාවල් ටික හැම පැත්තකටම එක හා සමානව දකින තාක් කල් පුරුදු කරන්න ඕන. අන්න ඒකට ඉවසීම ඕන වෙනව. ඒකට අපේ හදිස්සිය කියන දේ අතහරින්න උවමනා වෙනව. ඒ දේ කරගන්න බැරි වෙන ප්‍රධානම අදහස තමයි අපි අර ඇති කරගත්ත ප්‍රීතියට, මොහොතකට හෝ ඒ දේට ඇලෙන්න ගන්නව මේක විතරක් හරි හෝ ඊට පස්සෙ මෙන්න මේ දේ කළ යුතුයි කියන අදහසට එනවා. ඊට පස්සෙ ආපහු ගිහිල්ල මුලට වැටෙනවා.

මෙහෙම වුනාම අර එක තැනක හෝ බොහොම පොඩි රවුමක කැරකෙන ජීවිතයක් හෝ කැරකෙන භාවනාවක් තමා අපි ගාව තියෙන්නෙ සමහරක් වෙලාවට. ඊට වඩා මේ හැම එකක් තුලම අපිට මොහොතක් ජීවත් වෙන්න පුළුවන් කියලා හෝ මොහොතක් ජීවත් වෙන්න පුළුවන් නම් කියන එක ඉගෙන ගන්න වුනා නම්, ඒ මොහොතට අදාල මොහොතේ ලෝකය, මොහොතක වටිනාකම අපි දේවී, මොහොත ලෝකයක් කරගන්නෙ නැති වේවි.

සාමාන්‍ය ලෝකයෙ තියන ප්‍රශ්නෙ පින්වතුනි, එක සිද්ධියක් ලෝකයක් කරගන්නව. ලෝකය කරගන්න ඕන දේවල් සිද්ධියක් කරගන්නව. මොහොතක් හැටියට දකින්න ඕන දේවල්, එහෙම නැති නම් බොහොම සුළු දෙයක් හැටියට දකින්න ඕන දේවල් මහා පරිමාණයෙන් විශාල දෙයක් හැටියට කල්පනා කරනවා, හිතනවා. හැබැයි මහා පරිමාණයෙන් විශාල හැටියට හිතන්න ඕන හෝ දකින්න ඕන දේවල් බොහොම සුළු, ගානකට ගන්න ඕන නැති දෙයක් හැටියට ගන්නව.

මෙවන් වූ හිතක් එක්කයි ඔය ඇත්තොත් මමත් භාවනාවට වාඩි වෙන්නෙ. සාමාන්‍ය ජීවිතේ වැඩකටයුතු කරන්නේ. අපේ හිතේ තියන එවන් වූ අදහස් තමා, දර්ශණයන් තමා භාවනාව තුලදි පවා එළියට එන්නෙ. ඉස්මතු වෙන්නෙ. ඔප් නැංවෙන්නෙ.

ඔය දේවල් ටික හඳුනා ගන්න කෙනා, තේරුම් ගන්න කෙනා මොහොතක් තුල ජීවත් වෙන්න පටන් ගන්නව. මේක නිත්‍ය හැටියට ගන්නෙ නැතුව, සුඛ හැටියට ගන්නෙ නැතුව, ආත්ම හැටියට ගන්නෙ නැතුව, පවත්වාම ගන්නවා කියන අදහසට එන්නෙ නැතුව.

ඒ වෙනුවට එයා තේරුම් ඇති කරගන්නවා මේ ඇති කරගත්ත ආශාවත් හෝ කැමැත්තත් ඇත්තටම සංකල්පයක් විතරයි නේද කියලා, අත්දැකීම් බහුලව තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්නව. ඒ සංකල්පය ඇත්තටම කියනව නම් කැමැත්ත කියල කියන ඕනෑ කියන එකට විතරක්මත් නෙවෙයි අයිති වෙන්නේ. යම්කිසි දෙයක් එපා කියල කියනව නම් එතන තියෙන්නෙත් කැමැත්තක්ම තමයි. එපාවට කැමතියි. අකමැත්තට කැමතියි.

මෙන්න මේ කාරණාවල් ටික හඳුනා ගන්න වුනාම පින්වතුනි, හෝ එවන් වූ දේවල් හඳුනා ගන්න නම්, ඇත්තටම කියනවා නම් ශරීරය තුල අපිට කිසිම කිසි කරදරයක් නැතුව, මෘදු හැටියට, සැහැල්ලු හැටියට දැනකියා ගන්න පුළුවන් තත්වයක් තියෙන්න ඕන නේද?

එහෙම තිබ්බොත් තමා අපි දකින දේවල්වලට තේරුම් ගන්න දේවල්වලට තියන බාහිර බලපෑම, නැත්නම් තණ්හාවේ තියන ඇඟිලි ගැහීම හොයා ගන්න පුළුවන් වෙන්නෙ. චිත්ත සංඛාරයන් ටික තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න කලින් බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා,

"ප්‍රීති පටිසංවේදී අස්සසිස්සාමීති සික්ඛති

පස්සසිස්සාමීති සික්ඛති

සුඛ පටිසංවේදී අස්සසිස්සාමීති සික්ඛති පස්සසිස්සාමීති සික්ඛති" කියල.

කායිකව තියන සැහැල්ලුව, සංතෝසය, ඒ දේ බුක්ති විඳ ගනිමින් එයා ආශ්වාසය දකිනවා, ප්‍රාශ්වාසයත් දකිනවා. ඒ වගේමයි චෛතසිකව එයාට තියන සැහැල්ලුව සහ නිදහස අර ඊට කලින් තිබ්බ වගේ තියන මානසික කලහකාරී බව නැති, "අර දේටත් යන්න ඕන මේ දේටත් යන්න ඕන" එහෙම නැති නම් "අර දේත් මට එපා මේ දේත් මට එපා" ආදී වශයෙන් ගත්ත, නැත්නම් "ඒක ඕන මේක එපා, මේක ඕන අරක එපා" එහෙම ගත්ත දෙයින් නිදහස් වෙච්ච, බොහොම නිකැළැල් හිතක් එක්ක භාවනාවට අඩිය තියනවා කියන ඒ අවධානයට ආවට පස්සෙ තමයි චිත්ත සංඛාරය ගැන තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන්නෙ.

හේතුව තමා එවන් වූ අවධියකදි තමයි අපිට තේරෙන්න ගන්නේ මේ කාරණාවන් වලට හිතේ තියන බලපෑම් ටික මොනවද කියල. හරි ලස්සනයි මේ යන විදිහ.

හැබැයි මේ කියන විදියට ශරීරය මෘදු සැහැල්ලු කරගත්තා වුනාට පින්වතුනි, ඒක සියයට සියයක් අපේ චිත්ත සන්තානය මෘදු වුනා සැහැල්ලු වුනා නම් නෙවෙයි. ආන් ඒ කොටස් ටික කරගන්න තමා ඊළඟට තථාගතයන් වහන්සේ අපිට භාවනාවෙදි කියල දෙන්නෙ.

ඒ ටික අපිට හරියට කරකියා ගන්න හම්බ වුනොත් එහෙම බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා චෛතසිකව එක එක දේවල්වලට අපි හදාගෙන තියන අල්ලා ගැනීම, තියාගන්න උවමනා කරන බව, මගේ කරගන්න ඕන බව අපිම හඳුනා ගනීවි. පස්සෙදි ඒවා හඳුනා ගනිමින් බැහැර කරල දාවි.

මේකෙන් කියවෙනවා යම්කිසි දෙයක් හඳුනා ගන්න බව වගේම ඒ දේ පසුකාලීනව බැහැර කරන බව. හැබැයි මේකෙන් කියන්නෙ නෑ හඳුනා ගත්ත සැනින්ම බැහැර කල යුතුයි කියලත්. සූත්‍රයේ දේශනා කරන්නේ,

"චිත්ත සංඛාර පටිසංවේදී

අස්සසිස්සාමීති සික්ඛතී

පස්සසිස්සාමීති සික්ඛතී"

කියල ඉස්සෙල්ල කියලා ඊළඟටයි කියන්නේ,

"පස්සං භය චිත්ත සංඛාරං" කියල.

ඔය වගේමයි ඔය සමාන අත්දැකීමක් අපි මීට කලින් අත්වින්ඳා කායිකව තියන "සබ්බකාය පටිසංවේදී" කියල. ඊට පස්සෙ කිව්වා "පස්සං භයං කාය සංඛාරං" කියලා. එතකොට මූලිකව මේ ශරීරය තුල සංඛාරයක් තියනවා, සකස් කරගැනීමක් තියනවා, ධරත, රළු බවක් තියනවා හෝ අන්න ඒ වගේ තියන කරණාවල් ටික හඬුනා ගන්න ඕන ඉස්සෙල්ලම, බැහැර කරල දාන්න කලියෙන්.

මේ ටික හඳුනා ගත්තට පස්සෙ තමා බැහැර කරල දාන වැඩේ පටන් ගන්නෙ. ඇත්තටම කියනව නම් ඒකෙ බැහැර කරල දාන්න තියෙන්නෙත් අපි හඳුනා ගත්ත හින්ද තමයි. එහෙම නැති වුනොත් අපි මොකද කරන්නේ කල්පනා කරන්න පටන් ගන්නව. "හා...මේ දේ අනිත්‍යයි, මේ දේ අනාත්ම කර ගන්න හෝ මේ දේ දුකයි, මේ දේ මෙහෙම මෙහෙමයි, නාම රූපයි" ආදී වශයෙන්. කොහොම හරි කමක් නෑ. එහෙම වුනාම ආපහු ගිහිල්ල වැටෙන්නේ අපි හිටපු අර මුල්ම ලෝකෙට තමයි. කල්පනා කරන සාමාන්‍ය තැනට.

හැබැයි ඊට ගොඩාක් මෙහා, ඒ අවධීන් ටික ඔක්කෝම වගේ පහු කරලා තමයි යම්කිසි දෙයක් දිහා මධ්‍යස්ථ වූ මතධාරීත්වයෙන් බලාගෙන ඉන්නව කියල කියන නිකැළැල් තැනකට අපි ඇවිල්ල තියෙන්නේ. මේක ඇතුලෙත් කැළැල් තියෙන්න පුළුවන් කාරි නෑ.

හැබැයි මේකෙන් කියන්නේ කල්පනා කරන එක නෙවෙයි වැදගත් වෙන්නේ, ඉවසන එකයි. බලාකියාගෙන ඉන්න එකයි. ඒක එතකොට අර මූලිකව බලාගෙන හිටියා කියන එකට වඩා ටිකක් ක්‍රියාන්විත වුනා. වැඩකටයුතු ගොඩක් කරන්න ඕන. මහා කාරණා සමුදායක් තියනවා. මෙන්න මේ ටික හඳුනා ගන්න එක පින්වතුනි අපේ තියන ඉවසීමට බාරයි.

මේ දේවල් ගැන අපි කොච්චර ශ්‍රද්ධාවක් ඇති කරගන්නවද? හෝ තමන් මේ දකින දේ ඒ දේමයි කියල තේරුම් ගන්න තමුන් කොච්චර උත්සාහ කරනවද? තමුන්ට කොච්චර ඒ දේ ගැන විශ්වාසයක් තියනවද? කියන එක මත තීරණය වෙනව.

තමන් වඩන වීර්යය මත මේ දේ තීරණය වෙනව. තමන්ට තියන සිහිය මත, තමන්ගේ හිතේ තියන තැන්පත්කම මත වගේම තමන් මේ කාරණාවල් දිහා අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම හැටියට බලන, දකින ස්වභාවය හෝ ප්‍රමාණය මත ඒක තීරණය වෙනව. අපි ඉතින් ඒක අනාගතයට බාර දෙමු, කොච්චරක් අපිට තීරණය වෙයිද කියන එක. අදට අපි භාවනාව ගැන හිතන්න බලමු. මූලිකව අපි ඒ කරපු ඒවටත් එහා ගියපු, මේකෙ අභ්‍යන්තරය තුල තව තවත් දකින්න ඕන කාරණා සමූහයක් තියනවාය කියල.

ඔන්න ඔය කාරණාවයි පින්වතුනි මට අද කියන්න ඕනකම තිබ්බෙ. මේක ටිකක් සංකීර්ණයි වගේ තේරෙන්න පුළුවන් එක්තරා මට්ටමකින්. අපි බලමු තව ටිකක් මේක විස්තර කරගන්න අනාගතයේදී.   

තෙරුවන් සරණයි !

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

භාවනා උපදෙස් 22

ආනාපානසති භාවනාව 05 කොටස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"ආනාපාන සතීයස්ස

පරිපුණ්ණා සුභාවිතා

අනුපුබ්බා පරිච්චතා

යථා බුද්ධෙව දේසිතා

සෝ ඉමං ලෝකං පභාසේති

අබ්භාමුත්තොව චන්දිමා තීති"

පූජනීය මහා සංඝ රත්නය ප්‍රධාන මෑණිවරුන්ගෙන් අවසරයි. ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාව කේන්ද්‍ර කරගත්ත අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය මාතෘකාව යටතේ පැවැත්වෙන විසිදෙවෙනි භාවනා වාරයයි අද දවසට යෙදිල තියෙන්නේ.

මේ පහුගිය විසි එක්වෙනි වාරය දක්වාම අපි සාකච්ඡාවට ලක් කලේ, සාකච්ඡාවට බඳුන් කලේ සතිමත් බව වැඩීම තුලින් භාවනාවේදී ආනාපාන සතිය පුරුදු කිරීමේදී අපිට මුණ ගැහෙන කාරණාවල් සහ ඒ මුණ ගැහෙන බාධකයන් හරිහැටි හඳුනා ගන්නෙ කොහොමද? ධර්මානුකූලව විසඳගන්නෙ කොහොමද? කියන කතාවයි අපි ඉගෙන ගන්නට උත්සාහවන්ත වුනේ.

ඉතින් සූත්‍රයත් එක්ක කතා කරල බැලුවහම අපිට පුළුවන්කමක් හම්බ වුනා පසුගිය වාරය වෙනකොට සාකච්ඡාවට බඳුන් කරන්නට "සබ්බකාය පටිසංවේදී" කියන කොටසත් "පස්සංභය කාය සංඛාර" කියන කොටසත් කියන මේ කාරණාවල් දෙකෙහි අවසානයක් වගේ දකින්න අපිට අවස්ථාව හම්බ වුනා.

ඉතින් අද දවසට ගන්න ප්‍රස්ථුතයත් පහුගිය සතියෙන්ම ගත්තොත් පින්වතුනි තථාගත ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනාකොට වදාළ සද්ධර්මය උන් වහන්සේ දේශනා කලේ එක අරමුණක් අරඹයාමයි. එක දිශානතියක් දෙසට යොමු කරගෙනමයි. එක ඉලක්කයක් සඳහාමයි. ඒ දේ නම් නිර්වාණ ශාන්තියයි. එවන් වූ නිවනක් සාක්ෂාත් කරගන්නට, එවන් වූ සැනසීමක් ලඟා කරගන්නට කියාදෙන දහම කොහෙන් ඇල්ලුවත්, කොහෙන් ස්පර්ශ කලත්, ඒ දහම තුලින් ලැබෙන හරය, ලැබෙන ප්‍රයෝජනය, ඵලය නිවන කියන අවසානය දක්වා ගමන් කරන බවයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ. ධර්මයෙහි සඳහන් වෙන්නේ.

එතකොට මේ කියන දහම කවුරුහරි කෙනෙක් පුරුදු කරන්න පටන් ගන්නවා නම් තමන්ට තේරෙන යම් වූ ප්‍රමාණයකින්, ඒ ඒ ප්‍රමාණයෙන් ඒ ඒ කෙනාට විශාරද වෙන්නට, විචක්ෂණ වෙන්නට, විශේෂඥ වෙන්නට අවස්ථාවක් හම්බ වෙනවා. ඉස්පාසුවක් ලැබෙනවා. ඒක ස්වභාවිකයි.

තථා තථා විහරංතං තථත්තාය උපනිස්සතී

කියන ගාථාවෙ හැටියට අපි පුරුදු පුහුණු කරන ස්වභාවයේ හැටියට අපේ ඊළඟ තත්වයකට අපේ හිත අපිව පත් කරනවා. ඒක සාමාන්‍යයි. ඒක ස්වභාව ධර්මය. හැබැයි මේ දේට තථාගතයන් වහන්සේ එකතු කරනවා විචක්ෂණභාවය කියන දේ. අත්දැකීමත් එක්ක ලබා ගන්නා වූ දැනුම කියන මේ කාරණේ එකතු වුනහම, ඕක තවත් විදියකින් කියනවා නම් සම්පජන්‍යය එකතු වුනාට පස්සේ, එහෙම නැතිනම් යෝනිසෝමනසිකාරය එකතු වුනාට පස්සේ අපි තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න පටන් ගන්නවා මේ කාරණාවන්හි තියන සත්‍ය අසත්‍යතාවය හෝ වැරදි නිවැරදි බව මොකද්ද කියලා.

සතිමත්බව වැඩීම කියන කාරණාව ගත්තහම ඔය දේ පුරුදු කරන්න පටන් ගත්තට පස්සෙ තමයි පින්වතුනි කාලයක් යනකොට අපිට තේරෙන්න පටන් ගන්නේ, අපි අනිත්‍යතාවය කියන දේ හදාරල තියෙන්න පුළුවන්, ඉගෙනගෙන තියෙන්න පුළුවන්, දැනගෙන තියෙන්න පුළුවන්, පොතේ පතේ භාෂාවෙන් දුක්ඛතාවය කියල කියන දුක ගැන අහල තියෙන්න පුළුවන්, කියවල තියෙන්න පුළුවන්, ඇහැට දැකල තියෙන්නත් පුළුවන්, අනාත්මය පිළිබඳ මහා ලොකු විශ්ලේෂණ කරන්න පුළුවන්, හැබැයි සතිපට්ඨානය වඩනකොටයි අපිට අහු වෙන්න පටන් ගන්නේ එක ක්ෂණයක් පාසා මම ගොඩක් වෙලාවට කරන්නේ දේවල් නිත්‍ය විදියට ගන්න එකයි, සැප හොයාගෙන සුඛ හොයාගෙන සැපයක් බලාපොරොත්තු වෙන එකයි, මට ඕන විදියට මේ දේවල් පාලනය කරන එකයි කියන එක තේරෙන්න ගන්නවා කාලයක් යනකොට.

ඒ දේ තේරෙන්න කාලයක් තිස්සේ එකම කාරණාවක් මත තමන්ගේ අවධානය පවත්වාගෙන ඉන්න පටන් ගන්න ඕන. එහෙම වෙනකොටයි අපිට තේරෙන්න පටන් ගන්නේ මේවාගේ සමහර සමහර කොටස්වලට හෝ බොහෝමයක් දේවල්වලට මම නිත්‍ය සංඥාවයි එකතු කරල තියෙන්නේ, මම බලල තියෙන්නේ නිත්‍ය සංඥාව තුලිනුයි, අනිත්‍ය සංඥාව තුලින් නෙවෙයි. මම සැපතකුයි හොයල තියෙන්නේ. මම මේ දේවල් පාලනය කරන අදහසකුයි හිත යට තියාගෙන ඉඳල තියෙන්නේ කියල තේරෙන්න, පේන්න, දකින්න පටන් ගන්නව.

තථාගතයන් වහන්සේගේ දේශනාවේ පින්වතුනි තියන සුවිශේෂත්වය තමයි, මේ දහමට එන කෙනාට හෝ මේ දහම තුල ජීවත් වෙන කෙනාට උත්තරයක් දෙන්නෙ නෑ. උත්තර නෑ ප්‍රශ්නය මෙන්න මේකයි කියල මනාකොට පෙන්නල දෙනව විනා. ඒකයි නිවන කියල කියන එක අවබෝධයක් වෙන්නෙ. ඒක දැනීමක් නෙවෙයි, ඉගෙනීමක් නෙවෙයි, නිවන අවබෝධයක්.

අපි අවබෝධ කරන්න පටන් ගන්නවා මම අසවල් කාරණාව නිත්‍ය වශයෙන් ගන්නවා, අසවල් කාරණාව සැප හැටියට ගන්නවා, අසවල් කාරණාව මගේ හැටියට ගන්නවා, ඒ වගේමයි අසවල් කාරණාව අසවල් ප්‍රමාණය තාක් අනිත්‍යය වශයෙන් බලන්න ස්වභාවයෙන්ම ඉගෙනගෙන තියනවා, ඒ දේ සැපතක් හොයන්න හෝ මට ඕන විදියටම පාලනය කරන්න මම උත්සාහ නොකරන මට්ටමකුත් තියනවා කියලා තේරෙන්න පටන් ගන්නවා. පේන්න පටන් ගන්නවා.

මෙවන් වූ අවධියකට අපේ හිත පත් වුනාට පස්සේ තමයි අපිට අවස්ථාව හම්බ වෙන්නේ පින්වතුනි, ඔය කියන සංස්කාරයන්ගේ නිරෝධයක් දකින්න. කායිකව ඇති කරගෙන තියන යම්කිසි වූ සකස් කිරීමක් තියනවා නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ භාවනා යෝගාවචරයාට මුලින්ම උගන්වනවා ඔය කායිකව කරගෙන කියන සකස් කිරීම්, නුවමනා සකස් කිරීම් ටික හදා ගන්න කියල, මට තේරෙන හැටියට ආනාපාන සති සූත්‍රයේ.

ඒක ඒ විදියට කරන්න ඉගෙන ගන්න හාදයාට ඊළඟට තමන්ගේ ශරීරය තුල පුදුමාකාර සැහැල්ලුවක් සහ ඉස්පාසුවක් දකින්න හම්බ වෙනවා, අර ඊට කලින් තිබ්බ තරම් වද වේදනාවල් දුක් දොම්නස්වලින් නිදහස් වෙච්ච ශරීරයක් එක්ක.

මෙවන් වූ අවධියකට අවතීර්ණ වෙනකොට කය දිහා බැලුවත් බොහොමම පස්සද්ධිය සහ මෘදු ගුණයක් පවතින, මෘදු ගුණය පිටාර ගලා යන තරමේ පවා ඉස්පාසුවක් සතුටක් ගලාගෙන යන්න පුළුවන් ප්‍රීතියක්. එවන් වූ ප්‍රීතියක් එක්ක තමන්ගේ හිත දිහා බැලුවා වුනත් එහෙම නැතිනම් චෛතසික ස්වභාවය හඳුනා ගන්න උත්සාහ කළා වුනත් එවන් වූ අවධියක තමන්ටම තේරෙන්න පටන් ගන්නවා තමන්ගේ චෛතසික ස්වභාවය පවා බොහෝම මෘදු, සැහැල්ලු, මටසිළුටු, සාමකාමී, සංතෝසදායි මට්ටමක, ස්ථරයක පවතිනවාය කියලා.

හැබැයි මේ දේ වෙන්න නම්, මේ දේ ඇති කරගන්න නම්, අපිට හැකියාවක් තියෙන්න ඕන, තිබිය යුතුමයි අපි නිත්‍ය හැටියට ගන්න හෝ මේ විදියටම තිබිය යුතුයි කියල හිතන, අදහස් කරන කාරණා අනිත්‍ය වශයෙන් දකින්න පුළුවන්කමක් තියෙන්න ඕන.

හැබැයි මෙවන් වූ තත්ත්වයකට අපේ හිත පරිවර්තනය වෙනකොට, ඒ දැනෙන වේදනාව නැත්නම් ඒ දැනෙන සුඛය, ප්‍රීතිය මේ දෙක අපි එක්තරා මට්ටමකින් නිත්‍ය හැටියට අල්ලනව වෙන්න පුළුවන් ආපහු. අර කලින් තිබිච්ච දේට අනිත්‍යතාවය හෝ දුක්ඛතාවය නැත්නම් අනාත්මතාවය දාන්න අපිට පුළුවන්කමක් හම්බ වුනාට, අපි හිතට කියල දීල තිබුනාට, අළුතෙන් එන මට්ටමට මේ දේ දාන්න මේ දේ ක්‍රියාත්මක කරන්න හෝ අළුතෙන් දකින මේ ස්ථරයත් අනිත්,‍ය දුක්ඛ, අනාත්ම කියන ත්‍රිලක්ෂණය හරහා දකින්න අපි අපේ ඇහැට, අපේ ජීවිතයට, අපේ සන්තානයට තාමත් අපි හුරු කරල දීල නැති වෙන්න පුළුවන්.    

මේක හින්දා ඒ මතුවෙන දේවල් අපි නිත්‍ය වශයෙන් ගනීවී. සැප හැටියට ගනීවී. පාලනය කරන්න පුළුවන් කියල ගනීවී. මේක හන්ද තමයි ගොඩාක් භාවනා යෝගාවචරයෝ ඔය භාවනා කමටහන් වාර්ථා ඉදිරිපත් කරනකොට කියන්නේ,

"හාමුදුරුවනේ එක්තරා දවසක භාවනා කරගෙන යද්දී බොහෝම ලොකු සංතෝසයක් දැනුන ශරීරයට. බොහෝම ලොකු ප්‍රීතියක් දැනුනා. මගේ ජීවිතේට ඒක දැනිල තිබුනෙ නෑ. හරීම ෂෝක්. ඇහෙන් කඳුළු කඩාගෙන වැටෙන්නත් පටන් ගත්ත."

සමහර විට ඔහොමත් කියනව. ඊළඟ දවසෙදි මේ ගොල්ලො කියනවා,

"හාමුදුරුවනේ එදා ඒක වුනාට ඊළඟ දවසෙ නම් මේක වුනේ නෑ."

ඔන්න ඔතනයි මේකෙ තියන ගැටළුව. මුලින් දවසේදී අපි මේ ඇති වුනු කායික ස්වභාවය හේතුවක ඵලයක් හැටියට දැක්කා වුනාට, ඊළඟ දවසේදී ඒ හේතුව ගැන හිතන්න යන්නෙ නෑ, ඒ ඵලය ගැන විතරක් හිතනවා. හේතුව මොකද්ද?

ධරත හැටියට තිබිච්ච, රළු හැටියට තිබිච්ච, සකස් කරගෙන තිබිච්ච අපහසුතාවකින් යුක්ත වෙච්ච ශරීරය පහසුවකට ඇති කරගන්න, මෘදු කරගන්න, සැහැල්ලු කරගන්න ඒ යොදවපු පරිශ්‍රමය හින්දා තමා, ඒ යොදවපු උත්සාහය හින්දා තමා ඒ ප්‍රීතිය නිරාමිසව ඇති වෙන්න පටන් ගත්තේ. සුඛය නිරාමිසව ඇති වෙන්න පටන් ගත්තේ. ඒක අපිට හිතාමතා කරන්න පුළුවන් සීමාවෙන් එහා තියෙන එකක්.

හැබැයි දෙවනි වටයෙදි මොකද වුනේ? නිරාමිසව ඇති වෙන්න දෙනවා වෙනුවට ඒක මගේ උවමනාවෙන් කරන්න ආපහු පටන් ගත්තා. හැබැයි අර මුලින්ම තිබිච්ච කායික ස්වභාවයෙන්, කායික රළු ස්වභාවයෙන් අයින් වෙන්න අපි අනාත්මය භාවිතා කරා තමයි, අනිච්චතාවය භාවිතා කරා තමයි, නමුත් මෙතනදි ආපහු අමතක වෙනවා අර කියන මූලධර්මය මම පාවිච්චි කල යුතුයි කියල. ඒක හින්ද භාවනාවෙ ආපහු මුලට ඇදිල වැටෙනව.

මෙන්න මේක හින්ද පින්වතුනි එක්තරා මට්ටමකින් අපි සූක්ෂම වෙන්නත් ඕන භාවනාවෙදී. ඒ සූක්ෂමතාවය ඇත්තටම බුදුරජාණන් වහන්සේ විස්තර කරල දීල තියන විදියට විස්තර කරන එක ලේසියි වෙන එක එක දේවල් කියන්නෙ නැතුව. උන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ ඕනෑම අවස්ථාවක ඕනෑම වටපිටාවකදී භාවිතා කරන්න ඕන ක්‍රමය හැටියට,

"භාවේති බහුලීකරෝති ස්වාධීතිතං අධිට්ඨාති"

කියන න්‍යායයි. අපිට ඉස්සෙල්ලාම ශරීරයක ධරත නැත්තං රළු ඝන ස්වභාවය තේරෙන්න වුනාම ඒ දැනෙන ඝන රළු ස්වභාවය හඳුනාගෙන ඉන්න ඉගෙන ගන්න ඕන හෝ එවන් වූ ස්වභාවයක් මුළු ශරීරය පුරාම තියනවා කියල බලන්න මම කියන හැටියට නම් මුළු ශරීරය පුරාම බලන්න. මේධාවි හාමුදුරුවො කියන හැටියට නම් මේ ශරීරය සිසාරාම ඒ දේවල් තියනවා කියන එක දකින තාක් කල් සිහිය පුරුදු කල යුතුමයි.

අපි ඒකට බොහොම ඉක්මන් වෙලා, හදිස්සි වෙලා ඔය දේ අනිත්‍යයයි කියල දාන්න උත්සාහවන් වුනොත් පින්වතුනි අපිට හොයාගන්න බැරි වෙනව බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරපු ඔය

"සබ්බ කාය පටිසංවේදී"

කියන එක කොහොමද සිද්ධ වෙන්නේ සහ

"පස්සංභය කාය සංඛාර"

කියල කියන එකට කොච්චර වටපිටාවක්, වපසරියක් තියනවද කියල. ඉතින් ඒක හින්දා අපි භාවනාව තුලදී, මේ වැඩසටහනේදී නම් භාවනාව ගැන මම ඔය ඇත්තන්ට කියනවා "හා දැන් අහවල් තැන බලන්න, හා අහවල් තැන හිතාමතාම මතු කරගන්න" ආදී වශයෙන්. හැබැයි අහවල් තැන බලන්න හෝ අහවල් තැනට හිත ගන්න කියූ පමණින් ඔය ඇත්තොත් දන්නවා හිත එහෙම යන්නෙ නෑ කියල.

හිතට එතනට යන්න, හිතට එතනට කිට්ටු කරන්න, පැලපදියම් වෙලා ඉන්න ඒ හරියෙ තියන කාරණා ටික ධාරණය කරගන්න, ජීර්ණය කරගන්න යම්කිසි කාලයක් ගන්නව. මේක තමයි තථාගතයන් වහන්සේ දේශනාවෙදි දේශනා කරන්නෙ "ස්වාධීතං අධිට්ඨාති" කියල. එයාට මේක ස්වාධීනව කරන්න පුළුවන් වෙලාවක් වෙනකං අපි නැවත නැවත පුරුදු කළ යුතුයි. උත්සාහවන්ත වෙන්න ඕන. වීර්යය වඩන්න ඕන. අප්‍රමාදී වෙන්න ඕන.

මෙහෙම කරනකොට තමයි පින්වතුනි තේරෙන්නෙ අපි තුල වීර්යය කියන දේ ඇති වෙන්න පටන් ගන්නව කියල. තේරුනාද? මේවා කොහේදෝ ඉඳල ඇවිල්ලා එකපාරටම හිස මත කඩා වැටෙන ධර්මතා නෙවෙයි. මේවා අපි නිරන්තරයෙන්ම, උවමනාවෙන්ම, මනා දැනීමෙන් යුක්තවම භාවිතා කළ යුතු, පුරුදු කළ යුතු, හුරු කළ යුතු ධර්ම කාරණා. ගුණාංගයන්. අපිට තේරෙන්න පටන් ගනීවී ඒ විදියට කටයුතු කරනවා නම් අපි වීර්යය ඇත්තටම වඩන ස්වභාවය මොකද්ද කියල.

සාමාන්‍ය ලෝකයේදී කතා වෙන වීර්යයට වඩා භාවනාව තුලදී භාවිතා කළ යුතු වීර්යය ටිකක් වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. එවන් වූ වීර්යයක් භාවිතා කරන්න අපි අපේ හිතට උගන්වන කතාවක් තියෙන්න පුළුවන් උගන්වන රටාවක් තියෙන්න පුළුවන්. ඒකෙ එකක් තමා,

"භාවේති බහුලීකරෝති ස්වාධීතිතං අධිට්ඨාති"

ඒ තැනට වෙලා ඉන්න, ඒ තැනේ තියන දේට නැවත නැවත එන්න, ඒ තැනට ස්වාධීනවම ඇති වෙන්න හෝ පතිත වෙන්න කියන මේ කාරණාවල් සිදු කරන්න උගන්වනව වගේම ඊළඟට අපි ඉගෙන ගන්න ඕන ඒ දේවල් අතහැරල දාන්නෙ කොහොමද කියල, බැහැර වෙලා යන්නෙ කොහොමද හෝ බැහැර කරන්නෙ කොහොමද කියල.

මේක හරියට අපි කොහේ හරි ගමනක් යනව නම් එල්ලෙන තැනකින්, එක දෙයක් අල්ලගන්නෙ අනිත් දෙය අල්ලගන්න උවමනා හින්දයි. ඒ දේ හරියට අල්ලාගත්තා කියල තේරුනාට පස්සේ මේ දේ අතහැරල යනව වගේ වැඩක් මේක.

භාවනාව තුලදිත් පින්වතුනි අජාන් චා හාමුදුරුවෝ හරි ලස්සන කාරණාවක් කියල දෙනවා. ඕනෑම දෙයක් අල්ලගන්න කියල කියනවා අතහරින්න පුළුවන් ගාණට. අපි උත්සාහ කරන්න ඕන ඔන්න ඔය කියන කතාවේ තියන ගැඹුරාර්ථය හඳුනා ගන්න. භාවනාව තුල අපි ලබා ගන්නා වූ අත්දැකීම් අපි නැවත නැවත නැවත නැවත උරගාල බලන්න ඕන ආයෙ ආයෙ ඒ අත්දැකීම්වලට අපිට යන්න පුළුවන් වෙනවද කියලා.

ඒ වගේමයි ඒ අත්දැකීමට ස්ථිර හැටියටම නැතිනම් යම් විදියකට ස්වාධීනත්වයකින් එන්න පුළුවන් වෙන තත්ත්වයක් ආවට පස්සේ, ඊළඟට තේරුම් බේරුම් ඇති කරගන්න පටන් ගන්න ඕන මේ කාරණාවේ මොන කොටස්වලටද මම නිත්‍ය සංඥාව දාල තියෙන්නෙ. මේ කාරණාවේ මොන කොටස්ද මම සැප හැටියට දකින්නේ හෝ දරන්නෙ, මේ කාරණාවේ මොන අංගයන්ද ආත්ම හැටියට මම බුක්ති විඳින්න උත්සාහවන්ත වෙන්නෙ කියලා තේරුම් ඇති කරගන්න ඕන.

මේ විදියට තේරුම් බේරුම් ඇති කරගත්තාට පස්සේ අපිට පුළුවන්කම හම්බ වෙනවා පින්වතුනි ඒ තියන කාරණාවලින් නිදහස් වෙන්න. එතකොට ධර්මය භාවිතා කිරීම කියන දේ එන්න එන්න එන්න එන්න ගැඹුරු වෙනවා තමයි, නමුත් අනිත් පැත්තෙන් අපිට පුදුමාකාර විදිහේ විචක්ෂණ ඥාණයක් ගෙනැල්ල දෙනවා. දැනුමක් ගෙනැල්ල දෙනවා.

අපි හඳුනා ගන්න පටන් ගන්නවා මේ කරන කියන කටයුත්ත තුල තියන බැරෑරුම්කම මොකද්ද, සරල බව මොකද්ද කියල. ඒ ආකාරයට පුරුදු කරගෙන යන භාවනාවක් තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කරන හැටියට ඊළඟ ඊළඟ අවධීන් වලට පත් වෙනව.

"තතා තතා විහරංතං තතත්තාය උපනෙස්සතී"

යම් යම් ආකාරයට ඒ ඒ විදියට ජීවිතය පවත්වනකොට, පුරුදු කරනකොට ඒ අනුසාරයෙන් ඊළඟ තැනට හිත පැන්නවීම හිත ගමන් කිරීම සාමාන්‍යයෙන් සිද්ධ වෙන දෙයක්. ඒක ස්වභාවිකවම ස්වභාව ධර්මය තුලින්ම සිද්ධ වෙන කාරණාවක්. ඉතින් මෙන්න මේ වූ කාරණාව සිද්ධ වෙන්නට අර අපේ දැනුවත්භාවය එක්කම මේ දේ සිද්ධ වෙන්නට දෙන අධ්‍යයන කාලයයි භාවනා කාලය තුලින් සිදු කරන්නෙ. අන්න ඒ පුරුදු කිරීමයි අපි භාවනාවක් හැටියට පුරුදු කරන්නෙ.

ඉතින් මෙන්න මේ වගේ කාරණාවල් සිදු කරන්න අපිට පුළුවන්කමක් හම්බ වෙනකොට අපි දනීවි හෝ අපි දැක ගනීවි අපිට හිත එකඟ කරගන්ක ඕන ප්‍රමාණය කොච්චරක්ද අපිට මේ කාරණාවල් විදර්ශණා කරන්න ඕන නැත්නම් විශේෂයෙන් දකින්න ඕන ප්‍රමාණය මොකද්ද කියල. 

ඒකයි සතිපට්ඨාන භාවනා ක්‍රමයට කියන්නෙ යුගනන්ද කියල. මේකෙදි සමථය සහ විපස්සනාව කියන දෙක ඇත්තටම වැඩ කරන්නෙ එක හා සමාන කාලෙකදි කියල කිවුවොත් බොහෝ විට සමානයි නැත්නම් බොහෝවිට නිවැරදියි.

සතිපට්ඨාන භාවනාවේදී අපිට සමථය කියල කියන හිත තැන්පත් කර ගැනීමත් විපස්සනාව කියල කියන කරුණු කාරණා මැනවින් තේරුම් ගැනීමත් වටහා ගැනීමත් කියන කාරණා දෙකම අවධියෙන් අවධියට භාවිතා කළ යුතුම වෙනවා අනිවාර්යයෙන්ම. එකකට පස්සෙ එකක් හෝ එකක් විතරක් භාවිතා කරන්න පුළුවන්කමක් සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේදී කොහෙවත්ම නෑ.

මේ මාර්ගයේ ඉහළට ඉහළට ගලාගෙන යනකොට අපේ හිත තැන්පත් වෙලා තියන ප්‍රමාණයට අපිට විපස්සනාවක් හැටියට කරුණු කාරණා විශේෂයෙන් දකින්න පුළුවන් නුවණ ඇතිවීම වළක්වන්නත් බැහැ. අපේ හිතේ තැන්පත්කමක් නැති ප්‍රමාණයට විශේෂයෙන් කරුණු කාරණා නොතේරෙන බව කියන එක, ඒක සිද්ධ නොවෙන්න පුළුවන් තත්ත්වෙකුත් නෑ.

ඒක හින්දා අපි මේ කියන තථාගතයන් වහන්සේ දේශණා කරපු ආනාපාන සති සූත්‍රය භාවිතා කරනවා නම් (උන් වහන්සේ දේශණා කොට වදාළ ආකාරයට "අනුපුබ්බං පරිචිතා යථා" කියලයි කියන්නේ) එහෙම නම් ඒ කෙනාට හම්බ වෙනවා තමන්ගේ ජීවිතය තුල තිබිච්ච ඒ කඩතුරාවල් ටික අයින් කරගෙන, ඊළඟට යහපත් වූ ආලෝකයක් බුක්ති විඳින්න.

"සෝ මං ලෝකං පභාසේති අබ්බා මුත්තෝව චන්දිමා"

මුල් කාලයේදී අපිට භාවිතා කරන්න සිද්ධ වෙන්න පුළුවන් වළාකුලක් වගේ දෙයක්. අර ඉස්සෙල්ල කිවුව වගේ සාමාන්‍ය හුස්ම පොඩ්ඩක් පේන කෙනාට ශරීරයම හඳුනා ගන්න හිත හදාගන්න වෙනව. ශරීරයම හඳුනා ගත්ත කෙනාට තේරෙනව මේකෙ තියනවා ඕනාවට වඩා සකස් කරගැනීම් සමූහයක්. ඒ ටික බැහැර කරන්න සිද්ධ වෙනව.

ඒ ටික බැහැර කරගන්න කෙනාට ඊට වඩා පිවිතුරු වෙච්ච, ඊට වඩා සැපවත් වෙච්ච භාවනා ස්ථරයකට යන්න, අඩියකට යන්න, ගැඹුරකට යන්න අවස්ථාවක් හම්බ වෙනව. මේ දේ කරන්න මෙයාට සමථයත් එක්තරා වෙලාවක භාවිතා කරන්න සිද්ධ වෙනවා අනිවාර්යයෙන්ම. විපස්සනාවත් අනිවාර්යයෙන්ම භාවිතා කරන්න සිද්ධ වෙනව.

මේක නිකං එක විදියකට හිටියා කියල ඇති වෙන හෝ කවුරු හරි කෙනෙක් ගෙනැල්ල දෙන ධර්මතාවයක් හෝ ගුණයක් නෙවෙයි. මේක තමන් විසින් ප්‍රගුණ කරගත යුතු දෙයක්. හිතාමතාම උවමනාවෙන්ම දැනුවත්කමෙන්ම. අන්න ඒකයි ධර්මයෙහි තියන ගැඹුරාර්ථය. ධර්මයෙහි තියන ලස්සන.

මෙන්න මේ කියන කාරණාවල් පින්වතුනි අපිට පුරුදු කරන්න අවස්ථාවක් ලැබෙන එක බොහොම භාග්‍යයක් හැටියට සළකනවා. ඒ දේ ලබාගන්නටත් හැකි වෙන එකම එක භාවනා ක්‍රමය සතිපට්ඨානය විතරයි කියන එකත් මම කියන්න කැමතියි. අනිත් හැම එකකින්ම අපි මුලාශ්‍ර හදාගෙන, සීමා මායිම් හදාගෙන අපේ චින්තනය එක්තරා එක්තරා වටපිටාවල්වල, එක්තරා එක්තරා මටිටම්වල තියාගෙන, රඳවාගෙන ඉන්නව. ඉන් එහාට යන්න දෙන්නෙ නෑ.

හැබැයි සතිපට්ඨානය අපිට උගන්වනවා සීමාසහිත භාවයෙන් නිදහස් වෙලා අසීමාන්තික විදියට මේ හිතට ඉඩක් දෙන්න. හිත ඉල්ලන, හිතට අවශ්‍ය කරන විචිත්‍රත්වය දෙන්න. විවෘතත්වය දෙන්න. ඒ විදියට විවෘතව දකින දේ ගැනයි අපි මේ අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය කියන වචනය යටතේ කතා කරන්නෙ.

ඒ විදියට අපිට විවෘතභාවයක් හිතට දෙන්න පුළුවන්කම තියනවා නම්, එතකොට කරුණු කාරණා මනාකොට හඳුනා ගන්න අවස්ථාවක් හම්බ වේවි, යම් වෙලාවකද හිතට ඕන සමථය, යම් වෙලාවකද හිතට ඕන විපස්සනාව කියල.

මේක එතකොට අපි පුරුදු කරගෙන යන්නේ යුගනන්ද ක්‍රමයක් හැටියටයි. මේක හරියට කාසියක් උඩ දානව වගේ වැඩක්. කාසියේ වම් පැත්ත සහ දකුණු පැත්ත කියල කියන දෙකමයි උඩට යන්නේ. එක පැත්තක් බිම තියනකං අනිත් පැත්ත විතරක් නෙවෙයි. අන්න ඒ වගේ ගමනක් මේක.

ඉතින් අන්න ඒ විදියට සළකනකොට පින්වතුනි අපි අපේ හිත වඩාගෙන යන මේ ගමනේදී උත්සාහවන්ත වෙන්න ඕන මේ කරගෙන යන පුහුණුව තුල සජීවී වෙලා, කරුණු කාරණා මනාකොට හඳුනාගෙන කටයුතු ටික ඉදිරියට සිදු කරගෙන යන්න.

ඉතින් ආන් ඒ කියන කටයුත්ත කරගන්න රුකුලක් වෙන කාරණාවකුයි අද මට කියන්න ඕනකම තිබ්බේ. අපි බලමු අද කරන භාවනාවේදී සමහරක් විට මේ කාරණා අපිට කුළු ගන්වා ගන්න පුළුවන්කමක් හම්බ වේවි. එහෙම නැති වුනත් ඔය ඇත්තෝ ඔය ඇත්තන්ගෙ භාවනාවට චුට්ටක් මේක එකතු කරල බලන්න ඕන. තමන්ගේ භාවනාවේදී මේක ක්‍රියාත්මක වෙන්නෙ කොහොමද කියල තේරුම් ගන්නට උත්සාහ කරල බලන්නට ඕන. ඒ තුලින් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතයට යහපතක් සැලසෙනවා නම්, සාදු සාදු එය එසේම වේවා කියල මම බලාපොරොත්තු වෙනව.

සියළු දෙනාටම තෙරුවන් සරණයි !

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය

දේශනා අංක 1

සතිමත්බව වැඩීමේ පූර්ව කෘත්‍යය

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝතස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි

"ආතාපී සම්පජානො සතිමා විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං ති "

පින්වතුනි, මූලිකව ගත්තහම අපි දන්න මේ දහමේ අපි දැකල තියනව, අහල තියනව, සමථය සහ විපස්සනාව කියල දෙකක් ගැන සඳහන් වෙනව කියල. එතකොට පළවෙනියෙන්ම මම කියන්න සංතෝසයි, කියන්න ඕන, ඔය සමථය සහ විපස්සනාව කියන දෙකම සතිය වැඩීම තුලින් දියුණු වෙන විත්තිය බුදුරජාණන් වහන්සේ කියල දීල තියනවා සූත්‍රවල. ඔය ඇත්තන්ට කැමති නම් හොයල බලන්න පුළුවන්.

ඒ කියන ගමනේදී එහෙම නම්, සතිය වැඩීමේ මූලාරම්භයේ ඉඳලම හිතේ තැන්පත්බව කියන සමථයත්, කරුණු කාරණා නිවැරදි ආකාරයෙන් දැන ගන්නවා, දැක ගන්නවා, තේරුම් ගන්නවා, අවබෝධ කරනවා, කියන විදර්ශනාව හෝ විපස්සනාවත්, එහෙම නැත්නම්, අනිත්‍යතාවය, දුක්ඛතාවය සහ අනාත්මතාවය අපි තේරුම් ගන්නට පටන් ගන්නවා. ඒ කොහොමද?

සිහිය වැඩීමේ මුල ඉඳලම යන අවධානය හින්දා.

එතකොට සතිපට්ඨානය කියන මේ ක්‍රමය තුලදී ප්‍රධාන තැන දෙන්නේ පින්වතුනි, සිහියටයි. ප්‍රධාන තැන දෙන්නේ, අවධානය යොමු වන දෙයටයි.

නමුත් මීට පෙරාතුව අපේ ප්‍රධාන අවධානය හෝ අපේ මූලික අභිප්‍රාය, අපේ මූලික උවමනාකම අපේ උවමනාවට සිද්ධ වුනා වෙන්න පුළුවන්. මගේ කැමැත්තට සිද්ධ වුනා වෙන්න පුළුවන්. මගේ මනාපයට සිද්ධ කලා වෙන්න පුළුවන්. 'මගේ' කියන ඒ තැනිනුත් නිදහස් වෙලා, 'මගේ මනාපය' කියන එකෙනුත් නිදහස් වෙලා, බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට කියල දෙනවා, උගන්වනවා උන් වහන්සේගේ අර සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක් මුළුල්ලේ තියන අත්දැකීම් ගොන්නත් එක්ක එක්කාසු කරගෙන, වර්තමාන මොහොතේ ජීවත් වෙන්න පුළුවන් නම්, එහෙම නම් මගේ කියල දෙයක් වර්තමානයේ නැහැ කියල කියනවා.

මීට කලිනුත් කිවුව වගේ අපි මේ වැඩසටහන පටන් ගන්න කලියෙන් ඔය ඇත්තො ධර්ම සාකච්ඡාවක් කලා. දැන් එව්ව අතීතයට ගිහිල්ල තියෙන්නෙ. අපිට ඒක පනවන්න පුළුවන් අතීතයක් හැටියට. ඒක වෙනම හදල පෙන්නන්න පුළුවන්. මේ වැඩසටහන නැත්නම් ධර්ම සාකච්ඡාව ඉවර වුනාට පස්සෙ තව යම්කිසි වෙලාවකින්  එතකොට අනාගතයක් තියනවා. හෙට කියල දවසක් තියනවා. තියෙන්න පුළුවන්. කොහොම නමුත් ඒක අතීතයට වැටෙනවා එතකොට.

හැබැයි වර්තමානය කියන එක තුල අර කියන විදිහෙ පැනවීමක් කරන්න විදියක් නැහැ. මොකද ඒක ගලාගෙන යන ප්‍රවාහයක් හින්ද. අතීතයක් සහ අනාගතයක් අතර තියන ඉතාම සුළු කාල පරිච්ඡේදය තමයි වර්තමානය කියල කියන්නෙ. ඔන්න ඔය වර්තමානය අපිට අල්ල ගන්න බැහැ, ගැට ගහගන්න බැහැ, මගේ කියල තියාගන්න බැහැ. පුළුවන් නම් ලොකු හපන්කමක්.

ඒ වර්තමානය තුල සිහිය පිහිටුවා ගැනීමේදී එහෙම නම්, ඔය කියන අනාත්මය එහෙම නැත්නම් ආත්මභාවයක් නැති ඒ අවබෝධය, ස්ථිරතාවයක් නැති එහෙම නැත්නම් අනිත්‍ය වූ ස්වභාවය තේරුම් ගන්නා බව, මේ ලෝකෙ දේවල් අල්ලගෙන ඉන්න බැහැ ඒ දේවල් වෙනස් වෙනවා කියන ඒ දුක් සහිත බව, දුක්ඛතාවය කියන මේ කාරණා, අපි අවබෝධ කර ගනිමින්මයි භාවනාව ඉදිරියට සිදු කරගෙන යන්නෙ. එහෙම නැත්නම් සිහිය ඉදිරියට පුරුදු කරගෙන යන්නෙ.

එතකොට පින්වතුනි, මං අර මුලින් කිවුව වගේ අපි ඉගෙන ගන්නකොට සිහියට ප්‍රධාන තැනක් දෙන්න ඒක නම් අපේ භාවනාව වෙන්නෙ, එහෙම නම් අපි ඒ විදියට සිහියට ප්‍රධාන තැනක් දෙන්න දෙන්න දෙන්න දෙන්න, ඒකට යොමු වෙන්න යොමු වෙන්න, නැඹුරු වෙන්න නැඹුරු වෙන්න, අපේ ජීවිතය තුල සමථ ගුණයත් විපස්සනා ගුණයත් කියන මේ කාරණා දෙකම වැඩන්න පටන් ගනීවි. ඕකට ධර්මයේ කියනවා 'යුගනන්ද' කියල.

එතකොට මූලිකව ඉඳලම අනාත්මයට තට්ටු කරනවා නම්, අනාත්මය ස්පර්ශ කරනවා නම් මේ කියන සිහිය, අපි වර්තමානය තුල කරන කියන දේවල් වලට අවධානමත් වෙන එකයි ඊළඟට අපිට කරන්න තියෙන්නෙ. එහෙම නැත්නම් මට වරහන් ඇතුලෙ කියන්න පුළුවන්, අපි සිහිය පුරුදු කරනවා කියල ඇත්තටම මේ කරන්නෙ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අර දුකෙන් නිදහස් වෙන ඒකායන මාර්ගය වෙච්ච ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය පුරුදු කරනවා කියන එකයි.

එතකොට ඔය ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය තුල තියන කාරණා අටම මේ සතිය තුල, සතිපට්ඨානය පුරුදු කිරීම තුලින් අපේ ජීවිතවල ගොඩ නැංවෙන්න පටන් ගන්නවා. අපි පොඩ්ඩක් බලමු ඒක වෙන්නෙ කොහොමද කියල.

පළවෙනිම ක්‍රමය තමයි ඇත්තටම කියනව නම් අපේ ජීවිතවල යම්කිසි විදියක සංවරභාවයක් තියෙන්න ඕන. යම්කිසි විදියක සුරක්ෂාත භාවයක්, සීමා සහිත භාවයක් තියෙන්න ඕන. අන්න ඒකට සීලවන්ත වෙනව නම් හොඳයි ඉතින්. ඒක ලේසියි. සීලවන්ත වීමත් එක්ක හරි ලේසියි මේ සිහියට යන්න. සිහිය සම්බන්ධයෙන් වැඩකටයුතු කරන්න, සතිමත් වෙන්න හරිම ලේසියි.

ඔය සිහිය එතකොට ගලාගෙන යන්න පුළුවන් පැති සාමාන්‍ය ජීවිතේ ඉඳලම අපි කරන්න පටන් ගත්තොත් එහෙම, අපි හිතනවා භාවනාව තුලදි විතරයි, එහෙම නැත්නම් පර්යංකයට වාඩි වුනහම නැත්නම් ආසනේක නැත්නම් වාඩි වුනාම විතරයි, පර්යංකයෙදි විතරයි හෝ සක්මන් මළුවේදි විතරයි අපි මේ භාවනාව කරන්නෙ, එහෙම නැත්නම් සිහිය පුරුදු කරන්නෙ කියල හිතනවා නම්, ඒක එතකොට ඒ කියන අවස්ථාවට විතරක් ආවේණික වෙච්ච කාරණාවක් විතරක් වෙනවා. ඒ වුනාට බුදු පියාණන් වහන්සේගේ දේශනාව තමයි

"ඒකායනෝ අයං භික්ඛවේ මග්ගෝ සත්ථානං විසුද්ධියා සෝක පරිද්දවානං සමතික්කමාය දුක්ඛ දෝමනස්සං අත්ථංගමාය ඥායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්චකිරියාය"

එතකොට අපි හිතන්න නරකයි අපිට දුක් දොම්නස් ඇති වෙන්නේ, සෝක සන්තාපයන් ඇති වෙන්නේ භාවනාව තුලදීම කියල. සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපි ඕනෑ තරම් ඒ වගේ දේවල් වලට මුහුණ දෙනව. එතකොට ඒ හැම එකක්ම තුලින් නිදහස් වෙන්න පුළුවන් බව, ඒ හැම එකකින්ම විමුක්තියක් ලබන්න පුළුවන් බව, නිදහසක් නිවීමක් සැනසීමක් ලබන්න පුළුවන් බවයි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට ඉඟි කරල පෙන්නල දෙන්නෙ හරියට දරුවෙක්ට කතා කරනව වගේ

"පුතා ඔයා මෙන්න මේක කරන්න. මේක කරොත් එහෙම ඔයාට දුකක් නැතුව තැවුලක් නැතුව ඉන්න පුළුවන්. ඔයාට හිතේ දුකක් හරි ශාරීරික දුකක් හරි තියනව නම් ඒවගෙන් නිදහස් වෙලා ඒවගෙන් බැහැර වෙලා සැනසිල්ලේ ජීවත් වෙන්න පුළුවනි"

කියලා අපිට ආරාධනා කරල දෙනවා. ඒ වෙන මොකක්වත් කරන්න නෙවෙයි. සිහියෙන් ජීවත් වෙන්න කියල. එතකොට සාමාන්‍ය ජීවිතේ ගැන කතා කරද්දී ඔය ඇත්තන්ට මම යෝජනාවක් කරනවා, අපි කතාබහ කරනකොට අපේ කතාව සමහරක් වෙලාවට හැඟීම්බර භාවයක් එක්ක එකතු වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. සමහරක් වෙලාවට ඉරිසියාවක්, තරහක්, වෛරයක්, ප්‍රතික්ෂේප කිරීමක් විශේෂයෙන්ම, අකමැති බවක්, ආදී කියන හෝ ඊටත් වඩා වෙනස් විදිහේ මාන්නයක් වෙන්නත් පුළුවන්, අන්න ඒ වගේ කෙලෙස් එක්ක යට වෙලා කතාබහ වෙන්නත් පුළුවන්. සමහරක් වෙලාවට සාමාන්‍යයෙන් එදිනෙදා ජීවිතේ වැඩකටයුතු කරද්දි හරි අපි යම්කිසි දේකට නුරුස්සනා බවක් තියනව නම් එතකොට කතා කරන වචනවල ස්වභාවය ඊට වඩා චුට්ටක් වෙනස්. ඒ නුරුස්සනා ස්වභාවය හා සම්බන්ධ වෙච්ච ඒ හා යන වචන කතා කරන්න අපි හුරු වේවි, පුරුදු වේවි.

මේ සිහියේ දියුණුවත් එක්ක මයෙ පුතා, අපේ අවධානය අපි ගාවට එන්න එන්න අපි අවධානමත් වෙන්න පටන් ගනීවි, අපි කතාබහ කරන වැඩ ගැන කතාබහ කරන වචන ගැන පවා. එතකොට මගේ යෝජනාව තමයි මේ සතිපට්ඨානය පුරුදු කරන්න පටන් ගන්න විදිහට කතාබහ කරන ඇත්තො හැටියට, ඒ දේ පුරුදු කරන්න උත්සාහවන්ත වෙන ඇත්තො හැටියට, මම මුලදිම කිවුවා සතිය පුරුදු කරනකොට, මේ සිහිය පුරුදු කරනකොට, සතිපට්ඨානය වැඩීම තුලින් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයම සම්පූර්ණ වෙනවා කියල කතාවක්.

එතකොට සිහිය පුරුදු කරගෙන අපිට පුළුවනි අපේ වචන මිත්‍යාවාචා හැටියට තියෙනවා කියල හිතමුකො. අපි හිතමුකො අපි නොහිතා නොදැන අපේ අතරින් අපි අමනාප වෙච්ච වෙලාවකට හරි අමනාපය ඇති වෙන විදියට කතාබහක් එළියට ගියා කියල. මගේ යෝජනාව මේකයි මේ භාවනාව කියල දෙන හාමුදුරුවො හැටියට ගුරුවරයා හැටියට එක පැත්තකින්, මා පුතා ඒ වචන ටික ආපහු කියන්න. සමාව ඉල්ලල ඒ වැරදියට කියපු වචන ටික ආපහු කියන්න. මේකට කියමු 'ලත් තැන ලොප් කරනව' කියල. මිත්‍යා වාචාව සම්මා වාචාවෙන් වහල දානව.

මිත්‍යා අෂ්ටාංගික මාර්ගය සම්මා ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය බවට පරිවර්තනය කර ගන්නවා. එතකොට ඔය ඇත්තෝ භාවනාව කියන දේ පුරුදු කරල තියෙන්නෙ භාවනා මෙට්ටෙදි විතරක් නෙවෙයි. සාමාන්‍යය ජීවිතේදි පවා සිහියට ප්‍රධාන තැන දීල තියෙනවා. අර 'ආතාපි' කියන එකේ තේරුම වෙන අර 'කෙලෙස් වලින් නික්මීම', ඒ 'කෙලෙස් වලින් විනිර්මුක්ත වීම', එහෙම නැත්තම් තිබිච්ච අකුසල් තියෙනව නම් ඒ අකුසල් කුසලයෙන් වහල දැමීම, කියන ආන් ඒ අර්ථයට අපිව ටික ටික ටික ටික කිට්ටු වෙන්න පටන් ගනීවි.

එතකොට මගේ යෝජනාව තමයි, ඔය ඇත්තො දෛනිකව කරන කතා බහේදි, මොකක් හරි අවස්ථාවකදි තේරුනොත් එහෙම මගෙ වචනය පොඩ්ඩක් වැරදුනා කියලා, කාට වුනත් කමක් නැහැ ආයෙත් වතාවක් ඒ වචනය නැවතත් අරගෙන කියන්න.

පහුගිය කාලෙ ගැන ඇත්තටම කියනව නම් අපේ අම්මත් එක්ක කතා කරනකොට කාලයක ඉඳල පුරුදු වෙච්ච අර අමනාපයට කතා කරන ස්වභාවයක් මගේ තිබුනා. ඉතින් මම මේක විවෘතව කියන්න ඇත්තෙන්ම ලැජ්ජ වෙන්නෙ නැහැ. ඒක ඇත්ත කතාව හින්දා. පස්සෙ ඕක මම දන්නව අම්මාට කතා කලාට පස්සේ ඒ කතා කරන වචනවලින් අම්මත් දුක් වෙනවා. ඒ වචනෙ කිවුවහම මටත් දුකයි. ඒත් මම භාවනා කරන කෙනෙක් පැහැදිලිවටම. සිහිය ගැනත් කතාබහ කරන කෙනෙක්. නමුත් අර පුරුද්දෙන් මට නිදහස් වෙන්න බැරි වුනා. මෙන්න මේ කියන කාරණාව කරන තාක් කල්.

ඒ වචන ටික මෝඩ වචනයක් හැටියට එළියට ගියාට කමක් නැහැ, ලෝකෙට මෝඩකම කෙරෙන්න ප්‍රශ්නයක් නැහැ. "කුසලේන ඵිටීයතී" කියලයි කියන්නෙ බුදු හාමුදුරුවෝ. අපි ඒක කුසලයෙන් වහල දාන්න පටන් ගත්තොත් එහෙම, කුසල සහගත දෙයින් වහන්න උත්සාහ කලොත් එහෙම, අන්න ඊළඟ අවස්ථාවෙදි අපිට අවස්ථාවක් එනවා, opportunity එකක් එනවා අර විදියටම අකුසල් විදියටම මේ ප්‍රශ්නෙට මුහුණ දෙනවද? කුසල් ආකාරයට නැත්තං යහපත් විදියට වචනය කතා කරනවද? කියන එක. ඒක අපේ හිත අපිටම කතා කරල කියයි මොකද සිහිය දියුණු කරන හින්දා.

ඊළඟට දෛනිකව කතාබහ කරන වචන අතර ඔය ඇත්තන්ට කුළුපග විදියට කතා කරන ඇත්තන් ඉන්නව නම්, පුළුවන් නම්, සිහිය සම්බන්ධයෙන් කරන්න පුළුවන් කතාවක් දෛනික කතාවක් හැටියට අතරමැදට එකතු කර ගන්න බලන්න. සිහිය ගැන කතා කරන එක දෛනිකව කරන එක් දෙයක් බවට පරිවර්තනය කර ගන්න බලන්න. මේ කාරණාව මම කියන්නෙ අද සත්පට්ඨානය ගැන අපි මුල ඉදලම කතා කරමු කියල යෝජනා කරපු හින්දා. මට හිතුනා මේ විදියටම මේ මෙහෙම මෙහෙම ආකාරයෙන්ම ගියොත් එහෙම, මේකෙ හොඳ start එකක්, හොඳ ආරම්භයක් වගේම හොඳ ගමනක් අපිට යන්න පුළුවන් වේවි කියලා.

ඒත් එක්කම පුළුවන්කමක් තියෙනව නම් අනිත් අයවත් යොමු කරවන්න ඕන. සිහියෙන් වැඩ කටයුතු කරන එක, එහෙම නැත්තම් උවමනාවෙන් කතාබහ කරන එකේ තියෙන ආනිසංස පවා කියල දෙන්න. එතකොට තමන් දරන අදහස තුල තියෙන සෘජු භාවය "දිට්ඨිං උජ්ජුංකරෝති" කියල කියනව ඕකට, ඒ දෘෂ්ටිය සෘජු වෙන්න පටන් ගනීවි. තියෙන අඩුපාඩුකං තියෙනව නම් ඒව අයින් වෙලා යන්ට යාවි. නමුත් මේකෙන් කියන්නෙ නෑ, ඔය ඇත්තන්ටත් භාවනා වැඩසටහන් කරන්න කියල නෙමේ මේ කියන්නෙ හොඳේ. ඒ වුනාට තමන් එක්ක කුළුපගව ඉන්න ඇත්තන්ටත් පුළුවන් නම් උගන්නන්න බලන්න.

බුදු හාමුදුරුවො ඔය අංගුත්තර නිකායෙ හතරෙ සූත්‍රවල මං හිතන්නෙ, උගන්නනව මෙන්න මෙහෙම

"තමන් කවුරු හරි කෙනෙක්ට ආදරයක් කරනව නම්, මෛත්‍රියක් දක්වනව නම්, සේවයක් කරන්න ඕන නම්, සලකන්න ඕනකමක් තියෙනව නම්, ඒ අයව වහ වහාම සතර සතිපට්ඨානයට යොමු කරවන්න, සතර සතිපට්ඨානය හුරු කරන තැනට නැඹුරු කරවන්න"

කියල තියෙනවා. එහෙම නැත්තම් පිහිටුවන්න කියල තියෙනවා. ඉතින් ඔය ඇත්තෝ මේ කියන සත්පට්ඨානය, නැත්නම් සිහිය පුරුදු කරන්න, පුරුදු වෙන ඇත්තො හැටියට බලන්න ඒවගේ යුතුකමක් කරන්න.

ඊළඟ එක තමයි දෛනිකව කරන වැඩකටයුතුවල සිහිය පුරුදු කරන එක. ඕකට පහුගිය ටිකේම මම යෝජනා කරපු ටික තමා, වැඩක් කරනකොට අර සමහර දවස්වල නම්, අර සමහර ඇත්තෝ ධර්ම සාකච්ඡාවෙදි පවා ස්තුති කරන්නත් වුනා, ඒ විදියට කරනකොට අර වැඩේ කරනකොට ඒ කරන දේ ගැන අහගෙන කරනව වගේ වුනාම හරි නිස්කලංකභාවයක් තියෙනවා වගේම හිත එහෙ මෙහෙ දුවන එක ගොඩක්ම අඩුයි. අපි ඊට වඩා අපේ ශරීරයට, නැත්තං අපි මේ වර්තමාන මොහොතේදී කරන දෙයට අවධානමත් වෙනව කියල.

ඉතින් මේ පාරත් කරන යෝජනාව එහෙමම තමයි. ඔය ඇත්තන්ට ඒ ඒ ආකාරයෙන් මොකක් හරි වැඩක් කරනකොට තමන්ගේ අතපය හැසිරෙන විදිය, ඒක තේරුම් ගන්න බලන්න. අත දිගහැරෙනකොට අපට දැනෙන විදියක් තියෙනවා. අත නැමෙනකොට අපිට දැනෙන විදියක් තියෙනවා. මොනව හරි උස්සනකොට දැනෙන විදියක් තියෙනවා. අන්න ඒ ආකාරයෙන්. මං මේ කියන්නෙ සියට සීයක් මේකට එන්න කියල නෙවෙයි. නමුත් පුළු පුළුවන් හැටියට, මේක මතකයෙ තියෙන හැටියට, මේකට නිතර නිතර එන්න බලන්න. මේ කියන සිහියට නිතර නිතර පැමිණෙන්න බලන්න.

මේකෙන් වැරැද්දක් වෙන්නෙ නෑ. මං බොහොම වගකීමෙන් කියන්නෙ. ඒත් එක්ක තමන් කරන වැඩේ මොකක් හරි, ඒ වෙලාවෙදි සද්දයක් එනව නම්, ඒ සද්දෙ අහගෙන ඒක කරන්න. ඒ සද්දෙට සවන්දීල ඒ වැඩේ කරන්න. එහෙම නැත්තං යම්කිසි දෙයක් ස්පර්ශ කරනකොට, ඒ ස්පර්ශ කරන එක, නැත්තං ඒ අල්ලන එක තමන්ට අතට දැනෙන විදිහක් ඇති, තද ගතියක් හරි බුරුලක් හරි කමක් නැහැ. ඕක ගැන කල්පනා කරන්න දෙයක් නැහැ. නමුත් ඒ තද ගතිය හරි බුරුල් ගතිය හරි, ඒක දැනගෙන ඒක කරන්න. ඒ වැඩේ කරන්න. අන්න ඒ ආකාරයට අර තමන් කරන වැඩවලටත් පුළුවන් තරම් සිහිය අරගෙන යන්න බලන්න. එතකොට මේ අපි ආවරණය කරන්නේ අර සම්මා කම්මන්ත කියන ආන් ඒ කාරණාවල් ටිකයි. මේ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයමයි පුරුදු කරන්නෙ.

ඊළඟට කල්පනා වෙනව නම්, කල්පනාවකට හිත යනව නම්, ඇත්තටම කල්පනා කරන්න උවමනාවක් තියෙනව නම්, වෙන වැඩ කරන ගමන් කල්පනා කරන එක, මං හිතනවා එච්චර සුදුසු නැහැ කියලා. නමුත් අපි පුරුදු වෙලා තියෙන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් හැටියට පහුගිය කාලෙකට කලින් මට පුරුද්දක් තිබ්බා මොනවා කල්පනා නොවුනත් දානෙ වළඳන්න පටන් ගත්තහම මොනවා හරි හිතෙන්න පටන් ගන්නවා. ලෝකෙ නැති දේවල්. කාලයක් යනකොට තමයි තේරුනේ මේක පුරුද්දක් වෙලා තියෙනව කියල. අන්න ඊට පස්සෙ තමයි අර එක වෙලාවකට එක වැඩක් කරනව වගේ, දානෙ වළඳනකොට වළඳනව විතරයි, ඇනුවෙ නැහැ. ඊළඟට වළඳන්නෙ මොනවද කියල plan කලේ නැහැ. අන්න ඒ විදියට ටික කාලයක් අරගෙන දානෙ වළඳන්න ගත්තා.

ඔය ඇත්තන්ට කරන යෝජනාව තමයි, කෑම කනකොට, මං දන්නව ගොඩක් busy වෙන්න පුළුවන්. කාර්යබහුල වෙන්න පුළුවන්. ඒ වුනාට මේ කරන්නෙ ඔය ඇත්තන්ගෙ සංසාරය වෙනුවෙන්. ඒක හින්ද මං හිතනවා කාලයක් මේකට යොමු කරන්න පුළුවන් වෙයි කියලා. රූපවාහිනිය බල බලා කෑම කනව නම් කරුණාකරල ඒක නතර කරන්න. දුරකතනය ඔබ ඔබා, කාට හරි කතා කර කර කෑම කනව නම් කරුණාකරල ඒව නතර කරන්න. ඒව අයින් කරල තමන් කන කෑම එක දැනගෙන කන්ට. කන්නෙ මොනවද කියල දැනගෙන කන්ට. එහෙම නැත්තං ගල් කැටයක් හැපෙනකොට තමයි අපි දන්නෙ, එහෙම නැත්තං දිව හැපෙනකොට තමයි අපි දන්නේ, ඕන් ඉතින් මොකක් හරි වුනා කියල.

ධම්මජීව ස්වාමීන් වහන්සේ උන් වහන්සෙගෙ අර දේශනාවලත් කියනවා, ආරණ්‍යවල අපිට උගන්නන ක්‍රමේ එක බත් ඇටෙත් හොඳට කුඩු කරල කන්න කියල. අපිට ඕන තරම් කාලෙ ගන්න කියල තියෙනවා දානෙ වළඳනකොට. ඉතින් ආන් ඒ ආකාරයට තමන් එක්ක ජීවත් වෙන්න බලන්න. තමන්ගෙ තියෙන දේවල් එක්ක ජීවත් වෙන්න බලන්න. තමන් කරන වැඩෙත් එක්ක ජීවත් වෙන්න බලන්න.

ඊළඟ එක තමයි හිතනකොට අර ඒ කල්පනා කරන එක, කල්පනා කරන්න ඇත්තටම උවමනා නම් ඒ කරන වැඩේ පොඩ්ඩක් නතර කරල කල්පනා කරන්න බලන්න. ඒක ඇත්තටම කල්පනා කරල, හිතා මතා හොඳින්ම කල්පනා කරල ඒ කල්පනාව, කල්පනා කරන්න ඕන කාරණය අපි හිතමුකො සැලසුම් කරන්න තියෙන දෙයක් නම් ඒක හොඳට සැලසුම් කරල ඉවරයක් වෙලා ඒ වැඩේ කරන්න පටන් ගන්න.

මම හිතනවා මේ විදියට හිත පුරුදු කරන්න වුනොත් කාලයක් යනකොට අපිම ඉගෙන ගනීවී කල්පනා කරන්න ඕන දේට කල්පනා කරන්නත්, ඒ කල්පනාව නතර කරල නිදහසේ කටයුතු කර ගන්න ඕන වෙලාවට කටයුතු කරන්නත්. දැනට අපිට ගොඩක් වෙලාවට තියෙන ප්‍රශ්නෙනෙ මේ කල්පනාව හසුරුවා ගන්නෙ කොහොමද කියන එක. ඉතින් ඔය දේවල් එක්ක අපි පුරුදු කරන්නෙ අර 'සම්මා සංකප්ප' කියන කාරණාව තමයි. මේ පුරුදු වෙන්නෙ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයමයි.

එතකොට ඕකෙන් ඇත්තටම අපි කරගෙන තියෙන්නෙ, කරගන්න පටන් අරගෙන තියෙන්නෙ, තියෙන අකුසල් ටික කුසලයෙන් වහන්ට යනවා. 'සම්මා වායාම'ම තමයි. ඉතින් ඔය කියන ආකාරයට ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයමයි පුරුදු කරන්නේ, සිහිය පුරුදු කිරීම මත. අනිත් කාරණා මං විස්තර කලේ නැති වුනත්.

කොහොම නමුත් ඔය විදියට දෛනිකව කටයුතු කරන කෙනාට බුදු හාමුදුරුවො ආරාධනා කරනවා නිස්කලංක තැනකට එන්න කියලා. නිස්කලංක වටපිටාවකට. උදාහරණයන් හැටියට කියනව නම් අපි හිතමුකො රූපවාහිනියක් දාලා තව කැසට් එකකුත් දාලා කට්ටියක් සෙල්ලනුත් කරන තැනක භාවනාවට වාඩි වෙනවාට වඩා මම හිතනවා ගොඩක් හොඳයි තමන්ට නිහඬ නිස්කලංක තැනක, තමන් මේ වේලාවේ භාවනාවට ආධුනික කෙනෙක් හැටියටම හිතලා, භාවනාවට අළුතෙන්ම යන කෙනෙක් හැටියට හිතලා, වාඩි වෙන්න පුළුවන්, ටික වෙලාවක් නිදහසේ වාඩි වෙලා ඉන්න පුළුවන් ලේසිම විදියකට පොඩ්ඩක් වාඩි වෙන්න.

ඒ වාඩි වෙන්නත් කලින් පුළුවන්කමක් තියෙනව නම් කැමැත්තක් තියෙනව නම් ගොඩක්ම හොඳයි ඇත්තටම මම යෝජනා කරන්නෙ, පොඩ්ඩක් සක්මන් කරලා පර්යංකයට නැත්තම් වාඩි වෙන්න එන්න පුළුවන් නම් බොහොම හොඳයි. මං 'පර්යංකය' කියන වචනෙ පාවිච්චි කරන්නම් ආයෙ වාඩි වෙනව කියන්නෙ නැතුව.

සක්මන කෙරෙනකොටත් ඒක සිද්ධ වෙන්නෙ හරි සරල විදියකට. මහා දෙයක් නැහැ. අඩි කීපයක් අරගෙන චුට්ටක් ඉස්සරහට සහ ආපස්සට ඇවිදගෙන යන්න. ඒ ඇවිදගෙන යනකොට තමන්ට හොඳටම තේරේවි තමන්ගෙ ඇඟේ මොනව හරි ඈදගෙන ඉන්න රෙදි ගෑවෙනව නම් ඒව තේරේවි. සද්ද බද්ද ඇහෙනව නම් ඒ දේවල් තේරේවි. අඩිය තියෙන එක සමහර වෙලාවට තේරෙන්න පුළුවන්.

ඒ කොහොම නමුත් කමක් නැහැ භාවනා කරන්න පටන් ගන්නකොට හොඳම දේ තමයි තමන්ගෙ අදහස්, ආකල්ප, උවමනාවන්, බලාපොරොත්තු, එහෙම නැත්තං ආකල්ප හැටියට ගත්තහම අපිට කියන්න පුළුවන් සුභවාදී ආකල්ප සහ අසුභවාදී ආකල්ප  කියල. ඒ කියන්නෙ භාවනාව කියන්නෙ මෙහෙමයි, මෙහෙම විය යුතුමයි, අන්න ඒ වගේ තියෙන හැම එකක්ම අයින් කරල දාන්න.

විශේෂයෙන්ම කට්ටිය අහන ප්‍රධානම ප්‍රශ්නයක් තමයි, නාසිකාග්‍රයේම හුස්ම තියා ගන්න බැහැ, හුස්ම හැම වෙලාවෙම බලන්නම බැහැ, භාවනාවට වාඩි වෙලා වැඩි වෙලාවක් ඉන්නම බැහැ. ඇත්තටම එහෙම මොකක්වත්ම එකක් මෙතන නැහැ. මේක අර ආමි එකේ වගේ ඉරියව්ව පුරුදු කරන ප්‍රශ්නයක් හෝ එහෙම වැඩපිළිවෙලක් හෝ එහෙම ව්‍යායාමයක් නෙවෙයි. මේක ඊට වඩා සිහිය දියුණු කිරීමේ වැඩපිළිවෙලක්. ඒ තියෙන අදහස්, උදහස්, ආකල්ප ටික ඔක්කෝම පැත්තකින් තිබ්බට පස්සේ නිදහසේ ඇවිදින්න පුළුවන්කමක් හම්බ වේවි. හිතේ බරක් නැතුව.

එහෙම ඇවිදිනකොට තේරුන දේවල් ගැන භාවනාව ඉවරයක් වෙලා, පර්යංකයත් ඉවරයක් කරලා පොතක් අරගෙන කරුණාකරල ලියන්න.

"සක්මන් කරද්දි අඩිය තියන එක තේරුනා. අඩි දෙක තුනක් තියනකං තේරුනා. සමහරක් විට හතරක් පහක් යනකං තේරුනා. ඊට පස්සෙ හිත දුවන්න පටන් ගත්තා." මීළඟට ලියවෙන්න පුළුවන්, "අපරාදෙ මං මටම බැණ ගත්තා. ආයෙ මං පුළුවන් තරම් ගන්න බැලුවා සක්මනටම හිත, නමුත් එනවා, යනවා ඔහොම එකක් තමයි තිබ්බෙ. ඔහොම ඉතින් පැන පැන තිබුනා."

අන්න එහෙම වුනත් කමක් නැහැ. ඒක ඇත්තටම හොඳ කමටහන් වාර්තාවක්. අවංකව කියනව නම් මං ඔය කියපු විදිහෙ එකක්මයි. කොහොම වුනත් භාවනාවට වාඩිවෙනකොට හෝ සක්මනට යනකොට හිතක් තියාගන්න ඕන, මේකට මට ඕන තරම් කාලය තියෙනවා කියලා. තමන් කාර්යබහුල, කොහොමද කියන්නෙ, කාලසටහනකට වැඩ කටයුතු කරන කෙනෙක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ වුනාට කමක් නැහැ. තත්පරවලින් ගමුකො. පැයවලින් ගත්තහමනෙ මේකෙ ලොකු අවුල තියෙන්නෙ දවස්වලින් ගත්තහමනෙ. තත්පර කියන්නකො. මට තත්පර ඕන ගාණක් තියෙනව කියල හිතන්න.

මේ හිත රවට්ටගන්නව නෙවෙයි. මම කියන්නෙ භාවනාවට යනකොට අපි relax වෙන්න ඕනෙ කියල. පුළුවන් තරම් සැහැල්ලු වෙන්න ඕන. පුළුවන් තරම් සහනශීලී හැටියට හිතන්න පතන්න පටන් ගන්න ඕන. පුළුවන් තරම් නිදහස් වෙන්ට, නික්මෙන්ට පුළුවන් වෙන විදියට කල්පනා කරන්න, අදහස් ඇති කර ගන්ට පුළුවන්කමක් තියෙන්ට ඕන. එහෙම නැති වුනොත් එහෙම අර තියෙන අසුභවාදී හෝ ඒ වගේ ආකල්පයන්, උවමනාවන්, බලාපොරොත්තු එහෙම නැත්තම් තමන්ගේ අරමුණු, ඉලක්ක, ආන් ඒවගේ දේවල් තමයි භාවනාවට ගොඩාක් කරදර කරන්නෙ.

ඊට පස්සෙ භාවනාවට වාඩි වුනාම, පළවෙනියෙන්ම සමහර විට ශරීරයට හිත එන්නත් පුළුවන්. බාගදා ඔය හතර වටේ තියෙන සද්ද බද්දවලට හිත එහෙ මෙහෙ යන්නත් පුළුවන්. තමන්ගේ ශරීරයේ වේදනාවල් දැනෙන්නත් පුළුවන්. එහෙම නැත්නම් සිතුවිලිවලට හිත යන්නත් පුළුවන්. මොකක් වුනත් කමක් නැහැ, මගේ යෝජනාව වෙන්නේ මේකයි. ඒ හැම එකක් දිහාම මෛත්‍රීමය සිතින් බලන්න. ඒ හැම එකක්ම මෛත්‍රීමය සිතින්, ඒ කියන්නෙ ප්‍රතික්ෂේපයක් ඇති කර ගන්නෙ නැති සිතින්, කුළුණු සිතින්, කැමතිභාවයෙන් ඒ හැම එකක්ම අනුමත කරන්න.

ඒ හැම එකක්ම දැක ගන්න බලන්න. සද්දයක් ඇහෙනව නම් "ආ....ඒක හොඳයි" කියන තැනට හිත ගන්න. එහෙම නැතුව අපිට හිතන්න පුළුවන්  "හෝ....මේක අදත් පටන් ගත්ත" කියල. ඒ දැනෙන මොනව හරි දෙයක් තියෙනව නම්, දාඩිය දාල තියෙනව නම්, ඒ දේවල්වලට එහෙම තියෙන්න දෙන්න. හිත දුවනව නම් දුවන්න දෙන්න. ප්‍රශ්නයක් නැහැ. මගේ යෝජනාව තමයි හැකි පමණක් ඔය විදියට තමන්ට දැනෙන, එහෙම නැත්නම් ගැටෙන දේවල් එක්ක නොගැටී ඉන්න හිත හදා ගන්න බලමු අපි පළවෙනියෙන්ම.

මේකෙන් අපි දියුණු කරන්නෙ අර "පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා" කියන ආන් ඒ කාරණාවයි. සිහියට ප්‍රධාන තැනක් දෙන්ට ඉගෙන ගැනීමයි මේ කරන්නේ. අපේ උවමනාවට නෙවෙයි මතු වෙන දේට ප්‍රධාන තැන දෙන්න.

ඇත්තටම වැදගත්ම වෙන වෙලාව මේ වෙලාව. මේ වර්තමාන මොහොත.

ඊළඟ ප්‍රශ්නයත් ඕකටම ගොඩක්ම කිට්ටුයි. මොකද්ද වැදගත්ම වැඩේ. හා....ඒකට උත්තරේ හම්බ වෙනවා, 'දැන් කරන වැඩේ.'

තුන්වෙනි ප්‍රශ්නෙ ටිකක් සූක්ෂමයි. ඉංග්‍රීසියෙන් කියනව tricky කියල. කවුද වැදගත්ම කෙනා? අපි හිතන විදියට වැගත්ම කෙනා අපි. තමන්. හැබැයි බුද්ධ ශාසනේ හැටියට තමන් කියල කියන්නෙ, මමත්වය කියල කියන්නෙ ඇත්තටම ධර්මයට පටහැනි කෙනෙක්. එතකොට වැදගත්ම කෙනා වෙන්නෙ අපිත් එක්ක ඉන්න කෙනායි. අපිත් එක්ක තියෙන දෙයයි. සිහියෙන් උගන්වන්නෙ පින්වතුනි, අපිට ප්‍රධාන තැන දෙන්ට නෙවෙයි. අපිත් එක්ක තියෙන දේට ප්‍රධාන තැන දෙන්ට. අපිත් එක්ක කෙනෙක් ඉන්නව නම් ඒ කෙනාට ප්‍රධාන තැන දෙන්ට.

හැබැයි මේකෙන් කියවෙන්නෙ නෑ අනිත් අය හැමෝටම අපේ ඔළුවට අත හෝදන්න කියල. ඒ වුනාට මේකෙන් කියවෙන්නෙ වෙන මොකක්වත්ම නෙවෙයි, අපි ඉගෙන ගනීවි, බාහිර ලෝකයා අපිව තේරුම් ගන්නවට වඩා අපි ඒ ඇත්තන්ව තේරුම් ගන්ට.

හුස්ම අපි ගාවට එනකං බලන් ඉන්න අපි පුරුදු වේවි. වේදනාව අපිට රිද්දවන්ට තිබුනට, ඊට කලින් අපි හිතුවට මේක මහ කරදරයක් කියල ඊට වඩා මේ වේදනාවේ ස්වභාවය ඇති වෙනවා, හෙමීට පටන් ගන්නවා, ඊට වඩා චුට්ටක් වැඩි වෙනවා, නැති වෙලා අඩු වෙලා යනවා කියන එක දකින්න පටන් ගනීවි, අපි ඒ දේට ප්‍රධාන තැන දෙන්න ඉගෙන ගත්තා නම්. එතකොට මතු වෙන සද්දයට වුනත් ඔය කියන බවක් තියෙන්න පුළුවන්. අපිට තියෙන සිහියට වුනත් ඔය ලක්ෂණය තියෙනවාමයි.

නාසිකාග්‍රය වෙන්න පුළුවන්. හුස්ම දැනෙන්න පුළුවන්. ඒ දැනෙන එක ටික වෙලාවක් දැනිල නැති වෙන්න පුළුවන්. ඉතින් ඔය අපි තේරුම් ගන්න යන්නේ මේ ලෝකයේ තියෙන අනිත්‍ය ස්වභාවය තමයි කල්පනා නොකලා වුනත්. හිතුවේ නැතුවා වුනාට. ඉතින් සතිපට්ඨානය තුළ උගන්නන්නේ අර අතීතයට සහ අනාගතයට දුවන හිත, අකුසලයට නිතර නිතර බර වෙන හිත, වර්තමාන මොහොතේ තියෙන දේත් එක්ක ඉන්න උගන්වන පාඩමයි. වර්තමාන මොහොතේදී තියෙන්නෙ මොකද්ද, ඒ තියෙන දේ දැන ගන්න පාඩමයි. වර්තමාන මොහොතේදී කරන්නෙ මොකද්ද, ඒ කරන දේ සතුටින් බාර ගන්න පාඩමයි.

මේකට අර මෛත්‍රිය කියන දේ ලං කරගෙන තියෙන එක ලාභයක්. හැම දේකටම මෛත්‍රිය මුසු සංඥාවකින් ආරාධනා කරන එක හොඳයි. හැම දෙයක්ම මෛත්‍රිය මුසු වෙච්ච අදහසකින් බාර ගන්න එක, ඒ හැම දේකටම මෛත්‍රිය මුසු වෙච්ච විදිහේ සිතුවිල්ලක් එක්ක වැඩකටයුතු කරන එක හොඳයි. කතාබහ කරද්දි මෛත්‍රිය මුසු වෙච්ච විදියට කතාබහ කරන එක හොඳයි. වැඩකටයුතු කරනකොට මෛත්‍රිය මුසු වෙන විදියට වැඩ කටයුතු කරන එක හොඳයි. හිතන පතනකොට මෛත්‍රිය මුසු වෙන විදියට හිතන පතන එක හොඳයි. ඒ හැම එකක්ම අපිව යොමු කරාවි, සිහිය ඇති කර ගැනීම කියන කාරණයට.

එතකොට මෙතන කියන්නෙ නෑ පින්වතුනි, නිරන්තරයෙන්ම හුස්ම තුල ඉන්ට කියල කතාවක් මේකෙදි කියන්නෙ නෑ. හිත දුවනවානං කමක් නෑ. හිත දුවන්ට අවසර දෙන්ට. හිත කියන්නෙ හරියට ඇත්තටම ඔය අපි හරියට හසුරුවා ගත්තෙ නැති හිතක්නෙ මේක. සාංසාරිකව ඉතින් දුවාපු හිත්නෙ මෙව්ව.  ඔය ඇත්තන්ගේ අතීතය දිහා පොඩ්ඩක් කල්පනා කරල බැලුවොත් අපි කවදාකවත් හිත එක තැනක තියාගෙන ඉන්න උත්සාහ කරපු අය නෙවෙයිනෙ.

ලස්සන ලස්සන රූප දැක්කනං එව්ව ඉතින් බලන්ට යනව. ලස්සන ලස්සන ඇඳුම් දැක්කනං එව්ව ඉතින් ගන්ට යනව. ලස්සන ලස්සන අය දැක්කනං ඒගොල්ලන්ව හම්බ වෙන්න යනව. ලස්සන ලස්සන කෑම දැක්කනං ඒව කන්ට යනව. අවලස්සන දෙයක් තියෙනවනං එව්ව විසික් කරන්න යනව. කැත දෙයක් තියෙනව නම් ඒක අයින් කරන්න යනව. එක්කො ඒක විනාස කරන්න හිතනව. අන්න එහෙම පුරුදු කරපු හිතක්නෙ මේක.

ඉතින් ආනාපාන සතියට හෝ ශරීරයට එන්න කල්පනා කලා වුනාට ඒක ලස්සන නැහැ මූලිකව. එතකොට හිත ඉතින් එහෙ මෙහ දුවනව. කමක් නෑ. ප්‍රශ්නයක් නෑ. ඒ සිද්ධ වෙන දේවල්වලට සිද්ධ වෙන්න ඉඩ දෙන්න.

ඒ සිද්ධ වෙන දේවල්වලට සිද්ධ වෙන්න ඉඩ දෙන්න. ඒවට "හා" කියන්න. ඒවට කැමැත්තක් ඇති කරගන්න. අන්න එතකොට හිත ඔය බාහිරට දුවන එක මූලිකව අපිට කරදරයක් වුනාට, පස්සෙදී අපි ඒ දේ අනුමත කරන්න ගනීවි. සද්ද ඇහෙන එක මූලිකව අපිට කරදරයක් වුනාට, පස්සෙ අපි ඒව අනුමත කරන්න ගනීවි. සද්ද ඇහෙන්න පුළුවන්. කන තියෙනවනෙ. කමක් නෑ. අචාන් චා හාමුදුරුවො කියන්නේ,

"සද්දවලට අපි කරදර නොකරන තාක් කල් සද්ද අපිට කරදර කරන්නෙ නෑ."

අන්න ඒකයි උන් වහන්සේගේ උපදේශය. අපි ඒ සද්දෙ ඇත්තටම කරදරයක් කරල ගන්නෙ නැතිතාක් කල් අපිට ඒ සද්දෙන් කිසිම කිසි කරදරයක් නෑ. ඔහේ ඇහෙන දෙයක් විතරයි. සද්දෙට කිසිම කිසි හැඟීමක් දැනීමක් නෑ. අපි තමයි මේකට හැඟීම දාන්නෙ. හේතුව සිහිය නැතිවීම.

ඉතින් ඔය කියන ආකාරයට පොඩ්ඩක් නැවත නැවත තමන්ගෙ හිත දුවනවා නං, හිත දුවන එකට දුවන්න දෙන්න. ඒකට සාදර වෙන්න. ස්වාමීන් වහන්සේගෙ වචනයෙන් කියනවා නං ඒ දේට "සාදර වෙන්ට." ඒ දේට කැමති වෙන්ට. ඒක අනුමත කරන්ට. එහෙම කරල මොහොතක් නිවී හැනහිල්ලෙ වාඩි වෙලා ඉන්ට. අන්න එතකොට සමහරක් වෙලාවට තේරෙයි ඔය ඇත්තන්ගෙ අවධානය, ඔය ඇත්තන්ගෙ සිහිය, තමන්ගේ ශරීරයට, කොහේ හරි තැනකට පතිත වෙන්න පටන් ගනීවි.

එක්කො ශරීරයෙ බාහිරට. ඒ කියන්නෙ වාඩි වෙලා ඉන්න ආකාරය තේරෙන්න පටන් ගනීවි. සක්මන් කරනව නං සක්මන් කරගෙන ඉන්න ආකාරය තේරෙන්න පටන් ගනීවි. අඩිය බිම තියනව නං අඩිය බිම තියන එක තේරෙන්න පටන් ගනීවි. සමහරක් වෙලාවට ආනාපාන සතියටත් හිත යන්න පුළුවන්.

ඒ ගියා කියල හිතේ හදාගන්න එපා පින්වතුනි "හා....මේන් මං  මේක මං අල්ලා ගත්තා දැන් මං මේකෙ ගොඩාක් වෙලා ඉන්නවා" කියල එහෙම සිතුවිල්ලක් හදාගන්න එපා. ඒක දැනෙන්න පුළුවනි. ඒකත් විමර්ශනාත්මක ඇහින් බලාගෙන ඉන්න.

සිහිය කියල කියන්නෙ ඇත්තටම 'අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂකයෙක්'. හොඳට මතක තියාගන්න,

'අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂකයෙක්'.

මේ ගමන තුල හදිසිතාවයක් නම් ඇති කර ගන්න එපා. හදිස්සියක් හදා ගන්න එපා. ඉක්මන් කරන්න ඕනෙ. ඉක්මනට යන්න ඕනෙ. එහෙමනං හිතන්න යන්න එපා. කොහොමත් හදිස්සි වුනාම අර කොරොස් කටෙත් අත දා ගන්න බෑ කියලයි සිංහලයො  උගන්නන්නෙ. භාවනාව ගැන කියනවනං ඔය ඇත්තන්ට හදිස්සිනං පුළුවාන් තරම් හිමීට යන්න.

හදිස්සි නං පුළුවන් තරම් හිමීට යන්න.

ඉතින් ඔය කියන හැටියට අර බාහිර දේවල්වලට හිත එහෙ මෙහෙ දුවන්ට අවසර දුන්නහම, වේදනාවල්වලට දැනෙන්න අවසර දුන්නහම, අපි ඉගෙන ගනීවි ඒ දේවල් එක්ක සාමයෙන් ජීවත් වෙන්න. එහෙම සාමයෙන් ජීවත් වෙන්න ඉගෙන ගත්තහම අපි ජීවත් වෙන්නෙ වෙන කොහෙවත් නෙමෙයි, අපේ ශරීරය එක්කයි. මේ ශරීරයට දැනෙන කියන දේවල් එක්කයි.

ඔන්න ඔය ඇති කරගන්න මූලික අභ්‍යාස ටික මේ ඊළඟ දවස් හත තුළ, මේ සතිය ඇතුළත, කරුණාකරල නැවත නැවත පුරුදු කරන්න බලන්න ඔය ඇත්තො හැමෝම දවසකට විනාඩි පහක්වත් අඩුම තරමෙ. නමුත් මම හිතනව, දවසකට විනාඩි පහක් අපි හැමෝටම වියදම් කරන්න බැරි නැහැ කියල. අවසානෙදි නින්දට මොහොතකට කලින් හෝ ටිකක් මේක පුරුදු කරන්න බලන්න.

එහෙම පුරුදු කරලා තමන්ට දැනිච්ච දේ මොකද්ද, තේරිච්ච දේ මොකද්ද කියල කරුණාකරල පොතක් අරගෙන ලියන්න. ඒ වෙලාවෙම ලියන්න. ඕව නැත්තං අමතක වෙනවා. අන්න ඊට පස්සෙ අපි කතාබහ කරමු, සාකච්ඡාවට ලක්කර ගනිමු. සාමාන්‍ය ජීවිතේදි අර කියන විදියට සිත, කය, වචනය කියන තුන්දොර සංවර කරගන්න ගමන්, භාවනාවට අර වගේ යොමු වුනාම, අපිටම තේරෙන සම්මා දිට්ඨිය ඇති වෙන බව මේ ලෝකේ මේ දුකෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන් වෙන විත්තිය අපිටම තේරෙන බව අපි ඉදිරියෙදි කල්පනා කරන්න උත්සාහ කරමු.

ඉතින් අදට මේ සතිපට්ඨානය ගැන කරන පළවෙනි අවවාදය හැටියට මං මේ කාරණා ටික ඔය ඇත්තන්ගෙ මතකයෙ තැම්පත් කරන්න බලාපොරොත්තු වෙනවා. ඒ වගේම ඒ කියාපු දේවල් ඔය ඇත්තන්ගෙ ජීවිතේ මේ සංසාර ගමන නැති කරගන්ට උපකාරයක්ම වේවා කියල, බලාපොරොත්තුවක් ඇති කර ගනිමු.

සාදූ ! සාදූ ! සාදූ !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය

දේශනා අංක 2

සතිපට්ඨාන භාවනාවේ මුල්ම අදියර

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි.

"ජයං වේරං පසවතී

දුක්ඛං සේති පරාජිතෝ

උපසංතෝ පසංසේතී

හිත්වා ජය පරාජයං තීතී"

(සංයුක්ත නිකාය - දේවතා සංයුක්තය)

ඉතින් පුරුදු පරිදි අදත් අපි සතිපට්ඨානය කියන මාතෘකාවට අදාල වෙන විදිහේ, නැත්නම් ඒ කියන මාතෘකාව ඔස්සේ යමින්, භාවනාව පුරුදු කරන අතර, සාමාන්‍ය ජීවිතේ කටයුතු කරන අතර, ඒව ගැන විමර්ශනය කරන, කතාබහට ලක් කරන, දැන කියාගන්න වෙලාවයි මේ. පහුගිය සතියේදී සතිපට්ඨානය ගැන කතා කරන එක මුල ඉඳලම කරමු කියන යෝජනාවත් එක්ක, දැනුම් තේරුම් තියන හැටියට ඒ කටයුත්ත පටන් ගත්තා. ඉතින් අද ඒකෙම ඊළඟ දිගුව හැටියටයි මේ අවවාදය ඔය ඇත්තන්ට කියන්න කල්පනා කලේ.

පහුගිය සතිය ගැන පොඩ්ඩක් මතක් කලොත්, ඒ සතියෙදි අපි කතා කරන්න උත්සාහ කලේ භාවනාව කියන දේ අපේ ජීවිතයට අතිශයින්ම සම්බන්ධ, එහෙම නැත්තම් සිහිය සහ සතිපට්ඨානය කියන දේ අපේ ජීවිතයට අතිශයින්ම සම්බන්ධ, ඒ වගේම අපේ ජීවිතයට ගලපා ගන්න ලැබුනෝතින් මහා ප්‍රයෝජන අත්කරගන්නට පුළුවන් වෙන දෙයක් හැටියටයි. ඉතින් මූලිකවම මේ භාවනාව තුල, සතිපට්ඨානය වැඩීම තුල, හිතේ තැන්පත් වීම කියන සමථයත්, කරුණු කාරණා විමර්ශනය කරන්න තේරුම් ගන්න පුළුවන් බව, හැකියාව කියල කියන විපස්සනාවත් කියන දෙකම එකට සම සේ වැඩෙමින් යන විත්තිය ඔය ඇත්තන්ට කියල දුන්න බව මතක ඇති බාගදා.

ඉතින් ඔය කියන භාවනාවට වාඩි වෙන්නට හෝ සක්මනට යන්නට පෙරාතුව මගේ යෝජනාවක් තිබුනා, සාමාන්‍ය ජීවිතේ කරන කටයුතුවලට පවා සිහිය අරගෙන යන්නට උත්සාහ කරන්න කියලා. කතාබහ කරනකොට සිහියෙන් කතාබහ කරන්න, වැඩ කටයුතු කරනකොට සිහියෙන් වැඩ කටයුතු කරන්න, හිතන පතන කොට දැනගෙනම හිතන්න පතන්න පුරුදු වෙන්න, කියන ඒ යෝජනාවල් ටික ගිය පාර ඉදිරිපත් කලා. ඉතින් ඔය කියන සාකච්ඡාවෙදි ඒක පටිගත කෙරෙන හින්දා, ඒක අන්තර්ජාලයටත් මුසු වෙන හින්දා, ඒක අහගෙන අහගෙන යනකොටත් එතකොට තමයි මගෙත් කමටහන සුද්ධ වෙන්න ගත්තේ.

හැබෑවටම මේ සාකච්ඡාවට සම්බන්ධ වෙන්න ප්‍රධානතම හේතුවකුත් ඒකයි. මගේ කමටහන මට සුද්ධ කරගන්න පුළුවන් වෙන හින්දා. ඒ වෙන මොකක්වත් හින්ද නෙවෙයි, අර ප්‍රත්‍යවේක්ෂාව නැත්නම් ආපසු බැලීම කියන කාරණේ නිසයි. ඒක හන්දයි ඔය ඇත්තන්ට එච්චරටම මම අර තල්ලු කරනව වගේ කරන්නේ, භාවනාව සිදු කරල ඒ කියන කමටහන හොඳට මතකයේ තියා ගන්න ඒක සටහනක් තියාගන්න කියලා.

ඉතින් අර මගේ කමටහන ගැන කිවුවොත් එහෙම, ගිය සතියෙදී මම කතාබහ කරපු කාරණා යහපත් වෙන්න පුළුවන්. ඒ යහපත් කාරණාව එළියට ගන්න, ඒක විදහා දක්වන්න, විකාශනය කරන්න භාවිතා කරපු වචන සමහරක් විට පාවිච්චි කරල තියනවා නුසුදුසු ආකාරයේ වචන. ඊට වඩා ඒක ගරු ගාම්භීරත්වයකින් කියන්න ඕන අවස්ථාවල් එහෙම ගරු ගාම්භීරත්වයකින් කියන්න බැරි වෙන තැනට මගේ හිත මාව අරන් ගිහිල්ල තියනවා . ඇත්තටම මම පිළිගන්නව එතනදි මම සතිය ගැන කතා කලා වුනාට, ඒ මොහොතේදී නම් මම සතියෙන් නෙවෙයි කතා කරල තියෙන්නෙ කියල. ඉතින් අන්න ඒ වගේ කාරණා අපිට භාවනාව තුලදී බොහොමයක්ම ලැබෙන බොහොමයක්ම හම්බ වෙන අවස්ථා. නැත්නම් සිහිය දියුණු කිරීම තුලදී, සිහිය දියුණු කිරීම තුලින් ප්‍රකට වෙන දැනෙන්න තේරෙන්න පේන්න පටන් ගන්න කාරණා හැටියට කැමතියි.

ඉතින් ඒ කියන අවස්ථාවෙම ඊළඟ දිගුව හැටියටයි අද දවසේදී මේ කියන කාරණේ ගැන කතා කරන්න යන්නේ. ගියපාර මං ඔය ඇත්තන්ට මතක් කලා, කතාබහ කරද්දි මොකක් හරි වචනයක වැරැද්දක් සිදු වුනොතින් අපිට තේරුනොත් එහෙම ඒ කතාබහ කරපු එක නුසුදුසු ආකාරයේ දෙයක් කියල, ඒ තේරිච්ච ගමන්ම ඒකෙන් නිදහස් වෙන්න, ඒකෙන් අයින් වෙන්න කටයුතු කරන්න කියල, මොකද ඊළඟ අවස්ථාවෙදිත් වටපිටාව සකස් වුනහම අපේ හිතේ සකස් වෙලා නැති නම් මේකට, නිවැරදි විදිහේ 'සම්මා වාචා' කියන ආකාරයට යහපත් වූ වචනයක් එතනට අපි පිහිටුවල නැතිනම්, හදල දීල නැතිනම්, අර පරණ පුරුද්දට යන්න යාවි.

ඉතින් ඒ ආකාරයෙන් ගත්තහම, අර භාවනාව තුල අපි හැමදාමත් කතාවෙන අර මෛත්‍රිය කියන දේ සිහියටත් ගොඩාක් වෙලාවට උපකාරයක් තියන විත්තිය ගිය පාර කතා කලා. ඉතින් ඒත් එක්කම ඕක අර වැඩ කටයුතු කරනකොටත් තමන්ගේ දැනුවත්භාවයෙන්ම වැඩකටයුතු කරන එක, ඊළඟට ඒ කරන කියන කටයුතු දැනුවත් භාවය කියන එක තව දුරටත් විස්තර කලා අපිට ඒක කරන්න පුළුවන් වෙන අවස්ථා ආකාර කොහොමද කියල. ඉතින් ඒ කාරණා ගැනයි ගිය පාර කතා කලේ.

අද ඊළඟ කොටසකට වගේ යන්න උත්සාහ කලොත් එහෙම, ඔය කියන විදියට වර්තමාන මොහොතට නැතිනම් සිහියට ප්‍රධාන අවධානයක් දෙන්නට උත්සාහවත් වෙනවා නම්, ඇත්තම කියනව නම් පින්වතුනි අපිට භාවනාව නිසි ආකාරයෙන් කරගෙන යන්නට  පුදුමාකාර සැහැල්ලුවක්, පුදුමාකාර රුකුලක් හම්බ වෙනව. හැබැයි අපි ඔය කියන විදියට ප්‍රධානත්වය අපේ සිහියට නැත්නම් අවධානයට වර්තමාන මොහොතට දෙන්නෙ නැතුව භාවනාවට වාඩි වෙන්න වුනොත් එහෙම, අපේ ජීවිතේ සාමාන්‍යයෙන් තියන ඒ අදහස් අපේ ජීවිතේ සාමාන්‍යයෙන් පුරුදු කරල තියෙන ඒ ආකල්පයන් එක්කයි ඒ ආකල්පයන් තියන කෙනාමයි භාවනාවට වාඩි වෙන්නෙ හෝ සක්මනට යන්නෙ. අපි පොඩ්ඩක් බලමු සාමාන්‍ය ජීවිතේදි අපිට තියන ආකල්ප මොනවද කියල.

ප්‍රධානයෙන්ම පොඩි කාලෙ ඉඳලම කතා කලොත් එහෙම, අපි හැමදාම යම්කිසි දෙයක් කරන්නෙ යම්කිසි දෙයක් ලබා ගන්නයි. විභාගයක් ලියන්නෙ ඒකෙන් සමත් වෙන්නටයි. සමහර විට සමත් වීමම ප්‍රමාණවත් නැහැ ඉහළින්ම සමත් වෙන්නටයි. ඉතින් ඔය කියන විදිහේ ඉහළින්ම සමත් වීමක් අපි හිතමුකෝ අපේ හිතේ තිබ්බ කියල. එහෙම වුනොත් එහෙම අර විභාගයක් ලියන්නට කලියෙන් බොහොම මෛත්‍රීසහගතව කාරුණිකව හිටපු කෙනෙක්, ඒ කියන කටයුත්තට ඒ කියන විභාගය ලියන අදහසට නැත්නම් ඔය කියන විභාගය ඉහළින්ම සමත් වෙන්න ඕනමයි කියන අදහසට ආවට පස්සේ, ඒ කෙනාගේ තිබිච්ච අර මෛත්‍රීමය ගතිගුණ, අර නිහතමානී ගති ලක්ෂණ ටික එයාගෙන් ඈත් වෙන්නට පටන් ගන්න පුළුවන්, හේතුව තමන්ගෙ හිතේ තියන අර අදහසයි.

ඉතින් ඒ දෘෂ්ටිය, ඒ දැක්ම, නිදහස් වෙනකම් එයාට ඇත්තටම පුළුවන්කමක් නැහැ සැනසිල්ලක් ලබන්න අර හඹා යෑම තියන හින්දා. හැබැයි ඒ හඹා යෑම කියන අදහසින් ඒ හඹා යෑම තියන කෙනෙක්ම ඒ අදහස් තියගෙනම භාවනාවට වාඩි වුනොත් පින්වතුනී, වර්තමාන මොහොතට අපි අවස්ථාව දෙන්නෙ නැති නම්, අනිවාර්යයෙන්ම ඒ කෙනා වර්තමාන මොහොතට සවන් දෙන්නෙ නැති වේවි. වර්තමාන මොහොත කියන දේ අනුමත කරන්නෙ නැති වේවි. වර්තමාන මොහොත මේ තමයි කියල විශ්වාස කරන්නෙ නැති වේවි. එහෙම නැති නම් වෙනත් විදියකට කිවුවොත් තමන් තරහෙන් ඉන්නව නම් තරහෙන් ඉන්න විත්තිය අනුමත කරන්නෙ නැති වේවි. සැකෙන් ඉන්නව නම් සැකෙන් ඉන්න විත්තිය අනුමත කරන්නෙ නැති වේවි. ආසාවට බැඳිල, රාගයට බර වෙලා ඉන්නව නම් ඒ ඉන්න විත්තිය අනුමත කරන්නෙ නැති වේවි. කල්පනාවට බර වෙලා කල්පනාවට නැඹුරු වෙච්ච හිතකින් ඉන්නව නම්, ඒ බව විශ්වාස කරන්නෙ හෝ අනුමත කරන්නෙ නැති වේවි.

ඉතින් මෙවන් වූ වාතාවරණයක් ඇති කෙනෙක් භාවනාවකට වාඩි වුනොත් එහෙම, ඒ කෙනාට ඇත්තටම උවමනා වෙන්නෙ තමන්ට උවමනා කරන දේ කරන්නටයි. බාගදා එයාගෙ අභිප්‍රාය, අදහස ආනාපාන සතිය බලන්න නම්, ඒක බලන්නටයි උවමනාව තියෙන්නෙ. ඉතින් ඒක පේන්නෙ නැති වෙන්න පුළුවන්. අන්න එතන ප්‍රශ්නයක් හදා ගන්නව. ඒක ඊට පස්සෙ අමනාපයකට බර වෙන්නත් පුළුවන්. මොකද ජීවිතේ වැඩි වෙලාවක් පුරුදු කරල තියෙන්නෙ අමනාප මේ ස්වභාවය නම් භාවනාවත් එච්චරටම සතුටුදායක, සාමකාමී වෙන්නේ නැහැ. නමුත් සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදී අර ජයග්‍රහණය කරනවාම කියන අදහසින් අපිට ඉවත් වෙන්න පුළුවන් නම්, සාමාන්‍ය ජීවිතය තුලදී පවා ඒ ජයග්‍රහණයම ලබනවා කියන අදහසින් බැහැර වෙන්න පුළුවන් නම්, අන්න පින්වතුනි අපිට අවස්ථාවක් හම්බ වෙනවා ඒක නැති මේ ප්‍රශ්නය විසඳගන්නට පුළුවන් ලේසි පාර. මේ ප්‍රශ්නය විසඳගන්න පුළුවන් ලේසි පාර හැටියට බුදුරජාණන් වහන්සේ කියන ගාථාවකුයි අද ඔය මං මාතෘකාවට ගත්තේ.

"ජයං වේරං පසවතී

දුක්ඛං සේති පරාජිතෝ

උපසංතෝ පසංසේතී

හිත්වා ජය පරාජයං තීතී"

ජයග්‍රහණයක් ලබනවා කියල කියන්නේ, තරඟයකට මුහුණ දෙනවා කියල කියන්නේ, ඒ ජයග්‍රහණය ලබන කෙනා පරාජය වෙන අයව හඳුනනවා අනිවාර්යයෙන්ම. ඒකෙ තේරුම වෛරක්කාරයන්ව නිෂ්පාදනය කර ගන්නවා, ඇති කර ගන්නවා, වැඩි කර ගන්නවා. තරඟයකට මුහුණ දීල පරාජය වෙනවා කියල කියන්නේ ඒක මහා දුකකට හේතුවක් වෙනවා.

බුදුරජාණන් වහන්සේලා වැනි වූ උපශාන්තයන් වහන්සේලා, දුකෙන් නිදහස් වූ උත්තමයාණන් වහන්සේලා අපිට කියල දෙන ක්‍රමයක් තියනවා.

"හිත්වා ජය පරාජයං."

ජයක් නැති, පරාජයක් නැති තැනකට හිත හදා ගන්න පුළුවන් නම් හොඳයි කියල. ඕක අපිට ඉඟි කරන්නෙ ඇත්තම කියනව නම්, හිතා මතා කැමැත්තෙන්ම පරාජය බාර ගන්නවා කියන තැනටයි. හිතා මතා කැමැත්තෙන්ම තරඟයෙන් අයින් වෙනවා කියන අවස්ථාවටයි.

එහෙම නැතිනම් භාවනාව පැත්තෙන් ගත්තොත් එහෙම හිතා මතා කැමැත්තෙන්ම තමන්ට උවමනාම දේ, තමන් රුචි කරනම දේ, කරන්න හිතන්නෙ නැතුව, කරන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ නැතුව, තියන දේ අනුමත කරන්න, පේන දේ දකින්න, ස්පර්ශ වෙන දේ දැන ගන්න ඉගෙන ගන්නවා කියන එකයි.

එතකොට මේ අපි කිට්ටු වෙන්නේ අපි ගාව තියන අර සක්කාය දිට්ඨිය, නැත්නම් මමත්වය, එහෙමත් නැත්නම් ආත්ම සංඥාව කියන මේ කාරණේටයි මේ තට්ටු කරන්නේ පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ චුට්ට චුට්ට.

මමත්වය වැඩි කෙනා මේ ලෝකය තුල මහා විශාල ප්‍රශ්න සමුදායක් ඇති කරනවා වගේම, මමත්වය අඩු වෙන්න අඩු වෙන්න මමත්වය අඩු කෙනා, මේ ලෝකෙ බොහොම සාමකාමී වටපිටාවක් තියන ලස්සන සුන්දර සොඳුරු තැනක් බවට පරිවර්තනය කරනව. ඒක අපේ සමාජයට කරනවා වෙන්න පුළුවන් අපේ පවුලට කරනවා වෙන්න පුළුවන්. තවත් අභ්‍යන්තරයට ගියොත් තමන්ට සිදු කරගන්නවා වෙන්නත් පුළුවන්.

ඉතින් පින්වතුනි, භාවනාවෙදී දැන් ඔය ඇත්තෝ කමටහන් වාර්ථාවල් ඉදිරිපත් කරන අය හැටියට, මං මේ කාරණාව අද කියන්න කියල කල්පනා කරා. ඒ වාර්ථාවත් එක්ක අපි බලාපොරොත්තු වෙන්න පුළුවන්, අර මමත්වය කියන එකෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන් විදිහක් මුලදි හදාගත්තට, ඒ කියන්නෙ වර්තමාන මොහොතට ජීවත් වෙන්න වර්තමාන මොහොත තුල ඉන්න හිත හදා ගත්ත වුනාට, කමටහන් වාර්ථාවෙන් පස්සෙ බලාපොරොත්තු වෙන්න පුළුවන් මේක හරි ඊළඟට මොකද්ද කියල. මේක නම් හරි මේ කොටස නම් සම්පූර්ණ වුනා, ඊළඟට එහෙනම් මොකද්ද තියෙන්නෙ?

අන්න ඒ වගේ අර පරිලාහමය ස්වභාවයකට, ඒ කියන්නේ 'මේක මදි, තවත් දෙයක් මට ලැබෙන්න ඕන.' ඒ කියන්නෙ 'මේ ස්වභාවයට එහා ගිය තවත් දෙයක් තියනවා, මීට වඩා තවත් එකක් ලබාගන්න ඕන' අන්න ඒ වගේ කියන අර තණ්හාවකට බැඳිච්ච අදහසකට අපිව කෙමෙන් කෙමෙන් අරන් යැවෙන්න පුළුවන්

මොකද භාවනාව කියල කියන්නෙ, සිහිය දියුණු කිරීම කියල කියන්නෙ, ඇත්තටම හිතට කතා කරන්න පුළුවන් ලේසිම සහ ඉක්මන්ම මාර්ගයක් මෛත්‍රියෙන් යුක්තව කරනවා නම්. ඉතින් එහෙම වුනොත් එහෙම හිතට අපි මේ දෙන ආරෝපණයන්, දීර්ඝකාලීනවයි ඒවගෙ බලපෑම අපිට දැක ගන්න දැන ගන්න තේරුම් ගන්න වෙන්නෙ.

ඉතින් ඒත් එක්ක මම අද තව කාරණාවක් ඔය ඇත්තන්ගෙ හිත්වල තියන්න කැමතියි. පින්වතුන් භාවනාවෙදි මූලිකම අභිප්‍රායක් වෙන්නේ යම්කිසි දෙයක් ලබා ගැනීමට වඩා තියන දෙයක් අතහැරීමයි. අතහැරෙන හැටි ඉගෙන ගැනීමයි. තියන දෙයත් එක්ක සාමයෙන් ඉන්න ඉගෙන ගැනීමයි. සරල විදියටම කියනව නම් ඉවසීම පුරුදු කිරීමයි.

ඔය කියන කාරණා තමයි බුදු පියාණන් වහන්සේ, උන් වහන්සේගේ අර සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක් මුළුල්ලේ තිබිච්ච අත්දැකීම් වලින් අපිට කියල දෙන්නේ, මේ භාවනාව තුලින් ලැබෙන්නේ මේවයි කියල. නමුත් අපි අර එක එක දේවල් ඉගෙන කියාගෙන ඉන්න ඇත්තො හැටියට, අපේ ජීවිතයෙ තියන අර පුරුදු කාරණාත් එක්ක මේ දේවල්වලට අත ගහන අය හැටියට, සමහර විටක අදහස් එන්න පුළුවන් භාවනාව තුලින් හෝ, 'යම්කිසි දෙයක් ලබා ගන්නට තමයි මේ සැරසෙන්නේ, යම් කිසි දෙයක් අත්කර ගන්නටයි මේ සැරසෙන්නේ' කියන ආන් ඒ අර්ථයෙන්.

ඇත්තටම කියනව නම් අපි ඉපදිලා තියෙන්නේ, සාරිපුත්තයන් වහන්සේගේ අර දේශනාවට අනුව අංගුත්තර නිකායේ අටේ තියන 'අං තියන හරක්' හැටියට.

මේ ඉගෙන ගන්නෙ ඒ අං කඩා ගන්නටයි.

එතකොට ඇත්තටම කියනවා නම් අපි මේ ඉගෙන ගන්නේ, අපි ගාව තියන හැදියාවන් ටික බැහැර කරල දාන්නටයි. අපිට තියන උවමනාවන් ටික බැහැර කරල දාන්නටයි. ඒ ඒ උවමනාවන් ටික, ඕනෑකම් ටික අයින් කරල දැම්මහම, ඇත්තටම කියනව නම් ඕනෑ එපාකම් ටික අයින් කරල දැම්මාට පස්සේ, ඒ ඇති වෙන මනස, ඒ ඇති වෙන හිත, මමත්වයක් නැති, මගේ කියල ගන්නට දෙයක් උවමනාවක් නැති, බැහැර කරන්නට ඕනෑම අවස්ථාවකදී සූදානම් වෙන විදිහේ හිතක් තියන, බැහැර කල යුතු දේ බැහැර කරන්නට ඕනෑම අවස්ථාවකදී හැකියාවක් පුළුවන්කමක් තියන, නිහතමානී හිතක් හදා ගනී.

ආන් ඒ තැනටයි පින්වතුනි, අපි මේ භාවනාව තුලින් යන්නට උත්සාහ කරන්නේ. ආන් එතනට යන්නට අපිට හැකිවෙන ක්‍රමය හැටියටයි ඔය කියන සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී පවා අපි කරන කියන කටයුතු වලදී සිහිය පුරුදු කිරීම තුලින් අපිට ඒ මූලික අභ්‍යාසයන් ටික හම්බ වෙන්නෙ. සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී අපි අනතිමානී වෙලා ඒ කියන්නෙ නිහතමානීත්වයක් නැතුව අපි මෛත්‍රියක් නැතුව කතාබහ කලා නම් මේක හරි සරල වැඩපිළිවෙලක් තමයි මම පිළිගන්නවා. බොහොම ප්‍රාථමිකයි කියල හිතෙන්නත් පුළුවන්, මං ඒත් පිළිගන්නවා.

ඒ වුනාට මගේ විශ්වාසය තමයි, අවුරුදු ගාණක ලංකාවේ සහ තායිලන්තයේ වගේම, බුරුමයේ ස්වාමීන් වහන්සේලාත් ආශ්‍රය කරල ඒ ලබාපු අත්දැකීම්වල හැටියට, මට තේරෙන හැටියට, අපි මේක මුල් තැනේ ඉඳලමයි චුට්ට චුට්ට හදාගෙන යන්න ඕන. එහෙම කරගෙන ගියා නම්, එහෙම කරගන්න පුළුවන්කමක් අපිට ලැබුනා නම්, ඊළඟට එන කාරණාවන්වලදී ඒව හසුරුවාගන්නෙ කොහොමද? කියන එක ගැන අපිට මහා ලොකු ප්‍රශ්නයක් මතු වෙන්නෙ නැහැ, මොකද අපේ මූලාරම්භය අත්තිවාරම හොඳට සකස් වෙලා තියන හින්ද.

ඉතින් මේ ආකාරයෙන් බලනකොට පින්වතුනි, මේ කියන සතිපට්ඨානය අර සම්මා දිට්ඨිය ඇති කර ගන්නට පාර පෙන්නනව වගේම, ඒ සම්මා දිට්ඨිය යහපත් වූ සංකල්පනා ඇති කර ගන්නටත්, ඒ යහපත් වූ සංකල්පනාවෙන් සිටින කෙනා යහපත් වූ වචන කතා කරන්නටත්, යහපත් වචන කතාබහ කරන කෙනා යහපත් වැඩකටයුතු කරන්නටත්, යහපත් වූ වැඩකටයුතු කරන කෙනා යහපත් විදියට වෑයම් කරන්නටත්, යහපත් විදිහේ ජීවිතයක් පවත්වන්නටත්, යහපත් වූ සිහියක් ඇති කරගන්නටත්, යහපත් වූ විදියට හිත තැන්පත් කරගන්නටත්, එහෙම නැත්නම් නිවැරදි ආකාරයට හිත තැන්පත් කරගන්නටත්, ඉගෙන ගන්නා වූ කෙනෙක් බවට පරිවර්තනය වේවි.

එවන් වූ මාර්ගයක ගමන් කරන කෙනාට සම්මා ඥාණ සහ සම්මා විමුක්ති කියන කාරණා දෙක සලසා ගන්නට පුළුවන් වෙන විත්තියයි බුදුරජාණන් වහන්සේ අපිට කියල දීල තියෙන්නෙ. ඉතින් ඔන්න ඔය කාරණා සිදු කරන එකයි අපි සතිපට්ඨානය තුලින් නැත්නම් ඔය කාරණාවන් ඇති කරගන්නට පාර හදාගන්න එකයි, සතිපට්ඨානය පුරුදු කිරීම තුලින් අපි කරගෙන යන්නෙ.

ඒකෙ තවත් පැත්තක් කියනවා නම් තමන්ගෙ සිතැඟියාවන් පසුපස හඹා යන්නෙ නැතුව, තමන්ගෙ සිතැඟියාවන් ඔස්සේ ජීවිතය මෙහෙයවන්නෙ නැතුව, කරන්න පුළුවන් දේ කරනවා, නමුත් ඒක තුලත් යම්කිසි විදියක සීමාවක් පනවාගෙන තමන්ට දරන්න පුළුවන් සීමාවක් සහ අනික් අයට කරදරයක් නොවෙන විදිහේ සීමාවක් හදාගෙන, මේ ජීවිතේ ගමන් කරන්නට උත්සාහවන්ත වෙනවා. අන්න ඒක පුරුදු කරන කෙනාට සතිපට්ඨානය වඩනවා කියල කියනවා නම්, අන්න ඒක ඇත්තටම කියනවා නම්, කොහෙටවත් බර වීමක් නැති, කොහෙටවත් එල්ඹීමක් නැති, අපක්ෂපාත වෙච්ච නිරීක්ෂකයෙක් බවට පරිවර්තනය වෙන්නට, පරිවර්තනය කරගන්නට, අපිට පුළුවන්කම ලැබේවි.

ඒක ඇත්තටම අපක්ෂපාත වගේම නිහඬ නිරීක්ෂණයකුත් වේවි. මේ පරීක්ෂණාගාරය තුල අපි අපිවම නිරීක්ෂණයට ලක් කරාවි. අපේ කතාවම, අපේ වැඩකටයුතුම, අපේ සිතුවිල්ලම, අපි නිරීක්ෂණයට ලක් කරාවි. අපේ විවේචකයා අපිම වේවි. අපේ පරීක්ෂකයා අපිම වේවි. අපිව හදන්න, අපිට දඬුවම් කරන්න උත්සාහ කරන කෙනා අපිම වේවි. ඒක අසාධාරණ විදිහට නැතුව, සාධාරණ වූ සාමකාමී විදියකට කරන්නට අපිම ඉගෙන ගනීවි.

ඉතින් ආන් ඒ කාරණාවයි සතිපට්ඨානය තුලින් අපි ඉගෙන ගන්නට බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ. ඉතින් එවන් වූ ආකාරයකට හිත් සකසාගෙන, මධ්‍යස්ථභාවයකින් යුක්තව භාවනාවට යන්න පුළුවන්කමක් තියනව නම්, ආනාපානය දැනෙන එක හෝ නොදැනෙන එක, සද්ද ඇහෙන එක හෝ නොඇහෙන එක, ඇඟේ තියන වේදනාවල් ටික දැනෙන එක හෝ නොදැනෙන එක, ශරීරය දැනෙන එක හෝ නොදැනෙන එක, ආනාපානය දැනෙන එක හෝ නොදැනෙන එක කියන ඔක්කෝම ටික, එකක් බවට පරිවර්තනය වෙන්නට පටන් ගනීවි. මොකද්ද ඒ හැම එකක්ම අපිට සිහිය දියුණු කරගන්නට උපකාරයක් වෙනවා හැරෙන්නට, වෙන කිසීම කිසි රාජකාරියක්, වෙන කිසීම කිසි කර්තව්‍යයක්, ඒ දේවල්වලින් සිදු නොවෙන හින්ද.

අන්න එහෙම බවක් අපිට ඇති කරගන්න පුළුවන් වුනොත්, අපිට මේ ලෝකයේ තියන මේ හේතුඵල දහම කියන එක තේරුම් ගනීවි. හේතුවක් හින්දා ඒ දේවල් ඇති වෙනවා, හේතු නැති වුනාම නැති වෙනවා කියන අර්ථය අපි තේරුම් ගන්නට පටන් ගනීවි. එහෙම වුනොත් එහෙම, අපිට මේ ජීවිතේ නිදහසේ සැනසිල්ලේ ඉන්නට පුළුවන්කම සැලසේවි කියලා මං විශ්වාස කරනවා.

ඉතින් එවන් වූ සැනසීමක් ඇති කරගන්නට අදත් මේ කියල දුන්නා වූ අවවාදය, ඔය ඇත්තන්ගේ සිත් සතන්වල බොහෝ කාලයක් මතකයේ රැඳේවා කියල මම බලාපොරොත්තු වෙනවා.

සාදූ සාදූ සාදූ !

පූජනීය පදියතලාවේ මේධාවි හිමි

පිටපත සකස්කල වෛද්‍ය සමිත රත්නායක මහත්මාට ගෞරවනීය පුණ්‍යාණුමෝදනාව සිදු කරමි.🙏🙏🙏

අපක්ෂපාතී නිරීක්ෂණය

දේශනා අංක 3

ආනාපානසති භාවනාවට අවතීර්ණ වීම

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

බුද්ධං ධම්මං සංඝං නමස්සාමි !

"අබ්භතීත සහායස්ස

අතීතගත සත්ථුනො

නත්ථි ඒතා දිසං මිත්තං

යථා කායගතාසතීතී"

( ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේ ථේරගාථා )

ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි,

අපි මීට සති කීපයකට කලින් ඉඳලා පටන් ගත්ත, ධර්ම සාකච්ඡාව කරන අවස්ථාවටයි මේ එළඹිලා ඉන්නේ. ඉතින් මේ අවස්ථාවේදී අපි අපේ භාවනා ගමන දියුණු කර ගැනීම පිණිස තියන ගැටළු, එහෙම නැත්නම් අපේ ජීවිතේට මේ ධර්මය භාවිතා කරනකොට, පුරුදු කරනකොට, අන්න එතනදි අපිට තියන ගැටළු මොනවද? කියල සාකච්ඡා කරන්න යොදවගෙන තියන වෙලාව හැටියට දක්වන්න, මතක් කරන්න පුළුවන්.

ඉතින් පහුගිය සති දෙක තුලදී මූලාරම්භයක් වශයෙන්, සතිපට්ඨාන සූත්‍රය පාදක කරගත්ත විදියට කතා කරමු කියල යෝජනා වෙච්ච හන්දා ඒකට අදාලව කතා කලා. බාගදා ඔය ඇත්තන්ට මතක ඇති භාවනාව කියන දේ අපිට අර එක්තරා විදියක කාරණාවක් භාවනා මෙට්ටෙදි විතරක් මේ කියන සතිපට්ඨානය හෝ සිහිය දියුණු කිරීම හෝ විපස්සනාව කියන දේ දියුණු කරගන්න අපි හිතාගෙන හිටිය නමුත්, අපිට හැඟෙන, අපිට තේරෙන නමුත්, යෝජනාවක් හැටියට මං කලා සාමාන්‍ය ජීවිතේදී පවා ඔය සිහිය භාවිතා කරන එක, සිහියෙන් ඉන්න එක, එදිනෙදා ජීවිතේදී භාවිතා කරන, පාවිච්චි කරන, පුරුදු කරන මෙවලමක් තරමට පුරුදු වුනා නම් හොඳයි, එහෙම වුනා නම් ලේසියි කියල භාවනාවට යන්න.

ඉතින් ඔය අර්ථයෙන් පහුගිය ටිකේම, ඇත්තම කිවුවොත් එහෙම කතා කලේ සාමාන්‍ය ජීවිතයට මේ සිහිය අරගන්නෙ කොහොමද? සාමාන්‍ය ජීවිතයේදී සිහිය භාවිතා කරන්නේ කොහොමද? පාවිච්චි කරන්නෙ කොහොමද? පුරුදු කරන්නෙ කොහොමද? යනාදියයි. මේකෙ එතකොට මූලිකවම මං බලාපොරොත්තු වෙච්ච කාරණේ තමයි පින්වතුනි, අපි ඔය ධර්ම කාරණා සූත්‍රානුකූලව හෝ දේශනා ආශ්‍රයෙන් අහලා දැනගෙන තියන විත්තිය මං පිළිගන්නවා. එනමුදු අපේ හිත් තාමත් ඒ දේ ඒ විදියටම අනුමත කරන්නෙ, පිළිගන්නෙ නැතිවෙන්න පුළුවන්.

සිහිය කියන දේ නම් අපි මෙතනදි කතා කරන්නේ, සතිපට්ඨානය නම් අපි සාකච්ඡාවට ලක් කරන්නේ, එතකොට සතිපට්ඨානය කියන දේ, සිහිය පිහිටුවා ගැනීම කියන දේ, ඒ කියන කාරණාව, මගේ වැටහීමේ හැටියට අපි නිතර නිතර භාවිතයට ගන්න දෙයක් වුනොත් මේක අපිට කරගන්න ලේසියි. එහෙම නැතිනම් ඒකේ තියන මූලික අභ්‍යාසයන් භාවනාවේදී සිදු කරන්න සිද්ධ වීම, ටිකක් රළු පරළු සහගත වෙන්න පුළුවන්. ඉතින් ඒක හන්ද තමයි පහුගිය ටිකේම මං ඔය ඇත්තන්ට කිවුවේ අර කියන වචනවලදි, කරන වැඩකටයුතුවලදි, තමන්ගෙ සිහිය, තමන්ගෙ අවධානය භාවිතා කරන්න පුරුදු වෙන්න කියල. ඒක එක පැත්තකින් අපිට සිහියක් ගෙනැල්ල දෙනව වගේම තවත් පැත්තකින් අපේ ජීවිතේ අපි නොදැකපු පැත්තක්, නොහිතාපු පැත්තක් තේරුම් ගන්න අපිව යොමු කරන අවස්ථාවකුත් සැලසේවි කියල මං බලාපොරොත්තු වෙනවා.

ඉතින් කොහොම නමුත් ඔය කියන ආකාරයට, අපි සිහියෙන් ඉන්නට නැත්නම් අවධානයෙන්ම කතාබහ කරන්න, අවධානයකින්ම උවමනාකමකින්ම වැඩකටයුතු කරන්න හිත හදාගත්තහම, ඒ කියන පළපුරුද්දෙන් යුතු වුනහම, එතනදී අපි අවධානයට ලක් කරල තියෙන්නෙ මේ මොහොත තුල අපි කරන දේ හන්දා. ඒ මොහොත තුල අපි කියන වචනය හන්දා. ඒ කියන මොහොත තුල අපි හිතන සිතුවිල්ල හන්දා.

අපේ හිත එතකොට ටික කාලයක් යනකොට ඉගෙනගෙන තියේවී, ඉගෙන ගන්නට පුරුදු වේවී, වර්තමාන මොහොත තුල ජීවත් වෙන්නට. අතීතය සහ අනාගතය කියන ඒ කාරණා දෙකෙන් නිදහස් වෙලා, මේ අල්ලන්නට බැරි ගැට ගහගන්නට බැරි නමුත්, වර්තමාන මොහොත තුල ඉන්නට, යම්කිසි විදියකට ඉගෙන ගන්නට පටන් ගනීවි.

ඉතින් එවන් වූ ආකාරයක පෙර පුහුණුවීම් සකස් කරගන්න කෙනෙක්ට තේරෙන්න පුළුවන්, තමන්ගෙ අතින් යහපතක් වුනා නම්, නැත්නම් හරි දෙයක් සිද්ධ වුනා නම් හෝ වැරදි දෙයක් සිද්ධ වුනා නම්, ඒක ඒ වෙලාවෙදිම අපිට තේරෙන්න පුළුවන්. හැබැයි සිහිය තිබුබොත් විතරයි. අවධානය තිබුනොත් විතරයි.

බාගදා අපිට අපි අතින් වෙන වැරදි මතක් වෙනව නැතුවාම නෙමෙයි, ඒක වෙලා ඉවර වුනාට පස්සෙ හෝ ඉවරවෙලා කාලයක් ගියාට පස්සෙ. නමුත් සිහියෙන් කරන්නේ, අපේ ඒ තියන පරක්කු වීම වගේ කියන කාරණේ, නැත්නම් ඒ දේ මතක් වෙන්නට තියන (අර කියනව delay එක කියල ඕකට) ඒ ප්‍රමාදය, අන්න ඒ දේ නැති කරල දාන්නට අපිට උගන්වන හැටියටයි. ඒ උගන්වන කාරණයක් වශයෙනුයි. ඉතින් මේ අතරින් බලනකොට සරල හැටියට කිවුවොත්, ආයෙත් පොඩ්ඩක් මතක් කලොත් එහෙම, අපේ අතරින් කතාබහේදි හෝ වචනයක් වැරදි විදියට වුනොත් මම යෝජනාවක් හැටියට කලා ඔය ඇත්තන්ට, ඒ වචනය වැරදි විදියට කියවුනා කියල තේරුනා නම් කාට හෝ වේවා ප්‍රශ්නයක් නැහැ, නිහතමානීත්වය කියන දේ පෙරදැරි කරගෙන ආයෙත් ඒ වචනයම කියන්න. හැබැයි අර කියාපු අමනාප ස්වභාවයෙන් නෙමෙයි යහපත් වූ ස්වභාවයෙන්, මෛත්‍රිය පෙරදැරි වෙන විදිහට.

ඉතින් ඔය කියාපු ඒ විදිහම භාවිතා කරන්න කියල ආරාධනා කලා, තමන් කරන වැඩකටත් ඒ විදියටම දෙයක් සිද්ධ වුනෝතින්. ඉතින් මේ අවස්ථාව ගැන මේ කාරණාව ගැන පාලියෙන් පොඩි වචනයකුත් කිවුවා 'කුසලේන පිථීයතී' කියල. අකුසලයක් වුනා නැතුවාම නෙවෙයි, ඒ වුනාට ඒක කුසලයකින් වහල දාන්න, කුසලයක ආරෝපණයක් බවට පරිවර්තනය කර ගන්න, අවස්ථාවක් අපිට සලසා ගන්නට හැකියාවක් හම්බ වෙනවා සිහිය දියුණු වෙනවා නම්, සිහිය දියුණු කරනවා නම්.

ඉතින් ඒ කියන කාරණාවලින් යුක්ත වෙච්ච කෙනා භාවනාවට වාඩි වුනා නම්, අන්න ඒ කෙනාට පුළුවන්කමක් හම්බ වෙනවා මේ මොහොත තුල තියන දේ ඇත්තටම මොකද්ද කියන එක තේරුම් ගන්නට. හිත දුවනවා නම් ඒ හිත දුවන එක සාමාන්‍යයන් තමයි ඒ හිත දුවනව. ඒක මගේ කැමැත්තටද සිද්ධ වෙන්නෙ? අකමැත්තටද සිද්ධ වෙන්නෙ? කියන එක නෙවෙයි ඒක තමයි සාමාන්‍ය හිතේ ස්වභාවය.

එහෙමත් නැතිනම් ශරීරය තේරෙනවා නම්, ඒ ශරීරය තේරෙනකොට, මේ ශරීරයෙ වේදනාවක් තියන විත්තිය, මේකෙ ඇතුලෙ වේදනාවල් තියන විත්තිය, තේරෙන්න පුළුවන්. ඉතින් අර භාවනාවේ මුල ඉඳලම ඉගැන්වෙන සතිපට්ඨානයෙ මුල ඉඳලම කියල දෙන මමත්වයෙන් නිදහස් වීම, නැත්නම් මමත්වයෙන් නිදහස් වීම, ආත්ම සංඥාවෙන් බැහැර වීම කියන කාරණේට තට්ටු කරන්න පටන් ගන්නෙ ඔන්න ඔය තැනේ ඉඳලමයි. ඒ කොහොමද?